Moja Australia

Dział Edukacji
Stowarzyszenie Nowe Horyzonty
www.nhef.pl
facebook.com/NoweHoryzontyEdukacjiFilmowej
CYKL | MŁODZI W OBIEKTYWIE
GRUPA WIEKOWA | GIMNAZJUM
ANALIZA PSYCHOLOGICZNA
opracowanie: Adam Gąsecki
FILM | „ŚLEPAKI”, reż. Bernd Sahling
Marie i Inga to niewidome trzynastolatki. Przeżywają pierwsze miłosne rozczarowania, borykają się
z problemami wieku dojrzewania, mają kłopoty w szkole, marzą o sławie. Ich życie odmienia się, gdy
spotykają Herberta, imigranta, który marzy o powrocie do Kazachstanu. Przyjaciółki postanawiają mu
pomoc – zakładają zespół muzyczny. Grając na ulicach, zbierają pieniądze na bilet dla Herberta.
Film pokazuje, że można znaleźć język z ludźmi, którzy się od nas różnią. Obraz ten jest świetną okazją do
tego, by zobaczyć, jak sobie radzą w życiu osoby niewidome. Co ważne, bez nachalnego dydaktyzmu.
Twórcy nie pochylają się nad nimi z litością, tylko traktują naturalnie i na równych prawach ze
standardowymi bohaterami filmów skierowanych do młodzieży. Marie i Inga nie są postaciami
pomnikowymi – zdarza im się na kogoś zdenerwować, a na sprawdzianie ściągać. Sympatię wzbudzają
dzięki samodzielności, niezrażaniu się przeciwnościami, chęci pomocy innym. Tym bardziej że bawią się
tym, jakby przeżywały przygodę. Wzrusza scena końcowa, gdy przy pożegnaniu Herbert pyta Marie: „Czy
mogę na ciebie spojrzeć?” – i „spogląda”, dotykając ręką jej twarzy, tak jak to robią niewidomi. Zaczął
w pełni mówić językiem Marie.
TEMATY DO OMÓWIENIA
Film stwarza okazję do omówienia z uczniami sześciu tematów:
→
→
→
→
→
→
jak osoby niewidome radzą sobie ze zwykłymi czynnościami w codziennym życiu;
jak osoby niewidome odnajdują się wśród widzących;
tolerancja – jaki jest stosunek osób widzących do niewidomych;
jak zachowywać się wobec osób niewidomych i niepełnosprawnych;
na czym polega samodzielność w życiu młodego człowieka;
wartość przyjaźni i zrozumienia dla potrzeb innych, sens pomagania.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
Jak osoby niewidome radzą sobie ze zwykłymi czynnościami w codziennym życiu
Marie i Inga mają te same uczucia, marzenia i potrzeby co większość nastolatek w ich wieku. Uczą się
w przeznaczonej dla niewidomych szkole muzycznej z internatem, zdarza im się ściągać na sprawdzianie,
plotkują o nauczycielach, chciałyby grać koncerty dla publiczności, są znudzone klasycznym szkolnym
repertuarem, narzekają na chłopaków (Inga, pewniejsza siebie, miała już dwóch, Marie jest bardziej
nieśmiała i po cichu marzy o poznaniu kogoś). Film pokazuje, że różnica między światem niewidomych
a światem widzących polega na tym, że tym pierwszym muszą wystarczyć zmysły dotyku, słuchu i węchu,
posługują się alfabetem Braille’a, jeśli mają zegarek, to nie z cyferblatem, ale taki, który „wymawia”
godzinę, dyżurujących w szkole portierów rozpoznają po intensywności zapachu papierosów, a kolory
wyobrażają sobie poprzez skojarzenia: czerwony – papryka, blond – piasek na plaży. To wszystko
uzupełnia większa uwaga na świat: już w otwierającej scenie, gdy Maria idzie na swój regularny spacer
wokół zabudowań klasztoru, wie, że pięć kroków za metalową bramką (zlokalizowaną przez dotknięcie
laską) na ścieżce zalega pień drzewa – i pamięta, że trzeba go przeskoczyć.
Jak osoby niewidome odnajdują się wśród widzących
Bohaterki na co dzień przebywają w szkole z internatem mieszczącej się w klasztorze na obrzeżach
Berlina, więc żyją jak pod kloszem. Ale uczy się tu (szczególnie pan Karl przykłada do tego dużą wagę)
dawania sobie rady: gdy trzeba, wychodzi się poza szkołę. Marie i Inga poszły na przesłuchanie do
młodzieżowego zespołu – akurat trzech nastolatków poszukiwało wokalistki. Co imponuje w zachowaniu
dziewczyn i o co warto dopytywać uczniów, to ich naturalność w kontakcie z widzącymi. Mijając
konsoletę nagłośnieniową, Inga zahaczyła o kabel. Jej reakcja mówi „i co w tym dziwnego, skoro tu
leżał”. Film pokazuje modelowy sposób odnajdowania się osób niewidomych w nowych sytuacjach.
Tolerancja – jaki jest stosunek osób widzących do niewidomych
Ten problem można zgeneralizować na stosunek do jakiejkolwiek mniejszości czy nawet pojedynczych
osób różniących się od reszty pod jakimś względem (w filmie „innym” jest też Herbert, przypadkowo
poznany przez Marie imigrant z Kazachstanu, nieakceptowany przez niemieckich kolegów z podwórka).
Jak pokazuje film, dziewczyny są samodzielne i jeśli doświadczają problemów w kontaktach ze światem,
to nie dlatego, że są niewidome, ale dlatego, że spotykają się z brakiem akceptacji lub wzbudzają
niezdrową sensację. Grupka wyrostków obserwuje Marie i Ingę idące na przesłuchanie – nie wystarczają
im głupie komentarze, stawiają na ich drodze kubeł ze śmieciami. Czy dziewczyny go dostrzegą?
Szczęśliwie zwycięsko wychodzą z tej próby – po strąceniu kosza ze szczytu schodów wyglądają jak
prawdziwe „mścicielki”, wymierzające sprawiedliwość szeryfki na Dzikim Zachodzie.
Jak zachowywać się wobec osób niewidomych i niepełnosprawnych
Dzięki temu, że bohaterkami są niewidome, uczniowie mogą wczuć się w ich perspektywę. Ale mają też
okazję delikatnie podpatrywać, jak to wygląda z zewnątrz. Najważniejsza wydaje się naturalność
w kontakcie. Zaś ewentualna pomoc – bez narzucania się, tylko jeśli zostaniemy poproszeni. Różnicę
między wyręczaniem a traktowaniem jako samodzielnych obserwujemy w jadalni przy wydawaniu
posiłków. Pan Karl przeforsował pomysł, by uczniowie sami sobie nalewali zupę, kucharka narzeka, bo
raz na jakiś czas zdarzy się, że ktoś rozleje jej trochę na podłogę lub rozbije talerz. Przygotowując się do
omawiania tematu, warto zapoznać się z bazą wiedzy Polskiego Związku Niewidomych: http://pzn.org.pl.
Na czym polega samodzielność w życiu młodego człowieka
To, że głównymi bohaterkami są niewidome, nie ogranicza tego zagadnienia do specyficznych potrzeb
niewidzących. Można tę kwestię rozszerzyć: film pokazuje młodych bohaterów, którzy po prostu walczą
o swoje, pomagają przyjaciołom, mają pomysły, nie przejmują się krytycznymi opiniami otoczenia. Marie
i Inga chcą pomóc Herbertowi zgromadzić pieniądze na opłacenie biletu powrotnego do Kazachstanu,
postanawiają zarobić grą na ulicy. Herbert nie może zostać rozpoznany, wymyślają mu więc przebranie.
Telewizja ogłasza konkurs na teledysk, nagrywają go. Na wszystkie ograniczenia jest sposób, pomysł –
trzeba tylko chcieć, być wytrwałym i mieć odwagę.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
2
Wartość przyjaźni i zrozumienia dla potrzeb innych, sens pomagania
Marie i Inga pomagają Herbertowi – zapewniają mu na kilka dni nocleg w wieży klasztoru, potem
zbierają pieniądze na jego powrót do Kazachstanu. Robią to, okłamując opiekunów w internacie. Czy
można uciekać się do negatywnych środków (kłamstwo), by zrealizować szczytny cel? Film pokazuje
konsekwencje kłamstw – panu Karlowi i portierowi grozi zwolnienie za niedopilnowanie podopiecznych,
ale warto w tych zdarzeniach podkreślić motyw chęci pomocy tym, którzy są w potrzebie.
CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska
Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz
pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
3