Wypalenie zawodowe

Wypalenie
zawodowe
Jak rozpoznać wczesne objawy?
Jak sobie z nimi radzić?
Występuje, gdy pracownik przestaje odczuwać
satysfakcję z wykonywanej pracy, jego rozwój
zawodowy zostaje zahamowany, odczuwa
przepracowanie
i
niezadowolenie
z wykonywanego zajęcia, które wcześniej
sprawiało mu przyjemność. Jest to wynik
wypalania się, czyli stresu występującego na
skutek przepracowania.
Problem ten dotyczy najczęściej przedstawicieli
zawodów
wymagających
intensywnych
kontaktów z ludźmi.
Czynniki ryzyka:
1. Zbyt liczny zespół współpracowników – trudności w budowaniu i podtrzymywaniu
wspierających relacji.
2. Zbyt mały zespół pracowników – duże obciążenie pracą, zbyt mały dystans.
Nieadekwatny skład zespołu – brak wpływu na dobór ludzi do zespołu pod względem
pożądanych cech osobowościowych i kompetencji zawodowych.
3. Brak kontaktu i wsparcia – pomagając innym czerpiemy energię do pracy z szacunku,
którym jesteśmy darzeni w zespole, z uznania dla naszej pracy, lojalności i życzliwości ze
strony kolegów.
4. Brak informacji zwrotnej – członkowie zespołu nie przekazują sobie informacji
dotyczących pracy w zespole, trudności, z którymi się borykają, pomysłów na temat
możliwości usprawnienia funkcjonowania zespołu w obszarze organizacji pracy i
komunikacji.
5. Zarządzanie dyrektywne – wszelkie niekorzystne zjawiska dotyczące kierowania zespołem
przekładają się na poczucie jakości życia i sprawność zawodową.
Rozwój wypalenia zawodowego nie zależy
tylko od charakteru stresu i aktualnej siły
człowieka, lecz w głównej mierze od
oparcia emocjonalnego i możliwości
pomocy ze strony otoczenia.
Wypalenie zawodowe nie pojawia się z dnia
na dzień.
To złożony proces, w którym dochodzi do
skumulowania
się
wielu
symptomów,
informujących
o
pogłębiających
się
problemach.
Dlatego właściwa i szybka autodiagnoza
umożliwia
podjęcie
działań
zaradczych
i dokonanie pożądanych zmian.
PODSTAWOWE WYMIARY SYNDROMU WYPALENIA ZAWODOWEGO
WEDŁUG CH. MASLACH:
I.
stadium wyczerpania emocjonalnego: nadmierne zaangażowanie
emocjonalne oznacza, że osoba identyfikuje się emocjonalnie z
pracą, tak że sukces w pracy jest równoznaczny z sukcesem
osobistym, a niepowodzenie w pracy - z osobistą porażką. W stadium
tym, pojawiają się symptomy emocjonalnego wyczerpania, takie jak
fizyczne zmęczenie, dolegliwości ze strony układu pokarmowego,
bóle głowy, zaburzenia snu, osłabienie układu immunologicznego.
II.
stadium depersonalizacji: przejawia się przez fizyczne lub psychiczne
dystansowanie się w stosunku do osób, które są odbiorcami usług;
przekonanie, że osoba potrzebująca pomocy zasługuje na los, jaki ją
spotkał i nie jest warta godnego traktowania.
III.
stadium obniżonego poczucia dokonań osobistych: spadek poczucia
własnej kompetencji i skuteczności, poczucie braku kontroli,
zorientowanie na porażkę - syndrom wyuczonej bezradności.
Objawy:
FIZYCZNE







Dominujące poczucie zmęczenia
Zaniedbywanie aktywności fizycznej
Zakłócenia snu
Zaburzenia łaknienia
Zaburzenia seksualne (brak ochoty na seks)
Nadużywanie alkoholu, leków, etc.
Częste choroby bez rozpoznawalnych przyczyn
EMOCJONALNE I BEHAWIORALNE










Trudności w relaksowaniu się
Utrzymujące się poczucie znużenia
Obniżony nastrój
Stała obecność negatywnych postaw i myśli
Długotrwałe resentymenty lub urazy wobec innych ludzi
Regularnie występujące poczucie osamotnienia lub izolacji
Nawracające lęki
Poczucie pustki i braku sensu
Rosnąca ilość zachowań impulsywnych bez względu na
konsekwencje
Niekontrolowane zachowania agresywne
RODZINNE I SPOŁECZNE

Obniżenie zainteresowania życiem rodziny

Łatwiejsze wpadanie w irytację lub złość na członków rodziny

Spędzanie większej ilości czasu poza domem bez wyraźnego
powodu

Opór przed wspólnym wypoczynkiem lub niemożność cieszenia
się nim

Zwiększająca się ilość czasu spędzanego samotnie.

Nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od
problemów

Nasilony stres towarzyszący dużym zmianom życiowym

Obniżenie poczucia wsparcia
ZWIĄZANE Z PRACĄ












Utrata zapału
Poczucie, iż stale brakuje na coś czasu
Obawy i opór przed pójściem do pracy
Rosnące poczucie niekompetencji
Poczucie "marnowania" czasu
Trudności w kończeniu rozpoczętych zadań
Narastające niezadowolenie z pracy, brak pomysłu na dokonanie
zmiany
Trudności w wyrażaniu własnych opinii
Utrzymująca się złość i pielęgnowanie urazy do przełożonych i
współpracowników
Potrzeba częstego patrzenia na zegarek
Schematyczne traktowanie podwładnych
Niezdolność do podejmowanie decyzji
PAMIĘTAJ!
Jeśli poczucie wypalenia zawodowego jest
już bardzo nasilone - odczuwasz
brak motywacji, wycofałeś się z życia
towarzyskiego, twoja efektywność w
pracy zawodowej spadła do minimum,
zgłoś się na konsultację do specjalisty.
Przeciwdziałając syndromowi
wypalenia zawodowego:










Poddaj weryfikacji swoje cele i priorytety;
Postaraj się, aby Twoje cele były realistyczne tzn. aby ich realizacja
zależała od Ciebie.
Oceń czy wymagania, które stoją przed tobą, korespondują z twoimi
celami;
Przeanalizuj swoje możliwości w zakresie sprostania tym wymaganiom;
Jeżeli odczuwasz nadmiar obowiązków, dokonaj ich redukcji poprzez
wycofanie się z pewnych zadań;
Staraj się być elastycznym, patrz na problem z różnych perspektyw.
Bądź świadomy swoich braków i akceptuj własne ograniczenia.
Podejmuj nowe wyzwania.
Zwracaj uwagę na drobne radości codziennego życia.
Twórz satysfakcjonujące relacje z innymi.







Sprawdź, które obszary twoje życia - praca, rodzina, etc. generują stres
i postaraj się to zmienić, rozwiązać istniejące problemy, zredukować stres;
Skorzystaj z pomocy rodziny lub przyjaciół w uporaniu się ze stresem;
Upewnij się czy prowadzisz zdrowy styl życia:
- czy dostarczasz sobie odpowiednią ilość snu i wypoczynku;
- czy twoja dieta jest właściwa, zrównoważona, dostarcza ci
niezbędnych składników;
- czy dostarczasz sobie wystarczająco dużo aktywności fizycznej;
- czy nie nadużywasz kawy lub alkoholu;
- Poszukaj odpowiedniego dla siebie hobby, bądź zmień obszar
dotychczasowych zainteresowań.
Pamiętaj, że istniejesz również poza pracą.
Przyznaj sobie prawo do wypoczynku, relaksu, przyjemności.
Jeżeli kontakty z otaczającymi ludźm kosztują cię zbyt wiele energii,
postaraj się zwiększyć dystans wobec otoczenia. Masz prawo bronić się
przed nadmierną eksploatacją emocjonalną czy psychiczną;
Usprawnij swoje umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem;
Grupy Balinta
Czym jest Grupa Balinta?


GB przeznaczona jest dla osób profesjonalnie zajmujących się
różnego rodzaju pomaganiem. Są to przede wszystkim: lekarze,
pielęgniarki, psychoterapeuci, pracownicy socjalni, nauczyciele,
doradcy zawodowi, terapeuci. Praca Grupy koncentruje się na
emocjonalnej części relacji. Grupa odzwierciedla emocje obecne
w kontakcie z podopiecznym, pozwala lepiej zrozumieć
pozawerbalną treść kontaktu. Przy okazji uczestnicy GB sami
poznają swoją emocjonalność, mogą powiązać z emocjami świat
myśli i zachowań. GB zawiera w sobie elementy superwizji relacji
i rozwoju własnego. W wielu krajach GB stanowi fakultatywny lub
obligatoryjny element kształcenia lekarzy i terapeutów. W Polsce
praca w GB jest obowiązkowa w szkoleniu terapeutów
środowiskowych i w niektórych szkołach terapeutycznych.
Systematyczna praca w GB pozwala lepiej wykorzystywać
posiadane kompetencje i zmniejsza obciążenie związane
z wykonywanym zawodem, przez co jest istotnym elementem
profilaktyki wypalenia zawodowego.
Historia Grup Balinta
W roku 1950, w londyńskiej Tavistock Clinic,
Michael Balint z żoną Enid, rozpoczęli seminaria
dla lekarzy rodzinnych, określane jako “Trainingcum-research group”, czyli grupy badawczorozwojowe. Od tego czasu metoda ta rozwija
się w wielu krajach. Powstały liczne krajowe
towarzystwa,
np
Polskie
Stowarzyszenie
Balintowskie, zrzeszone w International Balint
Federation (IBF). PSB nadzoruje szkolenie i pracę
GB w Polsce, certyfikując liderów, organizując
programy szkoleniowe i treningowe.
Przebieg Grupy Balinta
Sesja Grupy Balinta trwa około 90 min. Prowadzi ją lider, który może mieć do pomocy
kolidera.
Grupa
składa
się
z
8-12
uczestników.
Na
początku
jeden
z uczestników – prezenter, przedstawia krótko relację ze swoim podopiecznym
(pacjentem, klientem). Po tym opowiadaniu prezenter przysłuchuje się pracy grupy,
która stara się odzwierciedlić opowiedzianą relację. Lider czuwa nad bezpieczeństwem
pracy i nadaje strukturę pracy grupy. Jest to zasadnicza i najdłuższa część sesji. Na
koniec prezenter dzieli się z grupą swoimi refleksjami związanymi z przebiegiem grupy:
Główne zasady pracy GB:
1. Grupę prowadzi przygotowany lider, którego kompetencje poświadcza certyfikat
PSB. Grupa może być również prowadzona przez kandydata na lidera, w ramach
szkolenia PSB. Lider powinien poinformować uczestników o swoim statusie.
2. Poufność – praca grupy zostaje zamknięta na sesji. Po jej zakończeniu nie
dyskutujemy na omawiany temat, ani nie opowiadamy o sesji osobom postronnym.
3. Nieocenianie – nie formułujemy ocen na temat prezentera, jego pracy, nie dajemy
rad. Krótkie opowiadanie o relacji nie daje do tego podstaw, często zaś jest to sposób
odreagowania emocji.
4. Staramy się skupić na emocjach odczuwanych tu i teraz – to jest bogactwo Grupy.
Formy



Pojedyncza sesja – efektywna i wystarczająca do poznania
metody, aczkolwiek doświadczenie uczy, że możliwe są
wszystkie
warianty:
zakochanie,
znienawidzenie
i obojętność.
Seminarium – od kilku sesji w ciągu jednego dnia, po
kilkudniowe maratony. Pozwala realnie poznać metodę,
silnie buduje relacje między uczestnikami. Pozwala również
wyrobić sobie opinię o metodzie.
Stała grupa, pracująca regularnie. Najbardziej pożądana
i jednocześnie najrzadziej spotykana forma pracy. Pozwala
na efektywną pracę w bezpiecznej atmosferze. Badania
potwierdzają skuteczność takiej formy pracy – lepsze efekty
i mniejsze koszty w życiu zawodowym uczestników. Od
jakiegoś czasu stworzenie takiej grupy jest moim
marzeniem.
Powodzenia!
E-seminarium powstało w ramach projektu „Akademia Rodzica”
współfinansowanego ze środków m.st. Warszawy.