docPSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI
download 
Reklamacja Transkrypt
PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI
PSYCHOLOGIA EMOCJI I MOTYWACJI 1. Co to są emocje. 2. Emocje a nastrój 3. Składniki procesu emocjonalnego 4. Źródła emocji. 1 LITERATURA OBOWIĄZKOWA • Strelau J., Dolińki D. (2010), Psychologia. Tom 1, wyd. GWP – rozdział 7 „Emocje i motywacja”. 2 Literatura uzupełniająca • Zimbardo P., Johnson R., McCann V. (2011) Motywacja i uczenie się. Psychologia –kluczowe koncepcje, PWN. • Goleman D., (1997) Inteligencja emocjonalna. Wyd. Media Rodzina of Poznań, Poznań • Wojciszke B. (2010), Psychologia miłości, GWP, Gdańsk. • Lewis M., Haviland- Jones J. (red.) Psychologia emocji. GWP, Gdańsk. • Franken R.(2005) Psychologia motywacji. GWP, Gdańsk. 3 EGZAMIN • PISEMNY • PYTANIA TESTOWE I OTWARTE 4 Emocje a nastrój • Pod pojęciem emocji możemy rozumieć subiektywny stan psychiczny, uruchamiający priorytet dla związanego z nim programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania Nastrój • Czymś innym od emocji jest nastrój, czyli stan afektywny mający walencję (pozytywną lub negatywną) i intensywność (raczej niewielką), zawierający też mniej lub bardziej wykrystalizowane oczekiwania co do odczuwania w najbliższej przyszłości stanów zgodnych ze swoją walencją • Nastroje trwają więc zwykle dłużej niż emocje, są mniej intensywne i przeważnie nie mają swojego obiektu. • Możemy więc być przykładowo w nastroju złości, a więc być ogólnie rozzłoszczeni, bez konkretnego powodu. • Emocje uruchamiają też tendencję do działania, nastój zaś nie wywołuje nagłych zmian w zachowaniu. Składniki procesu emocjonalnego • Afektywny • Pobudzeniowy • Treściowy Składnik afektywny czyli składnik oceny pozytywności lub negatywności przedmiotu czy zdarzenia (ich walencji), czemu dopowiada tendencja do podtrzymania lub zerwania kontaktu z tym przedmiotem lub zdarzeniem. Składnik afektywny Ocena emocjonalna jest zawsze subiektywna — jest to wartościowanie z punktu widzenia naszych potrzeb. W ramach tego składnika ludzie dzielą emocje na dobre i złe, tymczasem emocja zawsze jest korzystna, ponieważ stanowi dla człowieka informację — dzięki afektywnemu składnikowi emocji wiemy, czy coś jest dla nas dobre, czy złe. Składnik pobudzeniowy związany z oceną siły oddziaływania, a także jego ważności dla jednostki: oddziaływania silniejsze i ważniejsze na ogół wywołują intensywniejsze pobudzenie. Składnik pobudzeniowy Pobudzenie związane z emocjami obejmuje autonomiczny układ nerwowy, układ mięśniowy, oś przysadka-nadnercze oraz przede wszystkim ośrodkowy układ nerwowy. Obejmuje ono także układ ruchowy, co może wyrażać się we wzroście ruchliwości (niepokój ruchowy), silnym napięciu mięśniowym (sztywność mięśni, drżenie kończyn i głosu), ale także spadku napięcia („uginanie nóg”, utrata głosu). Składnik treściowy • związany jest z oceną tego, do jakiej sfery zaadresowany jest czynnik działający na człowieka. Aspekt treściowy odpowiada za to, jaką emocję w danej sytuacji będziemy odczuwać — czy będzie to lęk, złość, czy radość, miłość, czy jeszcze inne emocje. • W pełni rozwinięta emocja ma wszystkie trzy składniki, ale mogą one także występować osobno — np. sama reakcja afektywna, czyli pozytywna lub negatywna ocena bodźców, z jakimi jednostka się styka. Źródła emocji 15 Emocje wzbudzane są przez oddziaływania mające znaczenie dla człowieka • Kilka głównych grup czynników wywołujących emocje): • – pierwotne i wtórne bodźce emocjonalne oraz źródła poznawcze. 16 Pierwotne bodźce emocjonalne 17 Pierwotne bodźce emocjonalne • mają charakter wrodzony; • to bodźce i ich konfiguracje, działające na człowieka, a także stany organizmu. • Mają znaczenie już od pierwszych dni życia dziecka i wywołują reakcje o charakterze bezwarunkowym. 18 Pierwotne bodźce emocjonalne • Każdy bodziec zmysłowy ma podwójną zdolność: uruchamiania procesów przetwarzania informacji i zdolność wzbudzania reakcji afektywnej w formie przyjemności lub przykrości; 19 Pierwotne bodźce emocjonalne • a) stany organizmu • b) doznania zmysłowe pochodzenia zewnętrznego tj. wzrokowe, słuchowe, 20 a) stany organizmu • bodźce związane ze stanem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych np. pragnienie, głód, zmęczenie, stan chorobowy, niedobór pewnych substancji pokarmowych, zmiany hormonalne czy wykonywanie pracy mięśniowej i nerwowej - stany te są źródłem emocji. 21 a) stany organizmu • W okresie niemowlęctwa bodźce te prowadzą do dwóch podstawowych reakcji emocjonalnych: zadowolenia lub niezadowolenia (wyrażanego głównie krzykiem). • W późniejszych okresach rozwojowych ich znaczenie zmniejsza się, lecz nadal zachowują one wagę. 22 b) doznania zmysłowe pochodzenia zewnętrznego • tj. wzrokowe, słuchowe, smakowe, dotykowe, kinestetyczno-ruchowe. • Zmiany pobudzenia z nimi związane mogą być niewielkie, tak, że powstała emocja może być niezauważalna. Jej intensywność i rodzaj zależy od siły i jakości bodźców. Pewne bodźce mogą być z natury przyjemne np. niektóre zapachy czy barwy, zaś inne przykre. Bodźce bardzo silne zwykle wywołują doznania emocjonalne ujemne, bodźce umiarkowanie silne i słabe – dodatnie. 23 b) doznania zmysłowe pochodzenia zewnętrznego • Człowiek rodzi się także z wrodzoną gotowością do reagowania określonym stanem emocjonalnym w odpowiedzi na pewne konfiguracje bodźców np. ludzie reagują sympatią, rozczuleniem na konfigurację bodźców zwaną „syndromem dziecięcości” (małe dzieci i zwierzęta). 24 Wtórne bodźce emocjonalne 25 Wtórne bodźce emocjonalne • pojawiają się w toku życia • uczymy się ich w wyniku doświadczeń współwystępowania danej sytuacji, przedmiotu, ze zdarzeniem które wywołało emocję • achodzi tutaj proces warunkowania oraz generalizacji (pies Pawłowa, Albert i biały szczur). 26 Wtórne bodźce emocjonalne • Poprzez skojarzenie bodźca emocjogennego z bodźcem obojętnym nabiera on cech takich samych, jak ten bodziec pierwotny. • Uczenie się emocji zaczyna się już po urodzeniu i trwa do końca życia. 27 Wtórne bodźce emocjonalne • Doświadczenia emocjonalne dziecka mogą kształtować jego stosunek do obiektów o podobnym znaczeniu, choć bezpośrednio mu nieznanych. • Można w ten sposób wyjaśnić stałość reagowania emocjonalnego w określonych sytuacjach np. rywalizacyjnych, egzaminacyjnych, doznawania agresji. 28 Wtórne bodźce emocjonalne • Emocje wyuczone mogą z czasem ulegać wygaśnięciu, choć szczególnie w przypadku emocji negatywnych następuje to z trudem( fobie ) 29 Wtórne bodźce emocjonalne • Szczególnym rodzajem wtórnych bodźców emocjonalnych są słowa. • Poprzez towarzyszenie przykrym lub przyjemnym przeżyciom nabierają wartości emocjonalnej. 30 Wtórne bodźce emocjonalne • Słowna aprobata jest w stanie wywołać radość, krytyka – smutek. • Z czasem siła bodźców słownych wzrasta. • Słowa mogą także pośredniczyć w przejmowaniu wartości emocjonalnej przez bodźce neutralne. W wyniku informacji otrzymywanych od dorosłych jednostka może bowiem zacząć bać się pewnych rzeczy, jak również uważać inne za korzystne i dobre. 31 Poznawcze źródła emocji 32 Poznawcze źródła emocji • Niektóre emocje są odpowiedzią nie na poszczególne bodźce, ale na relacje, w jakich pozostają one wobec określonych nastawień czy oczekiwań człowieka. 33 Poznawcze źródła emocji • W wyniku nabywania doświadczeń tworzą się w umyśle człowieka schematy poznawcze, które odzwierciedlają doświadczenia i stanowią podstawę oczekiwań dotyczących różnych zdarzeń, zachowań, reakcji, wyników działań. • Ich zgodność lub niezgodność z rzeczywistością może budzić emocje 34 Poznawcze źródła emocji • Rozbieżność pomiędzy napływającymi informacjami a schematami poznawczymi jest zwykle źródłem ujemnych emocji, a w psychologii społecznej zjawisko to nosi nazwę „dysonansu poznawczego”. 35 Poznawcze źródła emocji • Umiarkowana niezgodność z nastawieniami ma pozytywną wartość emocjonalną – na przykład sytuacje nowe budzą ciekawość. 36 Poznawcze źródła emocji • Pełna zbieżność rzeczywistości z nastawieniami bywa źródłem emocji dodatnich (zwłaszcza wobec wcześniejszej niepewności), może jednak budzić emocje ujemne (zniechęcenie, znudzenie) 37 Poznawcze źródła emocji • W powstawaniu emocji ważne miejsce zajmuje szczególnie schematy własnej osoby, gdyż konfrontowanie związanych z nimi oczekiwań z rzeczywistością bywa źródłem silnych emocji. 38 Poznawcze źródła emocji • Emocje mogą również budzić wydarzenia minione, powracające w przykrych lub przyjemnych wspomnieniach, jak również wyobrażenia i marzenia. • Istotne są także przewidywane lub oczekiwane zdarzenia przyszłe. • Źródłem emocji mogą być także abstrakcyjne pojęcia i idee. 39 Innymi słowy… 40 Emocje w nieświadomości – pierwszy układ emocjonalny • Układ szybkiej reakcji, powiązany z układem limbicznym • Powiązany z pamięcią utajoną • Działa bardzo szybko, automatycznie i poza nasza kontrolą • Np. Warunkowanie klasyczne, reagowanie na obiekty o znaczeniu ewolucyjnym (np. węże) 41 Emocje świadomie przetwarzane – drugi układ emocjonalny • Połączony z pamięcią jawną • Generuje emocje wolniej, opiera się bardziej na korze mózgowej • Np. Fobia – odczuwanie strachu mimo wiedzy, iż to uczucie nie ma logicznych podstaw 42 Mózgowe podłoże emocji Brak jednego ośrodka emocji Liczne obwody związane z emocjami Dwa układy wchodzą z sobą w interakcje Emocje mogą wedrzeć się do świadomości z układu nieświadomego (intuicja) • Świadomy układ emocjonalny może dawać sygnały w obwodach nieświadomych (somatyzacje) • • • • 43 Trzy mózgi w jednym – teoria Paula MacLeana 44 Inaczej 45 Teoria Paula MacLeana: podział mózgu na trzy struktury Mozg gadzi, obejmuje pień i śródmózgowie; świat gadów. System limbiczny - emocje, zachowania społeczne; świat ssaków. Kora nowa - język, abstrakcje; świat ludzi i naczelnych. 46 Mózg gadzi • Realizuje instynkty terytorialne, zachowania agresywne, rytualne (np. godowe), hierarchie społeczne. 47 Układ limbiczny • jest słabo rozwinięty u gadów, dobrze u ssaków • Funkcje: emocje, zachowania opiekuńcze, typowe zachowania instynktowne dla danego gatunku. 48 Układ limbiczny – najważniejsze struktury • Hipokamp, tworzący z przyległościami "formację hipokampa", jest kluczową strukturą dla pamięci epizodycznej i dla orientacji przestrzennej, mechanizm walkiucieczki 49 Układ limbiczny • Podpora (część hipokampa), związana jest prawdopodobnie z mechanizmem oczekiwania i odkrywania nowości. • Ciało migdałowate (jądra migdałowate, amygdala) są najważniejszą strukturą dla ekspresji i kontroli strachu, agresji, zachowań seksualnych, pamięci zdarzeń emocjonalnych. Drażnienie prądem tych obszarów wywołuje psychozy i halucynacje. • Jeżeli odetnie się połączenie ciała migdałowatego z resztą mózgu to pojawia się ŚLEPOTA UCZUCIOWA = niemożność oceny znaczenia zdarzeń 50 Układ limbiczny • Podwzgórze zawierające przysadkę mózgową odpowiedzialne jest za sprzężenie z układem hormonalnym, wpływa też wzbudzanie i ekspresję sygnałów stresu i przyjemnych emocji (oksytocyna, endorfiny). 51 ROLA KORY ROLA PÓŁKUL • Przednia część PRAWEGO PŁATA CZOŁOWEGO siedlisko negatywnych emocji /strach agresja/ • natomiast lewy płat „trzyma te emocje w ryzach”obniżając pobudzenie • Wylew w prawej półkuli – symptomy manii, zaś lewostronne uszkodzenie płatów czołowych depresja • PRZEDNIA CZĘŚĆ LEWEGO PŁATA CZOŁOWEGO – centralny „wyłącznik emocji” 52 CZTERY SYSTEMY AKTYWACJI EMOCJI wg. CARROLLA IZARDA Procesy sensomotoryczne procesy neuronalne Procesy motywacyjne Doświadczenie emocjonalne Procesy poznawcze 53
