10 lat katedry filologii polskiej na uniwersytecie lwowskim

172
KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA
A
A KRAWCZUK
JERZY KOWALEWSKI
Katedra Filologii Polskiej
Narodowy Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki
10 LAT KATEDRY FILOLOGII POLSKIEJ
NA UNIWERSYTECIE LWOWSKIM
Z okazji 10-lecia odbya si w dniach 24-26 padziernika Midzynarodowa
Konferencja Naukowa Jzyk polski i polonistyka w Europie Wschodniej: przeszo i wspóczesno. Celem konferencji bya wymiana dowiadcze naukowych i dydaktycznych midzy osobami (i reprezentowanymi przez nie orodkami) zajmujcymi si polonistyk jzykoznawcz i literaturoznawcz oraz
glottodydaktyk na Ukrainie, w innych krajach Europy Wschodniej oraz Polsce; koordynacja dziaa naukowo-dydaktycznych w zakresie bada polonistycznych oraz nauczania jzyka polskiego na Ukrainie. W trakcie konferencji
doszo do wielu spotka o charakterze dyskusyjnym, co przyczynio si do
rozwoju poszczególnych zagadnie naukowych, jak te do konsolidacji rodowiska polonistycznego.
Historia polonistyki lwowskiej siga roku 1817, kiedy to na mocy podpisanego rozporzdzenia cesarskiego podjto decyzj o powoaniu na Uniwersytecie we Lwowie pierwszej katedry polonistycznej. Jednak dopiero w styczniu
1826 roku na stanowisko profesora katedry zosta mianowany ikoaj Michalewicz, byy bibliotekarz J. M. Ossoliskiego. W nastpnych latach funkcj
t sprawowali kolejno: Jan Szlachtowski – kustosz Zakadu Narodowego im.
Ossoliskich we Lwowie, Antoni Maecki oraz Roman Pilat. We wrzeniu
1903 r. powoano Katedr Historii Literatury Polskiej, której profesorem zosta Piotr Chmielowski, a po nim Józef Kallenbach i Juliusz Kleiner. Trzeci z
kolei polonistyczn katedr uczelni zostaa w roku 1926 Katedra Polskiej Literatury Porównawczej, utworzona z Katedry Literatury Porównawczej (istniejcej od 1909 roku), kierowanej przez Jana Kasprowicza. Z now jednostk
zwizany by prof. Eugeniusz Kucharski. W okresie midzywojennym w tych
katedrach dziaali m.in. znani polonici: Stanisaw empicki, Stefania Skwarczyska, Bogdan Suchodolski, Stefan Kawyn, Wadysaw Florian. Za gówny
orodek bada polonistycznych mona uzna Katedr Jzyka i Literatury PolRoczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10
KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA
173
skiej, któr kierowali Wilhelm Bruchnalski i Kazimierz Kolbuszewski. Podstawowym kierunkiem bada bya przede wszystkim historia literatury polskiej okresu romantyzmu (twórczo J. Sowackiego – A. Maecki, J. Kleiner,
S. Skwarczyska i A. Mickiewicza – R. Pilat, J. Kallenbach, J. Kleiner,
W. Bruchnalski, S. Kawyn). Efektem prac bya publikacja wielu nowych róde
do historii literatury polskiej. Naley take przypomnie prace z zakresu historii czasopimiennictwa galicyjskiego. W czasie okupacji sowieckiej pozostawiono jedynie katedr J. Kleinera, podczas niemieckiej okupacji Lwowa Uniwersytet by zamknity. Ostatnim kierownikiem Katedry Literatury Polskiej –
do czerwca 1946 roku – by E. Kucharski. Po jego wyjedzie do Polski katedra zostaa zlikwidowana. Po II wojnie wiatowej polonistyka na Uniwersytecie Lwowskim istniaa przy Katedrze Filologii Sowiaskiej. W latach siedemdziesitych-dziewidziesitych wieku prac tame podja nowa generacja specjalistów rónych dziedzin filologii polskiej i sowiaskiej. Zainteresowania naukowe skupiay si wówczas gównie wokó problemów terminologii polskiej
oraz semantycznych aspektów frazeologii.
Jak wspomniano na wstpie, w kwietniu 2004 roku utworzono samodzieln
Katedr Filologii Polskiej. Jej kadr stanowio na pocztku dziewiciu polonistów i slawistów z katedry slawistycznej, a w nastpnych latach doczali
modsi wychowankowie polonistyki lwowskiej i lektorzy z Polski. Mona zauway trzy podstawowe nurty zainteresowa badawczych: jzykoznawcze,
glottodydaktyczne i literaturoznawcze.
Badania jzykoznawcze s rozwijane w dwóch gównych kierunkach: frazeologia polska (z moliwym uwzgldnianiem odpowiednich warstw frazeologii ukraiskiej – A. Krawczuk, J. Sahata, O. ozynska, J. Stefanyszyn (Dilna),
Ch. Nikoajczuk, B. Andruniw). Wspóczesne badania nad frazeologi maj
wyrane ukierunkowanie funkcjonalne i oparte s na bardzo duych zasobach
korpusowych. Badana jest take dzisiejsza sytuacja polszczyzny na Ukrainie
(J. Kowalewski, A. Krawczuk), w tym tzw. polszczyzny poudniowokresowej:
aspekty pragmalingwistyczne (A. Krawczuk), odmiana modzieowa jzyka
(
. Korol, M. Zelinska), zagadnienia skadni w tekstach gazet polskojzycznych, ukazujcych si na Ukrainie (O. Ohoriko). Rozwija si take praktyczna leksykografia, owocujc powstaniem sowników (
. Bieka-Swystowycz, W. Chimiak).
Wszyscy pracownicy Katedry ucz jzyka polskiego jako obcego (jpjo)
take studentów innych kierunków. Zajmuj si praktyczn stron zagadnie
glottodydaktycznych. Wikszo z nich swoje dowiadczenia poddaje refleksji
174
KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA
teoretycznej – i tak np. problemy zwizane z nauczaniem polszczyzny osób
z pierwszym jzykiem ukraiskim syntetyzuje w swoich artykuach A. Krawczuk. J. Kowalewski (lektor jzyka polskiego) rozwija ide programu kulturowego w nauczaniu jzyka polskiego poza Polsk, dostosowujc realizujc go
metod kulturow do potrzeb i specyfiki polonistycznego ksztacenia jzykowego na Ukrainie. O. Ohoriko analizuje zagadnienia skadniowe w nauczaniu
Ukraiców jzyka polskiego, I. Bundza – osobliwoci nauczania polskiej gramatyki, zwizane z realizacj w polszczynie – w porównaniu z jzykiem
ukraiskim – gramatycznej kategorii liczby. Nauczanie frazeologii jest przedmiotem prac J. Stefanyszyn (Dilnej), J. Sahatej, Ch. Nikoajczuk. Powstaj
podrczniki – w tym pierwszy podrcznik midzykulturowy Jestem st
d
(Krawczuk, Kowalewski 2013).
Literaturoznawcze badania skupiaj si gównie wokó literatury polskiej
i sowiaskiej XX w., a take teorii literatury, i dotycz: polskiej poezji midzywojennej i powojennej, z jej kontekstami sowiaskimi i europejskimi, antropologii literatury, problemów podmiotu literackiego oraz jego transformacji, komunikatywnych aspektów tekstu literackiego (milczenie, przemilczenie,
negatywno) (O. Sywynski); twórczoci T. Nowaka w kontekcie neomitologizmu literatury XX w., dialogu polsko-ukraiskiego w literaturze wczesnego modernizmu i dwudziestolecia midzywojennego, twórczoci pisarek
ukraiskich i polskich w kontekcie poszukiwania wasnej tosamoci, tosamoci narodowej oraz definiowania kobiecoci (I. Frys); tematyki genderowej
w kulturze i literaturze polskiej oraz sowiaskiej (literatura i krytyka feministyczna, zjawisko écriture feminine, zagadnienia postaci kobiety (zarówno autorki, jak i postaci fikcyjnej) w literaturze (Ch. Stelmach); spucizny poetyckiej
W. Szymborskiej w aspekcie nawizania jej twórczoci do tradycji kultury
(N. Peech).
Zarówno literaturoznawcy, jak i jzykoznawcy Katedry Filologii Polskiej
bardzo aktywnie zajmuj si praktyk translatologiczn tekstów naukowych
i literackich. O. Sywynskyj – uznany poeta i tumacz – zajmuje si take teori
przekadu, m.in. zagadnieniami kanonu przekadowego, nieprzekadalnoci, mechanizmów recepcji tumaczenia w kulturze docelowej.
W obecnej sytuacji na Ukrainie, kiedy jzyk polski jest tu postrzegany jako
bardzo atrakcyjny jzyk obcy, polonistyka we Lwowie jest jednym z wanych
centrów ksztacenia nauczycieli jzyka polskiego i tumaczy. Na filologi polsk przyjmuje si corocznie ju okoo 40 studentów, od 2010 roku funkcjonuj take studia zaoczne. W czasie ich trwania studenci polonistyki lwowskiej zdobywaj równolegle specjalno „filologia ukraiska”, któr maj
KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA
175
wpisan na dyplomie obok specjalnoci „filologia polska”. Przez cztery lata
trwaj studia licencjackie i przez jeden rok – magisterskie (w najbliszym czasie planowane jest zwikszenie czasu trwania studiów magisterskich do dwóch
lat). Studenci pierwszego roku polonistyki lwowskiej zaczynaj – najczciej –
nauk jpjo „od zera”, zgbiajc nastpnie wiedz o jzyku i literaturze, take
o polskiej historii i kulturze.
Polonistyka lwowska wspópracuje z wieloma orodkami naukowymi i naukowo-dydaktycznymi w Polsce. W latach 2008-2009 odbya si pierwsza na
Ukrainie edycja Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych Nauczania Kultury Polskiej i Jzyka Polskiego jako Obcego, zorganizowana wspólnie ze
Szko Jzyka i Kultury Polskiej Uœ. Wspólnie z t szko oraz ze Szko Jzyka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr zorganizowano w kwietniu
2009 r. midzynarodow konferencj powicon problemom certyfikacji jzyka polskiego i ukraiskiego wedug standardów europejskich. W 2011 roku
we wspópracy z Instytutem Lingwistyki Stosowanej Wydziau Polonistyki
UW zorganizowano we Lwowie konferencj naukow powicon problemom
modernizmu polskiego i ukraiskiego. Wczeniej odbyy si konferencje midzynarodowe, zorganizowane we wspópracy z polskimi uniwersytetami i orodkami naukowymi: konferencja powicona Wincentemu Polowi (maj 2007,
UMCS, Lubelski Oddzia Towarzystwa im. Adama Mickiewicza i inne orodki),
sympozjum Mickiewicz we Lwowie (czerwiec 2006, UW, Warszawski Oddzia
Towarzystwa im. A. Mickiewicza). Naukowcy Katedry Filologii Polskiej stale
bior aktywny udzia w kongresach i konferencjach midzynarodowych,
organizowanych w Polsce. Prowadz wykady gocinne na uniwersytetach
polskich dotyczce metodyki nauczania Ukraiców jzyka polskiego i innych
zagadnie jzykoznawczych i literaturoznawczych. Studenci lwowskiej polonistyki odbywaj co roku dwutygodniowe praktyki jzykowe na Uwr i UZ,
take studia semestralne na UW, uczestnicz w kursach letnich jzyka
polskiego oferowanych przez uniwersyteckie szkoy jzyka polskiego dla cudzoziemców. Wiele osób studiujcych polonistyk na Uniwersytecie Lwowskim zdobyo certyfikaty znajomoci jpjo na poziomie B2 i C2. Od 2012 roku
Katedra jest organizatorem egzaminów certyfikatowych z jpjo we Lwowie.
Katedra stale dziaa na rzecz rodowisk polskich na Ukrainie, wspópracujc
m.in. z polskimi szkoami, szkoami sobotnimi, polskimi organizacjami, stowarzyszeniami i konsulatami. Pracownicy katedry przygotowuj testy do konkursów, olimpiad, zasiadaj w jury konkursów, organizuj warsztaty dla nauczycieli. Dla potrzeb edukacji szkolnej przygotowywane s podrczniki oraz
poradniki metodyczne.
176
KOMUNIKATY I SPRAWOZDANIA
Obok tych wymiernych faktów warto doceni doskona atmosfer panujc w zespole Katedry, nastawion na wspóprac i wzajemn pomoc. Problemem lwowskiej polonistyki jest – tak jak w przypadku innych polonistyk
zagranicznych – brak moliwoci uczestnictwa w polskich projektach naukowych. Wydaje si to niesprawiedliwe, a mylenie wartociujce polonistyki ze
wzgldu na pooenie geograficzne jest myleniem ju bardzo anachronicznym. Mimo tak krótkiego okresu samodzielnego istnienia Katedra Filologii
Polskiej NUL im. Iwana Franki w wielu dziedzinach moe z powodzeniem
uzupenia dorobek polonistyk krajowych, jest ona obecnie jedn z najdynamiczniej rozwijajcych si polonistyk zagranicznych i zajmuje przodujc pozycj wród polonistyk na Ukrainie.
WIOLA PRÓCHNIAK
Szkoa Jzyka i Kultury Polskiej KUL
J›ZYK POLSKI W CHICAGO
– RODZIMY? DRUGI? OBCY?
STUDIA PODYPLOMOWE
W ZAKRESIE NAUCZANIA J›ZYKA POLSKIEGO
JAKO OBCEGO/DRUGIEGO
Z ELEMENTAMI NAUCZANIA KULTURY POLSKIEJ KUL
Jak w kadym kraju równie w Polsce zinstytucjonalizowane nauczanie jzyka ojczystego ze zrozumiaych wzgldów naley do priorytetowych elementów ksztacenia szkolnego. Potrzeba nauczania jzyka polskiego dotyczy
jednak nie tylko polskich szkó. Oprócz cudzoziemców – na róne sposoby
zwizanych z Polsk i polskoci – take osoby polskiego pochodzenia
(dzieci, modzie i coraz czciej równie doroli) wykazuj potrzeb rozwijania, doskonalenia, a niekiedy poznawania od podstaw jzyka swoich przodków.
Roczniki Humanistyczne 62(2014) z. 10