Metodologia badań politologicznych

Zakład Socjologii i Psychologii Polityki
Instytut Nauk Politycznych
Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych
Uniwersytet Warszawski
METODOLOGIA BADAŃ POLITOLOGICZNYCH
Program i literatura przedmiotu
Magisterskie Zaoczne Studium Nauk Politycznych – III rok
Rok akademicki 2006/2007
Zajęcia prowadzi: dr Robert Staniszewski
PROGRAM WYKŁADU
I.
Wpływ teorii naukowej na kształtowanie metodologii badań
politologicznych.
o
o
o
o
II.
Co to jest teoria?
Czym teoria naukowa róŜni się od interpretacji ex post factum i
generalizacji empirycznych?
Warunki konieczne prawa nauki.
Specyfika oddziaływania teorii naukowej na kształt przyjmowanych
rozwiązań metodologicznych.
Politologia jako nauka empiryczna. Wybrane rodzaje analizy
politologicznej.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Pojęcie politologia.
Przedmiot badań politologicznych.
Funkcje politologii.
Status metodologiczny politologii.
Teoria wiedzy źródłowej i pozaźródłowej.
Źródła w badaniach politologicznych.
Pojęcie metoda badawcza.
Typologia metod badawczych.
Analizy: systemowa, instytucjonalno-prawna, porównawcza.
Metody: historyczna, behawioralna, symulacyjna, decyzyjna.
III. Weryfikacja hipotez naukowych. Uogólnienie wyników badań
społecznych i problem reprezentatywności badań.
o
o
o
o
o
o
o
o
Indukcjonizm vs. dedukcjonizm w sporze o uzasadnialność praw nauki.
Indukcja enumeracyjna niezupełna.
Indukcja eliminacyjna. Kanony indukcji eliminacyjnej J. S. Milla.
Dedukcjonizm (hipotetyzm).
Cykle metody naukowej.
Historiograficzna rewolucja w badaniach nad rozwojem nauki.
Zdania eliptyczne, tautologie, tezy wartościujące a twierdzenia
empiryczne, uogólnianie, wnioskowanie statystyczne.
RóŜne rozumienie pojęcia reprezentatywności.
IV. Rola definicji w metodologii badań politologicznych. Język
badacza i język badania.
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Nauka bez definicji?
Funkcje języka nauki.
Sens empiryczny pojęć.
Objaśnienia terminów: nazwa, pojęcie, desygnat, denotacja, zakres,
konotacja, treść pełna, charakterystyczna, konstytutywna.
Definicje realne i nominalne.
Błędy w rozumowaniu.
Perspektywa obserwacyjna a perspektywa rozumiejąca.
Dwuznaczność terminu rozumieć.
Zmienna.
Typy zmiennych.
Klasyfikacje i typologie.
Problemy definiowania pojęć i dobór wskaźników w badaniach.
Typy wskaźników.
Hermeneutyka – swoista teoria interpretacji.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
2
PROGRAM ĆWICZEŃ
I.
Metody badań empirycznych.
Badania pierwotne i wtórne. Badania jakościowe i ilościowe. Ankiety i
wywiady kwestionariuszowe. Etapy postępowania badawczego. Tworzenie
narzędzia badawczego. Reguły poprawnego formułowania pytań
kwestionariuszowych.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 87-103.
• G. Babiński, Etapy procesu badawczego, w: Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów, opr. M. Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn,
Tyczyn 1997, T. 1, s. 300-314.
• K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy, Wrocław 1984, r. Przygotowanie i
sprawdzanie narzędzia badawczego, s. 133-155.
• J. Koniarek, Reguły poprawnego formułowania pytań kwestionariuszowych,
w: Wywiad kwestionariuszowy. Analizy teoretyczne i badania empiryczne,
(red.) K. Lutyńska, A. P. Wejland, Ossolineum, Wrocław 1983, s. 147-163.
II.
Pomiar w nauce i typy skal.
Wskaźnikowanie. Postawy, skale do badania postaw /Guttmana, Likerta,
Thurstone΄a, szacunkowe, rangowe, dyferencjał semantyczny, drabinka
Cantrila, skala dystansu Bogardusa/.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, rozdz. II Pomiar, s. 42 – 86
lub A. N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wyd.
Zysk i S-ka, Poznań 2004, s. 203 – 239.
• S. Mika, Psychologia społeczna, PWN 1981, r. III Postawy.
• G. Babiński, Pomiar w naukach społecznych. Problemy ogólne i zasady
budowy skal, w: Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów, opr. M.
Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn, Tyczyn 1997, T. 1, s. 273-300.
III. Metody doboru prób w badaniach empirycznych.
Zbiorowość generalna /populacja/ a zbiorowość badana /próba/. Dobór
prób: probabilistyczny i nieprobabilistyczny. Metody losowania: proste,
systematyczne, warstwowe, grupowe. Dobór warstwowy proporcjonalny,
równoliczny i optymalny. Inne metody doboru: celowe, kwotowe.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
3
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985, r. III, s. 87-110.
• H. Blalock, Statystyka dla socjologów, Warszawa 1971, rozdz. 22, s. 440 462.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996, s. 104-111.
IV. Zakłócenia procesu poznawczego. Etyka i polityka w badaniach.
Błędy i stronniczość w badaniach empirycznych.
Kwestia świadomości metodologicznej badacza. Komunikacja badacza z
badanymi i zniekształcenia przekazu. Wartościowanie a obiektywność.
Stronniczy
wpływ:
badaczy,
zleceniodawców,
kwestionariusza,
ankieterów. Konformizujący wpływ wartości i opinii dominujących.
• A. Sułek, Socjologia ankietowa wobec nowych doświadczeń w: Materiały
konferencji „Poza granicami socjologii ankietowej”, Warszawa 1988.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005, s. 527 –
534 (od: Polityczne aspekty badań...)
• A. Sułek, O rzetelności i nierzetelności badań sondaŜowych w Polsce. Próba
analizy empirycznej w: „Kultura i społeczeństwo”, nr 1, 1980.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
4
Literatura:
• A. J. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2004.
• A. N. Oppenheim, Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wyd. Zysk i
S-ka, Poznań 2004.
• A. Sułek, O rzetelności i nierzetelności badań sondaŜowych w Polsce. Próba
analizy empirycznej w: „Kultura i społeczeństwo”, nr 1, 1980.
• A. Sułek, Socjologia ankietowa wobec nowych doświadczeń w: Materiały
konferencji „Poza granicami socjologii ankietowej”, Warszawa 1988.
• B. Krauz-Mozer, Teorie polityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005.
• Dyspozycja etyczna w badaniach socjologicznych, w: Folia Sociologica 26:
Namysł nad metodą, AUL, Łódź 1997.
• E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2005.
• G. Babiński, Etapy procesu badawczego, w: Badania empiryczne w
socjologii. Wybór tekstów, opr. M. Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn,
Tyczyn 1997.
• G. Babiński, Pomiar w naukach społecznych. Problemy ogólne i zasady
budowy skal, w: Badania empiryczne w socjologii. Wybór tekstów, opr. M.
Malikowski, M. Niezgoda, WSSG Tyczyn, Tyczyn 1997.
• H. Blalock, Statystyka dla socjologów, Warszawa 1971.
• H. Buczyńska – Garewicz, Koło wiedeńskie, Comer, Toruń 1993.
• H. Przybylski, Politologia, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2004.
• J. G. Kemeny, Nauka w oczach filozofa, PWN, Warszawa 1967.
• J. Garlicki, Badania przedpromocyjne i skuteczności promocji, Warszawa
1996.
• J. Koniarek, Reguły poprawnego formułowania pytań kwestionariuszowych,
w: Wywiad kwestionariuszowy. Analizy teoretyczne i badania empiryczne,
(red.) K. Lutyńska, A. P. Wejland, Ossolineum, Wrocław 1983.
• K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, PWN 1965.
• K. Lutyńska, Wywiad kwestionariuszowy, Wrocław 1984.
• P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja, PIW, Warszawa 1989.
• R. K. Merton, O znaczeniu teorii socjologicznej dla badań empirycznych, w:
Metody analizy socjologicznej. Wybór tekstów pod red. A. Sułka,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1986.
• R. K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa
1982.
• R. Mayntz, K. Holm, P. Hübner, Wprowadzenie do metod socjologii
empirycznej, PWN 1985.
• R. Taylor, Wstęp do analizy błędu pomiarowego, PWN, Warszawa 1995.
• S. Mika, Psychologia społeczna, PWN 1981.
• S. Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 1985.
• S. Ossowski, Dzieła tom IV, PWN 1967.
• T. S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968.
Metodologia badań politologicznych – program zajęć
5