Cewa pok_LD
Transkrypt
Cewa pok_LD
Warstwy cewy pokarmowej: nabłonek błaszka właściwa z gruczołami Cewa pokarmowa 1. Błona śluzowa • nabłonek • blaszka właściwa • muscularis mucosae muscularis mucosae błona podśluzowa 2. Błona podśluzowa błona mięśniowa 3. Błona mięśniowa • warstwa okrężna • warstwa podłużna naczynia bl. właściwa 4. Błona surowicza lub włóknista nabłonek gruczoł gruczoł błona surowicza błona mięśniowa warstwa podłużna warstwa okrężna błona podśluzowa musc. mucosae grudka chłonna Żołądek • wpust • trzon i dno • odźwiernik Przełyk: • nabłonek wielowarstwowy płaski • blaszka właściwa bogata w włókna sprężyste • gruczoły śluzowe (przełykowe gr. wpustowe) w blaszce właściwej • szeroka, nieregularna muscularis mucosae o układzie podłużnym • gruczoły śluzowe (gr. właściwe) w bł. podśluzowej (wydzielają śluz, lizozym, jony dwuwęglanowe) • w błonie mięśniowej mięśnie szkieletowe i gładkie • zewnętrzna błona włóknista Nabłonek powierzchniowy • wysokie walcowate komórki • aparat Golgiego • siateczka szorstka • śluzowe ziarna wydzielnicze • mikrokosmki na powierzchni • połączenia międzykomórkowe Ogólne cechy budowy ściany: • nabł. jednowarstwowy walcowaty pokrywający powierzchnię i tworzący wpuklenia (dołeczki żoł.) • w blaszce właściwej ciasno ułożone gruczoły cewkowe (wpustowe, właściwe, odźwiernikowe) • dodatkowa wewnętrzna warstwa mięśniowa o układzie spiralnym Nierozpuszczalny śluz produkowany przez komórki nabłonka powierzchniowego, alkalizowany przez jony dwuwęglanowe przechodzące z podnabłonkowych naczyń tworzy warstwę ochronną na wewnętrznej powierzchni żołądka HCO3 HCl HCO3 1 Trzon i dno żołądka Gruczoły żołądkowe właściwe: proste gruczoły cewkowe ułożone równolegle w blaszce właściwej, pomiędzy nimi niewielka ilość tkanki łącznej z licznymi komórkami i naczyniami włosowatymi Gruczoł żołądkowy właściwy ma trzy odcinki: • cieśń • szyjkę • trzon z dnem dołeczek Buduje go pięć typów komórek: cieśń • komórki • komórki • komórki • komórki • komórki niezróżnicowane - macierzyste (cieśń) śluzowe szyjki (szyjka) główne (trzon) okładzinowe (wszystkie odcinki) dokrewne (wszystkie odcinki) szyjka trzon Komórki niezróżnicowane (macierzyste) odpowiadają za odnowę i regenerację nabłonka powierzchniowego oraz gruczołów dno Komórki główne Komórki śluzowe szyjki • zasadochłonne • siateczka szorstka • aparat Golgiego • ziarna wydzielnicze produkują rozpuszczalny śluz produkują enzymy żołądkowe: pepsynogen, lipazę żołądkową i podpuszczkę (u niemowląt) Komórki okładzinowe • duże, piramidowe/owalne • kwasochłonne • niekiedy dwujądrzaste • system tubularno-pęcherzykowy/ kanaliki wewnątrzkomórkowe z licznymi mikrokosmkami • bardzo liczne mitochondria B B 2 Komórki dokrewne (enteroendokrynowe) stymulacja produkują hormony peptydowe, przeważnie o lokalnym działaniu (m. in. gastrynę i grelinę pobudzającą apetyt) (gastryna, acetylocholina histamina) Komórki okładzinowe produkują HCl i czynnik wewnętrzny Castle’a. HCl System tubularno-pęcherzykowy to cytoplazmatyczny magazyn błon bogatych w transportery jonowe. Po stymulacji pęcherzyki i rurki wbudowują się w błonę kanalików wewnątrzkomórkowych. „Produkcja” HCl polega na transporcie jonów H+ and Cl- do światła kanalików wewnątrzkomórkowych, skąd dostają się do światła gruczołu. W dolnej połowie gruczołu znajdują się komórki ECL wydzielające histaminę (pod wpływem acetylocholiny i gastryny) Transportery uczestniczące w „produkcji” HCl: • antyporter protonowo-potasowy • antyporter dwuwęglanowochlorkowy • kanał chlorkowy • uniporter potasowy • pompa sodowo-potasowa Odźwiernik: Wpust: • płytsze, nieregularne dołeczki żołądkowe • gruczoły wpustowe (cewkowe, poskręcane) zawierające - komórki śluzowe (podobne do kom. nabłonka powierzchniowego) - komórki śluzowe (identyczne jak kom. szyjki) - pojedyncze komórki okładzinowe i dokrewne (kom. G, produkujące gastrynę) • głębokie dołeczki • rozgałęzione cewkowe gruczoły odźwiernikowe • gruba warstwa okrężna mięśniówki (zwieracz) dołeczki Gruczoły odźwiernikowe: gruczoły Jelito cienkie • komórki śluzowe (identyczne jak k. szyjki) produkujące też lizozym • liczne komórki dokrewne (G) produkujące gastrynę • pojedyncze komórki okładzinowe Dwa piętra błony śluzowej jelita cienkiego: • górne: kosmki jelitowe • dolne: gruczoły (krypty) jelitowe zwiększenie powierzchni chłonnej: • fałdy okrężne: x 2-3 • kosmki jelitowe: x 10 • brzeżek szczoteczkowy na powierzchni nabłonka: x 20 Nabłonek jelitowy (jednowarstwowy walcowaty) pokrywa kosmki i wyściela krypty: Typy komórek: • enterocyty • komórki kubkowe • komórki niezróżnicowane (tylko w kryptach) • komórki Panetha (tylko w kryptach) • komórki dokrewne • komórki szczoteczkowe • komórki M 3 Enterocyty Komórki kubkowe • wysokie, walcowate • brzeżek szczoteczkowy (z ektoenzymami) • liczne organelle • połączenia międzykomórkowe produkują śluz Funkcje: • resorbcja substancji prostych (produktów trawienia) • resynteza trójglicerydów i tworzenie chylomikronów Substancje proste są przekazywane do naczyń krwionośnych, a chylomikrony do naczyń chłonnych Komórki niezróżnicowane • ponad dnem krypt • odnowa i regeneracja nabłonka • wąska podstawa • rozszerzona część górna z ziarnami wydzielniczymi (słabo się barwią) Komórki szczoteczkowe (rzadkie) • pęczek długich mikrokosmków na powierzchni • zakończenia nerwowe blisko podstawy • prawdopodobna funkcja chemoreceptoryczna Komórki Panetha • na dnie krypt • szorstka siateczka, aparat Golgiego • kwasochłonne ziarna wydzielnicze • produkują białka antybakteryjne (lizozym i defenzyny) • wydzielają IgA • fagocytują (słabo) bakterie i jednokomórkowe pasożyty Kosmek jelitowy • palczaste uwypuklenie błony śluzowej (0,2 x 1 mm) pokryte nabłonkiem jelitowym • pod nabłonkiem ciągła warstwa miofibroblastów (uczestniczą w regulacji odnowy nabłonka i procesów obronnych) • wewnątrz zrąb: bogatokomórkowa tkanka łączna wiotka (komórki tk. łącznej właściwej i leukocyty) Krypta jelitowa • dno: komórki Panetha • powyżej: komórki niezróżnicowane, liczne podziały • górna 1/2: różnicujące się komórki (głównie enterocyty i kubkowe) przesuwające się stopniowo ku górze Zrąb zawiera: - kapilary o ścianie okienkowej - pojedyncze ślepe naczynie chłonne - 1-3 pęczków komórek mięśniowych gładkich („pompowanie” chłonki) 4 Dwunastnica • duże, szerokie kosmki • mało kom. kubkowych • w błonie podśluzowej gruczoły dwunastnicze (Brunnera) Gruczoły dwunastnicze produkują: • zasadowy płyn bogaty w dwuwęglany (neutralizacja kwaśnej treści przechodzącej z żołądka) • EGF • lizozym Jelito kręte Jelito czcze • węższe i krótsze kosmki • więcej komórek kubkowych • krótkie, wąskie kosmki • więcej komórek kubkowych • duże skupiska grudek chłonnych (kępki Peyera) w błonie podśluzowej Tkanka limfoidalna cewy pokarmowej Jelito grube • brak kosmków - obecne tylko głębokie, regularne krypty • bardzo liczne komórki kubkowe • brak komórek Panetha • fałdy półksiężycowate • zewnętrzna warstwa mięśniówki podzielona na trzy odrębne „taśmy” Funkcje: • wchłanianie wody • transport jonów • produkcja śluzu (formowanie mas kałowych) • pojedyncze (samotne) grudki chłonne (we wszystkich odcinkach cewy) • skupiska grudek chłonnych i rozproszonej tkanki limfoidalnej: - kępki Peyera w jelicie krętym - wyrostek robaczkowy Wyrostek robaczkowy ma budowę ściany jelita grubego i duże skupiska tkanki limfoidalnej bakterie transcytoza limfocyty węzeł chłonny komórka prezentująca antygen • skupiska tkanki limfoidalnej w blaszce właściwej i w błonie podśluzowej (zmniejszają się z wiekiem) • ciągła warstwa podłużna mięśniówki Komórki M • występują w miejscu kontaktu nabłonka jelitowego z tkanką limfoidalną • mikrofałdy na powierzchni szczytowej • pochłaniają obce antygeny (np. bakterie) i przenoszą je na drodze transcytozy do tkanki limfoidalnej • w ten sposób monitorują antygenowy skład zawartości cewy pokarmowej 5 Unerwienie (autonomiczne) cewy pokarmowej Z układem nerwowym cewy pokarmowej współpracują komórki Cajala Splot żołądek podśluzówkowy mięśniówkowy komórki zwojowe włókna nerwowe komórki glejowe • splot podśluzówkowy - wewnętrzny Meissnera - zewnętrzny Schabadascha kontroluje wydzielanie gruczołów i kurczliwość muscularis mucosae • splot mięśniówkowy Auerbacha kontroluje perystaltykę Sploty zawierają komórki nerwowe (zwojowe) • spontanicznie generują bodźce skurczowe („wolne” fale perystaltyczne) • pośredniczą w przekazywaniu bodźców pomiędzy zakończeniami nerw. a kom. mięśniowymi Komórki dokrewne cewy pokarmowej (przykłady) • należą do systemu komórek DNES (APUD) • zlokalizowane w nabłonku gruczołów, krypt i (rzadziej) w nabłonku powierzchniowym • mogą być „otwarte” lub „zamknięte” • mają ziarna wydzielnicze w części podstawnej • produkują hormony peptydowe zazwyczaj o lokalnym działaniu (wpływają na przepływ krwi, wydzielanie gruczołów i kurczliwość mięśniówki), niekiedy również o działaniu odległym otwarta zamknięta jelito grube • kontaktują się z zakończeniami nerwowymi i z kom. mięśniowymi (neksusy) Komórki dokrewne cewy pokarmowej (enteroendokrynowe) otwarta jelito cienkie • lokalizacja: warstwa mięśniowa Nazwa Wydzielany hormon Działanie D somatostatyna hamuje wydzielanie innych kom. dokrewnych E grelina pobudza łaknienie EC serotonina, motylina pobudza perystaltykę G gastryna pobudza wydzielanie HCl H VIP rozszerza naczynia krw. I cholecystokinina pobudza wydzielanie w trzustce, obkurcza pęcherzyk żółciowy L GLP hamuje perystaltykę S sekretyna pobudza wydzielanie dwuwęglanów w trzustce zamknięta 6