Józef Szmyd (1907

Józef Szmyd (1907-1963)
Wpisany przez Adam Krzanowski
piątek, 11 września 2009 00:00
Adam Krzanowski
Józef Szmyd (1907-1963) - muzyk, folklorysta
Urodził się 1 stycznia 1907 r. w Krośnie, w rodzinie robotniczej. W 1928 r. ukończył Państwowe
Seminarium Nauczycielskie Męskie w Krośnie. W latach trzydziestych ukończył Wyższy Kurs
Nauczycielski przy ZNP w Warszawie oraz studiował w Konserwatorium Muzycznym we
Lwowie na Wydziale Nauczycielskim, po którym otrzymał uprawnienia do nauczania muzyki i
śpiewu w szkołach średnich.
W 1928 r. rozpoczął pracę zawodową w szkołach podstawowych w powiecie sanockim. Roczną
służbę wojskową ukończył w 1929 r. w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty. W 1944 podjął
pracę w Liceum Pedagogicznym w Krośnie, jako nauczyciel muzyki i śpiewu. W latach 19451952 założył prywatną szkołę muzyczną pod nazwą "Szkoła Muzyczna im. Karłowicza w
Krośnie", której dyrektorem był do 1947 r. W miejsce rozwiązanej szkoły, utworzył Wiejskie
Ognisko Muzyczne w Suchodole k. Krosna. W 1951 r. był nauczycielem Szkoły Podstawowej nr
1 w Krośnie, od 1952 pracował w Technikum Naftowym w Krośnie. Od 1953 r. kierował
Ogniskiem Muzycznym w Krośnie, które w 1960 r. zostało przekształcone w Szkołę Muzyczną I
Stopnia, gdzie pełnił funkcję dyrektora do 1963 r.
1/4
Józef Szmyd (1907-1963)
Wpisany przez Adam Krzanowski
piątek, 11 września 2009 00:00
Z chwilą wybuchu wojny w 1939 r. został zmobilizowany do wojska w randze podporucznika. Po
klęsce wrześniowej przedostał się na Węgry. Jako internowany, aż do listopada 1943 r.,
przebywał w obozach jenieckich na Węgrzech, miedzy innymi w miejscowościach Mosdai i
Kaposwar. Tam prowadził działalność artystyczną jako organizator i dyrygent orkiestry. W
listopadzie 1943 r. zdecydował się na ucieczkę z obozu internowania na Węgrzech. Przybył do
Lwowa i podjął walkę w szeregach Armii Krajowej. We Lwowie przebywał do czerwca 1944 r, a
następnie powrócił do Krosna. Przed władzami bezpieczeństwa ujawnił swoją działalność jako
żołnierz AK, tym samym uniknął aresztowania. Jednakże J. Szmyd nie czuł się bezpieczny,
bowiem władze bezpieczeństwa wielokrotnie inwigilowały go i nigdy nie darzyły zaufaniem.
Z osobą J. Szmyda wiąże się nierozerwalnie życie kulturalno-muzyczne miasta Krosna i
regionu. W 1945 r. z jego inicjatywy powstało w Krośnie Polskie Towarzystwo Muzyczne im. S.
Moniuszki, chór mieszany, orkiestra symfoniczna i dziecięcy teatrzyk Świerszczyk Jako
organizator szkoły muzycznej Krośnie, własnym sumptem wyremontował lokal w Domu
Wójtowskim, zebrał instrumenty, bezpłatnie szkolił muzycznie ubogich i zdolnych uczniów. W
Suchodole (obecnie dzielnica Krosna) założył w 1948 r. Zespół Regionalny Pieśni i Tańca, a
następnie w 1950 r. przy Fabryce Obuwia Sportowego. Regionalny Zespół Pieśni i Tańca w
Krośnie "Jacoki" zbierał laury w Czechosłowacji oraz w Moskwie, Berlinie, Budapeszcie,
Warszawie, Szczecinie, Lublinie, Rzeszowie i w innych miastach. Szmyd był jego dyrygentem i
kierownikiem artystycznym. W okresie pracy w TGN w Krośnie zorganizował szkolny zespół
pieśni i tańca, który działał w ramach bogatego protektora jakim było Ministerstwo Górnictwa i
Energetyki, któremu podlegało szkolnictwo górnicze i naftowe. Zespół szybko stał się
atrakcyjnym (górnicze stroje) i jednym z bardziej znanych zespołów w województwie
rzeszowskim i na Śląsku. Szmyd organizował w Krośnie koncerty muzyczne z udziałem takich
sławnych artystów jak: Halina Czerny-Stefańska, Adam Harasiewicz, Tadeusz Kochański,
Andrzej Hiolski, Jerzy Waldorff, Mira Zimińska-Sygietyńska i inni. W 1957 r. był jednym z
założycieli Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej i w ramach stowarzyszenia został
przewodniczącym komisji muzycznej. W latach 60. Szmyd rozpoczął starania o budowę szkoły
muzycznej na miarę potrzeb miasta powiatowego i regionu. Starania zakończyły się sukcesem i
Wojewódzki Komitet Społecznego Funduszu Odbudowy Kraju i Stolicy przyznał dotacje w
2/4
Józef Szmyd (1907-1963)
Wpisany przez Adam Krzanowski
piątek, 11 września 2009 00:00
wysokości 1 880 000 zł. Budowę miano rozpocząć w 1965 r., czego dyrektor Szmyd nie
doczekał. Zmarł nagle 26 października 1963 roku i pochowany jest na cmentarzu komunalnym
w Krośnie
.
Józef Szmyd był wielkim miłośnikiem regionu krośnieńskiego. Przez wiele lat gromadził teksty
ludowych piosenek, opracowując do nich nuty. W czasie pobytu na wsi podpatrywał na
weselach tańczące pary. Owocem tej pracy był opracowany przez niego zbiorek Pieśni i tańce
ludowe z okolic Krosna
, Warszawa 1961. W opracowaniu opisanych jest 6 tańców z regionu krośnieńskiego:
Krzyżak
,
Suwany
,
Równy
,
Kowal
,
Przez nogę
,
Jacok
. Zamieścił też dokładny opis stroju oraz szczegółowy opis kapeli. Załączono nuty i teksty 12
piosenek. Zebrane i opracowane przez Szmyda materiały są cennym źródłem etnograficznym
Krosna i regionu.
Odznaczenia: Medal 10-lecia Polski Ludowej, Złota Odznaka Zasłużony Działacz Kultury.
{xtypo_rounded2}Źródła i opracowania:
J. Z., Z tańcem pieśnią i muzyką przez 16 dni w Moskwie, "Przyjaźń", 1949, nr 37
(Wal), Z Suchodołu do Moskwy, "Nowiny Rzeszowskie", 1950, nr 119
M. Romanowska, Udział rzeszowskich zespołów w Festiwalu Muzyki Polskiej, "Nowiny
Tygodnia", 1951, nr 49
(ż), Polskie zespoły ludowe na występach w Moskwie, "Kurier Codzienny", 1951, 7.XI
K. Trybiec, Dwulecie działalności Zespołu Pieśni i Tańca przy Fabryce Obuwia w Krośnie,
"Nowiny Tygodnia", 1952, nr 46
Z. Różkowicz, Krośnieński zespół taneczny w Warszawie, "Nowiny Rzeszowskie", 1952, nr 178
Z. Wójcikiewicz, O Zespole Pieśni i Tańca regionu krośnieńskiego, "Nowiny Tygodnia", 1953, nr
13
T. Stanisz, Wśród nagrodzonych, "Życie Kulturalne", 1955
T. Nowak, Ćwierćwiecze piosenką i tańcem zmierzone, "Podkarpacie", 1972, nr 21
Z. Starzycki, Życie muzyczne Krosna (rys historyczny), "Podkarpacie", 1980, nr 24
M. Ziobro, Wierny "Jacokom", "Widnokrąg", 1985, nr 9
A. Krzanowski, Józef Szmyd (1907-1963) - piewca Ziemi Podkarpackiej, [w:] Dzieje zakładów
kształcenia nauczycieli w Krośnie w latach 1895-1995
, pod red. A. Meissnera i A. Krzanowskiego, t.1, Krosno 1997
H. Olbrycht, Szmyd Józef (ur. 1907, zm.1963), [w:] Słownik biograficzny zasłużonych
nauczycieli i działaczy Zawiązku Nauczycielstwa Polskiego miasta Krosna
3/4
Józef Szmyd (1907-1963)
Wpisany przez Adam Krzanowski
piątek, 11 września 2009 00:00
, pod red. S. Rusnarczyka, Krosno 1999
A. Kosiek, Działalność Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej w latach 1958-1973, [w:]
Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu
, t. 4, pod red. F. Leśniaka, Krosno 2002.
{/xtypo_rounded2}
4/4