KONKURS HUMANISTYCZNY – etap rejonowy I część – „Narodziny

KONKURS HUMANISTYCZNY – etap rejonowy
TEST Z ZAKRESU WIDOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI HUMANISTYCZNYCH
dla uczniów szkół podstawowych
Czas pracy – 90 minut
Maksymalna liczba punktów – 56
Informacje:
1. Test składa się z trzech tematycznych części, w których zamieszczone są teksty
źródłowe A, B, C, D. Uważnie je przeczytaj, ponieważ niektóre zadania
sprawdzają Twoją umiejętność czytania ze zrozumieniem.
2. Test złożony jest z 34 zadań, wśród których jest:
 8 zadań zamkniętych, które wymagają zaznaczenia prawidłowej
odpowiedzi spośród gotowych rozwiązań;
 i 26 zadań otwartych, które wymagają od Ciebie zredagowania własnej
wypowiedzi pisemnej.
3. Przy każdym zadaniu została podana liczba punktów możliwych do uzyskania.
4. Postaraj się, aby Twoja praca była napisana czytelnie i starannie.
ŻYCZYMY
POWODZENIA!
Autorzy testu:
Maria Jolanta Ambrożej i Grażyna Rogowska
I część – „Narodziny państwa polskiego”
Źródło A
Orle gniazdo
„Książę Lech wędrował po świecie. Szukał kraju z ziemią urodzajną, woda
czystą, pod niebem błękitnym. Bo nie chciał książę Lech odbierać ojczyzny
nikomu.
A szło z nim rycerzy niemało, którym uprzykrzyły się wieczne boje i trudy.
- Dość mamy już wojaczki – mówili. – Osiedlimy się gdzieś w puszczy.
A gdy nas kto napadnie, dopiero pokażemy, że wojna dla nas nie nowina.
Książę Lech - dobry wódz. Będzie z niego dobry gospodarz.
I szli dalej w kraj daleki. Przepłynęli Wisłę, przepłynęli Wartę i szukali
sobie ojczyzny.
1
Aż kiedyś wjechali w taką ziemię, gdzie i lasy były i pola. Nad lasami,
nad polami widniało niebo czyste, błękitne, uśmiechnięte. I rzeki i jeziora
też błękitne i czyste jak niebo. [...]
Rozgląda się Lech dokoła, dokoła. Jezioro przed nim jedno, dalej drugie,
las nad jeziorami gęsty, dębowy. Będzie z czego budować.
Patrzy książę, a tu nad nim słychać łopot skrzydeł. Orzeł porwał się
z gniazda na dębie i kołuje niewysoko nad jeźdźcem. Dziwna rzecz – nie
boi się ludzi. Jeszcze dziwniejsza, że nie jest szary ani pstry, jak to zwykle
orły bywają, ale biały jak śnieg.
Dziwny znak, dobry znak – myśli książę. – Król ptaków gościnnie nas
tu zaprasza.
 – I wrócił do swych rycerzy. [...]
- Widzicie gniazdo orle? Widzicie białego orła? Dobra wróżbę nam przynoszą.
Tu się zatrzymamy i tu będzie gniazdo nasze. [...] Gród nasz nazwiemy
Gniezno. I orzeł biały zostanie naszym godłem. [...]
Tak było temu dawno, bardzo dawno. Długie wieki było Gniezno stolicą
Lechitów, potomków Lecha. A choć później Polakami ich nazwano, bo
pola mieli rozległe i pięknie uprawne, to już na zawsze orzeł biały został
godłem całego narodu, który od Lecha się wywodzi”.
E. Szymański, Orle gniazdo
1. Po przeczytaniu tekstu źródłowego A opisz krótko krainę, którą Lech i jego
drużyna postanowili uczynić swoją ojczyzną. Uwaga: nie możesz cytować!
(2 pkt.)
..................................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
2. Orły najczęściej bywają:
A. szare i pstre
B. białe
C. czarne
D. czarno-białe
3. Na jakim drzewie orzeł miał swoje gniazdo?
A. na klonie
B. na brzozie
C. na sośnie
D. na dębie
(1pkt.)
(1pkt.)
2
4. Od jakiego wyrazu wzięło swoją nazwę miasto Gniezno? (1pkt.)
.............................................................................................
5. Jak nazywano potomków Lecha?
(1pkt.)
.............................................................................................
6. Skąd wywodzi się nazwa „Polacy”?
(1pkt.)
.............................................................................................
7. Która z podanych ilustracji przedstawia godło Polski? Otocz kółkiem
poprawną odpowiedź.
(1pkt.)
8. Wyraz gniazdo użyty w znaczeniu przenośnym to:
A. miejsce, w którym ptak wysiaduje jaja
B. miejsce, w które wkłada się wtyczkę
C. dom rodzinny
D. domek os
9. Wyrażenie „niebo uśmiechnięte” jest:
A. porównaniem
B. uosobieniem
C. wyrazem dźwiękonaśladowczym
D. ożywieniem
(1pkt.)
(1pkt.)
3
10. Wybierz z tekstu źródłowego zdanie pojedyncze odpowiadające
następującemu wykresowi:
(1pkt.)
11.Rysunek przedstawia kontury mapy Polski. Wpisz w nią nazwy plemion
zamieszkujących obszar Polski ponad 1000 lat temu. Pamiętaj o odpowiednim
umieszczeniu tych nazw.
(1pkt.)
Źródło B
„(...) Młody Siemowit, syn Piasta Chościskowica, wzrastał w siły i lata (...), osiągnąwszy
godność książęcą (...) zdobył sobie rozgłos zacności i zaszczytną sławę, a granice swego księstwa
rozszerzył dalej niż ktokolwiek przed nim. Po jego zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego, Lestek,
który czynami rycerskimi dorównywał ojcu w zacności i odwadze. Po śmierci Lestka nastąpił
Siemomysł, jego syn (...). Ten zaś Siemomysł spłodził wielkiego i sławnego Mieszka, który pierwszy
nosił to imię (...).”
Gall Anonim, Kronika
12.Na podstawie źródła B uzupełnij rodowód dynastii Piastów:
(1pkt.)
4
A.
B.
C.
D.
założyciel dynastii
- ..............................
pradziadek Mieszka I - ..............................
dziadek Mieszka I - ..............................
ojciec Mieszka I
- ..............................
13.Podaj imię legendarnego poprzednika Piasta.
................................................................................
(1pkt.)
14.Odwołując się do podania o Piaście Kołodzieju wskaż poprawną
odpowiedź.
(1pkt.)
W pogańskiej Polsce obcinano po raz pierwszy chłopcu włosy
i nadawano mu imię:
A. w dniu siódmych urodzin
B. zaraz po urodzeniu
C. w czasie zaślubin
D. gdy kończył 16 lat
15.Czym w dawnej Polsce zajmował się kołodziej:
A.
B.
C.
D.
(1pkt.)
budową domów
wyrabianiem kół
uprawą roli
wyrabianiem garnków
16.Jaki obyczaj z czasów pogańskich przetrwał w Polsce
do dziś?
(1pkt.)
A. gościnność
B. postrzyżyny
C. padanie do nóg
D. przechodzenie w dniu siódmych urodzin z rąk matki pod opiekę ojca
17.Który z podanych rzeczowników nie ma liczby pojedynczej? (1pkt.)
A.
B.
C.
D.
nożyce
nogi
włosy
ludzie
18.Rozwiąż krzyżówkę. Podaj rok wydarzenia, które zawarte jest
5
w haśle.
(2pkt)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Zachodni sąsiedzi państwa Polan
Kraj, z którego Mieszko I przyjął wiarę chrzećijanską
Imię żony Mieszka I
Stolica państwa Polan
Imię pierwszego historycznego władcy państwa Polan
Pierwsza dynastia rządząca Polską
Umiejętność, którą przynieśli do państwa Polan zakonnicy.
Hasło: ........................... Rok wydarzenia: ..............................
19.Zaznacz odpowiednimi literami na osi czasu następujące wydarzenia:
(2pkt.)
A. chrzest Polski,
B. zjazd w Gnieźnie,
C. koronacja Bolesława Chrobrego,
D. założenie Akademii Krakowskiej,
E. bitwa pod Grunwaldem
|
900
|
1000
|
1100
|
1200
|
|
1300
1400
|
20.Wyobraź sobie, że jesteś kronikarzem. Opisz zjazd w Gnieźnie w taki sposób, by
przekazać następnym pokoleniom te informacje, które są naprawdę ważne.
(6pkt.)
............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
6
..............................................................................................................................................
....................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Część II –Rycerskie obyczaje
Źródło C
„ (...) postanowiliśmy opowiedzieć, w jaki sposób ów Wilhelm wedle urządzeń chrześcijańskich stał
rycerzem (...). Po przygotowaniu więc wszystkiego w kościele, po ewangelii uroczystej mszy, król
zaprowadził wspomnianego giermka Wilhelma przed kardynała, prosząc o przyjęcie jego pobożnego
ślubowania. Pan kardynał wytłumaczył owemu giermkowi (...) co to jest rycerz: „Każdy, kto zechce
być żołnierzem, musi być wielkodusznym, wolnie urodzonym, szczodrym, doskonałym i mężnym (...).
Zanim jednak uczynisz ślubowanie swego stanu, usłyszysz z należną rozwagą zasady reguły. Taką zaś
jest reguła stanu rycerskiego: przede wszystkim słuchać codziennie mszy z pobożnym
rozpamiętywaniem męki pańskiej; odważnie walczyć w obronie wiary katolickiej, święty kościół wraz
z jego sługami uwalniać od jakichkolwiek napastników; wdowy i sieroty wspierać w ich potrzebie;
unikać wojen niesprawiedliwych, nie napierać się niesłusznego żołdu; stoczyć pojedynek w obronie
każdego niewinnego; uczęszczać na turnieje tylko dla ćwiczeń rycerskich; cesarzowi rzymskiemu z
czcią okazywać posłuszeństwo w sprawach świeckich (...); żyć nienagannie wobec Boga i ludzi na tym
świecie. Jeżeli zaś będziesz przestrzegać tych zasad rycerskiej reguły, (...) osiągniesz doczesną cześć
na ziemi, a po tym życiu spokój wieczysty w niebiosach”.
Po dokonaniu tego kardynał położył ręce owego giermka złączone ze sobą na mszale, mówiąc:
„Czy pragniesz przyjąć stan rycerski w imię Pana i spełniać wedle twej możności regułę?”. Giermek
odparł: „Chcę”. Kardynał przedłożył tekst wyznania giermkowi, który wobec wszystkich go odczytał:
„Ja, Wilhelm, wolny wasal, przysięgą zobowiązuję się przestrzegać regułę rycerską w obecności pana
mego Piotra (...) kardynała i legata apostolskiego na tę najświętszą ewangelię”. Po tych słowach król
uderzył w kark giermka, mówiąc: „Mianuję cię rycerzem na cześć wszechmocnego Boga i przyjmuję
łaskawie do naszego grona” (...).
Po dokonaniu tego w tak uroczysty sposób, nowy rycerz po mszy, stoczył z synem królewskim
trzykrotną walkę na włócznie, a po zakończeniu turnieju, walkę na nagie miecze, urządził wielkimi
kosztami trzydniowe uroczystości i szczodrymi darami uczcił wszystkich magnatów.
Kronika Jana de Beca, „Pasowanie na rycerza w XIII w.”
21.Po uważnym przeczytaniu tekstu ze źródła C zredaguj w punktach przebieg
uroczystości pasowania na rycerza. Użyj wyłącznie równoważników zdania.
(3pkt.)
A. .....................................................................................................
B. ......................................................................................................
C. .......................................................................................................
D. ......................................................................................................
E. .........................................................................................................
F. ........................................................................................................
G. ........................................................................................................
7
22.Na podstawie pouczenia kardynała ułóż honorowy kodeks
rycerski.
A. ....................................................................
B. ......................................................................
C. .....................................................................
D. .....................................................................
E. .....................................................................
F. .....................................................................
G. .....................................................................
H. .....................................................................
(2pkt.)
23.Niektóre zwroty językowe rycerzy przetrwały do dziś, choć
obecnie znaczą coś innego niż dawniej. Połącz je z ich właściwym
znaczeniem za pomocą strzałek.
(2pkt.)
stanąć w szranki
pokrzyżować plany, przeszkodzić
w zrobieniu czegoś
kruszyć kopie o coś
pozbawić kogoś stanowiska
wysadzić kogoś z siodła
zdobyć doświadczenie w jakimś zawodzie
zdobyć ostrogi w czymś
stanąć do konkursu lub zawodów
pomieszać komuś szyki
walczyć o coś, bardzo się emocjonując
rzucić rękawicę
rzucić wyzwanie komuś
walczyć z podniesioną
przyłbicą
24.Wyjaśnij w jakim znaczeniu został użyty w podanych zdaniach
wyraz „kopia”.
(2pkt.)
A. Podpisz i oddaj mi oryginał, a kopię zachowaj dla siebie.
B. Stanęli naprzeciw siebie uzbrojeni w miecze i kopie.
A. .....................................................................................................
B. ......................................................................................................
8
25.Ilustracja przedstawia schemat średniowiecznego zamku. Wpisz
w oznaczonych miejscach nazwy elementów budowli.
A.
(1pkt.)
B. Określ przynajmniej dwie funkcje zamku średniowiecznego:
(1pkt.)
 .....................................................
 .....................................................
 ......................................................
26.Na podstawie podanej notki biograficznej odgadnij, jak nazywa się ów rycerz.
(1pkt.)
.................................................................... to:
•Jeden z najsłynniejszych rycerzy polskich, starosta kruszwicki od 1417, starosta spiski
od 1420. Jako poseł króla Władysława II Jagiełły przebywał na dworach europejskich,
gdzie uczestniczył w wielu turniejach rycerskich. Pokonał m.in. słynnego rycerza
hiszpańskiego, Jana z Aragonii. Zasłynął z prawości i męstwa.
•Uczestnik wojen z Krzyżakami, brał udział w bitwie pod Grunwaldem (15 lipca 1410).
Po zwycięstwie grunwaldzkim wystąpił z propozycją zawarcia pokoju między królem
polskim i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburskim (układ w Lubowli 1411).
1414-1418 reprezentant Polski na soborze w Konstancji. Wziął udział w wyprawie
Zygmunta Luksemburskiego przeciw Turkom, podczas której został przez nich wzięty
do niewoli i zamordowany
9
III CZĘŚĆ – Kultura i tradycja
Źródło D
„ (...)
Ołtarz mariacki należy do najcenniejszych zabytków późnogotyckiej sztuki w Polsce. Powstał w
latach 1477 – 1486 (...).
To on, wielki rzeźbiarz, twórca ołtarza jest historycznym bohaterem powieści Antoniny
Domańskiej.
Życie mistrz nie było łatwe. Do niedawna wiele spraw w jego autobiografii pozostawało
zagadką: Polacy i Niemcy spierali się nawet o jego pochodzenie. Urodził się w Szwabii, około 1447 r.
Posiadał szeroką wiedzę o kulturze, religii, filozofii, o czym świadczą wymownie jego dzieła. Dużo
wędrował po Europie. W Krakowie osiedlił się ok. 1477 r., kiedy od rajców miasta otrzymał zlecenie
na wykonanie ołtarza do kościoła (...).
Gdy ołtarz Mariacki po dwunastu latach był gotów, wzbudził taki podziw, że oprócz znacznego
honorarium artysta otrzymał prawo noszenia czerwonego płaszcza, takiego, jak dworzanie królewscy
(...).
Później wyjechał do Niemiec, gdzie zmarł w 1533 r. (...).”
M. Ziółkowska-Sobecka, „Wśród pisarzy i książek”
27. Przeczytaj uważnie tekst źródłowy D. Kim jest opisany w tym tekście bohater?
Odpowiedz pełnym zdaniem.
(1pkt.)
.............................................................................................................................................
28. Podaj tytuł powieści Antoniny Domańskiej, w której ów bohater występuje.
(1pkt.)
.............................................................................................................................................
29. Jak nazywa się chłopiec oddany do pracowni mistrza. Jego przygody są główną
treścią utworu A. Domańskiej?
(1pkt.)
........................................................................................................................................
30. Za panowania którego króla polskiego rozgrywa się akcja powieści?
(1pkt.)
............................................................................................................................................
31.
Przedstaw treść scen na mariackim ołtarzu, uzupełniając wykropkowane
miejsca.
(3pkt.)
Scena centralna ukazuje ................................................................................................... .
Powyżej przedstawione jest ............................................................................................. .
Na bocznych skrzydłach umieszczono osiemnaście płaskorzeźb opowiadających
10
o wydarzeniach z dziejów ................................................................................................. .
32. XVI wiek, czyli czasy panowania Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta,
nazywamy złotym wiekiem kultury polskiej. Wymień przynajmniej 2 sławnych
Polaków tworzących w różnych dziedzinach w tym okresie.
(2pkt.)
A. literatura - .......................................................................................
B. astronomia -.....................................................................................
33. Włochy to kolebka renesansu i kraj artystów i myślicieli, ludzi wszechstronnie
uzdolnionych. Podaj 3 przedstawicieli renesansu włoskiego, zajmujących się
malarstwem, rzeźbą, architekturą lub nauką.
(3pkt.)
 .............................................................................
 .............................................................................
 .............................................................................
34.
Jesteś mieszkańcem XVI-wiecznych Włoch i zwolennikiem renesansowych
poglądów. Przedstaw w punktach argumenty przeciwne do poglądów zwolennika
średniowiecza.
(4pkt.)
Poglądy zwolennika średniowiecza
Poglądy twoje jako człowieka renesansu
 Człowiek powinien wyłącznie
 .......................................................
dbać o sprawy duchowe i
............................................................
religijne, aby swym życiem
............................................................
zasłużyć na zbawienie
............................................................
 Trzeba się umartwiać i pościć
 ........................................................
.............................................................
 Artyści w swych dziełach powinni
poruszać tematy religijne. Sztuka
starożytna jako pogańska jest nic
nie warta.
 .........................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
 Hasło przyświecające działaniom
ludzkim to: „Memento mori, czyli
pamiętaj o śmierci”
 Hasło przyświecające ludziom
renesansu to:
„.........................................................
...........................................................”.
11
12