Gimnastyka buzi i języka

przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 41
| Zabawy  Zajęcia  Scenariusze
Gimnastyka
buzi i języka
Małgorzata Kwiatkowska, Iwona Kawalec, Magdalena Ohnsorge
przedszkolu nauczyciele orgaW
nizują zabawy rozwijające mowę, wyobraźnię, twórcze myślenie
dziecka oraz usprawniające jego aparat artykulacyjny i oddechowy. Najlepsze formy takich zajęć to ćwiczenia
dźwiękonaśladowcze, zabawy z lusterakami czy piórkami.
Prawidłową wymowę poszczególnych głosek i właściwy sposób wypowiadania się warunkuje odpowiedni
poziom sprawności narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia
oraz żuchwy. Ich ruchy podczas wymawiania poszczególnych dźwięków
powinny być celowe i bardzo dokładne. Dlatego też narządy mowy trzeba
ćwiczyć tak, by wypracować precyzyjne ruchy, najlepiej bawiąc się
z dziećmi.
W celu zachęcenia dzieci do gimnastyki narządów mowy, nauczyciel
ma obowiązek proponować przedszkolakom zabawy artykulacyjne.
Określone ćwiczenia pedagog może
wykorzystać nie tylko przy korekcji
wad wymowy, ale także przy poprawianiu jej wyrazistości i płynności
oraz w profilaktyce zaburzeń.
Opowiadając dzieciom historyjki
czy bajki można zachęcać do naśladowania ruchów artykulatorów, ćwicząc
w ten sposób odpowiednie mięśnie.
Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego mają na celu:
 usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy (dolnej ruchomej szczęki);
 opanowanie umiejętności świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych;
 wyrobienie wrażliwości miejsc i ruchów w jamie ustnej, istotnych dla
prawidłowego wymawiania dźwięków;
 usprawnienie koordynacji ruchowej w zakresie aparatu artykulacyjnego;
 wyuczenie prawidłowego połykania (język na górze przy wałku
dziąsłowym).
Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013
Ćwiczenia powinny być prowadzone codziennie (kilka razy w ciągu
dnia) przez 5–10 minut. Trzeba jednak pamiętać, że czas trwania i liczbę powtórzeń nauczyciel dostosowuje do indywidualnych możliwości
dziecka. Na początku ćwiczymy
z przedszkolakami przed lustrem,
ale kiedy potrafią już one wykonać
określone zadanie bez kontroli, można wykorzystywać każdą nadarzająca się okazję: spacer, jazdę samochodem czy drogę do przedszkola.
Ćwiczenia artykulacyjne należy
wykonywać dokładnie, dlatego nie
jest wskazany pośpiech, ani ich zbyt
duża liczba w ciągu jednych zajęć.
Korzystniej jest powtarzać je przy różnych okazjach, aż zostanie osiągnięta precyzja i szybkość ruchów
narządów artykulacyjnych.
Zadania można urozmaicać wykorzystując popularne wśród przedszkolaków zabawki (bańki mydlane,
wiatraczki) i ulubione produkty spożywcze (np. miód, czekoladę, chrupki kukurydziane, lizaki).
Wracamy z wakacji
Dzieci naśladują odgłosy pojazdów, np. lokomotywy – puf, puf, puf;
samochodu – brum, brum; syreny
na statku – tu, tu, tu; samolotu – wuuuu i biegają (naśladują pojazdy)
w rytmie wystukanym przez nauczyciela na tamburynie.
Gimnastyka języka
Dzieci otrzymują lusterka i wykonują ćwiczenia według poleceń nauczyciela:
 Przywitajcie się ze swoim nosem i brodą. (Wysuwanie i unoszenie języka
w stronę nosa i brody);
 Zróbcie huśtawkę dla języka. (Język
za zębami, żuchwa nieruchoma;
przy szeroko otwartej jamie ustnej
język dotyka miejsca za górnymi
i dolnymi zębami);
 Dzięcioł stuka w drzewo. (Czubek języka uderza za górnymi zębami
i lekko opada w dół);
 Szumią morskie fale. (Język na górze
za zębami, lekko odsunięty od zębów, zęby zaciśnięte, wargi zwarte,
ułożone w dzióbek).
 Język na zjeżdżalni (Czubek języka
41
przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 42
Zabawy  Zajęcia  Scenariusze |


oparty za dolnymi zębami, a jego
środkowa część uniesiona mocno
do góry);
Język zamienia się w miotłę (Przesuwanie języka od jednego do drugiego kącika ust);
Balonik (Nabieranie powietrza nosem i powolne wypuszczanie ustami).
Echo
Przedszkolaki podzielone są na
dwie grupy. Dzieci z pierwszej – chodzą na czworakach, naśladują głos
wydawany przez owieczkę beeeee, beeee. Na znak nauczyciela, dzieci z drugiej grupy – wołają zagubioną owieczkę, a echo powtarza ich zawołanie
coraz ciszej: Owieczko! – owieczko
– owieczko... – aż do szeptu.
Wchodzimy na górkę
Dzieci maszerują, wysoko unosząc
kolana, coraz wolniej i wolniej. Podczas marszu recytują: Góral wchodzi
na górkę, góral wchodzi na górkę, góral
wchodzi na górkę. Zatrzymują się i naśladują: „ziajanie psa” – wysuwając język na brodę; „podziwianie widoków” – robiąc głęboki wdech nosem
i obracając głową podczas wydechu
w lewą i w prawą stronę; „zbieganie
z górki” – biegną w miejscu. Całość
powtarzamy trzy razy.
Miś i miód
Nauczyciel smaruje miodem górną
wargę chętnym dzieciom i zachęca je
do zlizania miodu za pomocą języka
(bez udziału warg). Przed wykonaniem
tego ćwiczenia należy upewnić się, czy
dziecko nie jest uczulone na miód.
Sylabowe zagadki
Nauczyciel podaje nazwy różnych
przedmiotów, dzieląc je na sylaby,
a dzieci podają całe słowa. Chętne
przedszkolaki mogą same tworzyć takie zagadki, dotyczace np. zabawek
czy owoców, dzieląc ich nazwy na sylaby, wykorzystując przy tym dostępne instrumenty muzyczne.
Jedzie listonosz
Dzieci naśladują czynności wykonywane przez listonosza z jednoczesnym różnych wydawaniem odgło-
42
sów: dzwonka od roweru (dryń, dryń);
szumu obracających się kół (szur,
szur); odgłosu kroków (tup, tup) i pukania do drzwi (puk, puk).
Wiatry
Nauczyciel mówi wieje wietrzyk
– dzieci z uniesionymi ku górze rękami lekko przechylają się na boki
i szeptem szumią szszsz, a kiedy
usłyszą słowo wichura – mocno pochylają się na wszystkie strony i głośno naśladują odgłos deszczu szszsz.
Kończymy słowa
Nauczyciel wymienia początek
nazw różnych warzyw, a dzieci, wymawiają całą nazwę, dodając ostatnią:
pomi-dor, ogó-rek, kapus-ta, kala-fior,
faso-la, pietrusz-ka itp. Zabawę można utrudnić, podając dzieciom tylko
pierwszą sylabę nazwy warzywa. Tematem zabawy mogą być również
owoce, zabawki, imiona dzieci, częśći
ubrania.
Dyrygent i jego chór
Nauczyciel zmienia się w dyrygenta, a dzieci w chór, który wykonuje
polecenia dyrygenta. Przedszkolaki:
wymieniają samogłoski pojedynczo,
przedłużając ich artykulację: a…, o…,
e…, u…, y…; płynnie wymawiają
mmmm, następnie przerywając m...,
m..., m..., m…; płynnie wymawiają
nnnnnn, następnie przerywając n...,
n..., n..., n... (nauczyciel zwraca uwagę, aby głoski te były wymawiane
czysto, bez samogłoski „y”; na wydechu wybrzmiewają głoskę „m”
na zmianę z samogłoskami np. mmaaaammmaaa..., mmmeeeemmmeee...
Język maluje obraz
Dzieci otrzymują lusterka i zamieniają swój język w pędzel, którym będą malowały obraz. Najpierw język
trzeba „umoczyć w farbie” (dotknąć
czubkiem języka do wałka dziąsłowego), a potem namalować: kółka (język
wędruje kilkakrotnie dookoła jamy
ustnej, w prawą i w lewą stronę); kreski (język przesuwa się od jednego kącika ust do drugiego); kropki (czubek
języka odbija się od podniebienia).
Następnie „płuczemy pędzel” (czubek języka wędruje do dolnych dzią-
Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013
seł wewnątrz jamy ustnej). Można
„zmienić kolor farby” i rozpocząć malowanie od nowa.
Zwierzęta domowe
W trakcie muzyki dzieci biegają
po sali. Kiedy muzyka cichnie, nauczyciel podaje nazwę zwierzęcia,
a dzieci naśladują jego zachowanie
głosem i ruchem: pies (hau, hau), kot
(miau, miau), rybka (bul, bul), myszka
(pi, pi), konik (kląskanie).
Idzie jesień
Dzieci otrzymują małe lusterka
i wykonują ćwiczenia zgodnie z poleceniem:
 Wilk gonił zająca i bardzo się zmęczył
(wysuń język najdalej, jak potrafisz
na brodę i pokaż dyszącego wilka,
oddychając przez usta).
 Miś, szykując się do snu zimowego,
zjadł dużo miodu, teraz oblizuje swój
pyszczek (dokładnie i powoli obliż
językiem górną i dolną wargę).
 Muchomor ma białe kropki na czerwonym kapeluszu („narysuj” czubkiem języka kropki na swoim podniebieniu).
Ćwiczenia ortofoniczne, utrwalanie
nawyku mówienia na wydechu
Przedszkolaki wraz z nauczycielem
nucą piosenkę Stary niedźwiedź kolejno na sylabach: „la”, „le”, „li”. Nauczyciel przypomina dzieciom o głębokim nabieraniu powietrza przed
rozpoczęciem śpiewania. W trakcie
piosenki, podczas unoszenia rąk ku górze, wskazuje miejsca w tekście, w których dzieci wykonują kolejne wdechy.
Ćwiczenia artykulacyjne,
fonacyjne, oddechowe
Dzieci otrzymują lusterka i wykonują polecenia według wskazówek
nauczyciela:
 Buziaki dla przytulanki (sprawdzają
w lustrze, jak układają się usta, kiedy chcemy dać komuś buzi, przesyłają buziaki swoim przytulankom);
 Słodkie lizaki (przy szeroko otwartej
jamie ustnej naśladują lizanie lizaka, unosząc do góry czubek języka
i lekko opuszczając go do dołu);
 Huśtanie misia (dzieci kładą się na plecach, a maskotkę umieszczają
na brzuchu: robią wdech i brzuch
przedszkole_01_przedszkole.qxd 2012-12-21 15:40 Strona 43
| Zabawy  Zajęcia  Scenariusze



unosi się do góry, wydech i brzuch
opada. Ważne w tym ćwiczeniu jest
to, aby nabierać powietrze przez nos,
usta powinny być cały czas zamknięte);
Miś pomrukuje (dzieci naśladują odgłosy wydawane przez misia na
przedłużonej głosce „m” podczas
wydechu; można też zaproponować, aby podczas mruczenia przykładały opuszki palców do skrzydełek nosa i sprawdzały, czy delikatnie
drgają). Nauczyciel kontroluje, aby
głoska „m” brzmiała czysto, bez samogłoski „y”.
Miś lubi mruczeć i dostawać prezenty
(dzieci wraz z nauczycielem wymyślają, jakie prezenty mógł dostać miś, w nagłosie musi być głoska „m”, np. miód, muszelka);
Miś oblizuje się po miodzie (nauczyciel smaruje chętnym dzieciom
górną wargę i przestrzeń ponad nią
miodem – jeśli dziecko nie jest
uczulone – używając jednorazowych szpatułek. Zadaniem dziecka
jest jak najdokładniejsze oblizanie
wargi i sięganie językiem jak najwyżej w stronę nosa).
Ćwiczenia słuchowe
i dźwiękonaśladowcze
Nauczyciel demonstruje dźwięki
różnych instrumentów perkusyjnych
i dzwoneczka. Prosi, by dzieci naśladowały głosem te dźwięki, np. trójkąta lub dzwoneczka – dzyń-dzyń, bębenka – bum-bum, kołatki – pam-pam,
grzechotki – szszsz. Następnie dzieli
dzieci na grupy. Na sygnał każdy zespół naśladuje wskazany instrument.
Na koniec jednocześnie „grają wszystkie instrumenty”.
Odgłosy czterech pór roku
Dzieci biegają przy dźwiekach muzyki. Nauczyciel umawia się z nimi,
że kiedy usłyszą brzmienie instrumentu, będą naśladowały ruchem
i dźwiękiem odgłosy związane z daną
porą roku.
Na dźwięk drewienek nauczyciel
mówi: Idzie pani wiosna, a dzieci podskakują jak żaby i kumkają – kum,
kum, kum. Na dźwięk grzechotki nauczyciel mówi: Idzie lato, a dzieci naśladują ruchem pływanie w morzu




i plusk wody – plum, plum, plum.
Na dźwięk trójkąta nauczyciel mówi:
Idzie pani jesień, a dzieci naśladują
spadające i wirujące liście oraz szum
wiatru – szszsz. Na dźwięk janczarów
nauczyciel mówi: Idzie pani zima,
a dzieci „jadą” na saneczkach w parach i naśladują dźwięk dzwonka
– dzyń, dzyń, dzyń.
Zegary
Dzieci naśladują odgłosy różnych
zegarów: zegara ściennego z wahadłem
(bimbam-bom), zegarka na rękę (cyk-cyk-cyk), zegara z kukułką (ku-ku, ku-ku),
a następnie z różną głośnością cykanie
dużego zegara – głośno lub małego – cicho).
Moje grządki
Nauczyciel opowiada, demonstruje i kontroluje wykonanie ćwiczeń.
 Najpierw musimy zająć się grabieniem – przesuwanie języka po podniebieniu górnym, od górnych zębów w kierunku gardła.
 Teraz wytyczamy grządki – przesuwanie języka po zewnętrznej powierzchni zębów górnych, potem
po wewnętrznej. Powtórzenie
czynności na zębach dolnych.
 Tu posiejemy marchewkę i pietruszkę.
Teraz szykujemy grządki dla ziołowych przypraw i kwiatków. Przesuwanie językiem po rozchylonych
wargach, powoli.
Wychowanie w Przedszkolu nr 1 | styczeń 2013
Mmm, co jeszcze? Rozejrzyjmy się
– język przesuwa się od lewego kącika ust do prawego, nie opiera się
na wardze.
Wyrównujemy nasze grządki – półuśmiech, czyli odciąganie na przemian kącików warg.
Możemy teraz posiać nasze nasionka. I podlać! Ale musimy napompować wody do konewki – na przemian
rozciąganie złączonych warg
– uśmiech i ściąganie – ryjek.
Oj, późno już, wszyscy jesteśmy zmęczeni – ziewanie z silnym opuszczaniem żuchwy.
Pieczemy ciasto
Wkładamy do miski: jajka (wysuwamy i cofamy język); cukier (wysuwamy i cofamy język). Ucieramy (oblizujemy szeroko otwarte usta).
Wkładamy masło (wysuwamy i cofamy język), dodajemy jeszcze rodzynki
(wysuwamy i chowamy język). Kosztujemy czy wszystko dodaliśmy (mlaskanie). Oblizujemy łyżkę (podnosimy
język do nosa i opuszczamy na brodę). Przekładamy ciasto do tortownicy
(wysuwamy i chowamy język). Ciasto
w piecu rośnie (nadymanie policzków). Wyciągamy ciasto z pieca (wysuwamy i chowamy język), ale ono jest
bardzo gorące (dmuchamy). Kosztujemy (poruszamy buzią – żucie). Zostały nam okruszki na ustach (oblizujemy
wargi w kącikach ust oraz na ząbkach.
Bardzo smakowało nam to ciasto (cmokamy).
Szur, klap
Dzieci odpowiadają na pytanie: Co
słyszę? Naśladują dźwięki z najbliższego otoczenia. Nauczyciel mówi,
dzieci powtarzają:
 kapcie – szur, szur;
 klapki – klap, klap;
 małe buciki – tup, tup;
 zegar mały – cyk, cyk;
 zegar duży – tik, tak;
 telefon – dryń, dryń;
 dzwonek u drzwi – ding, dong;
 nożyce – ciach, ciach.
Małgorzata Kwiatkowska,
Iwona Kawalec,
Magdalena Ohnsorge
43