opis rodzaj funkcji znaki językowe nastawienie na nadawcę

opis
nastawienie na nadawcę - wyrażanie cech,
stanów psychicznych, przeżyć nadawcy,
emocji
rodzaj funkcji
ekspresywna
(emotywna)
nastawienie na odbiorcę -oddziaływanie na
zachowanie, przekonania, wole odbiorcy
impresywną
(konatywna)
nastawienie na komunikat -zwracanie
uwagi na organizację komunikatu
językowego, świadome używanie i figur
środków stylistycznych
nastawienie na kontekst -umożliwienie
poznania rzeczywistości (świata
wewnętrznego) i przeżyć wewnętrznych
nastawienie na kod -nawiązywanie
kontaktu, podtrzymywanie kontaktu
między nadawcą a odbiorcą. Pełnią ją
środki językowe służące do podtrzymania
kontaktu między nadawca i odbiorca.
nastawienie na komunikat - opisywanie
języka, wypowiadanie się na temat formy,
rymu, wyrażeń językowych
poetycka
poznawcza
fatyczna
znaki językowe
wykrzyknik, pytajnik, wielokropek, pauza,
wyrazy podkreślające uczucia (np. zachwytu,
żalu, rozpaczy, uwielbienia) Np. irytuje mnie
ten deszcz. Oj, znowu pada. Wszedłem do
pokoju babki.
wykrzyknik, zdania rozkazujące, apele, nakazy,
rady Np. Weź parasol. Udowodnij mi, że
Ziemia jest okrągła.
różnorodne środki stylistyczne
stwierdzenia, informacje, wnioski, różne znaki
interpunkcyjne, najczęściej kropka
Np. Pada deszcz. Ziemia jest okrągła
wykrzykniki, wołacze, charakterystyczne
zwroty (np. witam, żegnam, halo)
Np. Słuchaj!, aha, mhm, halo, co nowego?
metajęzykowa
Styl – sposób ukształtowania wypowiedzi polegający na wyborze spośród elementów równoznacznych i bliskoznacznych,
które istnieją w języku, środków najbardziej przydatnych ze wzgl. na cel wypowiedzi i jej adresata.
Styl naukowy odznacza się precyzją w formułowaniu wypowiedzi; jasność i dokładność przedstawiania rzeczywistości; w
wypowiedziach naukowych przeważają wyrazy jednoznaczne, abstrakcyjne, brak natomiast wyrazów zabarwionych
emocjonalnie oraz rozbudowanej synonimiki, mogącej zaciemnić sens wypowiedzi, utrudnić jej zrozumienie; wiele jest
terminów, często definiowanych w toku wypowiedzi; duży udział terminologii to podstawowa właściwość stylu
naukowego; brak w nim archaizmów i dialektyzmów, natomiast występuje wiele neologizmów, związanych z nazywaniem
nowych rzeczy i zjawisk, oraz wyrazów obcych i zapożyczonych. Składnia odznacza się dużym stopniem
zintelektualizowania, dominują zdania złożone podrzędnie, i to wielokrotnie. Liczne są w tekstach naukowych tzw.
wskaźniki nawiązania: w związku z tym...; wynika z tego, że...; po pierwsze,... po drugie... ; jak zostało powiedziane... itp.
Nawiązania takie zwiększają spoistość wypowiedzi.
Styl popularnonaukowy – odmiana stylu naukowego; pojawiają się terminy i ich wyjaśnienia; autor w swoim artykule
przytacza różne daty i fakty, żeby poprzeć przedstawiane argumenty (rzeczowość – konkret); przewaga zdań złożonych
(rozbudowanych); występuje niewiele środków stylistycznych (dominująca funkcją jest funkcja informacyjna)
Styl artystyczny to ogół środków językowych właściwych literaturze pięknej. Nie sposób podać pobieżnej nawet
charakterystyki tej odmiany, właściwie bowiem tyle jest tu stylów, ilu pisarzy. Od innych odmian różni się styl artystyczny
szczególnym bogactwem słownictwa (pisarze dla celów artystycznych wyzyskują m.in. dialektyzmy, wyrazy
środowiskowo-zawodowe, archaizmy), rozbudową synonimiki oraz – w związku z pełnieniem przez teksty literackie
przede wszystkim funkcji estetycznej – różnorodnością tzw. środków obrazowania. Odmiana poetycka obejmuje ponadto
repertuar środków dźwiękowych (wersyfikacyjnych).W tekstach o charakterze artystycznym pojawiają się liczne dygresje.
Styl publicystyczny - charakterystyczne jest współistnienie środków językowych "literackich" z licznymi zwrotami i
wyrażeniami potocznymi, a nawet dosadnymi, o silnym zabarwieniu emocjonalnym. W składni przeważają zdania
krótkie o nieskomplikowanej budowie. Wyraźna jest tendencja do skrótowości wypowiedzi. Konieczność szybkiego
przekazywania informacji wpływa niestety często na niestaranność, a nawet niepoprawność języka dziennikarskiego. Do
najczęstszych błędów i uchybień należy tu nadużywanie wyrazów obcych, wyrazów "modnych" i szablonów
frazeologicznych oraz niestaranna konstrukcja zdań, braki polegające na użyciu wyrazów niewłaściwych pod względem
znaczeniowym i stylistycznym.
Styl urzędowy cechuje obfitość formuł przydatnych tu, ale nie zawsze poprawnych, często kalkowanych z wzorów obcych
(zwłaszcza niemieckich). Charakterystyczne jest posługiwanie się formami strony biernej (np. rachunek winien być
uiszczony..., obywatel obowiązany jest...) oraz konstrukcjami nieosobowymi (np. nie palić, zabrania się...). Dużo jest
frazeologii zapożyczonej z różnych dziedzin, zwłaszcza z dziedziny administracji, handlu, ekonomii i prawa.
Synonimy - wyrazy równoważne lub na tyle zbliżone znaczeniowo, że mogą występować zamiennie w pewnych
kontekstach.
Antonimy - pary słów związanych semantycznym kontrastem. A. są słowami, które bądź określają biegunowe realizacje
wskazywanej przez nie cechy (np. mały - duży; bogactwo - ubóstwo), bądź dopełniają się znaczeniowo (np. ojciec – matka;
Bóg – szatan), bądź też nazywają przeciwstawne działania.
Polisemia - wieloznaczność słów, wyrażeń, zdań lub innych składników wypowiedzi, zależna od zróżnicowania ich
kontekstu i sytuacji użycia. Przykład polisemicznej serii potocznych kontekstów wyrazu "głowa": uderzył się w głowę,
stuknij się w głowę, rusz głową, mam mocną głowę, mam na głowie całą rodzinę, sprawa stoi na głowie, to tęga głowa,
głowa domu, głowa cukru, głowa do pozłoty itd.
Homonimy - wyrazy o jednakowej pisowni i brzmieniu, ale nie spokrewnione etymologicznie i różniące się znaczeniem.
Np. bez (krzew) i bez (przyimek); odra (choroba) i Odra (rzeka);
Związki frazeologiczne (frazeologizmy) - to utarte, ustalone zwyczajem językowym połączenia wyrazowe. Używając w
mowie lub piśmie pewnych związków wyrazowych, takich, jak np.: biały kruk; uciekać, gdzie pieprz rośnie; przytrzeć
komuś rogów – nie tworzymy ich każdorazowo, ale odtwarzamy je z pamięci tak jak poszczególne wyrazy. Znaczenie
całości takich związków nie jest sumą znaczeń ich składników (np. znaczenia zwrotu: rzucić okiem nie otrzymamy sumując
to, co znaczą wyrazy: rzucić i oko oraz końcówka narzędnika).Z punktu widzenia składniowego możemy wyróżnić trzy
typy związków frazeologicznych: a) Wyrażenie to połączenie wyrazowe, którego ośrodkiem jest rzeczownik lub
przymiotnik (czasem przysłówek), np.: czarna rozpacz, głupi jak but, ciemno choć oko wykol; b) Zwrot to połączenie
wyrazowe, którego ośrodkiem jest czasownik (niekiedy imiesłów przysłówkowy), np.: spać jak suseł, wpaść w rozpacz,
wziąć cos za dobrą monetę, wziąć pod uwagę, prawdę mówiąc; c) Fraza to połączenie wyrazowe mające postać zdania, np.
Mróz bierze. Ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało. Łuska spadła komuś z oczu. Frazami są przysłowia, sentencje,
maksymy.
Idiomy - zasób połączeń wyrazowych, nieprzetłumaczalnych dosłownie na żaden inny język, specyficzny tylko dla jednego
określonego języka narodowego. Takie związki nazywamy idiomatyzmami (np.: spiec raka, smalić cholewki, pleść duby
smalone – to idiomatyzmy polskie).
Kolokwializmy – to inaczej potocyzmy, czyli wyrazy ( stary - dyrektor), wyrażenia (na gębie - na twarzy), zw.
frazeologiczne (uderzyć w kimono zasnąć), charakterystyczne dla odmiany mówionej języka. Kolokwializacja to
świadome wprowadzanie do tekstu elementów swobodnego języka potocznego – jest jednym ze środków stylistycznych.
Neosemantyzacja – nadawanie wyrazom nowych znaczeń np. bałwan – figura ze śniegu, posąg bożka pogańskiego,
pogardliwie o człowieku nieinteligentnym, fala morska
Poprawność językowa - używanie języka (wyrazów i form gramatycznych) zgodnie z obowiązującą w danym okresie i w
danym środowisku normą językową; unikanie błędów językowych
Archaizm - wyraz, konstrukcja składniowa, lub związek frazeologiczny, który wyszedł z użycia. Archaizmy to także
wyrazy w formie przestarzałej, które są jeszcze używane, lecz postrzegane jako dawne. Te z kolei nazywamy
anachronicznymi (np. waćpan – zwrot grzecznościowy, powiastka – opowieść)
Dialektyzm - cecha językowa, wywodząca się z dialektu danego języka, użyta w języku literackim, ogólnym.
Dialektyzmem może być np. pojedynczy wyraz (np. uświerknąć zam. zmarznąć), lub połączenie wyrazowe (frazeologizm);
Są to formy typowe dla dialektu i nie występujące w języku literackim.
Teza - zdanie, założenie, twierdzenie, którego ma się dowieść; rozprawa naukowa napisana w celu uzyskania stopnia
naukowego na wyższej uczelni; zob. triada.
Hipoteza - osąd, teoria, które podlegają weryfikacji. Falsyfikacja to inaczej weryfikacja hipotez, brak wniosku
falsyfikującego zmusza badacza do przyjęcia hipotezy, aż do następnej weryfikacji. Efektem może być sformułowanie
prawa, lub zasady
Perswazja - sztuka nakłaniania kogoś do własnych racji, np. aby zostać wegetarianinem. Różni się od manipulacji tym, że
nakłonienie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie. W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się
trzy techniki oddziaływania na odbiorcę: apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania;
sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen; racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.