Sprawozdanie z XVI K Sprawozdanie z XVI Kongresu

S P R AW O Z D A N I E
ISSN 1641–6007
Sen 2002, Tom 2, Nr 1, 41–43
SEN
Sprawozdanie z XVI K
ongresu
Kongresu
Europejskiego T
owarzystwa Badań Snu
Towarzystwa
3–7 czer
wca 2002 roku, R
ejkiawik, Islandia
czerwca
Rejkiawik,
XVI Kongres Europejskiego Towarzystwa Badań Snu
(ESRS, European Sleep Research Societies) odbył się w najdalej na północ wysuniętej stolicy na świecie — Rejkiawiku.
Z okien samolotu Islandia odsłoniła przybyszom
ośnieżony, powulkaniczny górski krajobraz. Niestety, grube warstwy chmur uniemożliwiły dalsze obserwacje.
Dookoła lotniska w Kejkiawiku, gdzie wylądował nasz
samolot, roztaczało się rozległe pustkowie — jak się później okazało — typowy element tutejszego krajobrazu.
Odległość między Kejkiawikiem a Rejkawikiem pokonaliśmy minibusem. Droga prowadząca wzdłuż wybrzeża
była wąska, położona na magmowej skorupie, z licznymi rozpadlinami. Krajobraz tej części Islandii jest monotonny, a urozmaicenie stanowią jedynie skaliste urwiska graniczące z oceanem, którym ongiś przybyli pierwsi osadnicy. Obecni mieszkańcy zasiedlający w większości wybrzeże uprawiają głównie rybołówstwo.
Zmęczeni jednorodnością krajobrazu pozbawionego
drzew i krzewów zapytaliśmy kierowcę, jak się czuje,
przebywając na co dzień w takim otoczeniu? — To jest
mój kraj, tu się urodziłem, przecież tutaj jest pięknie, nie
widzicie? — Wszystko widać! Zastanawialiśmy się, jakimi cechami charakteru i osobowości są obdarzeni mieszkańcy tej wyspy, skoro przygnębiająca nas monotonia
w nich budziła poczucie piękna?
Na horyzoncie rysowały się łańcuchy gór bazaltowych, w wyższych partiach pokrytych lodem. U podnóża dymiły pojedyncze gejzery. Jadąc skrajem najmłodszego lądu Europy, mieliśmy wrażenie, że akt stworzenia świata nadal się tu dokonuje. Nawet dzień nie był
tutaj oddzielony od nocy.
Kongres odbywał się na początku lata, które trwa tutaj do końca lipca, stąd podczas kolejnych dni doświadczaliśmy skutków nieustannego polarnego dnia, bo jak
można mówić tutaj o białych nocach, skoro pojęcie „noc”
kojarzy się przecież z ciemnością. O tej porze roku słońce zachodzi na niespełna 2 godziny, sprawiając, że jedynie krótkotrwały zmierzch nakładał się na dzień. Byliśmy zgodni, że wybór miejsca oraz czasu trwania tegorocznego Kongresu był bardzo trafny i z pewnością będzie sprzyjać maksymalnemu rozwinięciu kreatywnego
myślenia wszystkich uczestników.
U mieszkańców Islandii klinicyści wyodrębnili aż
25 różnych zaburzeń snu. Najwięcej osób cierpi z powodu
zaburzeń rytmu snu i czuwania, głównie choroby afektywnej sezonowej. Jak na półmilionową populację Islandii liczba wyodrębnionych zaburzeń snu jest bardzo duża
i stanowi poważny problem epidemiologiczny.
Pierwszy dzień Kongresu poświęcono szkoleniom,
zajęciom warsztatowym i spotkaniom techników-laborantów. Kolejnego dnia, po ceremonii otwarcia celebrowanej przez przedstawiciela komitetu organizacyjnego Kongresu (dr Thoraninn Gislason, prezydent ESRS, prof. Irene Tobler oraz prezydenta Islandii, dr Olafur Ragnar
Grimsson) wygłoszono wykład pt. „Marzenia senne i przepowiednie w islandzkich sagach”.
Obrady Kongresu dotyczyły wielu zagadnień. Począwszy od badań podstawowych, dotyczących zwierząt różnych gatunków — od owadów po ssaki — a skończywszy
na obszernych badaniach klinicznych człowieka. Różnorodność metod była również imponująca — od badań fenomenologicznych, po molekularne. Każdy uczestnik mógł
znaleźć najciekawsze dla siebie i najbardziej aktualne tematy badań, a także miał niepowtarzalną okazję do rozmowy z autorami prac. W dalszej części sprawozdania
wymieniamy dziedziny, którymi zajmowali się badacze
snu obecni na Kongresie. Ze względów redakcyjnych ograniczyliśmy się do krótkich komentarzy.
Obrady rozpoczęła sesja młodych naukowców, którą
prowadziła I. Tobler. Węgiersko-amerykańska grupa naukowców przedstawiła na niej bardzo ciekawy wykład
na temat zmienności aktywności białka C-fos w jądrach
podwzgórza, w różnych okresach aktywności szczurów.
Wszystkie prezentacje budziły żywe zainteresowanie.
Tego samego dnia odbyła się sesja plakatowa dotycząca neurofizjologii, rytmów biologicznych, epidemiologii
zaburzeń snu oraz fizjologii. Do najciekawszych, naszym
zdaniem, prac należały: „Aktywność brunatnej tkanki
tłuszczowej w indukcji snu wolnofalowego u szczurów”
(grupa francuska) oraz „Wzrost poziomu hypokretyny 1
w płynie mózgowo-rdzeniowym u szczurów poddanych
wysiłkowi fizycznemu” (grupa brazylijsko-amerykańska).
Podczas sesji popołudniowych dyskutowano na tematy immunologicznych funkcji snu oraz przedstawio-
www.sen.viamedica.pl
41
SEN
2002, Tom 2, Nr 1
no wyniki badań podstawowych, dotyczących poszukiwań genów snu. Tematyka ta powracała również podczas kolejnych sesji plakatowych.
Drugi dzień obrad podzielono na sesje dotyczące endokrynologii, farmakologii, genetyki, regulacji snu, zaburzeń oddychania we śnie, a także patofizjologii i leczenia
zespołu niespokojnych nóg. Podczas tej ostatniej zajęto się
uwarunkowaniami genetycznymi tego schorzenia, a także rolą dopaminy w procesach leczenia. Przedstawiono
także kilka prac na temat modelowania układu regulacji
snu. Sesje plakatowe dotyczyły głównie fizjologii i neurofizjologii, rytmów biologicznych, zaburzeń psychicznych,
zaburzeń oddychania we śnie oraz farmakologii.
Trzeciego dnia odbywały się sesje poświęcone narkolepsji, które szczególnie skupiły się na roli hipokretyny
w regulacji snu REM. Przedstawiono również patofizjologię tego zaburzenia. Temat hipokretyny (oreksyny) na
tegorocznym Kongresie był omawiany bardzo dokładnie.
Prezentowano prace doświadczalne, dotyczące receptorów oreksyny-1 i oreksyny-2, zajmowano się ich antagonistami. Wyniki badań wskazują, iż w niedalekiej przyszłości powstanie lek skutecznie niwelujący objawy narkolepsji. Kolejne sesje poświęcono między innymi krążeniu mózgowemu i metabolizmowi podczas snu, a także relacji osi somatotroficznej i snu, fizjologii rytmu okołodobowego, zaburzeniom snu u dzieci, bezsenności oraz
fizjologii podstawowej. Tematyka sesji plakatowych stanowiła kontynuację zagadnień poprzedniego dnia.
Ostatniego, czwartego dnia Kongresu poruszano tematy
związane z badaniami neurofizjologicznymi, zaburzeniami snu w chorobach neurologicznych, pulmunologicznych, procesami starzenia, pracą zmianową oraz neuroobrazowaniem podczas snu i czuwania. Sesja plakatowa
dotyczyła między innymi biochemii, endokrynologii, immunologii, farmakologii, narkolepsji oraz metodologii.
W czasie Kongresu na 12 sympozjach zaprezentowano ponad 520 prac. Odbyło się 114 prezentacji ustnych
przedstawionych na 15 sesjach. Podczas 4 sesji plakatowych zaprezentowano 354 plakaty.
Wśród prac kongresowych nie zabrakło też doniesień
polskich badaczy snu. Między innymi środowisko warszawskie reprezentowali Wojciech Jernajczyk, Karolina
Arnold i Szymon Niemcewicz, bydgoskie — Daria Pracka, gdańskie — Janusz Jakitowicz. Wszyscy brali czynny
udział w obradach, prezentując prace swoich zespołów
badawczych:
1. Arnold K., Szelenberger W., Niemcewicz S. Brain
electric fields in primary insomnia.
2. Jakitowicz J., Orłowska-Kunikowska E., Nowicki Z.,
Jakuszkowiak K., Wiśniewski G. Sleep disorders in
patients with diabetes insulin-dependent.
3. Jernajczyk W., Wierzbicka A., Czerwosz L., Trojecka
A., Szatkowska E., Czasak K. The influence of the age
and sex on sleep pattern.
42
4. Kabat M., Dąbrowska J., Prejbisz A., Makowiecka-Cieśla M., Niemcewicz S., Janas J., Januszewicz A., Szelenberger W. Sleep pattern in patients with insomnia
related to dipping status.
5. Niemcewicz S., Arnold K., Szelenberger W. Current
density distribution during physiological sleep.
6. Pracka D., Ciesielczyk K., Dróżdż W., Pracki T., Borkowska A., Tafil-Klawe M. Bright light therapy in the
treatment of winter depression (SAD) — changes in
sleep quality.
Wszystkich zainteresowanych szczegółami merytorycznymi dotyczącymi obrad XVI Kongresu Europejskiego Towarzystwa Badań Snu zapraszamy do skontaktowania się z autorami sprawozdania.
W trakcie Kongresu wybrano nowego wiceprezydenta ESRS — prof. Fabio Cirignotta z Uniwersytetu w Bolonii oraz nowego skarbnika — Thomasa Pollmächera z Instytutu Maksa Plancka w Monachium. Członkowie ESRS
większością głosów wybrali Innsbruck na miejsce kongresu w 2006 roku, natomiast zgodnie z głosowaniem,
które odbyło się 2 lata temu, najbliższy kongres odbędzie się w 2004 roku w Pradze.
W czasie trwania kongresów Europejskiego Towarzystwa Badań Snu tradycyjnie odbywają się także spotkania prezydentów (prezesów) towarzystw narodowych.
Spotkanie tego typu odbyło się także w Rejkiawiku w dniu
4 czerwca 2002 roku. Przewodniczyła mu prezydent ESRS
Irene Tobler. Spotkanie prezydentów umożliwia wzajemne poznanie się, wymianę doświadczeń organizacyjnych,
podzielenie się trudnościami, planami i sukcesami. Aby
przygotować się do spotkania, do towarzystw narodowych rozsyła się wcześniej opracowaną ankietę, której
wyniki omawia się w czasie zjazdu. Według uzyskanych
w ten sposób danych obecnie do ESRS należy 3754 członków zrzeszonych w 20 towarzystwach krajowych. Najliczniejsze jest towarzystwo niemieckie — około 1800
członków. Członkami ESRS są neurolodzy (ok. 24,6%),
pulmonolodzy (ok. 20%), psychiatrzy (ok. 16,3%) oraz
psychologowie, biolodzy, technicy elektroneurofizjologii, fizycy i pediatrzy. Zgodnie z wcześniejszymi zaleceniami ESRS kilka towarzystw wprowadziło już dyplomy
(certyfikaty) medycyny snu, które uzyskuje się po szkoleniach i praktykach trwających 60–200 godzin. Warto
podkreślić, że również polskie towarzystwo w najbliższym czasie planuje wprowadzenie certyfikatów. Ważnym aspektem działania towarzystw jest edukacja. Wiele z nich prowadzi regularne kursy medycyny snu, a większość doprowadziła do włączenia problematyki snu do
programów studiów medycznych. Wydano także lokalne przewodniki diagnostyki i procedur terapeutycznych.
Prowadzenie stałej edukacji pozwala utrzymać wysoki
poziom wielu laboratoriów snu, co w przypadku 8 towarzystw umożliwiają procedury akredytacyjne i regularne
kontrolowanie jakości.
www.sen.viamedica.pl
Daria Pracka, Janusz Jakitowicz, Sprawozdanie z XVI Kongresu ESRS
Istotnym problemem zarówno towarzystwa europejskiego, jak i towarzystw krajowych są sprawy finansowe. Składki członkowskie nie w pełni pokrywają koszty
działalności statutowej. Z tego powodu na poziomie towarzystw krajowych działa obecnie 7 fundacji badań nad
snem, 17 towarzystw zawarło umowy z przemysłem farmaceutycznym dotyczące prowadzenia badań, zaś medycynę snu częściowo finansują narodowe fundusze
ochrony zdrowia lub ubezpieczenia społeczne i prywatne. W wielu krajach obserwuje się rozwój zainteresowania problematyką snu, co jest między innymi efektem
działalności towarzystw badań nad snem. Obecnie największym zadaniem jest zainteresowanie tą tematyką
młodych badaczy. Aby ułatwić im rozpoczęcie działalności naukowej, planuje się między innymi zorganizowanie specjalnej sesji naukowej oraz utworzenie gran-
SEN
tów na wyjazd na kongres w Pradze w 2004 roku, dla
tych młodych naukowców, którzy przyślą najciekawsze
prace na ten kongres.
A zatem do zobaczenia na XVII Kongresie Europejskiego Towarzystwa Badań Snu, który odbędzie się w Pradze w dniach 5–9 października 2004 roku.
Daria Pracka
Katedra i Zakład Fizjologii Akademii Medycznej
im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
Janusz Jakitowicz
Zakład Psychiatrii Biologicznej, Katedra Chorób Psychicznych
Akademii Medycznej w Gdańsku
www.sen.viamedica.pl
43