Pobierz artykuł - Classica Wratislaviensia

PRZEMÓWIENIE
Czcigodni Państwo, przedstawiciele wrocławskich urzędów, dostojni przedstawiciele władz Uniwersytetu Wrocławskiego, Magnificencjo, Panie Dziekanie Wydziału
Filologicznego, Pani Dyrektor Instytutu Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej,
Pani Promotor, główna organizatorko dzisiejszej uroczystości i jej programu, wszyscy zebrani!
Pragnę serdecznie podziękować za życzliwość, której wyrazem jest dzisiejsza,
niecodzienna przecież uroczystość. Pozwólcie, że krótko wspomnę ludzi, którzy
wzbudzili i kształtowali moje zainteresowania antykiem i filologią klasyczną, wspierali mnie w ich pogłębianiu i wzbogacaniu, oraz okoliczności, w jakich to się działo.
Mogę wyróżnić dwa etapy oraz ośrodki kultury i nauki. Pierwszy to szkoła średnia,
jedyne Państwowe Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi, i błogi, ale krótki
czas studiów (od 1936 do 1939 r.) na Uniwersytecie Jana Kazimierza, w grodzie nad
Pełtwią – a za okupacji sowieckiej kontynuowanych z jednej strony oficjalnie na
tymże uniwersytecie, ale już pod narzuconym imieniem Iwana Franki, z drugiej zaś
przede wszystkim w ramach tzw. tajnego, podziemnego nauczania pod kierunkiem
wybitnych uczonych: profesorów Jerzego Kowalskiego, filologa i literata, Jerzego
Manteuffla, hellenisty, egiptologa i papirologa, Ryszarda Ganszyńca – o wszechstronnej wiedzy, w tym religioznawcy, Edmunda Bulandy – archeologa, Jerzego
Kuryłowicza – językoznawcy, Romana Ingardena, znawcy filozofii. W tych bardzo
trudnych i ciężkich czasach próby profesorowie ci byli dla nas studentów wzorem
patriotyzmu, autorytetem moralnym i naukowym, a domy ich, zwłaszcza Manteufflów, ostoją i miejscem odbywania tajnych seminariów, aż do pamiętnego, bolesnego
opuszczenia Lwowa jesienią 1945 r. Dla mnie zaś możliwością korzystania z ich
wiedzy oraz zalet osobowości, kiedy to za okupacji niemieckiej pracowałam jako
ekspedientka w herbaciarni, prowadzonej przez prof. Kowalskiego i Manteuffla (wypieki dostarczały żony profesorów ratujące budżet domowy), owej placówce polskości
i czytelnictwa, do której ściągali lwowianie z najdalszych nawet dzielnic miasta – czy
też kiedy po zamknięciu tejże herbaciarni wpadałam do profesorostwa Manteufflów
po pracy w Instytucie prof. Weigla, słynnego twórcy szczepionki przeciw tyfusowi,
by udać się na komplety tajnego nauczania szkoły średniej, właściwie zawodowej,
gdzie przecież nie było łaciny!
Uwieńczeniem niejako pierwszego etapu mojego rozwoju naukowego były dwa
egzaminy końcowe studiów z zakresu filologii klasycznej, odbywające się w języku
Classica Wratislaviensia 28, 2008
© for this edition by CNS
classica XXVIII po II korekcie.indd 19
2008-06-11 09:05:20
20
PRZEMÓWIENIE
łacińskim: pierwszy to w roku 1945 na ówczesnym uniwersytecie Iwana Franki
tzw. derżawnyj ispyt, o cechach elegii aleksandryjskiej w poezji rzymskiej: De elegia Telchinia eiusque apud poetas Romanos vestigiis, praca pod kierunkiem prof.
Manteuffla, i drugi egzamin, już w czasach wrocławskich – w maju 1946 r., według
przedwojennego programu na podstawie pracy z zakresu retoryki greckiej, wykonanej
pod kierunkiem prof. Kowalskiego – porównanie komentatorów Anonima i Nilosa,
pisma Hermogenesa, De statibus (in Anonymum Hermogenis ‘statuum’ interpretem
cum Nilo collatum observationes criticae).
Wykłady i seminaria pod kierunkiem wymienionych profesorów zaowocowały
niejako w drugim etapie mego rozwoju naukowego już w czasach wrocławskich,
najpierw ponierskich pod kierunkiem prof. Kowalskiego i dojeżdżającego z Warszawy
prof. Manteuffla, we współpracy z lwowskimi kolegami Bronisławem Bilińskim i Jerzym Łanowskim, później Wiktorem Steffenem, Jerzym Schnaydrem i Władysławem
Strzeleckim. Po przedwczesnej śmierci prof. Kowalskiego w 1948 r. dyrektorem Instytutu został prof. Władysław Strzelecki, który pełnił tę funkcję 12 lat z niezwykłym
taktem, aż do wyjazdu do Krakowa na Uniwersytet Jagielloński. To ten niepozorny,
skromny człowiek – powszechnie przez nas zwany Mistrzem, stworzył wkrótce
harmonijną atmosferę partnerskiej współpracy profesorów z tzw. młodszą kadrą pracowników, asystentów i studentów, której cechą jest akrybia filologiczna, wymagająca
pracowitości i wnikliwości w odniesieniu do tekstu badanego dzieła, wykluczająca
pochopne, choć czasem efektowne formułowanie wniosków czy syntez.
Ogromną wdzięczność winnam również całemu zespołowi Instytutu Filologii
Klasycznej, wszystkim kolejnym dyrektorom i kolegom, dziś już przeważnie zmarłym.
Instytut był zasadniczo naszym drugim domem, tu – profesorowie, asystenci, studenci
– spędzaliśmy pracowite dnie, podejmując wspólne tematy, których owocem były np.
zespołowo opracowane tomy pt. Tragica o dramacie antycznym czy podręcznik metryki
greckiej i łacińskiej – pierwsze tego typu wyczerpujące opracowanie pod redakcją
prof. Władysława Strzeleckiego i Marii Dłuskiej – czy artykuły i prace redakcyjne
czasopisma „Eos”, organu Polskiego Towarzystwa Filologicznego. To w tym właśnie
Instytucie i w jego naukowej aurze w 1954 r. powstała moja dysertacja doktorska
Quaestiones Nonianae. Tragica II (i awans na adiunkta) oraz praca habilitacyjna
o twórczości Turpiliusza: Turpilii comici fragmenta, Wratislaviae 1962, którego drugie
wydanie ukazało się w Bibliotheca Teubneriana w Lipsku w 1971 r.
To w atmosferze naukowej tego Instytutu powstał też przekład i komentarz greckiego romansu autorstwa Ksenofonta Opowieści efeskie czyli O miłości Habrokomesa
i Antii w 1970 r. (w Bibliotece Narodowej) – wznowienie wydane przez Ossolineum
ukazało się w 2006 r. Tu zrodził się też przekład i opracowanie tragedii Szymona
Szymonowicza Castus Ioseph oraz artykuł o włoskim wydawcy poezji Szymonowicza
pt. De Simone Simonida Angelo Maria Durini Mediolanensi, Simonis Simonidis poesis
editore; odczyt o wyżej wymienionych pracach został opublikowany w Rzymskiej
Academia Latinitati Fovendae w 1987 r. W tym samym Instytucie powstały opracowania historii literatury rzymskiej, najpierw skrypt, a później książka pt. Dzieje
literatury rzymskiej w 2005 r. (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego).
Classica Wratislaviensia 28, 2008
© for this edition by CNS
classica XXVIII po II korekcie.indd 20
2008-06-11 09:05:21
21
PRZEMÓWIENIE
Dzięki publikacjom naukowym i popularnonaukowym, zwłaszcza w języku
łacińskim, oraz życzliwości władz Uczelni Wrocławskiej, uzyskałam stypendium
Fundacji Forda, które umożliwiło mi kilkakrotny pobyt w ośrodkach zagranicznych
w Wiedniu, Bazylei, Zurychu, w Vandoeuvres pod Genewą, Bernie i korzystanie
z aktualnej, światowej literatury naukowej, w tamtych czasach w Polsce nieznanej.
Pozwólcie Państwo, że kończąc, ponownie wyrażę wdzięczność przedstawicielom
Instytucji miasta Wrocławia, obecnym Władzom Uczelni Wrocławskiej, Kolegom,
Przyjaciołom, w tym byłym studentom (służącym mi nieraz ofiarną pomocą), za
okazywaną mi przez 55 lat przychylność, wyrozumiałość, bodźce do pracy, a także
za zaszczytne dowody uznania i oczywiście za dzisiejszą podniosłą uroczystość!
Itaque Venerabiles, optime urbi nostrae fungentes, Universitatis Wratislaviensis
Rector, Facultatis Philologae Decane, Carissima Instituti Philologiae Classicae Director (vel potius Diretrix) atque Promotor (Promotrix) rite constituta, – Collegae,
Amici omnesque caerimoniae hodiernae participes, gratias vobis maximas ago pro
vestra erga me benevolentia atque favore, – ideo vota sollemnia vobis immo e corde
exopto, Universitas vero nostra Wratislaviensis, omniaque Polonorum instituta scientifica vivant, crescant, floreant. Plurimos annos, plurimos!
Dixi!
Ludwika Rychlewska
Classica Wratislaviensia 28, 2008
© for this edition by CNS
classica XXVIII po II korekcie.indd 21
2008-06-11 09:05:21