Temat: Co się prędzej zmienia - ludzie czy rzeczywistość, jaką tworzą?

Temat: Co się prędzej zmienia - ludzie czy rzeczywistość, jaką tworzą?
Opracowanie: Anna Klimowicz
Etap edukacyjny: gimnazjum, liceum
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie, historia i społeczeństwo
Czas: 2 godziny lekcyjne plus projekcja filmu
Po zajęciach uczeń będzie umiał:
- wyjaśnić, w jaki sposób zmiany ustrojowe mogą wpłynąć na losy społeczeństwa;
- dokonać analizy wybranego zjawiska lub sytuacji za pomocą metody SWOT;
- wyjaśnić – na przykładzie filmu – w jaki sposób rodzina i najbliższe otoczenie decydują o losie
człowieka;
- opisać - na przykładzie rodziny przedstawionej w filmie – zmiany modelu rodziny w kontekście zmian
społeczno-ekonomicznych;
- analizować pokazane w filmie dokumentalnym fakty i wyciągać z nich wnioski;
- wyjaśnić pojęcia: transformacja ustrojowa, społeczna i gospodarcza.
Metody i techniki pracy:
praca w zespołach, dyskusja, praca z tekstem lub miniwykład
Środki dydaktyczne:
-
film „Nasza ulica” M. Latałły
Przebieg zajęć:
1. Lekcję rozpocznij od rozmowy z uczniami. Poprowadź ją w szybkim tempie, zadając uczniom
następujące pytania:
•
Czy ktoś słyszał lub może był osobiście w łódzkiej Manufakturze?
•
Czy są w naszej miejscowości podobne miejsca, niekoniecznie galerie handlowe,
może niedawno powstałe zakłady pracy, place zabaw, obiekty sportowe, rekreacyjne?
•
Co sądzicie na temat zmian zachodzących w krajobrazie naszej miejscowości?
1
•
Jak zmiany te wpływają na sposób życia i pracy społeczności w miejscu, w którym
mieszkacie?
2. Wyjaśnij uczniom, że celem lekcji będzie zastanowienie się - na przykładzie dokumentalnej
opowieści o losach rodziny z filmu „Nasza ulica” - jaki wpływ na funkcję i charakter rodziny
mają zachodzące w Polsce zmiany społeczno-ekonomiczne, polityczne i kulturalne.
3. Wspólnie obejrzyjcie film. Po projekcji zapytaj uczniów, co jest ideą przewodnią filmu „Nasza
ulica”? Czy po obejrzeniu filmu uważają jego tytuł za trafny? Jak długo, ich zdaniem, reżyser
rejestrował okiem kamery losy rodziny i to, co działo się naprzeciw okien kamienicy, w której
mieszka?
4. Podziel uczniów na zespoły. Zadaniem połowy zespołów będzie opisanie zmian, jakie od
początku do zakończenia filmu zaszły w rodzinie, której członkowie są bohaterami filmu.
Zadaniem pozostałych zespołów będzie opisanie zmian, które w tym samym czasie miały
miejsce na terenie byłych zakładów włókienniczych.
5. Po przedstawieniu rezultatów pracy uczniów, poproś, aby w parach zastanowili się nad tym, w
jaki sposób to, co się działo z zakładem pracy babci wpłynęło na życie jej rodziny? Jak w
nowej rzeczywistości radzą sobie kobiety (babcia, konkubina pana Marka, córka pana Marka),
a jak mężczyźni (pan Marek i Tomek, chłopak jego córki) mieszkający naprzeciwko terenu
należącego niegdyś do zakładów włókienniczych? Kogo w rodzinie przedstawionej na filmie
można uważać za osobę najbardziej odpowiedzialną i dlaczego? Poproś, aby chętni podzielili
się głośno swoimi spostrzeżeniami na forum klasy.
6. Podziel teraz uczniów na czteroosobowe zespoły. Wyjaśnij, że przystąpią do analizy sytuacji
rodzinnej pokazanej w filmie Przypomnij, na czym polega analiza SWOT oraz podkreśl, że jest
to dobre narzędzie do zastanowienia się nad potencjałem rodziny i okolicznościami, jakie
wpłynęły na jej losy. Poproś, aby każdy zespół podzielił duży arkusz papieru na cztery części
(ćwiartki). Graficznie wygląda to tak:
S (strenghts/ mocne strony)
O (opportunities/ szanse)
W (weaknesses/ słabe strony)
T (threats /zagrożenia)
7. Następnie poleć, aby rozpoczęli pracę od górnej części arkusza, oceniając mocne i słabe strony
położenia przedstawionej w filmie – uczniowie powinni wziąć pod uwagę jej sytuację wewnętrzną,
czyli zasoby ludzkie (wiek, wykształcenie, kwalifikacje, umiejętności, predyspozycje ludzi itp.),
2
zasoby rzeczowe (wyposażenie, sprzęt, budynki, ukształtowanie terenu, itp.), czas (jak długo, czy
prędko, itp.), różne inne informacje (dostęp do wiedzy, tradycje, aktualność, itp.). Rozpatrując
szanse i zagrożenia, uczniowie wypisują wszystkie te elementy, które dotyczą sytuacji
zewnętrznej, czyli otoczenia - wszystkie obszary, aspekty, tendencje, zjawiska, instytucje i relacje
z nimi (czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe, techniczne, organizacyjne,
edukacyjne). Daj zespołom na przeprowadzenie analizy SWOT około 20 minut. Zachęcaj do
uwzględniania wszystkich szczegółów, jakie uczniowie zapamiętali oglądając film.
8. Zaproś przedstawicieli zespołów do przedstawiania wyników ćwiczenia. Poleć, aby grupy
kolejno (każda grupa po jednym elemencie, aż do wyczerpania listy) prezentowały najpierw
mocne strony rodziny, potem jej słabe strony, później kolejno - szanse i zagrożenia.
9. Po przedstawieniu pracy wszystkich zespołów, podsumuj ćwiczenie. Możesz powiedzieć, że w
czasach szybkich przemian społeczno-gospodarczych (a w takich znalazło się polskie
społeczeństwo po roku 1989) nie wszyscy potrafią odnaleźć się w nowych warunkach.
Transformacja ustrojowa przyniosła zmianę roli państwa w gospodarce i osłabienie funkcji
opiekuńczej. Osłabienie lub zupełne zaniknięcie podstaw dawnej egzystencji (w PRL-u znane było
powiedzenie „Czy się stoi czy się leży dwa tysiące się należy”) wymagają radykalnej nieraz
zmiany trybu życia i sposobu zapewnienia dochodów. Duży procent społeczności nadal postrzega
rzeczywistość poprzez pryzmat własnego doświadczenia, pozostając świadomością w realiach
poprzedniego systemu i żyje tak, jakby nie zachodziły żadne zmiany. Ludziom tym trudno jest
zrozumieć zjawiska i mechanizmy rządzące przemianami, brakuje im wiedzy, umiejętności i
wykształcenia. Przedstawiciele tej grupy są niechętni większym zmianom, ponieważ wymagałyby
one od nich wysiłku. Znamienne są dla nich silne obawy przed nieznanym - tym głębsze, im
niższe jest wykształcenie tych osób. Regułą jest, że im mniejsza wiedza, jaką dysponuje człowiek,
tym większy opór przed zmianami. W czasach transformacji ustrojowej znaczna część populacji
dorosłych ulega procesowi marginalizacji. Tylko niewielki odsetek społeczeństwa dostrzega
zmiany i wynikającą z nich potrzebę podejmowania własnych inicjatyw. Brak edukacji pogłębia
procesy degradacji intelektualnej i kulturowej, powstaje apatia i zniechęcenie, rodzą się różnego
rodzaju patologie.
10. Zwróć uwagę uczniów na postać babci. Poproś, aby uczniowie w czwórkach sporządzili portret
charakterologiczny tej osoby – co jej życiu nadawało sens, jakie ceni wartości, jak odnosi się do
członków swojej rodziny.
11. Poproś uczniów, aby w parach przypomnieli sobie najbardziej znaczące dla nich słowa, które
podczas filmu wypowiadali jego bohaterowie. Jakie przestrogi czy też przesłania dla innych ludzi
płyną
z
tych
słów?
Które
opinie
według
nich
są
najbardziej
przekonujące i dlaczego?
3
12. Przypomnij uczniom scenę, w której córka pana Marka, trzymając swoje niedawno urodzone
dziecko, mówi o marzeniach, jakie ma względem niego. Sprowokuj szybką dyskusję. Zapytaj
uczniów, jaką według nich szansę ma ten mały chłopiec, by marzenia jego matki w stosunku do
niego się spełniły? Czy zmieniająca się wokół rzeczywistość będzie bardziej przyjazna niż dla jego
ojca i dziadka? Co musiałoby zmienić się w jego życiu? Jakich wyborów musiałby dokonać sam?
Co daje człowiekowi nadzieję na bardziej bezpieczne i wygodne życie? Na ile naszym losem
rządzi przypadek, na ile zależy on od nas samych, a na ile od przemian społecznogospodarczych?
Praca domowa:
Na ostatnie pytanie uczniowie mogą wypowiedzieć się w eseju, który napiszą jako pracę domową.
Esej powinien być nie krótszy niż 1, 5 strony, a nie dłuższy niż 3.
4