Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art

Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym (art. 267 akapit 1 TFUE, )
Trybunał Sprawiedliwości Unii
Europejskiej jest właściwy do
orzekania w trybie prejudycjalnym:
a) o wykładni Traktatów;
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych
przez instytucje, organy lub jednostki
organizacyjne Unii;
Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym (art. 267 akapit 2-4 TFUE, )
• W przypadku gdy pytanie z tym związane jest
podniesione przed sądem jednego z Państw
Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w
tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić
się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego
pytania.
• W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w
sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego
orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę
do Trybunału.
• Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej
przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej
wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.
Dodatkowe dokumenty dotyczące przebiegu postępowania
o wydanie orzeczenie w trybie prejudycjalnym
• NOTA INFORMACYJNA dotycząca
składania przez sądy krajowe wniosków o
wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym
(Dz. Urz. UE, 2011/C 160/01),
Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym - statystyka
• 2014 – 296 wyroków TS UE
• Polska – 2004-2014 – 74 wnioski
(ale np. Węgry – 107),
• z tego:
• SN – 9, NSA – 28, pozostałe sądy: 37,
Kto może wszcząć postępowanie o wydanie
orzeczenia w trybie prejudycjalnym?
• Z wnioskiem o wydanie orzeczenia w
trybie prejudycjalnym mogą zwracać się
do TS tylko organy sądowe państw
członkowskich.
Jakie cechy muszą spełniać organy państw członkowskich,
aby uznać je za „organy sądowe” w znaczeniu art. 267
TFUE?
I. Cechy ustrojowe:
• Organ funkcjonujący na podstawie przepisów prawa,
• Posiadający stały charakter,
• Związany przepisami prawa,
• Niezależny w zakresie orzekania
II. Cechy funkcjonalne
• Rozstrzygający spory pomiędzy stronami, (wykonujący
funkcje sądowe)
• Obowiązkowa właściwość,
• Wiążąca moc orzeczenia
Jakie cechy muszą spełniać organy państw członkowskich,
aby uznać je za „organy sądowe” w znaczeniu art. 267
TFUE?
• Niekiedy TS odstępuje od sformułowanych przez siebie
cech „sądu”, np.
• Niemiecka Rada Federalna rozpatrująca odwołania z
zakresu zamówień publicznych (pomimo, że jest częścią
administracji publicznej)
• Kataloński Regionalny Trybunał Ekon.-Admin (pomimo,
że członkowie mianowani przez ministra gospodarki i
finansów.
• polska Krajowa Izba Obrachunkowa (sprawa C-465/11,
wyrok z 13 XII 2012 r.)
Sprawa C-465/11, Forposta SA and ABC Direct Contact
sp. z o.o. v Poczta Polska SA.
• Pomimo tego, że zgodnie z Ustawą prawo zamówień
publicznych (art. 174, ust. 5) „Prezes Rady Ministrów
odwołuje członka Izby … w przypadku utraty autorytetu
dającego rękojmię prawidłowego wykonywania
obowiązków członka Izby”
• TS UE uznał, że KIO jest sądem w rozumieniu
art. 267 TFUE,
Przedmiot wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego.
• Zgodnie z art. 267 TFUE, Trybunał
sprawiedliwości jest właściwy do
orzekania w trybie prejudycjalnym:
• a) o wykładni traktatów
• b) o ważności i wykładni aktów przyjętych
przez instytucje, organy lub jednostki
organizacyjne UE.
Wniosek o wykładnię Traktatów.
• Pojęcie „Traktatów” obejmuje: TUE, TFUE,
TEWEA, KPP, protokoły, traktaty
uzupełniające i zmieniające, traktaty
akcesyjne
• Decyzje Rady (lub Rady i PE), za pomocą
których możliwa jest tzw. uproszczona
zmiana traktatu,
• Ogólne zasady prawa
Wykładnia aktów przyjętych przez instytucje,
organy lub jednostki organizacyjne UE.
• Akty wszystkich instytucji wymienionych w
art. 13 ust. 1 TUE.
• Akty wszystkich innych organów (np.
Rzecznika Praw Obywatelskich UE),
• Umowy międzynarodowe zawarte przez
Unię,
• Akty wydane przez organy utworzone na
podstawie umów międzynarodowych
zawartych przez UE,
Ważność aktów przyjętych przez instytucje, organy
lub jednostki organizacyjne UE.
• Kontrola legalności może być dokonywana
jedynie w odniesieniu do aktów prawa
wtórnego,
• Rozstrzyganie ważności umów
międzynarodowych – kwestia sporna,
„niezbędność” orzeczenia prejudycjalnego
• Musi istnieć zależność pomiędzy pytaniem
zadanym TS przez sąd krajowy a
przedmiotem postępowania przed sądem
krajowym
Kiedy TS nie posiada kompetencji do udzielania
orzeczenia prejudycjalnego (kiedy pytanie jest
„zbędne”)?
• Pytanie sądu krajowego ma charakter
hipotetyczny
• Gdy chodzi o stosowanie prawa krajowego,
które odsyła do prawa unijnego
• Gdy chodzi o stosowanie prawa unijnego w
sporach fikcyjnych
• Gdy chodzi o stosowanie reguł prawa UE w
odniesieniu do stanów faktycznych
wykraczających poza temporalny zakres jego
stosowania
Skutki orzeczenia prejudycjalnego.
• Orzeczenie TS o wykładni lub ważności
jest wiążące dla sądu krajowego, który
zwrócił się o wydanie orzeczenia
prejudycjalnego,
• Orzeczenie TS o nieważności aktu
unijnego jest skuteczne erga omnes (tak
jak gdyby zostało wydane w trybie skargi o
unieważnienie (art. 263 TFUE).
Które sądy krajowe są uprawnione do zwrócenia się z
wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudycjalnego?
• Każdy sąd – (art. 267 ak. 2) – jest to
uprawnienie a nie obowiązek,
• Sąd krajowy, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego – musi wystąpić z
wnioskiem (art. 267 ak. 3)
Który sąd krajowy jest sądem, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego?
• Ujęcie abstrakcyjne - Sądy ostatniej
instancji (np. w Polsce: NSA, SN),
• Ujęcie konkretne (obecnie przeważa) –
odwołuje się do ustalenia, czy w danym
przypadku stronie przysługiwać będą
środki odwoławcze do sądu wyższej
instancji,
Czy sąd krajowy, który jest sądem, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, może
odstąpić od wystąpienia z wnioskiem do TS?
• Tak – jeżeli kwestia poruszona w ewentualnym
orzeczeniu prejudycjalnym nie ma decydującego
znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.
• Tak – jeżeli poruszona kwestia jest już
rozstrzygnięta (acte éclairé).
• Tak – jeżeli wykładnia danego przepisu prawa
unijnego jest tak oczywista, że nie ma miejsca
dla wątpliwości co do rozstrzygnięcia
postawionego pytania (acte clair).
Zaniechanie obowiązku sądu ostatniej instancji?
• Stanowi naruszenie prawa unijnego i jest
równoznaczne z naruszeniem TFUE przez
państwo członkowskie, w rezultacie
Komisja może przeciwko temu państwu
wnieść skargę z art. 258 TFUE
(naruszenie zobowiązań wynikających z
TFUE)
W jakim etapie postępowania sąd krajowy powinien się
zwrócić do TS z wnioskiem prejudycjalnym?
• Zasadniczo problematyka ta należy do prawa
krajowego. Nota informacyjna stwierdza, że:
„Sąd krajowy może skierować do Trybunału
pytanie prejudycjalne natychmiast po
stwierdzeniu, że orzeczenie w przedmiocie
zagadnienia lub zagadnień interpretacyjnych
albo ważności jest niezbędne do wydania przez
niego wyroku; sąd ten najlepiej może ocenić, na
jakim etapie postępowania należy skierować
takie pytanie”
Do kogo należy decyzja o wystąpieniu z wnioskiem o
wydanie orzeczenia prejudycjalnego?
• To sąd krajowy podejmuje decyzję, czy
zwrócić się z wnioskiem do TS, czy też nie
• W niektórych krajach członkowskich
zasady te mogą jednak być inne.
Sformułowanie wniosku o orzeczenie
prejudycjalne.
• W sprawie ważności – sąd krajowy
powinien w uzasadnieniu wskazać
okoliczności, które jego zdaniem podają w
wątpliwość ważność aktu unijnego
Sformułowanie wniosku o orzeczenie
prejudycjalne.
• W sprawie wykładni – sąd krajowy zadaje
jedno, abstrakcyjnie sformułowane pytanie
dotyczące wykładni konkretnego przepisu
prawa unijnego.
Wyrok TS z dn. 18 I 2007 w sprawie C-313/05, M.
Brzeziński przeciwko Dyrektorowi Izby Celnej
• Maciej Brzeziński w 2004 r. sprowadził z
Niemiec pięcioletniego volkswagena golfa.
Zgodnie z obowiązującymi do 1 grudnia
2006 r. stawkami zapłacił za niego 855 zł
podatku akcyzowego, lecz potem zażądał
zwrotu tej kwoty od organów celnych.
Powoływał się przy tym na art. 90 ust. 1
traktatu WE, który zakazuje podatkowej
dyskryminacji towarów pochodzących z
innych państw członkowskich.
Artykuł 110
TFUE (dawny artykuł 90 TWE)
• Żadne Państwo Członkowskie nie nakłada
bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych
Państw Członkowskich podatków wewnętrznych
jakiegokolwiek rodzaju wyższych od tych, które
nakłada bezpośrednio lub pośrednio na
podobne produkty krajowe.
• Ponadto żadne Państwo Członkowskie nie
nakłada na produkty innych Państw
Członkowskich podatków wewnętrznych, które
pośrednio chronią inne produkty
Pytanie zadane przez Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie.
• Czy przepis art. 90 [akapit pierwszy WE], zgodnie
z którym żadne państwo członkowskie nie nakłada
bezpośrednio lub pośrednio na produkty innych państw
członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek
rodzaju wyższych od tych, które nakłada bezpośrednio
lub pośrednio na podobne produkty krajowe, zezwala
państwu członkowskiemu na nałożenie podatku
akcyzowego na samochody używane sprowadzane
z innych państw członkowskich przy jednoczesnym
nieobciążaniu tym podatkiem sprzedaży samochodów
używanych zarejestrowanych już w Polsce, w sytuacji
kiedy podatek akcyzowy został nałożony na wszystkie
samochody niezarejestrowane na terytorium kraju,
zgodnie z treścią art. 80 [ust. 1 ustawy o podatku
akcyzowym]?
Odpowiedź TS w sprawie C-313/05
• Artykuł 90 akapit pierwszy WE należy interpretować
w ten sposób, że sprzeciwia się on podatkowi
akcyzowemu w zakresie, w jakim kwota podatku
nakładana na pojazdy używane starsze niż dwa lata,
nabyte w państwie członkowskim innym niż to, które
wprowadziło taki podatek, przewyższa rezydualną
kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej
podobnych pojazdów, które zostały zarejestrowane
wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło
podatek. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy
uregulowanie sporne w postępowaniu przed sądem
krajowym, a w szczególności stosowanie § 7
rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia
2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku
akcyzowego, ma takie skutki.
Sprawa C-499/06, Halina Nerkowska przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych oddz. w Koszalinie
• Pytanie Sądu Okręgowego w Koszalinie:
• „Czy art. 18 WE gwarantujący obywatelom Unii
Europejskiej prawo do swobodnego przemieszczania się
i pobytu na zakresie, w jakim uzależnia wypłatę
świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy
w związku z pobytem w miejscach odosobnienia od
spełnienia warunku pobytu osoby terytorium państw
członkowskich stanowi przeszkodę w obowiązywaniu
krajowego uregulowania prawnego określonego w art. 5
[ustawy z 1974 r.] w uprawnionej na obszarze Państwa
Polskiego?”
Artykuł 21
(dawny artykuł 18 TWE)
• Każdy obywatel Unii ma prawo do
swobodnego przemieszczania się i
przebywania na terytorium Państw
Członkowskich, z zastrzeżeniem
ograniczeń i warunków ustanowionych
w Traktatach i w środkach przyjętych w
celu ich wykonania
Sprawa C-499/06, Halina Nerkowska przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych oddz. w Koszalinie
• Odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości:
• „Wykładni art. 18 ust. 1 WE należy dokonać w ten
sposób, że stoi on na przeszkodzie ustawodawstwu
państwa członkowskiego, na podstawie którego
państwo to odmawia, w sposób generalny
i w każdych okolicznościach, wypłaty swym
obywatelom świadczenia przyznawanego cywilnym
ofiarom wojny lub represji tylko z tego powodu, że
nie mają oni przez cały okres wypłaty tego
świadczenia miejsca zamieszkania na terytorium
tego państwa, lecz na terytorium innego państwa
członkowskiego.”
Procedura przyspieszona (art. 267 ak. 2 TFUE)
• „Jeżeli takie pytanie jest podniesione w
sprawie zawisłej przed sądem krajowym
dotyczącej osoby pozbawionej wolności,
Trybunał stanowi w jak najkrótszym
terminie”.