Orzeczenia, wyciąg 12.11 seminarium

CILFIT
2
Pytanie to zostało podniesione w ramach sporu między spółkami importującymi wełnę
a włoskim ministerstwem zdrowia, dotyczącego uiszczania stałej opłaty za badanie sanitarne wełny
przywożonej z krajów niebędących członkami Wspólnoty. Spółki te powołały się na rozporządzenie
nr 827/68 z dnia 28 czerwca 1968 r. (Dz.U. L 151, str. 16) w sprawie wspólnej organizacji rynku
niektórych produktów wymienionych w załączniku II do traktatu, które w art. 2 ust. 2 zakazuje
państwom członkowskim nakładania opłat o skutku równoważnym z cłami na przywożone
„produkty pochodzenia zwierzęcego”, nigdzie indziej niewymienione, ujęte w pozycji 05.15
Wspólnej taryfy celnej. Ministerstwo zdrowia zarzuciło tej argumentacji, że wełna nie jest
umieszczona w załączniku II do traktatu. Wobec tego – jego zdaniem – wełna nie podlega wspólnej
organizacji rynków rolnych.
3
Ministerstwo zdrowia wyciąga z tych okoliczności wniosek, iż odpowiedź na pytanie
dotyczące wykładni aktu instytucji Wspólnoty jest tak oczywista, że nie zachodzi możliwość
pojawienia się wątpliwości co do wykładni, co wyklucza zatem konieczność wystąpienia do
Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Natomiast
zainteresowane spółki utrzymują, że z uwagi na to, iż pytanie dotyczące wykładni rozporządzenia
zostało podniesione przed Corte suprema di cassazione, którego orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, zgodnie z art. 177 akapit trzeci sąd ten nie może uchylić
się od obowiązku wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.-> Spór znalazł się w końcu w
Corte suprema di cassazione, którego orzeczenia NIE podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego
-> Sąd Włoski postanowił w oparciu o art 177 akapit 3 skierować do TSUE pytanie prejudycjalne
co jest (wg Sądu odsyłającego) jego obowiązkiem na podstawie wyżej wymienionego artykułu
PYTANIE PREJUDYCJALNE
„Czy art. 177 akapit trzeci traktatu, zgodnie z którym w przypadku gdy pytanie takiego rodzaju jak
pytania wymienione w akapicie pierwszym tego artykułu jest podniesione w ramach sporu
zawisłego przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, ustanawia
obowiązek wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, który nie
pozwala sądowi krajowemu na dokonanie jakiejkolwiek oceny zasadności podniesionego pytania,
czy też uzależnia – ewentualnie w jakim stopniu – ten obowiązek od istnienia racjonalnych
wątpliwości co do wykładni?”
Strona 1 z 15
5
W celu rozwiązania tak postawionego problemu należy wziąć pod uwagę logikę art. 177,
który przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości uprawnienie do orzekania między innymi
w przedmiocie wykładni traktatu i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnoty.
6
Na mocy akapitu drugiego tego artykułu każdy sąd jednego z państw członkowskich „może”,
jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału
Sprawiedliwości z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. Zgodnie z akapitem trzecim,
w przypadku gdy pytanie o wykładnię jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym,
którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten „jest
zobowiązany” wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości.
7
Ten obowiązek wniesienia sprawy wpisuje się w ramy współpracy – wprowadzonej w celu
zapewnienia prawidłowego stosowania i jednolitej wykładni prawa wspólnotowego we wszystkich
państwach członkowskich – między sądami krajowymi występującymi w charakterze sądów
zobowiązanych do stosowania prawa wspólnotowego a Trybunałem Sprawiedliwości. Artykuł 177
akapit trzeci ma w szczególności na celu zapobieganie pojawianiu się rozbieżności w orzecznictwie
wewnątrz Wspólnoty w kwestiach prawa wspólnotowego. Zakres tego obowiązku należy zatem
oceniać na podstawie jego celów, w zależności od właściwości sądów krajowych i Trybunału
Sprawiedliwości, w przypadku gdy takie pytanie o wykładnię zostanie podniesione w rozumieniu
art. 177.
8
Na tym tle należy sprecyzować wspólnotowy sens wyrażenia „w przypadku gdy takie pytanie
jest podniesione” w celu ustalenia, w jakich warunkach sąd krajowy, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału
Sprawiedliwości.
9
W tej kwestii należy w pierwszej kolejności zauważyć, że art. 177 nie stanowi środka
zaskarżenia przysługującego stronom sporu zawisłego przed sądem krajowym. Nie wystarczy
zatem, że jedna strona utrzymuje, iż spór rodzi pytanie dotyczące wykładni prawa wspólnotowego,
aby sąd był zobowiązany uznać, że pytanie zostało podniesione w rozumieniu art. 177. Jego
obowiązkiem jest natomiast wniesienie, w razie konieczności, sprawy do Trybunału z urzędu.
10
Po drugie, ze związku między akapitami drugim i trzecim art. 177 wynika, że sądy, o których
mowa w akapicie trzecim, korzystają z tego samego co wszystkie inne sądy krajowe prawa do
swobodnej oceny, czy do wydania przez nie orzeczenia niezbędne jest orzeczenie w kwestii
z zakresu prawa wspólnotowego. Wobec tego sądy te nie są zobowiązane do przedkładania
podniesionego przed nimi pytania dotyczącego wykładni prawa wspólnotowego, jeżeli pytanie nie
Strona 2 z 15
jest istotne dla sprawy, tj. w przypadku gdy odpowiedź na pytanie, jakakolwiek by ona była, nie
mogłaby mieć żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sporu.
11
Jeżeli sądy te stwierdzą natomiast, że odwołanie się do prawa wspólnotowego jest konieczne
w celu rozstrzygnięcia zawisłego przed nimi sporu, art. 177 nakłada na nie obowiązek przedłożenia
Trybunałowi Sprawiedliwości wszystkich powstałych pytań dotyczących wykładni.
12
Pytanie postawione przez Corte di cassazione ma na celu ustalenie, czy w pewnych
okolicznościach obowiązek wyrażony w art. 177 akapit trzeci mógłby jednak zostać poddany
ograniczeniom.
13
W związku z tym należy przypomnieć, że w wyroku z dnia 27 marca 1963 r. w sprawach
połączonych od 28/62 do 30/62 Da Costa, Rec. str. 75 Trybunał orzekł, że „[n]awet jeśli art. 177
akapit ostatni zobowiązuje bez żadnych ograniczeń sądy krajowe, których orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, do przedkładania Trybunałowi wszelkich podniesionych
przed nim pytań o wykładnię, to moc wykładni dokonanej przez Trybunał na mocy art. 177 może
jednak pozbawić ten obowiązek jego celowości i tym samym treści; ma to miejsce zwłaszcza
wtedy, gdy podniesione pytanie jest rzeczywiście identyczne z pytaniem, które stanowiło już
przedmiot orzeczenia wydanego w trybie prejudycjalnym w podobnym przypadku”.
14
Taki sam skutek, jeśli chodzi o granice obowiązku wyrażonego w art. 177 akapit trzeci, może
wynikać z utrwalonego orzecznictwa Trybunału rozstrzygającego sporną kwestię prawną –
niezależnie od rodzaju postępowań, które dały początek temu orzecznictwu – nawet jeśli sporne
pytania nie są całkowicie identyczne.
15
Niemniej oczywiste jest, że w tych wszystkich przypadkach sądy krajowe – w tym sądy,
o których mowa w art. 177 akapit trzeci – zachowują pełną swobodę wnoszenia spraw do
Trybunału, jeżeli uznają to za wskazane.
16
Wreszcie prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego może być tak oczywiste, że nie
pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości co do sposobu rozstrzygnięcia
postawionego pytania. Zanim sąd krajowy stwierdzi zaistnienie takiej sytuacji, musi być on
przekonany, że taka sama oczywistość zachodzi również w opinii sądów innych państw
członkowskich i Trybunału Sprawiedliwości. Jedynie wtedy, gdy spełnione są te przesłanki, sąd
krajowy może zaniechać przedłożenia tego pytania Trybunałowi i rozstrzygnąć je na własną
odpowiedzialność.
17
Jednakże istnienie takiej możliwości należy oceniać z uwzględnieniem cech
charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia.
Strona 3 z 15
18
Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, że akty prawa wspólnotowego są redagowane
w wielu językach i że różne wersje językowe są na równi autentyczne; wykładnia przepisu prawa
wspólnotowego wymaga zatem porównania poszczególnych wersji językowych.
19
Następnie należy zauważyć, że nawet w przypadku dokładnej zgodności wersji językowych
prawo wspólnotowe stosuje właściwą sobie terminologię. Ponadto należy podkreślić, że pojęcia
prawne nie mają koniecznie tej samej treści w prawie wspólnotowym i w poszczególnych
systemach prawa krajowego.
20
Wreszcie każdy przepis prawa wspólnotowego powinien być ujmowany w swoim kontekście
i interpretowany w świetle wszystkich przepisów tego prawa, jego celów i stanu rozwoju w czasie,
gdy dany przepis ma zostać zastosowany.
TEZA: Artykuł 177 akapit trzeci traktatu EWG powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd,
którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany –
w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia
swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest
istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni
przez Trybunał, lub że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie
pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności
należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych
trudności, jakie sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie
wewnątrz Wspólnoty.
FERREIRA DA SILVA
(05.09.2015)
STAN FAKTYCZNY
8
W dniu 19 lutego 1993 r. spółka Air Atlantis SA (zwana dalej „AIA”), utworzona w
1985 r. i działająca w sektorze nieregularnego transportu lotniczego (loty czarterowe), została
rozwiązana. W tej sytuacji powodowie w postępowaniu głównym otrzymali wypowiedzenia ich
umów o pracę w ramach procedury zwolnień grupowych.
9
Od dnia 1 maja 1993 r. przewoźnik TAP, który był głównym akcjonariuszem AIA, rozpoczął
wykonywanie części lotów zakontraktowanych wcześniej przez AIA na okres od 1 maja do
31 października 1993 r. TAP wykonał również pewną ilość lotów czarterowych, których
dotychczas nie obsługiwał, jako że były to trasy obsługiwane tradycyjnie przez AIA. W tym
Strona 4 z 15
celu TAP używał części wyposażenia, które AIA wykorzystywała dotychczas w swojej
działalności, między innymi cztery samoloty. TAP przejął również obowiązek zapłaty opłat
leasingowych z tytułu umów leasingu dotyczących tych samolotów oraz zaczął korzystać z
wyposażenia biurowego, jakie AIA posiadała i z którego korzystała w swoich biurach w
Lizbonie i w Faro (Portugalia), a także z innych składników majątku tej spółki. Ponadto
TAP zatrudnił niektórych byłych pracowników AIA.
10
Następnie powodowie w postępowaniu głównym zaskarżyli do Tribunal do Trabalho de
Lisboa (sądu pracy w Lizbonie, Portugalia) rozwiązanie z nimi stosunków pracy w ramach
zwolnień grupowych, wnosząc o przywrócenie ich do pracy w TAP oraz zapłatę
wynagrodzeń.
11
Orzeczeniem z dnia 6 lutego 2007 r. Tribunal do Trabalho de Lisboa częściowo uznał
powództwo dotyczące zwolnień grupowych i zarządził przywrócenie powodów w
postępowaniu głównym do pracy w ramach odpowiednich grup zaszeregowania oraz
zasądził zapłatę odszkodowania. W wyroku Tribunal do Trabalho de Lisboa stwierdził, że w
niniejszym przypadku miało miejsce przejęcie zakładu, a przynajmniej jego części, gdyż
wskutek wstąpienia przez TAP w dotychczasowe stosunki pracy zachowana została
tożsamość zakładu a ponadto jego działalność była kontynuowana.
12
Od wyroku wniesiona została apelacja do Tribunal da Relação de Lisboa (sądu apelacyjnego
w Lizbonie), który wyrokiem z dnia 16 stycznia 2008 r. uchylił wyrok wydany w pierwszej
instancji w zakresie, w jakim na jego mocy nakazano TAP przywrócić do pracy powodów w
postępowaniu głównym i wypłacić im odszkodowania z tym uzasadnieniem, że prawo do
wniesienia powództwa w celu zaskarżenia zwolnienia grupowego uległo przedawnieniu.
13
Powodowie w postępowaniu głównym wnieśli wówczas skargę kasacyjną do Supremo
Tribunal de Justiça, który wyrokiem z dnia 25 lutego 2009 r. orzekł, że zwolnienia grupowe
były zgodne z prawem. Sąd ten stwierdził, że nie wystarczy, by działalność gospodarcza
była „po prostu kontynuowana”, aby można było stwierdzić przejęcie zakładu, ale
konieczne jest też zachowanie tożsamości zakładu. Tymczasem w niniejszym przypadku,
gdy TAP wykonywał rozpatrywane loty latem 1993 r. nie posłużył się „jednostką” o tej
samej tożsamości, co „jednostka”, która wcześniej należała do AIA. W braku identyczności
pomiędzy dwiema „jednostkami”, zdaniem Supremo Tribunal de Justiça nie ma możliwości,
aby uznać, że doszło do przejęcia zakładu.
14
Supremo Tribunal de Justiça stwierdził również, że nie doszło do przejścia klienteli z AIA do
TAP. Ponadto, zdaniem tego sądu AIA posiadała zakład związany z określonym towarem,
Strona 5 z 15
jakim była licencja, która nie podlega przeniesieniu, co uniemożliwiało przejęcie zakładu,
ponieważ przedmiotem sprzedaży mogły być jedynie poszczególne dobra, a nie sam zakład.
15
W odniesieniu do stosowania prawa Unii Supremo Tribunal de Justiça zauważył, że Trybunał,
skonfrontowany z sytuacjami, w których dane przedsiębiorstwo kontynuowało działalność
dotychczas prowadzoną przez inną spółkę, orzekł, iż „sama ta okoliczność” nie pozwala na
stwierdzenie, że doszło do przejęcia jednostki gospodarczej, ponieważ „jednostki takiej nie
można sprowadzić tylko do działalności, jaką ona prowadzi”.
16
Ponieważ niektórzy powodowie w postępowaniu głównym zwrócili się do Supremo Tribunal
de Justiça o wystąpienie do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym, sąd ten stwierdził, że „[o]bowiązek wystąpienia z odesłaniem
prejudycjalnym, jaki ciąży na sądach krajowych, których orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu na mocy prawa wewnętrznego, powstaje tylko wtedy, gdy owe sądy uznają, że
odwołanie się do prawa Unii]jest niezbędne dla rozstrzygnięcia toczącego się przed nimi
sporu, a także wtedy, gdy pojawiła się kwestia dotycząca wykładni tego prawa”. Ponadto
biorąc pod uwagę orzecznictwo Trybunału dotyczące wykładni norm Unii dotyczących
przejęcia przedsiębiorstwa, zdaniem sądu nie istniała „żadna istotna wątpliwość” w
wykładni tych norm, „która nakazywałaby wystąpić z pytaniem prejudycjalnym”.
17
Supremo Tribunal de Justiça stwierdził również, że „[s]am Trybunał Sprawiedliwości
wyraźnie uznał, iż prawidłowe stosowanie prawa [Unii] może być tak oczywiste, że nie
pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości co do sposobu
rozstrzygnięcia powstałej kwestii, co w rezultacie również w tym wypadku zwalnia sąd
krajowy z obowiązku odesłania prejudycjalnego. Tymczasem [zdaniem tego sądu
krajowego] z uwagi na treść [przepisów prawa Unii] powołanych przez [powodów w
postępowaniu głównym], wobec ich wykładni dokonanej przez Trybunał, wobec tych
ostatnich oraz w świetle okoliczności sprawy, które uwzględniono […], nie ma żadnych
racjonalnych wątpliwości w kwestii interpretacji, które wymagałyby wystąpienia z
wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym”.
18
Supremo Tribunal de Justiça podkreślił ponadto, że „istnieje utrwalone orzecznictwo
Trybunału w kwestii wykładni przepisów [prawa Unii], które dotyczą »przejęcia zakładu«,
przy czym w dyrektywie [2001/23] dokonano konsolidacji zawartych w niej pojęć pod
wpływem tego orzecznictwa, w związku z czym pojęcia te są obecnie jasne z punktu
widzenia orzecznictwa (zarówno wspólnotowego, jak i krajowego), co oznacza, że nie jest
konieczne w niniejszej sprawie przeprowadzenie uprzedniej konsultacji z Trybunałem [...]”.
Strona 6 z 15
19
W tej sytuacji powodowie w postępowaniu głównym wystąpili przeciwko Estado português z
powództwem z tytułu odpowiedzialności pozaumownej, żądając zasądzenia od niego
zapłaty odszkodowania za niektóre wyrządzone szkody majątkowe. W uzasadnieniu
powództwa podnieśli oni, że wyrok wydany przez Supremo Tribunal de Justiça jest w
oczywisty sposób sprzeczny z prawem, ponieważ zawiera błędną wykładnię pojęcia
przejęcia zakładu w rozumieniu dyrektywy 2001/23 oraz ponieważ sąd ten naruszył swój
obowiązek wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniami prejudycjalnymi
dotyczącymi wykładni prawa Unii.
20
Estado português twierdzi, że zgodnie z art. 13 ust. 2 RRCEE wytoczenie powództwa o
zapłatę odszkodowania wymaga wcześniejszego uchylenia orzeczenia powodującego
szkodę przez właściwy sąd i przypomina, że skoro nie uchylono wyroku Supremo Tribunal
de Justiça, należało umorzyć postępowanie w sprawie żądanego naprawienia szkody.
21
Sąd odsyłający wyjaśnia, że należy ustalić, czy wyrok wydany przez Supremo Tribunal de
Justiça jest w oczywisty sposób sprzeczny z prawem ze względu na błędną interpretację
pojęcia „przejęcia zakładu” w świetle dyrektywy 2001/23 i znanych mu okoliczności
faktycznych. Należy ponadto ustalić, czy Supremo Tribunal de Justiça miał obowiązek
wystąpić z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, o co się do niego
zwrócono.
PYTANIA PREJUDYCJALNE
2) Czy art. 267 TFUE powinien być interpretowany w ten sposób, że Supremo Tribunal de Justiça
wobec okoliczności faktycznych opisanych powyżej, a także wobec faktu, że sądy krajowe niższej
instancji, które rozpatrywały sprawę, wydały sprzeczne orzeczenia, ma obowiązek wystąpienia z
odesłaniem prejudycjalnym do Trybunału, przedstawiając pytanie dotyczące prawidłowej wykładni
pojęcia »przejęcia zakładu« w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy 2001/23?
WYROK
W przedmiocie pytania drugiego
36
Poprzez to pytanie sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy biorąc pod uwagę okoliczności
takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym a w szczególności, to, że w niższych
instancjach sądowych wydane zostały rozbieżne orzeczenia dotyczące wykładni pojęcia
„przejęcia zakładu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy 2001/23, wykładni art. 267 akapit
trzeci TFUE należy dokonywać w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu w prawie krajowym jest zasadniczo zobowiązany zwrócić się do Trybunału o
wykładnię tego pojęcia.
Strona 7 z 15
37
W tym względzie o ile prawdą jest, że procedura przewidziana w art. 267 TFUE stanowi
instrument współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi, dzięki któremu Trybunał
dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są im niezbędne dla
rozstrzygnięcia przedstawionych im sporów, to niemniej jednak w sytuacji, gdy nie istnieje
w prawie krajowym żaden środek prawny do zaskarżenia wyroku sądu krajowego, to sąd
ten jest co do zasady zobowiązany wystąpić do Trybunału zgodnie z art. 267 akapit trzeci
TFUE, jeśli podniesiona została przed nim kwestia dotycząca wykładni prawa Unii (zob.
wyrok Consiglio nazionale dei geologi et Autorità garante della concorrenza e del mercato,
C-136/12, EU:C:2013:489, pkt 25 i przytoczone orzecznictwo).
38
Co się tyczy zakresu tego obowiązku, z utrwalonego orzecznictwa od czasu ogłoszenia
wyroku Cilfit i in. (283/81, EU:C:1982:335) wynika, że sąd, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, ma, w przypadku pojawienia się przed
nim kwestii dotyczącej prawa Unii, obowiązek zwrócić się do Trybunału z pytaniem
prejudycjalnym, chyba że stwierdzi, że pytanie to nie jest istotne dla sprawy, że Trybunał
dokonał już wykładni danego przepisu prawa Unii lub że prawidłowe zastosowanie prawa
Unii jest tak oczywiste, że nie pozostawia jakichkolwiek racjonalnych wątpliwości.
39
Trybunał uściślił ponadto, że istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem
cech charakterystycznych prawa Unii i szczególnych trudności, jakie sprawia jego
wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Unii (wyrok
Intermodal Transports, C-495/03, EU:C:2005:552, pkt 33).
40
Wyłącznie do sądu krajowego należy ocena, czy prawidłowe stosowanie prawa Unii jest na
tyle oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości i w
związku z tym należy do niego również decyzja o powstrzymaniu się od kierowania do
Trybunału pytania o interpretację prawa Unii, które powstało w postępowaniu przed tym
sądem (zob. wyrok Intermodal Transports, C-495/03, EU:C:2005:552, pkt 37 i przytoczone
orzecznictwo).
41
W tym względzie samo w sobie istnienie sprzecznych ze sobą orzeczeń wydanych przez inne
sądy krajowe nie może stanowić decydującego czynnika, który może narzucać obowiązek
stosowania art. 267 akapit trzeci TFUE.
42
Sąd orzekający w ostatniej instancji może bowiem uznać, niezależnie od dokonania przez
sądy niższej instancji określonej wykładni przepisu prawa Unii, że wykładnia, jaką ma
zamiar nadać temu przepisowi, inna od tej, którą przedstawiły te sądy, nie pozostawia
jakichkolwiek racjonalnych wątpliwości.
Strona 8 z 15
43
Należy jednak podkreślić, że w odniesieniu do rozważanego w tym przypadku obszaru i jak
wynika z pkt 24-27 niniejszego wyroku, wykładnia pojęcia „przejęcia zakładu” wzbudziła
wiele pytań ze strony dużej liczby sądów krajowych, które w związku z tym czuły się
zmuszone zwrócić się do Trybunału. Te pytania świadczą nie tylko o istnieniu trudności w
interpretacji, ale także o występowaniu zagrożenia rozbieżności w orzecznictwie na
poziomie Unii.
44
Wynika z tego, że w okolicznościach takich jak w sprawie w postępowaniu głównym,
charakteryzujących się zarówno sprzecznymi liniami orzeczniczymi w odniesieniu do
pojęcia „przejęcia zakładu” na szczeblu krajowym w rozumieniu dyrektywy 2001/23 oraz
powtarzającymi się trudnościami w interpretacji tego pojęcia w różnych państwach
członkowskich, sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu na mocy prawa
krajowego musi dochować swemu obowiązkowi wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o
wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym po to, aby uniknąć ryzyka błędnej wykładni
prawa Unii.
45
Z powyższego wynika, że na pytanie drugie trzeba odpowiedzieć tak, iż wykładni art. 267
akapit trzeci TFUE należy dokonywać w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu w prawie krajowym jest zobowiązany zwrócić się do Trybunału z
wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni pojęcia
„przejęcia zakładu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy 2001/23 w okolicznościach takich
jak rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym, w których zarówno wydane zostały
rozbieżne orzeczenia dotyczące wykładni tego pojęcia przez niższe instancje sądowe, a
także istnieją powtarzające się trudności w jego interpretacji w różnych państwach
członkowskich.
TEZA
Wykładni art. 267 akapit trzeci TFUE należy dokonywać w ten sposób, że sąd, którego
orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu w prawie krajowym jest zobowiązany zwrócić się do
Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni
pojęcia „przejęcia zakładu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy 2001/23 w okolicznościach
takich jak rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym, w których zarówno wydane
zostały rozbieżne orzeczenia dotyczące wykładni tego pojęcia przez niższe instancje sądowe,
jak i istnieją powtarzające się trudności w jego interpretacji w różnych państwach
członkowskich.
Strona 9 z 15
SPRAWY POŁĄCZONE
X PRZECIWKO Inspecteur van Rijksbelastingdienst (inspektor krajowego organu
podatkowego) (C-72/14)
T.A. van Dijk PRZECIWKO Staatssecretaris van Financiën (wiceministrem finansów)
(C-197/14)
Stan faktyczny sprawy C-197/14
20 W okresie od 1 stycznia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. T.A. van Dijk, który mieszkał wówczas
w Niderlandach, był zatrudniony przez spółkę Christa Intershipping Sàrl z siedzibą
w Luksemburgu. W szczególności w tym okresie T.A. van Dijk pracował jako kapitan statku
żeglugi śródlądowej na terytorium wielu państw członkowskich, zwłaszcza na Renie i jego
dopływach, a także na połączeniach z morzem.
21
Władze luksemburskie wydały T.A. van Dijkowi zaświadczenie E-101, z którego wynika, że
na podstawie rozporządzenia nr 1408/71 luksemburskie przepisy dotyczące zabezpieczenia
społecznego obowiązywały go od dnia 1 września 2004 r.
22
Wobec T.A. van Dijka wydano decyzję w sprawie określenia wysokości zobowiązania
z tytułu podatku dochodowego za rok 2007 dotyczącą składek na ubezpieczenie społeczne
oraz decyzję w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego dotyczącą
składek na ubezpieczenie zdrowotne za ten sam rok obliczonych na podstawie jego
przychodu. T.A. van Dijk zaskarżył te decyzje, jednak niderlandzkie organy podatkowe
utrzymały je w mocy.
23
Z powodu utrzymania przez Rechtbank te ‘s-Gravenhage (sąd rejonowy w Hadze), który
rozpatrywał odwołanie od decyzji nieuwzględniających jego zażalenia, w mocy
przedmiotowych decyzji podatkowych T.A. van Dijk wniósł apelację od tego orzeczenia do
Gerechtshof te ‘s-Gravenhage (sądu apelacyjnego w Hadze).
24
Gerechtshof te ‘s-Gravenhage utrzymał w mocy orzeczenie Rechtbank te ‘s-Gravenhage.
W szczególności Gerechtshof te ‘s-Gravenhage orzekł, że podatnika należy uważać za
przewoźnika na Renie w rozumieniu umowy w sprawie przewoźników na Renie oraz że
zgodnie z art. 11 ust. 2 wspomnianej umowy obowiązują go niderlandzkie przepisy
Strona 10 z 15
o zabezpieczeniu społecznym. Ponadto Gerechtshof te ‘s-Gravenhage orzekł, że
przedmiotowemu zaświadczeniu E-101 nie można przypisać żadnej wartości prawnej,
ponieważ zaświadczenie to zostało wydane na podstawie rozporządzenia nr 1408/71, które
zgodnie z art. 7 ust. 2 lit. a) wspomnianego rozporządzenia nie znajduje zastosowania do
T.A. van Dijka.
25
T.A. van Dijk złożył skargę kasacyjną od wyroku Gerechtshof te ‘s-Gravenhage do Hoge
Raad der Nederlanden (sądu najwyższego Niderlandów).
26
Z postanowienia odsyłającego wynika, że Hoge Raad der Nederlanden miał już możliwość
wypowiedzieć się w przedmiocie znaczenia zaświadczenia E-101 w sprawie podobnej do
tej będącej przedmiotem postępowania głównego.
27
W wyroku z dnia 11 października 2013 r. (sygn. 12/04012, ECLI:NL:HR:2013:CA0827)
Hoge Raad der Nederlanden orzekł, że zaświadczeniu E-101 nie można przypisać żadnej
wartości, a zasada lojalnej współpracy nie jest naruszona, jeżeli danego podatnika należy
uważać za przewoźnika na Renie w rozumieniu art. 1 lit. m) umowy o przewoźnikach na
Renie, podlegającego w konsekwencji nie rozporządzeniu nr 1408/71, lecz wspomnianej
umowie.
28
Hoge Raad der Nederlanden wydał to orzeczenie bez składania do Trybunału wniosku
o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ponieważ był zdania, że przyjęte
rozstrzygnięcie nie budzi żadnych racjonalnych wątpliwości.
29
Z drugiej strony w drodze orzeczenia z dnia 7 lutego 2014 r. (sygn. 13/00040,
ECLI:NL:GHSHE:2014:248, V-N 2014/12.15) Gerechtshof te ‘s-Hertogenbosch skierował
do Trybunału dwa pytania prejudycjalne, które są przedmiotem sprawy C-72/14.
30
Jako że odpowiedź na te pytania może mieć znaczenie dla oceny prawnej rozpatrywanego
przez niego sporu, Hoge Raad der Nederlanden ma wątpliwości, czy może rozstrzygnąć ten
spór zgodnie ze swoim wyrokiem z dnia 11 października 2013 r. bez przedstawienia
Trybunałowi wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym i bez odczekania na
odpowiedź Trybunału na pytania prejudycjalne zadane przez Gerechtshof te ‘sHertogenbosch.
31
W szczególności Hoge Raad der Nederlanden dąży do ustalenia, czy w przypadku gdy
stwierdzi, że rozstrzygnięcie w podniesionej przed nim kwestii wykładni prawa Unii jest tak
oczywiste, że nie budzi ono żadnych racjonalnych wątpliwości, przesłanki sformułowane
w pkt 16 wyroku Cilfit i in. (283/81, EU:C:1982:335) mogą zostać uznane za spełnione.
Strona 11 z 15
PYTANIA PREJUDYCJALNE
sprawa C-197/14
„1)
Czy Hoge Raad der Nederlanden jako najwyższy sąd krajowy jest zobowiązany, w związku
z wystąpieniem przez sąd krajowy niższej instancji z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie
prejudycjalnym, do przedstawienia Trybunałowi pytania prejudycjalnego, czy też powinien on
odczekać na odpowiedź na pytanie przedstawione przez sąd krajowy niższej instancji, nawet jeśli
jest zdania, że prawidłowe stosowanie prawa Unii w rozstrzyganej przez niego kwestii jest na tyle
oczywiste, iż nie budzi żadnych racjonalnych wątpliwości co do sposobu, w jaki należy
odpowiedzieć na to pytanie?
WYROK
W przedmiocie pytania pierwszego w sprawie C-197/14
52
Poprzez pytanie pierwsze w sprawie C-197/14 sąd odsyłający zmierza zasadniczo do
ustalenia, czy art. 267 akapit trzeci TFUE należy interpretować w ten sposób, że sąd
krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa krajowego, taki jak
sąd odsyłający, jest zobowiązany do wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o wydanie
orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jeżeli – w sprawie podobnej do tej, która przed nim
zawisła i dotyczącej dokładnie tej samej problematyki – sąd krajowy niższej instancji zadał
Trybunałowi pytanie prejudycjalne, lub też czy jest zobowiązany odczekać na odpowiedź
Trybunału na to pytanie.
53
Artykuł 267 TFUE przyznaje Trybunałowi kompetencję do orzekania w trybie
prejudycjalnym zarówno o wykładni traktatów i aktów przyjętych przez instytucje, organy
lub jednostki organizacyjne Unii, jak i o ważności tych aktów. Postanowienie to w akapicie
drugim stanowi, że sąd krajowy może się zwrócić z takimi pytaniami do Trybunału, jeżeli
uzna, iż decyzja w tym względzie jest niezbędna do wydania wyroku, a w akapicie trzecim
– że jest zobowiązany to uczynić, jeżeli jego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według
prawa wewnętrznego (wyrok Melki i Abdeli, C-188/10 i C-189/10, EU:C:2010:363,
pkt 40).
54
Należy w szczególności przypomnieć, że obowiązek przedłożenia Trybunałowi pytania
prejudycjalnego, który przewiduje art. 267 akapit trzeci TFUE w stosunku do sądów
krajowych, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu, wpisuje się w ramy współpracy,
ustanowionej w celu zapewnienia prawidłowego stosowania i jednolitej wykładni prawa
Unii we wszystkich państwach członkowskich, między sądami krajowymi, w ramach ich
Strona 12 z 15
odpowiedzialności za stosowanie prawa Unii, a Trybunałem (wyrok Cilfit i in., 283/81,
EU:C:1982:335, pkt 7).
55
Trybunał uznał, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa
wewnętrznego, ma obowiązek – w przypadku powstania przed takim sądem pytania
dotyczącego prawa Unii – zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia
w trybie prejudycjalnym, chyba że stwierdzi on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla
sprawy lub że dany przepis prawa Unii stanowił już przedmiot wykładni Trybunału, lub że
prawidłowe stosowanie prawa Unii jest tak oczywiste, że nie budzi ono żadnych
racjonalnych wątpliwości. Trybunał dodał, że istnienie takiej ewentualności należy oceniać
z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa Unii i szczególnych trudności, jakie
sprawia jego wykładnia, oraz niebezpieczeństwa rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz
Unii (wyrok Cilfit i in., 283/81, EU:C:1982:335, pkt 21).
56
W tym przypadku ponieważ sąd krajowy niższej instancji w stosunku do sądu odsyłającego
przedłożył Trybunałowi pytanie w kwestii dotyczącej prawa Unii podobnej do tej, jaka
została podniesiona przed sądem odsyłającym, i dotyczącej dokładnie tej samej
problematyki, pojawia się wątpliwość, czy taka okoliczność stoi na przeszkodzie temu, żeby
spełnione zostały wynikające z wyroku Cilfit i in. (283/81, EU:C:1982:335) kryteria dla
ustalenia istnienia „acte clair”, a w szczególności kryterium, na gruncie którego prawidłowe
stosowanie prawa Unii jest tak oczywiste, iż nie budzi ono żadnych racjonalnych
wątpliwości.
57
W tym względzie należy przypomnieć, że wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł
spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za wydanie orzeczenia, należy – przy
uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena, czy do wydania wyroku
jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, jakie
zadaje Trybunałowi (wyrok Eon Aset Menidjmunt, C-118/11, EU:C:2012:97, pkt 76).
58
Ponadto należy podkreślić, że linia orzecznicza wynikająca z wyroku Cilfit i in. (283/81,
EU:C:1982:335) pozostawia wyłącznie sądowi krajowemu ocenę, czy prawidłowe
stosowanie prawa Unii jest na tyle oczywiste, że nie budzi ono żadnych racjonalnych
wątpliwości i pozostawia mu w związku z tym również decyzję o powstrzymaniu się od
kierowania do Trybunału pytania o interpretację prawa Unii, które zostało podniesione
przed tym sądem (wyrok Intermodal Transports, C-495/03, EU:C:2005:552, pkt 37
i przytoczone tam orzecznictwo) oraz rozstrzygnięciu tego pytania na własną
odpowiedzialność (wyrok Cilfit i in., 283/81, EU:C:1982:335, pkt 16).
Strona 13 z 15
59
Z powyższego wynika, że wyłącznie do sądów krajowych, których orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, należy ocena na własną odpowiedzialność
i w sposób niezależny, czy w rozpatrywanej sprawie mają do czynienia z „acte clair”.
60
Zatem mimo iż w sytuacji takiej jak ta będąca przedmiotem postępowania głównego sąd
najwyższy danego państwa członkowskiego musi uwzględnić w swojej analizie
okoliczność, że sąd niższej instancji zadał pytanie prejudycjalne, które jest przedmiotem
toczącej się obecnie przed Trybunałem sprawy, to jednak okoliczność taka nie może sama
w sobie powstrzymać krajowego sądu najwyższego przed stwierdzeniem na podstawie
przeprowadzonego badania odpowiadającego wymogom wynikającym z wyroku Cilfit i in.
(283/81, EU:C:1982:335), że w rozpatrywanej sprawie ma do czynienia z „acte clair”.
61
Wreszcie o ile sama okoliczność przedstawienia Trybunałowi przez sąd niższej instancji
pytania prejudycjalnego dotyczącego tej samej problematyki co ta podniesiona w sporze
przed sądem krajowym ostatniej instancji nie oznacza, że przesłanki z wyroku Cilfit i in.
(283/81, EU:C:1982:335) nie mogą już zostać spełnione, tak że sąd ostatniej instancji
mógłby zdecydować o odstąpieniu od wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o wydanie
orzeczenia w trybie prejudycjalnym i rozstrzygnąć zadane przed nim pytanie na własną
odpowiedzialność, o tyle należy stwierdzić, że okoliczność taka nie nakłada także na
krajowy sąd najwyższy obowiązku odczekania na odpowiedź Trybunału na pytanie
prejudycjalne zadane przez sąd niższej instancji.
62
Twierdzenie to potwierdza ponadto orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym art. 267 TFUE
nie stoi na przeszkodzie temu, by orzeczenia sądu, którego orzeczenia można zaskarżyć na
drodze sądowej według prawa wewnętrznego i który wystąpił do Trybunału z wnioskiem
o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, podlegały zwykłym środkom odwoławczym
przewidzianym w prawie krajowym, które pozwalają sądowi wyższej instancji samodzielnie
rozstrzygnąć spór będący przedmiotem odesłania prejudycjalnego i wziąć na siebie w ten
sposób odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania prawa Unii (zob. podobnie
postanowienie Nationale Loterij, C-525/06, EU:C:2009:179, pkt 6–8).
63
W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze w sprawie C-197/14 należy
odpowiedzieć, że art. 267 akapit trzeci TFUE należy interpretować w ten sposób, że sąd
krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa krajowego, taki jak
sąd odsyłający, nie jest zobowiązany ani do wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o
wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ani do odczekania na odpowiedź na to pytanie
tylko dlatego, że – w sprawie podobnej do tej, która przed nim zawisła i dotyczącej
Strona 14 z 15
dokładnie tej samej problematyki – sąd krajowy niższej instancji zadał Trybunałowi pytanie
prejudycjalne.
TEZA
Artykuł 267 akapit trzeci TFUE należy interpretować w ten sposób, że
sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według
prawa krajowego, taki jak sąd odsyłający, nie jest zobowiązany ani do
wystąpienia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ani do
odczekania na odpowiedź na to pytanie tylko dlatego, że – w sprawie
podobnej do tej, która przed nim zawisła i dotyczącej dokładnie tej
samej problematyki – sąd krajowy niższej instancji zadał Trybunałowi
pytanie prejudycjalne.
Strona 15 z 15