pobierz

Zofia Łapniewska
recenzja książki dla portalu W stronę dziewcząt:
http://www.wstronedziewczat.org.pl/, 2008
Ewa Majewska, Ewa Rutkowska
współpraca: Małgorzata Jonczy-Adamska, Anna Wołosik
„Równa szkoła – edukacja wolna od dyskryminacji”
Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli
Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice 2007
ISBN 978-83-60470-04-6
Zorganizowane w ostatnich latach przeróżne kampanie reklamowe na rzecz
walki z dyskryminacją i stojącymi za nią uprzedzeniami uświadomiły wielu ludziom, że
to zjawisko nie tylko w Polsce istnieje, ale też nie są podejmowane żadne kroki na
rzecz jego zniwelowania. Aby skutecznie przełamywać stereotypy i budować
świadomość społeczną niezbędna jest edukacja równościowa wprowadzana już od
najmłodszych lat szkolnych. Wydany przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej
poradnik dla nauczycielek i nauczycieli stanowi świetne wprowadzenie do tematyki.
W szczególności zamieszczone w nim przez autorki propozycje lekcji, ćwiczeń,
warsztatów i szkoleń stanowią unikalne zestawienie dla kadry naukowej pragnącej w
swojej szkole zainicjować program na rzecz wyrównywania szans kobiet i mężczyzn.
Pierwsza
część
podręcznika
stanowi
teoretyczne
wprowadzenie
do
zagadnienia. Każdy rozdział prócz tak istotnego opracowania tematu zakończony jest
cennymi wskazówkami metodologicznymi, dotyczącymi różnego odbioru tematu
przez dzieci i młodzież i wskazówkami, na co należałoby zwrócić szczególną uwagę i
o czym pamiętać przy poruszaniu danego tematu. Rozdział pierwszy zawiera opis
ważnego rozróżnienia na płeć biologiczną i kulturową. Wyjaśnia podstawowe pojęcia
i zwraca uwagę na społeczną konstrukcję płci, na którą każda osoba dorosła ma swój
wpływ (szczególnie poprzez nieświadome powielanie stereotypów). W dalszej części
(rozdział 2) autorka rzetelnie przedstawia źródła i przejawy dyskryminacji kobiet, ze
szczególnym
uwzględnieniem
polskiej
specyfiki.
Nowatorskie
dla
polskich
podręczników jest wyjaśnienie wpływu całego systemu opresji kobiet – patriarchatu na ich pozycję w społeczeństwie, które do tej pory pojawiało się tylko w
zaangażowanej literaturze feministycznej. Dodatkowo wskazanie na szkodliwość
stereotypów wraz z przykładami i formami ich przezwyciężania stanowi wspaniały
1
punkt wyjścia do przeciwstawiania się aktom przemocy i dyskryminacji. Kolejne
rozdziały (rozdziały 3-6) odnoszą się do najważniejszych obszarów, w których mogą
wystąpić przejawy dyskryminacji. Począwszy od rynku pracy, przez regulacje prawne
i opisaną sytuację kobiet w Polsce, Europie i na świecie aż do reprezentacji kobiet w
gremiach decyzyjnych i ich medialnym wizerunku. To nam daje obraz skali zjawiska.
Opisane w nich pojęcia tj. lepka podłoga czy szklany sufit powinny być znane
zarówno wszystkim dziewczynkom, jak i chłopcom. Interesujące są przedstawione
przez autorkę propozycje rozwiązań dotyczące łączenia życia prywatnego z
zawodowym – m.in. poprzez świadome włączenie się mężczyzn w wychowywanie
potomstwa. Wiele problemów kobiet zostaje przemilczanych czy traktowanych jako
wstydliwe i przez to zostaje zatartych w przestrzeni publicznej. Molestowanie w
pracy, przemoc domowa, napastowanie, handel kobietami, gwałt, trudno o tych
przestępstwach rozmawiać z dziećmi, a przecież dotyczą one coraz młodszych grup
wiekowych. Regulacje prawne i organy ścigania to nie wszystko, dzieci muszą być
świadome ogromu zbrodni i krzywdy nie tylko fizycznej, ale i psychicznej na jaką
narażone są kobiety i mężczyźni często ze strony najbliższych osób. Powinny zostać
nauczone, jak się mogą bronić i przeciwdziałać takim wypadkom, jak mogą
zareagować, gdy są ich świadkami a także w jaki sposób mogą pomóc ofiarom.
Ważnym tematem jest również zdrowie, zdrowie reprodukcyjne, antykoncepcja i
zagrożenia takie jak choroby przenoszone drogą płciową. Można je poruszyć podczas
zajęć z wychowania do życia w rodzinie. Należy pamiętać, że gospodarstwo domowe
to nie jedyna przestrzeń życiowa kobiety. Stąd istotny jest rozdział dotyczący
mediów i dostępu do przestrzeni publicznej, który opisuje, jakim manipulacjom
podlega materiał źródłowy, który jest przycinany do pewnych ram przekazu. W taki
sposób media mogą dyskryminować kobiety odzwierciedlając stereotypy i klisze
kulturowe, pomijając kobiety w merytorycznych dyskusjach lub odmawiając im
prezentacji kwestii, które głównie ich dotyczą. Pomijanie dotyczy też udziału kobiet
w polityce, gdzie często są paternalizowane czy wykluczane, a niski procent kobiet na
listach wyborczych (parytet w Polsce ciągle jest abstrakcją) odzwierciedlony jest ich
niską reprezentacją w Parlamencie. Dyskryminacja dotyczy jednak nie tylko kobiet,
lecz także wielu grup mniejszościowych, religijnych, etnicznych, rasowych,
seksualnych. Stąd autorki poruszają temat migrantek, migrantów oraz uchodźców.
Do tej pory żyliśmy w hermetycznym i jednolitym społeczeństwie, lecz obraz ten
2
powoli się zmienia. Choć skala migracji nie jest jeszcze bardzo wysoka, musimy uczyć
dzieci, jak w szkole i miejscu pracy czerpać z wielokulturowości i różnorodności,
zamiast spychać dzieci czy współpracowników na margines.
Bezsprzecznym atutem podręcznika są zamieszczone w drugiej części dobre
praktyki, propozycje ćwiczeń czy scenariusze lekcji. Mogą one zostać wykorzystane
podczas lekcji wychowawczych, wiedzy o społeczeństwie czy kulturze lub stanowić
inspirację
dla
pedagożek
i
pedagogów do tworzenia
własnych modułów
rozszerzających poruszaną tu tematykę. Ćwiczenia dotyczą ról płciowych,
stereotypów, przemocy, czy wszelakich sytuacji dyskryminacyjnych, które nas
spotykają w codziennym życiu. Scenariusze lekcji zaś są wzbogacone o gotowe
materiały do wykorzystania w realizacji ćwiczeń. Cel każdej lekcji oraz czas jej
trwania jest wyraźnie określony, tak jak oczekiwane rezultaty. Ponieważ autorki są
praktyczkami o bogatym doświadczeniu, podają wiele pytań do dyskusji, ćwiczeń,
gier, własnych doświadczeń i komentarzy wzbogacających zajęcia. Wszystkie
przykłady są żywe i odnoszą się do ostatnich wydarzeń, opisywanych szeroko w
mediach (np. sprawa Ani napastowanej przez kolegów w Gdańskim gimnazjum).
Publikacja zakończona jest aneksem z zebranymi aktami prawnymi dotyczącymi praw
kobiet
i
innych
dyskryminowanych
grup.
Śledząc
zarówno
dokumenty
międzynarodowe, jak i przepisy prawa polskiego możemy zauważyć, jak daleko
prawodawstwo ciągle leży od codzienności i jak rzadko kobiety korzystają ze swoich
praw. Bogata biografia i materiały pomocne, a także odniesienia do stron
Internetowych z pewnością zaspokoją ciekawość osoby nawet najbardziej
wymagającej, poszukującej publikacji z tej dziedziny.
Podręcznik ten stanowi nie tylko praktyczne wprowadzenie do problematyki
dyskryminacji ze względu na płeć, lecz także pozwala nauczycielkom i nauczycielom
zwrócić uwagę na własne nastawienia i poglądy projektowane na dzieci i młodzież.
Na szkole często spoczywa obowiązek krzewienia właściwych postaw i wzorców,
których nierzadko brakuje w domach dzieci. Podręcznik Majewskiej i Rutkowskiej
zachęca do refleksji nad kanonem własnych zachowań i reakcji (np. na przemoc) w
relacjach z dziećmi i młodzieżą. Świadome działanie o jasnej formie przekazu może
zmienić i uwrażliwić na nierówności niejedno dziecko, które dzięki temu wejdzie
pewniejszym krokiem w przyszłość otwarcie przeciwstawiając się marginalizacji i
nierównemu traktowaniu.
3
Autorki posługują się w całej publikacji jasnym i przystępnym językiem, co
zdecydowanie skraca dystans między nimi a czytelniczkami i czytelnikami, sprawiając
że publikacja jest interesująca i nie przeładowana intelektualnie, gdyż skupiają się one
na najważniejszych zagadnieniach. Zaletą całej książki jest podział tematyki równości
płci na moduły, tak że każda nauczycielka i nauczyciel, którzy chcieliby
przeprowadzać lekcje antydyskryminacyjne w szkole mogą dowolnie łączyć
ćwiczenia, czy tematy, wybierając te, które ich zdaniem są najbardziej potrzebne. A o
tym, że przeprowadzenie takich lekcji dla dzieci i młodzieży jest niezbędne, chyba nie
trzeba nikogo specjalnie przekonywać. Świat wokół pędzi do przodu, a część
pomijanych milczeniem problemów zostaje. Jeśli kolejne pokolenia nie będą ich
świadome, nie damy im szansy stawić im czoła!
4