Azja Środkowa: Jak przeciwdziałać i walczyć z korupcją?

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Azja Środkowa: Jak przeciwdziałać i
walczyć z korupcją?
Fundacja Otwarty Dialog we współpracy z FLARE Network zorganizowała w Parlamencie
Europejskim konferencję "Centralna Azja: czyli jak przeciwdziałać i walczyć z korpucją?".
Konferencja objęta patronatem europosła Marka Migalskiego, Stowarzyszenia Obrony Praw
Człowieka w Azji Środkowej i Dziennika "Korrespondent Wschodni" zgromadziła ponad 50
uczestników.
Reprezentanci społeczeństwa obywatelskiego z Kazachstanu, Kirgistanu i Uzbekistanu
przedstawili zjawisko korupcji na tle aktualnych problemów regionu oraz dotychczasowe efekty
inicjatyw i działań instytucji europejskich na rzecz przeciwdziałania praktykom korupcyjnym. Muratbek Ketebayev, prezes fundacji "Obywatelska aktywność", wspierającej rozwój
społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie, przedstawił scenariusz, zgodnie z którym
stopniowy spadek poziomu korupcji w tym kraju będzie związany z uruchomieniem
demokratycznego procesu przekazywania władzy, który z kolei będzie prowadził do jej
dekoncentracji.
Irina Petrushova, redaktor naczelna kazachskiej gazety "Respublika" przybliżyła powiązania
pomiędzy koneksjami rodzinno - klanowymi, a korupcją w Kazachstanie. Duże wrażenie na
uczestnikach konferencji wywarł film prezentujący prywatne posiadłości kazachskich polityków i
urzędników w europejskich krajach, zlokalizowane przede wszystkim w Szwajcarii i Hiszpanii. Zdaniem Nadejdy Ataevej (Association "Human Rights in Central Asia") powszechność korupcji w
Uzbekistanie oznacza, że bez rygorystycznej kontroli przeznaczenia unijnych grantów dla regionu,
istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że zamiast na wspieranie celów społecznych, rozwoju
i demokracji, zostaną one de facto wydane na utrwalenie władzy dyktatorskich reżimów. Niejasne
jest faktyczne przeznaczenie dotacji w wysokości 3.7 mln euro przyznanych fundacji córki
prezydenta Uzbekistanu Islama Karimova.
Charakterystyczna dla krajów Azji Środkowej jest koegzystencja oficjalnych struktur prawno instytucjonalnych z równoległą siecią powiązań patronackich o charakterze rodzinno klanowym i feudalno - klienckim, które determinują stosunki społeczne i biznesowe - zauważył
Alisher Ilkhamov z Open Society Foundation.
Europsłanka Katarina Nevedalova odnosząc się do doświadczeń rodzinnej Słowacji, stwierdziła,
że skuteczna walka z korupcją jest uzależniona od zmiany pokoleniowej - "nowe pokolenia muszą
zostać wychowane w odpowiedniej kulturze funkcjonowania w społeczeństwie, dlatego w
przeciwdziałaniu korupcji tak ważna i konieczna jest praca u podstaw". MEP Paul Murphy przywołując przykład aktualnych strajków pracowników sektora naftowego w
Kazachstanie, wskazał, że korupcja na wszelkich szczeblach władzy może prowadzić pośrednio
do największych indywidualnych tragedii ludzkich.
MEP Sonia Alfano wyraziła przekonanie, że sukces walki z korupcją na całym świecie, zarówno
we Włoszech, jak i Kazachstanie, zależy w dużym stopniu od woli politycznej sprawujących władzę.
Jaqueline Hale z Open Society Foundation zwróciła uwagę na rolę obowiązujących regulacji w
systemach ustawodawczych poszczególnych krajów, które mogą przeciwdziałać, bądź - w
praktyce Azji Środkowej - sprzyjać korupcji.
Tom Mayne, analityk organizacji Global Witness podkreślił fakt zaangażowania europejskich
banków (jak Deutsche Bank) i pozostałych instytucji finansowych (jak London Stock Exchange) w
działania korupcyjne, w których często stają się one miejscem lokowania i legalizowania
środkowo-azjatyckich aktywów korupcyjnych.
Szczególnym zainteresowaniem spotkały się zaprezentowane przez profesor Alinę MungiuPippidi wyniki badań ukazujące formy i rozmiary korupcji w regionie na przestrzeni ostatnich lat,
które unaoczniły potrzebę nowych, międzynarodowych, skutecznych inicjatyw na rzecz
przeciwdziałania i walki z korupcją. Wskazała ponadto na różnice pomiędzy korupcją w Europie, a
w Azji Środkowej, gdzie korupcja ma charaktery systemowy, głęboko przenikający zarówno
poszczególnych funkcjonariuszy aparatu państwa, jak też otoczenie prawno - instytucjonalne i
kulturowe. Zdaniem Cezarego Bardzińskiego (Eastern Policy Team Permanent Representation of the
Republic of Poland to the EU) trudno jest reformować kraj na odległość (stąd niewielka
skuteczność programów UE dla regionu) - źródłem reform musi być przede wszystkim
społeczeństwo wywierające wpływ na władze. Zaangażowanie UE będzie rosnąć, ale będzie
uzależnione od znaczenia gospodarczego Azji Środkowej dla Europy.
Wywołana prelekcjami dyskusja z udziałem europejskich polityków, działaczy organizacji
pozarządowych i mediów zaowocowała przyjęciem wielostronnej deklaracji podjęcia wspólnych
działań opierających się na stale prowadzonym monitoringu sytuacji, skali i głównych przypadków
korupcji w Azji Środkowej. Ufamy, że te słowa staną się ciałem. facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu