Wydarzenia gospodarcze w kraju i na świecie. Listopad 2011
Transkrypt
Wydarzenia gospodarcze w kraju i na świecie. Listopad 2011
Warszawa, dnia 1 grudnia 2011 r. WYDARZENIA GOSPODARCZE W KRAJU I NA ŚWIECIE Listopad 2011* 3I Synteza Polska ♦ W listopadzie Prezydent Rzeczypospolitej powołał Donalda Tuska na urząd Prezesa Rady Ministrów. W expose premier przedstawił planowane zmiany w zakresie polityki fiskalnej, mające na celu obniżenie deficytu sektora finansów publicznych w 2012 r. do poniżej 3% PKB i długu publicznego do 52% PKB. ♦ Wg wstępnego szacunku GUS, polska gospodarka w III kw. 2011 r. rozwijała się w tempie 4,2% r/r (wobec 4,3% r/r w II kw.). Głównymi czynnikami wzrostu były konsumpcja prywatna (wzrost o 3,0% r/r) i inwestycje (wzrost o 8,5% r/r). Jednocześnie GUS skorygował szacunek wzrostu PKB w 2010 r. z 3,8% r/r do 3,9% r/r, głównie w wyniku korekty dynamiki inwestycji z -1,2% r/r do -0,2% r/r. ♦ Wg październikowych danych makroekonomicznych, ujawniają się symptomy studzenia koniunktury gospodarczej w Polsce: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej do 6,5% r/r i dynamiki produkcji budowlanomontażowej do 8,9% r/r; • utrzymanie się stopy bezrobocia na poziomie 11,8%; • wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw o 2,5% r/r; • wzrost wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw o 5,1% r/r; • spadek PMI dla przemysłu, wskaźników ogólnego klimatu koniunktury oraz ufności konsumenckiej. ♦ Proces spowalniania gospodarczego może być łagodny dzięki popytowi krajowemu, na co wskazują następujące wskaźniki: ♦ • utrzymanie dynamiki sprzedaży detalicznej powyżej 11% r/r (i dynamiki realnej blisko 7%); • nieznaczny wzrost wskaźnika optymizmu konsumentów (WOK). Niekorzystnymi danymi są dane dotyczące inflacji oraz kursu walutowego, którego obecny trend wpływa na wzrost cen. W październiku wskaźnik CPI wzrósł ponownie do 4,3% r/r – utrzymując * raport przygotowany na podstawie danych opublikowanych w okresie 21.10.-18.11.2011 r., wg następującego podziału: ● Polska, ● Europa Zachodnia, ● Europa Środkowo-Wschodnia, ● USA, ● Japonia, ● BRIC – Brazylia, Rosja, Indie, Chiny; oraz ● Rynki finansowe i surowców naturalnych. Departament Analiz i Skarbu się powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego dziesiąty miesiąc z rzędu. Jednocześnie po październikowej korekcie, w listopadzie złoty ponownie się osłabiał, przekraczając 4,50 PLN za EUR, 3,40 PLN za USD oraz 3,65 PLN za CHF. Deprecjacja złotego nastąpiła pod wpływem rozwoju kryzysu zadłużeniowego w strefie euro i pogorszenia sytuacji na Węgrzech. ♦ W zakresie realizacji budżetu państwa opublikowane zostały kolejne korzystne dane: deficyt po październiku ukształtował się na poziomie 22,5 mld zł, tj. 16,4 mld zł poniżej poziomu przewidywanego w harmonogramie, a wykonanie wyniosło 56,1% rocznego planu. Europa Zachodnia W efekcie rozwoju kryzysu zadłużenia w strefie euro miał miejsce szereg zmian politycznych w państwach obecnie najbardziej narażonych na jego gospodarcze konsekwencje: • W Grecji powołany został rząd tymczasowy – nowym premierem został Lucas Papademos, były wiceprezes tamtejszego banku centralnego. Zadaniem rządu będzie uniknięcie bankructwa kraju (akceptacja planu reform i uzyskanie tym samym dalszej pomocy od MFW i UE) oraz jego wykluczenia ze strefy euro. Jego dotychczasowe działania zyskały aprobatę międzynarodowych pożyczkodawców; • Włoski premier Silvio Berlusconi ustąpił ze stanowiska, m.in. pod presją wydarzeń rynkowych (wzrost rentowności włoskich obligacji do ponad 7,0%), będących efektem jego powolnych działań na rzecz stabilizacji fiskalnej kraju, poprzez wdrażanie koniecznych reform finansów publicznych. Nowym premierem został Mario Monti, ekonomista, który uzyskał ze strony głównej partii opozycji poparcie dla działań antykryzysowych swojego rządu; • W listopadowych wyborach parlamentarnych w Hiszpanii wygrała centroprawicowa Partia Ludowa, jednak nowy premier Mariano Rajoy dotychczas nie przedstawił konkretnych propozycji reform fiskalnych. Osiągnięcie przyszłorocznego celu deficytu na poziomie 4,4% PKB będzie wymagało ok. 30 mld EUR oszczędności budżetowych. Brak informacji ze strony rządu spowodował dalszy wzrost rentowności hiszpańskiego długu. Wzrost gospodarczy w państwach Europy Zachodniej w III kw. br. zwolnił nieznacznie, osiągając w strefie euro 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Jednocześnie zarysowały się istotne ryzyka wskazujące na silniejsze spowolnienie w kolejnych kwartałach. Wg prognozy Komisji Europejskiej wzrost PKB w strefie euro wyniesie 1,5% w 2011 r., 0,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Opublikowane w listopadzie dane makroekonomiczne dla Europy Zachodniej wskazują na silne spowolnienie aktywności gospodarczej państw regionu: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu do 2,2% r/r (oczekiwano 3,3%) i -2,0% m/m, widoczny we wszystkich kategoriach produkcji. Niekorzystnie kształtują się oczekiwania dla produkcji w kolejnych miesiącach, przy spadku nowych zamówień dla przemysłu o 6,4% m/m oraz spadku PMI dla przemysłu do 47,1 pkt.; • malejąca od 5 miesięcy konsumpcja – we wrześniu w strefie euro odnotowano spadek sprzedaży detalicznej o 1,5% r/r, m.in. w efekcie wzrostu stopy bezrobocia do 10,2%; • widoczne od połowy br. spowolnienie dynamiki wymiany handlowej strefy euro, m.in. z USA i Chinami. 2 Departament Analiz i Skarbu Agencje ratingowe obniżyły ocenę sytuacji fiskalnej następujących państw: • Belgii (S&P do „AA” z „AA+”; perspektywa negatywna); • Cypru (Moody’s do „Baa3” z „Baa1”; perspektywa negatywna); • Portugalii (Fitch do „BB+” z „BBB-”; perspektywa negatywna); • Agencje Moody’s oraz Fitch ostrzegły Francję, wskazując, że jej najwyższy rating „AAA” jest zagrożony, m.in. ze względu na rosnące koszty obsługi długu oraz wolniejszy wzrost PKB. W efekcie Francja ma niewielkie możliwości absorpcji szoków, wynikających ewentualnego dalszego pogorszenia się sytuacji w pozostałych państwach strefy euro. Europa Środkowo-Wschodnia ♦ W III kwartale 2011 roku w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej zanotowano niższe tempo wzrostu gospodarczego w porównaniu z poprzednim okresem. Wyjątek stanowiły Litwa oraz Łotwa. ♦ Równocześnie w całym regionie notowano wysoki, ponad 4-procentowy wskaźnik inflacji. Nieco niższa inflacja panowała na Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Na rynkach finansowych regionu w okresie największej przeceny instrumentów finansowych (25.10.-25.11.) obserwowano: • Znaczny wzrost rentowności papierów dłużnych Czech (ponad 130 p.b.), Węgier (ponad 160 p.b.) i Słowacji (ponad 130 p.b.) w reakcji na wzrost ryzyka w Europie Zachodniej; • Znaczną deprecjację lokalnych walut wobec euro (forinta o 5,6%, korony o 4,6%, złotego o 4,3%), która niesie ze sobą wysokie ryzyko walutowe w przypadku kredytów hipotecznych denominowanych w walutach obcych; ♦ Ponadto miały miejsce następujące istotne wydarzenia: • Węgry oficjalnie zwróciły się do KE oraz MFW z prośbą o potencjalną pomoc finansową, która miałaby mieć charakter zapobiegawczy; • Agencja Moody’s obniżyła rating kredytowy Węgier z Ba1 do Baa3; • Na listopadowym posiedzeniu Narodowy Bank Węgier podniósł stopy procentowe o 50 p.b do 6,50%; • Narodowy Bank Austrii wprowadził wymóg utworzenia dodatkowego buforu kapitałowego dla banków, które posiadają aktywa w Europie Środkowo-Wschodniej. USA ♦ PKB USA wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak wstępnie szacowano o 2,5% kw/kw, wobec 1,3% kw/kw w II kw. br. Korektą objęto przede wszystkim dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście PKB był ujemny. Głównym czynnikiem wzrostu była konsumpcja prywatna. Wg prognozy Komisji Europejskiej spowolnienie wzrostu gospodarczego w USA w 2012 r. będzie nieznaczne. KE szacuje, że w 2011 r. PKB wzrośnie o 1,6%, 1,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Wg prognoz OECD wzrost gospodarczy USA będzie przyspieszał i wyniesie odpowiednio 1,7%, 2,0% i 2,5%. ♦ Wskaźniki makroekonomiczne opublikowane w listopadzie wskazywały na stabilizację sytuacji 3 Departament Analiz i Skarbu gospodarczej USA na początku IV kw. br.: • Wzrost produkcji przemysłowej w październiku o 3,9% r/r; • Malejąca, ale wciąż wysoka dynamika sprzedaży detalicznej, przekraczająca 7,0% r/r. Jednocześnie wzrosły wskaźniki nastrojów konsumentów; • Malejący deficyt w wymianie handlowej, po relatywnie silnym wzroście dynamiki eksportu i spowolnieniu importu (głównie z Chin); ♦ • Nieznaczny spadek stopy bezrobocia (o 0,1 p.p.) do 9,0%; • Spadek inflacji CPI o 0,4 p.p. do 3,5% W roku fiskalnym 2011 (trwającym od października 2010 r. do września 2011 r.) deficyt budżetowy USA wyniósł 9,6% PKB, tj. 1,3 bln USD, nieco więcej niż w roku poprzednim, gdy ukształtował się na poziomie 8,9% PKB. Po październiku br., rozpoczynającym rok fiskalny 2012, deficyt budżetowy był niższy niż przed rokiem. Biuro Budżetowe Kongresu USA szacuje, że deficyt w nowym roku fiskalnym może spaść do 973 mld USD, tj. ok. 6,3% PKB. ♦ Prezydent USA uczestniczył w listopadowym szczycie państw azjatyckich na indonezyjskiej wyspie Bali. Na spotkaniu podkreślał ekonomiczne znaczenie Azji dla USA, zapowiadając wzmocnienie strategicznego partnerstwa gospodarczego z państwami regionu. Japonia ♦ Dane opisujące sytuację gospodarczą Japonii wskazują na stopniowe spowalnianie wzrostu w ostatnich miesiącach. Jest to efekt m.in.: zbytniego umocnienia japońskiego jena, spadku popytu z Tajlandii w wyniku powodzi oraz globalnego spowolnienia gospodarczego (m.in. w Europie): • utrzymuje się ujemna dynamika produkcji przemysłowej, przy braku widocznego ożywienia we wskaźnikach koniunktury PMI i nastrojów przedsiębiorców; • powolny wzrost konsumpcji, w efekcie czego kontynuowane są zjawiska deflacyjne; • znaczne wyhamowanie eksportu przy wzroście importu. Coraz częściej notowany jest miesięczny deficyt w wymianie handlowej Japonii. Malał m.in. eksport do Chin, USA, UE i Tajlandii. • ♦ stopa bezrobocia wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%. Rząd Japonii przyjął plan wsparcia dla regionów dotkniętych trzęsieniem ziemi i tsunami. W ciągu najbliższych 6 lat na ten cel przeznaczono łącznie ok. 250 mld USD. Wydatki te mają się przyczynić do wzrostu PKB w przyszłym roku fiskalnym o 1,7%. BRIC ♦ W krajach grupy BRIC widoczne jest umiarkowane osłabienie koniunktury. Najsilniejszą gospodarką pozostają Chiny, w przypadku których pomimo spowalniania tempa wzrostu gospodarczego, jego dynamika pozostaje nadal na poziomie ponad 9%. Natomiast w Indiach tempo wzrostu gospodarczego obniżyło się do 6,9%. ♦ W październiku chińska gospodarka charakteryzowała się wysoką dynamiką produkcji przemysłowej (13,2% r/r). 4 Departament Analiz i Skarbu ♦ Większość krajów grupy BRIC utrzymywała w październiku nadwyżkę handlową. W przypadku Chin nastąpił wzrost nadwyżki handlowej (do 17,0 mld USD), pomimo spadku eksportu (do 157,5 mld USD). ♦ Problemem ekonomicznym dla większości krajów grupy BRIC pozostaje wysoka inflacja, w Indiach wynosząca ok. 10% r/r, co jest szczególnie niekorzystne w sytuacji spowalniającego wzrostu gospodarczego. Wyjątkiem są Chiny, w przypadku których inflacja w październiku osiągnęła 5,5%, spadając kolejny miesiąc z rzędu. ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. Rynki finansowe ♦ Po krótkotrwałym entuzjazmie inwestorów spowodowanym październikowym porozumieniem w sprawie pomocy finansowej dla Grecji, w listopadzie na rynkach finansowych obserwować można było ponowny wzrost awersji do ryzyka w wyniku wysokiej niepewności politycznej we Włoszech, Grecji i Hiszpanii oraz rozszerzania się kryzysu zadłużeniowego na kolejne kraje UE. ♦ Zmiana wyceny ryzyka, odzwierciedlona we wzroście notowań CDS oraz rozszerzających się spreadach między rentownościami obligacji państw UE i Niemiec była widoczna szczególnie w przypadku grupy krajów takich jak: Francja, Belgia, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Grecja. ♦ Wzrost ryzyka wywołał również silną wyprzedaż na rynku długu europejskiego, która spowodowała wzrost rentowności obligacji Włoch, Hiszpanii, Belgii i Grecji do rekordowych poziomów, mimo interwencyjnych skupów prowadzonych przez EBC. ♦ EBC 29 listopada 2011 roku nie zdołał w pełni dokonać sterylizacji rynku po skupie obligacji europejskich w ramach programu SMP. EBC zaoferował siedmiodniowe depozyty o wartości 203,5 mld euro, podczas gdy banki ulokowały jedynie 194,2 mld. ♦ W wyniku powyższych zdarzeń wzrosło ryzyko inwestycyjne w krajach UE, które do tej pory w ocenie inwestorów uważane były za bezpieczne. W konsekwencji na niemieckim rynku zanotowano wzrost rentowności obligacji o około 50 p.b. Równolegle obserwowano silną przecenę euro wobec dolara z poziomu 1,42 do 1,32. ♦ Sytuacja w Europie Zachodniej negatywnie wpłynęła na wycenę ryzyka w środkowo-wschodniej części Europy, co zostało odzwierciedlone we wzroście cen CDS oraz rentowności obligacji skarbowych. ♦ Inwestorzy szukając bezpieczniejszych aktywów lokowali kapitał na rynkach azjatyckich oraz amerykańskim, gdzie ryzyko inwestycyjne jest zdecydowanie niższe. ♦ Do połowy listopada na rynku krajowym pomimo wydarzeń w strefie euro dochodowość papierów skarbowych utrzymywała się na stabilnym poziomie. Silniejszy wzrost krzywej rentowności o około 30 pb w reakcji na rosnące rentowności sąsiednich państw oraz informacje o obniżeniu perspektywy dla polskiego sektora bankowego przez agencję Moody’s został zaobserwowany w drugiej połowie miesiąca. ♦ Na rynku walutowym w Polsce złoty umocnił się na przełomie października i listopada względem głównych walut światowych jednak w listopadzie powrócił do trendu spadkowego. Na osłabienie 5 Departament Analiz i Skarbu złotego wpływ miały informacje z Węgier o wystąpieniu o potencjalną pomoc finansową do KE i MFW oraz o obniżeniu węgierskiego ratingu przez agencję Moody’s. Na koniec miesiąca kurs EUR-PLN wynosił 4,51, natomiast USD-PLN 3,35. NBP dokonał interwencji walutowej w celu stabilizacji złotego dnia 23 listopada. ♦ Agencja ratingowa S&P obniżyła 29 listopada ratingi kredytowe 35 banków. W grupie banków, których ratingi zostały obniżone znalazły się m.in. Goldman Sachs, Bank of America, Merrill Lynch, Citigroup, HSBC, Bank of New York Mellon i Wells oraz Barclays i UBS. ♦ Agencja ratingowa Moody's zapowiedziała, że może obniżyć rating długu 87 banków z 15 państw Unii Europejskiej, w tym PKO BP. Rynki surowcowe W analizowanym okresie na rynkach surowcowych: ♦ Cena złota wzrosła do poziomu 1 722 USD za uncję. ♦ Cena ropy naftowej WTI wzrosła do poziomu 97,7 USD za baryłkę, w związku z czym różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. ♦ Spadły ceny surowców rolnych – głównie w związku ze spodziewanym dalszym spowolnieniem wzrostu gospodarczego na świecie. 6 Departament Analiz i Skarbu Wybrane informacje o wydarzeniach w otoczeniu makroekonomicznym 3 II 1. Polska Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na wzrost PKB Dynamika PKB (wyrównana sezonowo) 5,0% 6 4,7 4,4 % 4 3,2 4,5 4,3 4,2 0,4 4,6% 4,1% kw/kw 4,0% 3,7% 3,5% 1,6 2 4,5% 4,2% r/r 3,5 3,0 4,8% 4,5% 1,0 3,2% 2,8% 3,0% 2,5% 0 2,0% 1,5% -2 1,5% Konsumpcja prywatna Inwestycje Zapasy -6 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. Konsumpcja publiczna Eksport netto PKB (r/r) II kw. III kw. IV kw. 2009 I kw. 2010 0,5% 0,4% 0,9% 1,0% 1,0% 0,9% 1,0% -4 1,4% 1,5% 1,3% 1,2% 1,0% 0,7% 0,6% 0,4% 0,0% II kw. III kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. 2011 I kw. II kw. III kw. IV kw. 2009 I kw. 2010 II kw. III kw. 2011 Źródło: Dane GUS ♦ Według wstępnego szacunku GUS, PKB Polski w III kw. br. wzrósł realnie o 4,2% r/r wobec 4,3% r/r w poprzednim kwartale (niewyrównany sezonowo, w cenach stałych średniorocznych roku poprzedniego). Wzrost gospodarczy w II kw. generowany był głównie przez konsumpcję prywatną, która wzrosła o 3,0% r/r, a jej wpływ na wzrost wyniósł 1,8 pkt. proc. Ponadto korzystnie na PKB wpłynęły również inwestycje (wzrost o 8,5% r/r), których wpływ na PKB wyniósł 1,6 pkt. proc. ♦ Dynamika wzrostu PKB w II kw. br. wyrównanego sezonowo (w cenach stałych przy roku odniesienia 2000) wyniosła 4,2% r/r i 1,0% kw/kw. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa i budowlano montażowa 25% przemysłowa 20% -10 45 lis 11 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 40 -20 przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel PMI (lewa skala) lip 10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 -15% lis 09 -10% -15% sty 10 -10% lip 09 -5% wrz 09 -5% maj 09 0% sty 09 0% 50 wrz 10 5% maj 10 6,5% mar 10 5% lis 09 10% sty 10 8,9% 0 lip 09 10% 55 wrz 09 15% maj 09 15% mar 09 pkt. sty 09 20% 10 pkt. budowlano-montażowa mar 09 25% Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury i PMI 60 -30 Źródło: Dane GUS, Markit ♦ * * W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej wyniosła 6,5% r/r (wobec 7,7% r/r we wrześniu). Wzrost produkcji odnotowano w 25 (spośród 34) działach przemysłu, w tym o 19,2% r/r w produkcji metali. Największy spadek (o 20,4%) nastąpił w produkcji wyrobów farmaceutycznych. Dalszy spadek wskaźników ogólnego klimatu koniunktury wraz ze wzrostem w cenach stałych 7 Departament Analiz i Skarbu PMI (do 51,7 pkt.) mogą wskazywać utrzymanie na podobnym poziomie lub nieznaczny spadek dynamiki produkcji w kolejnych miesiącach. Produkcja po wyeliminowaniu czynników sezonowych była o 7,0% wyższa niż w październiku 2010 r. ♦ Nowe zamówienia w przemyśle wzrosły we wrześniu o 17,9% r/r, po wzroście o 13,9% r/r w sierpniu. W ujęciu miesięcznym zamówienia wzrosły o 19,9% w porównaniu ze wzrostem o 0,3% w sierpniu. Wg październikowej ankiety PMI wzrost wskaźnika wynikał głównie ze wzrostu nowych zamówień ogółem (przy nieznacznym spadku zamówień eksportowych), co wskazuje na utrzymanie stabilnego popytu krajowego na produkcję przemysłową. ♦ Dynamika produkcji budowlano-montażowej w październiku wyniosła 8,9% r/r (wobec 18,1% r/r we wrześniu). Dynamika produkcji budowlano-montażowej kształtowana była głównie rozszerzaniem działalności w zakresie robót związanych z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 24,9% r/r. Po wyeliminowaniu czynników sezonowych dynamika produkcji budowlanomontażowej ukształtowała się na poziomie 14,9% r/r. ♦ Jednocześnie dane dotyczące budownictwa mieszkaniowego, pozostają niekorzystne. W okresie styczeń-październik 2011 r. oddano do użytkowania 7,8% mniej mieszkań niż w analogicznym okresie 2010 r. i 22,6% mniej niż w 2009 r. * Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna Wskaźnik optymizmu konsumentów Sprzedaż detaliczna r/r (lewa oś) Wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) Bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) 0 120 70 -5% -60 60 110 100 lip 11 sty 11 kwi 11 lip 10 paź 10 sty 10 kwi 10 lip 09 paź 09 sty 09 kwi 09 lip 08 paź 08 sty 08 paź 11 88,2 90 paź 11 paź 10 kwi 10 paź 08 kwi 08 lip 11 -50 sty 11 0% kwi 11 80 lip 10 -40 sty 10 5% lip 09 -30 paź 09 10% sty 09 -20 kwi 09 15% lip 08 -10 sty 08 20% kwi 08 25% Źródło: Dane GUS, IPSOS ♦ Dynamika sprzedaży detalicznej w październiku br. wyniosła 11,2% r/r wobec 11,4% r/r we wrześniu. W skali roku wzrosła wartość sprzedaży w prawie wszystkich kategoriach, w tym o 26,2% r/r „pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach”. Obniżyła się natomiast (o 3,0% r/r) wartość sprzedaży pojazdów. ♦ Po wyeliminowaniu wpływu wzrostu cen, dynamika sprzedaży wyniosła 6,8% r/r. Wzrost wolumenu sprzedaży został zanotowany w większości kategorii. Spadła sprzedaż pojazdów (o 1,0% r/r) oraz żywności, napojów i wyrobów tytoniowych (0,8% r/r). Handel zagraniczny Handel zagraniczny Import Eksport 2 bilans handlowy (p.o.) 13 1 12 11 0 10 9 -1 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 lis 08 sty 09 lip 08 7 maj 08 8 sty 08 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 -7% mar 11 -6% -35% lis 10 -30% lip 10 -5% wrz 10 -25% maj 10 -4% sty 10 -3% -20% mar 10 -2% -15% lis 09 -10% wrz 09 -1% lip 09 -5% maj 09 0% mar 09 1% 0% lis 08 2% 5% sty 09 10% wrz 08 3% lip 08 15% maj 08 4% mar 08 5% 20% sty 08 mld EUR mld EUR 6% 25% Źródło: Dane NBP 14 wrz 08 7% mar 08 30% 8 Handel zagraniczny 12-miesięczny deficyt na RB/PKB (p.o.) Import (r/r; l.o.) Eksport (r/r; l.o.) 35% -2 Departament Analiz i Skarbu W handlu zagranicznym we wrześniu br. zanotowano deficyt w wysokości 0,5 mld EUR (wobec 1,1 mld EUR w sierpniu), przy ukształtowaniu się wartości importu na poziomie 12,6 mld EUR i eksportu 12,2 mld EUR. Natomiast na rachunku bieżącym (RB) we wrześniu br. został zanotowany deficyt w wysokości 1,9 mld EUR (wobec 2,0 w sierpniu). Skumulowany 12-miesięczny deficyt na RB wzrósł do ok. 4,6% PKB. Deficyt na rachunku bieżącym we wrześniu br. był wynikiem ujemnego salda dochodów (1,5 mld EUR), obrotów towarowych (0,5 mld EUR) i transferów bieżących (0,1 mld EUR) oraz dodatniego salda usług (0,2 mld EUR). Deficyt na rachunku bieżącym uległ nieznacznemu obniżeniu wobec sierpnia dzięki poprawie salda obrotów towarowych i dochodów, a pomimo pogorszenia salda transferów bieżących i usług. Rynek pracy Bezrobocie i zatrudnienie Zmiana zatrudnienia r/r (lewa oś) Stopa bezrobocia (prawa oś) 6% Stopa bezrobocia rejestrowanego w październiku br. wyniosła 11,8%, utrzymując się na tym poziomie od lipca br. (wobec 11,5% w październiku 2010 r.). Liczba bezrobotnych wyniosła 1,9 mln osób. Najwyższą stopę bezrobocia zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (18,9%), a najniższą w wielkopolskim (8,6%). W październiku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 54,9 tys. ofert pracy. Jednocześnie 467 zakładów pracy zadeklarowało zwolnienie w najbliższym czasie 30,9 tys. pracowników, w tym z sektora publicznego 16,4 tys. 14% 5% 13% 4% 11,8% 3% 12% 2,5% 2% 11% 1% 0% 10% -1% 9% -3% sty 08 mar 08 maj 08 lip 08 wrz 08 lis 08 sty 09 mar 09 maj 09 lip 09 wrz 09 lis 09 sty 10 mar 10 maj 10 lip 10 wrz 10 lis 10 sty 11 mar 11 maj 11 lip 11 wrz 11 -2% 8% Źródło: Dane GUS Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło w październiku 2011 r. o 2,5% r/r i obniżyło się w skali miesiąca o 0,1%, kształtując się na poziomie 5,5 mln osób. Przeciętne wynagrodzenie w sektorze wzrosło o 5,1% r/r i wyniosło 3 617 PLN. Realnie wynagrodzenia wzrosły w październiku o 0,3% r/r, przy ukształtowaniu się wskaźnika inflacji na poziomie 4,3% r/r. ♦ Inflacja Inflacja Ujęcie r/r 2,0% CPI PPI HICP Bazowa netto* CPI PPI HICP Bazowa netto* 1,5% 1,0% 0,5% -0,5% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 0,0% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% Ujęcie m/m Źródło: Dane GUS, NBP: *Wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen żywności i energii ♦ W październiku wskaźnik inflacji CPI (cen towarów i usług konsumpcyjnych, dane GUS) wzrósł do 4,3% r/r z 3,9% r/r zanotowanego we wrześniu, utrzymując się od początku 2011 r. powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego NBP na poziomie 3,5% r/r. Największy wpływ na wzrost wskaźnika CPI miały podwyżki cen związanych z mieszkaniem, podwyższając wskaźnik o 1,52 pkt. proc. Najbardziej w skali roku wzrosły ceny w kategoriach: transport (o 9,1% r/r), w tym ceny paliw (o 16,1% r/r); mieszkanie (o 5,9% r/r), w tym nośniki 9 Departament Analiz i Skarbu energii (o 7,7% r/r); oraz żywność, napoje bezalkoholowe i alkoholowe oraz wyroby tytoniowe (o 4,1% r/r), w tym żywność (o 3,9% r/r). Obniżyły się natomiast ceny odzieży i obuwia (o 1,6% r/r). ♦ W październiku inflacja bazowa netto (po wyłączeniu cen żywności i energii) – wzrosła do poziomu 2,8% r/r. Pozostałe miary inflacji bazowej również wzrosły, kształtując się przedziale 3,7%-4,3% r/r. ♦ Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu PPI wyniósł w październiku br. 8,5% r/r (8,4% we wrześniu po korekcie). Najwyższy wzrost cen odnotowano w górnictwie i wydobywaniu (o 10,4% r/r). Wysoka dynamika PPI, będąca m.in. skutkiem wzrostu cen surowców na rynkach światowych i osłabienia złotego w ostatnich miesiącach, wraz ze wzrostem podatków i opłat przekłada się na wzrost cen konsumpcyjnych, podtrzymując wysoki wskaźnik inflacji CPI. * Podaż pieniądza Dynamika podaży pieniądza w Polsce Pieniądz M3, gotówka w obiegu, należności (r/r) Depozyty i kredyty (r/r) 450 lip 11 0% wrz 11 500 maj 11 5% mar 11 550 lis 10 10% sty 11 600 lip 10 650 15% wrz 10 20% maj 10 700 mar 10 -10% 25% lis 09 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 0% 750 sty 10 10% 30% lip 09 20% 850 mld PLN 800 wrz 09 30% Depozyty - wolumen Depozyty - zmiana r/r 35% maj 09 40% 40% sty 09 należności od gospodarstw domowych należności od przedsiębiorstw podaż pieniądza M3 gotówka w obiegu Kredyty - wolumen Kredyty - zmiana r/r mar 09 50% Źródło: Dane NBP Podaż pieniądza w Polsce Data październik 2010 grudzień 2010 sierpień 2011 wrzesień 2011 październik 2011 gotówka w obiegu M1 M2 M3 nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) 92 025 2,9% 420 153 11,0% 748 187 7,0% 756 552 6,4% 92 707 3,3% 449 192 15,7% 774 658 8,4% 783 648 8,8% 97 241 4,8% 449 241 6,7% 800 242 8,3% 815 802 8,8% 99 333 8,4% 444 752 6,1% 814 265 9,4% 829 473 10,2% 99 500 8,1% 442 060 5,2% 817 585 9,3% 835 655 10,5% Źródło: Dane NBP ♦ Wartość depozytów ogółem wzrosła w ciągu miesiąca o 3,2 mld PLN, tj. o 0,4% do 718,1 mld PLN, w tym: gospodarstw domowych o 4,0 mld PLN, tj. o 0,9% do 456,4 mld PLN; przedsiębiorstw o 0,6 mld PLN, tj. o 0,3% do 181,3 mld PLN; a instytucji samorządowych o 1,5 mld PLN, tj. o 6,6% do 24,8 mld PLN. Spadły natomiast depozyty niemonetarnych instytucji finansowych o 1,7 mld PLN, tj. o 4,4% do 38,2 mld PLN. ♦ Wartość kredytów ogółem wzrosła w październiku o 0,5 mld PLN, tj. o 0,1% do 841,8 mld PLN. Wartość kredytów dla przedsiębiorstw wzrosła o 1,2 mld PLN, tj. o 0,5% do 245,0 mld PLN; a dla instytucji samorządowych o 0,6 mld PLN, tj. o 1,8% do 35,4 mld PLN. Spadła natomiast wartość kredytów dla gospodarstw domowych o 0,8 mld PLN, tj. o 0,1% do 530,0 mld PLN; oraz dla niemonetarnych instytucji finansowych o 0,7 mld PLN, tj. o 2,6% do 27,5 mld PLN. Na spadek złotowej wyceny walutowych kredytów mieszkaniowych w październiku 2011 r. wpłynęła aprecjacja złotego: względem euro o 1,5% i względem franka szwajcarskiego o 1,5%, w efekcie czego wartość kredytów walutowych ogółem obniżyła się o ok. 3,2 mld PLN, w tym dla gospodarstw domowych o ok. 3,0 mld PLN. * Dane dotyczące kredytów i depozytów przedstawiane są w niniejszym raporcie zgodnie z klasyfikacją przyjętą w publikacji NBP „Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji” 10 Departament Analiz i Skarbu Finanse publiczne Budżet państwa Wykonanie deficytu budżetu państwa w 2011 r. I II III IV V VI VII VIII -2,8 -14,4 -17,3 -21,6 -23,7 -20,4 -21,1 -20,7 Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa IX X XI -21,9 -22,5 XII obligacje 0 środki przechodzące prywatyzacja zagraniczne harmonogram na 2011 r. 33,9 35 -5 bony skarbowe styczeń-wrzesień -2,8 30 -10 25 -15 styczeń-październik 21,6 21,2 20 -14,4 15,0 -20 -18,3 15 12,1 9,0 9,8 -25 10 -24,9 -30 -29,6 -35 5 -2,9 -32,1 -35,2 -40 Harmonogram na 2011 r. 7,0 0 -36,2 Wykonanie -37,7 -38,9 -38,2 -5 -40,2 -45 -10 Źródło: Dane MF Wg szacunkowego wykonania budżetu państwa (wg MF) po październiku br., deficyt budżetu państwa wyniósł 22,5 mld PLN (tj. 56,1% rocznego planu opiewającego na 40,2 mld PLN). Na realizację deficytu złożyły się dochody na poziomie 231,9 mld PLN oraz wydatki na poziomie 254,4 mld PLN. Realizacja deficytu na poziomie niższym niż założono w harmonogramie wykonania budżetu jest skutkiem wpłaty z zysku NBP za 2010 r. (o ok. 4,5 mld PLN wyższej niż założono w Ustawie budżetowej na 2011 r.) oraz wyższych dochodów z VAT, w efekcie wyższej niż zakładano inflacji oraz sprzedaży detalicznej. Polskie SPW w portfelach kluczowych grup inwestorów 170 Banki mld zł Inwestorzy zagraniczni Fundusze emerytalne Polskie SPW w portfelach banków krajowych 150 mld zł 160 140 150 140 130 130 120 120 110 100 110 90 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 SPW posiadane przez inwestorów zagranicznych wrz 10 100 80 Zmiany SPW w portfelach inwestorów zagranicznych 165 15 mld zł Bony skarbowe Obligacje skarbowe mld zł 155 Bony skarbowe 145 Obligacje skarbowe 10 135 125 5 115 105 0 95 85 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 sty 10 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 -5 sty 10 75 Źródło: MF Wartość nominalna polskich skarbowych papierów wartościowych (SPW) wzrosła w październiku br. o 3,1 mld PLN do 518,9 mld PLN (wobec 506,9 mld PLN na koniec 2010 r.). Zaangażowanie inwestorów zagranicznych w SPW w październiku wzrosło o 0,6 mld PLN do poziomu 158,3 mld PLN, w przypadku OFE – o 3,9 mld PLN do 127,0 mld PLN, a w przypadku banków krajowych spadło o 2,7 mld PLN do poziomu 100,8 mld PLN. Zaangażowanie inwestorów zagranicznych rośnie od końca 2008 r., osiągając udział ponad 30%, natomiast zaangażowanie banków krajowych – spada od początku 2010 r. (z udziałem kształtującym się obecnie na poziomie poniżej 20%). Jednocześnie w ostatnich miesiącach zaangażowanie OFE w SPW kształtuje się w przedziale 23%-25%. 11 Departament Analiz i Skarbu 2. Europa Zachodnia Ostatnie wydarzenia dotyczące europejskiego kryzysu zadłużenia: 14.09: Spotkanie przywódców Niemiec i Francji z premierem Grecji, który zostaje upomniany, aby jak najszybciej wdrożyć uzgodniony na szczycie 21.07 plan reform. Dotychczasowe działania nie pozwoliły osiągnąć zamierzonych celów fiskalnych i strukturalnych. 20.09: Agencja ratingowa S&P obniżyła rating Włoch o jeden stopień do „A/A-1” z „A+/A-1+” pozostawiając negatywną perspektywę ratingu w przyszłości. Agencja uzasadniła swoją decyzję pogarszającą się perspektywą wzrostu gospodarczego kraju oraz niestabilną sytuacją polityczną kraju, która nie pozwala na szybkie przeprowadzenie potrzebnych reform finansów publicznych. 22.09: Grecja musi wdrożyć plan dalszych reform, dzięki którym będzie mogła uzyskać dalsze finansowanie zadłużenia z MFW i UE. W reakcji greckie związki zawodowe przeprowadziły 24-godzinny strajk generalny. 29.09: Niemiecki rząd zaakceptował przyznanie funduszowi EFSF nowych funkcji: udzielania zapobiegawczych pożyczek, przyznawania pomocy na rekapitalizację sektora bankowego oraz zakupu obligacji państw na rynku pierwotnym i wtórnym w przypadku istotnego rynkowego zagrożenia. Było to jedno z założeń porozumienia z 21.07. 03.10: Rozpoczęły się rozmowy na temat zwiększenia udziału sektora prywatnego w restrukturyzacji greckiego zadłużenia. Wg dotychczasowego porozumienia miał on ponieść 21% straty na greckim długu, jednak sytuacja fiskalna Grecji uległa pogorszeniu. Ustalono również, że kolejna transza pomocy może być przyznana najpóźniej do połowy listopada br. 14.10: Słowacja, jako ostatnia z państw strefy euro, ratyfikowała zmiany w EFSF. 21.10: Grecki parlament, pomimo wielu protestów, zatwierdził kolejny pakiet reform fiskalnych, co powinno pozwolić na otrzymanie kolejnej transzy (8 mld EUR) środków z MFW i UE w listopadzie br. 23.10: Liderzy państw UE zbliżają się do porozumienia w sprawie rekapitalizacji sektora bankowego oraz sposobu „lewarowania” funduszu EFSF, dzięki czemu chcą uspokoić rynki finansowe i zapobiec wzrostowi rentowności obligacji innych zagrożonych państw strefy euro, w tym przede wszystkim Włoch i Hiszpanii. 27.10: Strefa euro doszła do porozumienia w sprawie przyznania pomocy dla Grecji przy zwiększeniu udziału sektora bankowego, z którym uzgodniono redukcję wartości greckich obligacji o 50%, dzięki czemu dług Grecji obniży się ze 156% PKB obecnie do 120% PKB w 2020 r. Podniesiono również możliwości pożyczkowe EFSF z 440 mld EUR do ok. 1 bln EUR (przy użyciu dźwigni finansowej). W celu zapewnienia stabilności finansowej w systemie bankowym utworzone zostaną specjalne bufory bezpieczeństwa, w tym podniesienie kapitału podstawowego Core Tier 1 do 9,0%. Wg szacunków EBA na rekapitalizację banków potrzebne będzie ok. 106 mld EUR, jednak wg innych szacunków (m.in. agencji Reuters), kwota ta może być 2-krotnie wyższa. 02.11: Premier Grecji poinformował, że zatwierdzenie nowego planu reform będzie wymagało przeprowadzenia referendum w tej sprawie. Może się ono odbyć najwcześniej w grudniu, co może doprowadzić do pogorszenia sytuacji na rynkach finansowych. W efekcie pojawiły się informacje o ewentualności wyjścia Grecji ze strefy euro. 09.11: Premier Włoch Silvio Berlusconi potwierdził, że poda się do dymisji zaraz po zaakceptowaniu przez włoski rząd pakietu reform fiskalnych, których domaga się UE. Jednocześnie poinformował, że utworzenie nowego rządu odbędzie się poprzez wcześniejsze wybory, które odbędą się najwcześniej w lutym 2012 r. 10.11: KE wyraziła swoje obawy na temat zagrożeń w przypadku rozpadu strefy euro. Wg nieoficjalnych informacji (Reuters) prowadzone były francusko-niemieckie rozmowy nt. radykalnych zmian w UE, które m.in. obejmowałyby ustanowienie bardziej zintegrowanej i mniejszej strefy euro. 14.11: Prezydent Włoch na nowego szefa rządu powołał Mario Montiego, byłego komisarza KE, ekonomistę. Obecnie ma on poparcie głównych partii opozycji oraz partii Berlusconiego (PDL). 12 Departament Analiz i Skarbu Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - II kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Q1 2011 Q2 strefa Euro 0,3 0,8 0,2 Niemcy 0,5 1,3 Francja 0,3 0,9 Wielka Brytania 0,7 -0,5 Włochy 0,1 0,1 Hiszpania 0,2 0,4 Portugalia -0,5 Grecja b.d. 4% 2% 0% -2% Q3 0,2 1,9 0,3 0,5 -0,1 Prognoza KE Q1 2011 Q2 Q3 2,4 1,6 1,4 1,5 0,5 3,8 4,6 2,9 2,6 2,9 0,8 1,5 0,4 1,4 2,2 1,6 1,6 1,6 0,6 1,4 0,5 0,2 2,5 1,5 1,6 0,7 0,7 0,6 1,5 0,3 b.d. 1,5 1,0 0,8 b.d. 0,5 0,1 0,7 0,2 0,0 0,7 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 1,4 -0,6 -0,1 -0,4 1,1 -0,4 -1,0 -1,7 -1,9 -3,0 1,1 b.d. b.d. b.d. -8,6 -8,3 -7,4 -5,2 -5,5 -2,8 0,7 2011 2012 2013 1,3 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 wrz-07 cze-07 -10% mar-07 -8% cze-08 -6% mar-08 -4% gru-07 Niemcy strefa euro Francja Wlk. Bryt. Włochy Hiszpania Portugalia Grecja Wzrost r/r 2010 Q4 Wg wstępnych danych Eurostatu PKB strefy euro oraz całej Unii Europejskiej wzrósł w III kw. br. o 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Pomimo wciąż stabilnego (w relacji do poprzedniego kwartału) wzrostu wyraźnie zarysowały się ryzyka dla rozwoju gospodarczego regionu w IV kw. br. oraz w 2012 r. Wzrost PKB był niższy m.in. w Niemczech i Wielkiej Brytanii, a wskaźniki makroekonomiczne (m.in. dot. produkcji przemysłowej, konsumpcji i wymiany handlowej) za kolejne miesiące wskazują na dalsze spowolnienie rozwoju w całej strefie euro i UE. Komisja Europejska opublikowała prognozy European Economic Forecast – Autumn 2011, w których szacuje, że wzrost PKB w strefie euro zwolni w 2012 r. do 0,5%, po czym ponownie wzrośnie do 1,3% w 2013 r. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa Indeks wielkości produkcji (2005=100) Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) 12% 115 9% 110 5,5% 6% 105 3% lip-11 kwi-11 sty-11 paź-10 20 52 5 10 0 -10 -20 Włochy Hiszpania Grecja Portugalia lip-11 50,8 50,1 49,1 48,5 48,248,5 48,3 47,4 47,1 47,3 46 -30 44 -40 42 43,3 43,743,9 43,2 40,5 paź-11 kwi-11 sty-11 paź-10 lip-10 kwi-10 sty-10 lip-09 sty-09 paź-09 Produkcja przemysłowa (L.O.; %; r/r) Ceny producentów (L.O.; %; r/r) Indeks nastrojów producentów (P.O.; pkt.) Zamówienia w przemyśle (P.O.; %; r/r) kwi-09 Wielka Brytania Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 50,3 48 -10 paź-08 Francja pkt. 50 0 -5 -20 Niemcy Wzrost lip-10 kwi-10 sty-10 paź-09 lip-09 kwi-09 sty-09 paź-08 strefa euro 10 -15 Wrzesień 2011 r. -15% 54 lip-08 -2,0% Wskaźnik PMI dla przemysłu w państwach Europy Zachodniej %, pkt. sty-08 -2,3% Sierpień 2011 r. -12% % kwi-08 -1,8% Lipiec 2011 r. -9% 30 -25 -2,7% -6% Produkcja przemysłowa w strefie euro 15 -0,6% -3% lip-08 kwi-08 sty-08 sty-07 kwi-07 80 paź-07 85 lip-07 90 75 0% strefa euro Niemcy Francja Portugalia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja 95 Spadek 100 2,3% 2,2% -50 40 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Irlandia Źródło: Eurostat, Markit ♦ Dynamika produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu spadła do 2,2% r/r (z 6,0% r/r po korekcie w sierpniu), wobec oczekiwań na poziomie 3,3% r/r. Niższą dynamikę odnotowano we wszystkich kategoriach produkcji, w tym spadek produkcji dóbr trwałego użytku (-1,3% r/r) oraz energii (-2,9% r/r). Spowolnienie było widoczne we wszystkich spośród wybranych państw Europy Zachodniej, przy czym wzrost odnotowano tylko w Niemczech (5,5% r/r) i Francji (2,3% r/r). W Hiszpanii, Grecji i Portugalii kontynuowany był trwający od wielu miesięcy trend spadkowy. 13 Departament Analiz i Skarbu Szereg czynników wskazuje na dalsze spowolnienie produkcji w kolejnych miesiącach, w tym silny spadek zamówień dla przemysłu (o 6,4% m/m), PMI dla przemysłu do 47,1 pkt. oraz indeksu nastrojów producentów do -6,6 pkt. ♦ Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 120 6% 115 4% 110 2,0% 2% 1,5% 0,6% 105 b.d. 0% b.d. 100 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. -4% Wrzesień 2011 r. -5,8% -6,2% -8% lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 sty-10 paź-10 -6% kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 Wielka Brytania Niemcy Portugalia Grecja kwi-08 lip-07 sty-07 kwi-07 85 paź-07 Francja strefa euro Włochy Hiszpania 90 80 -1,3% -2% 95 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych) ♦ Sprzedaż detaliczna w strefie euro spadła we wrześniu o 1,3% r/r (po wzroście o 0,1% r/r w sierpniu), podczas gdy oczekiwano spadku o 0,5% r/r. Wg ostatnich dostępnych szczegółowych danych (za sierpień) kontynuowany był spadek sprzedaży paliw na stacjach benzynowych (-3,1% r/r); malała także sprzedaż sprzętu elektrycznego i mebli (-1,9% r/r) oraz odzieży i obuwia (-0,6% r/r). Wzrosła natomiast dynamika sprzedaży elektroniki (3,0% r/r) oraz leków (2,9% r/r). Spośród państw regionu Europy Zachodniej dodatnia dynamika utrzymała się we Francji, Wielkiej Brytanii i Niemczech, natomiast w dalszym ciągu malała konsumpcja w państwach Europy Południowej. ♦ W ostatnich miesiącach znacznie pogorszyły się wskaźniki nastawienia konsumentów do sytuacji gospodarczej w strefie euro, co jest efektem niepokojów społecznych związanych z silnym zacieśnianiem polityki fiskalnej w większości państw członkowskich, spowolnieniem gospodarczym, wzrostem bezrobocia i inflacji. Pogorszenie sytuacji finansowej gospodarstw domowych będzie niekorzystnie wpływało na dane o sprzedaży w kolejnych miesiącach. Handel zagraniczny Handel zagraniczny - strefa euro oraz jej główni partnerzy handlowi strefa euro - import, eksport, bilans handlowy 160 Bilans handlowy (S.A.*; mld EUR; P.O.) mld EUR Stany Zjednoczone mld EUR Import spoza strefy euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 10 5 140 % 70 Eksport do USA (L.O.; mld EUR) Import z USA (L.O.; mld EUR) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) 20 Eksport poza strefę euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 150 22 mld EUR 18 60 50 40 16 130 30 20 14 0 120 10 12 0 10 110 -5 -20 -30 100 Import z Chin (L.O.; mld EUR) Export do Chin (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 18 60 50 16 22 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 mld EUR 40 30 16 % 70 Import z Rosji (L.O.; mld EUR) Eksport do Rosji (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 20 18 20 14 60 50 40 30 20 14 10 12 10 10 0 12 -10 10 -20 8 0 -10 -20 8 -30 Źródło: Reuters 14 -30 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 -40 lip-07 4 paź-07 -50 sty-07 -40 6 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 6 4 -50 Rosja % 70 mld EUR 20 paź-09 sty-09 Chiny 22 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 -40 paź-07 4 sty-07 -10 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 6 kwi-07 90 -10 8 -50 Departament Analiz i Skarbu W ostatnich miesiącach widoczne jest spowolnienie dynamiki wymiany handlowej państw strefy euro z ich głównymi partnerami handlowymi, w tym m.in. z Chinami i USA. We wrześniu spadły wartości importu (do 148,1 mld EUR) i eksportu (do 151,0 mld EUR), przy czym import malał szybciej, dzięki czemu odnotowano 2,9 mld EUR nadwyżki w wymianie handlowej. Roczna dynamika importu i eksportu spadła, ale była dodatnia i wyniosła odpowiednio 8,0% r/r i 10,0% r/r. ♦ Rynek pracy Rynek pracy w strefie euro 5 % Stopa bezrobocia (%) Wynagrodzenia (L.O.; %; r/r) Zatrudnienie (L.O.; %; r/r) Stopa bezrobocia (P.O.; %) 4 % 3,5% 3 11,0 UE 10,5 Strefa euro 10,0 Niemcy 10,2 5,8 10,0% 2 9,5 Wielka Brytania 1 9,0 Francja 0 8,5 Włochy -1 8,0 Hiszpania -2 7,5 Grecja* -3 7,0 Portugalia sty-07 mar-07 maj-07 lip-07 wrz-07 lis-07 sty-08 mar-08 maj-08 lip-08 wrz-08 lis-08 sty-09 mar-09 maj-09 lip-09 wrz-09 lis-09 sty-10 mar-10 maj-10 lip-10 wrz-10 lis-10 sty-11 mar-11 maj-11 lip-11 0,4% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 9,7 8,3 b.d. 9,9 8,3 22,6 17,6 b.d. % 12,5 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 Źródło: Eurostat, *dane za II kw. 2011 r. ♦ Stopa bezrobocia w strefie euro wzrosła we wrześniu o 0,1 p.p. do 10,2%, po wzroście liczby bezrobotnych o 188 ty. do 16 mln 198 tys. osób – liczba bezrobotnych wzrosła 5 miesiąc z rzędu. ♦ Spośród państw Europy Zachodniej sytuacja na rynku pracy kształtuje się najgorzej w państwach najbardziej dotkniętych przez kryzys zadłużenia – Hiszpanii, Grecji i Portugalii. Wysokie bezrobocie w tych państwach dotyka przede wszystkim ludzi młodych: stopa bezrobocia wśród osób do 25 roku życia wynosi w nich odpowiednio 48,0%, 43,5% i 27,1%, podczas gdy średnia w strefie euro dla tej grupy to 21,2%. Inflacja Inflacja w strefie euro i stopa procentowa EBC - prognoza* 4,5 Inflacja HICP (r/r) Inflacja HICP w strefie euro Inflacja bazowa Stopa procentowa EBC Cel inflacyjny EBC % 4,0 3,5 3,0 Portugalia 4,0% Grecja 3,0% 2,5 Włochy 2,0 1,5 Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 2,9% Hiszpania 3,8% Wielka Brytania 5,0% 1,0 Francja 0,5 0,0 Niemcy lip-12 paź-12 sty-12 kwi-12 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 kwi-08 sty-08 -0,5 -1,0 2,5% 2,9% strefa euro 1,0% 3,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% Źródło: Eurostat, Reuters. *Prognozy rynkowe – Reuters ♦ Inflacja w strefie euro utrzymała się w październiku na poziomie z września i wyniosła 3,0% r/r. W ciągu miesiąca ceny wzrosły o 0,3%. Najsilniej rosły ceny transportu (5,3% r/r), głównie wskutek wzrostu cen paliw (14,1% r/r) oraz ceny związane z mieszkaniem (5,1% r/r), gdzie również główną rolę odegrały ceny energii (oleju opałowego 24,1% r/r, gazu 10,1% r/r i energii elektrycznej 7,5% r/r). Ceny żywności wzrosły o 3,1% r/r. Wskaźnik inflacji bazowej również pozostał na poziomie sprzed miesiąca i wyniósł 2,0% r/r. ♦ W ostatnich miesiącach inflacja HICP rosła najszybciej w Wielkiej Brytanii, Włoszech i Portugalii, jednak wzrost był widoczny w niemal wszystkich państwach strefy euro i UE. 15 Departament Analiz i Skarbu Podaż pieniądza M3 Podaż pieniądza M3 % 14 Wolumen Dynamika r/r mld EUR 9300 4 3,1% 9150 2 9000 0 8850 -2 8700 maj-11 maj-10 maj-09 maj-08 wrz-11 6 sty-11 9450 wrz-10 8 sty-10 9600 wrz-09 10 sty-09 9750 wrz-08 12 sty-08 Podaż pieniądza M3 w strefie euro wzrosła we wrześniu 2011 r. o 3,1% r/r, po wzroście o 2,7% r/r w sierpniu b.r. Wartość kredytów ogółem wzrosła o 2,4% r/r (2,5% w sierpniu), dynamika kredytów dla sektora prywatnego o 1,6% (1,8% w sierpniu). Kredyty dla gospodarstw domowych wzrosły o 2,9% (2,9% w sierpniu), w tym kredyty mieszkaniowe o 3,9% (3,9% w sierpniu). Dynamika kredytów dla przedsiębiorstw wyniosła 1,6% r/r (1,5% w sierpniu). 9900 Kredyty i depozyty Kredyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe wrz-11 -4 sty-11 4400 maj-11 -1 4000 wrz-10 -2 maj-10 4500 sty-10 0 4200 wrz-09 0 sty-09 2 4600 maj-09 4700 1 4400 wrz-08 2 4600 sty-08 4 mld EUR 4800 maj-08 6 4800 Zmiana r/r 5000 sty-07 4900 3 wrz-11 4 maj-11 8 sty-11 10 5000 wrz-10 5100 5 maj-10 6 sty-10 12 wrz-09 5200 maj-09 7 sty-09 14 wrz-08 5300 sty-08 8 maj-08 16 wrz-07 5400 sty-07 9 maj-07 Wolumen % mld EUR wrz-07 % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r maj-07 Wolumen 3800 Depozyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe Wolumen % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r mld EUR Wolumen Zmiana r/r 9 5900 % 14 8 5700 12 1650 7 5500 10 1600 6 5300 8 1550 6 1500 4 1450 5 mld EUR 1700 5100 Źródło: EBC 16 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 sty-07 maj-07 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 maj-09 1300 sty-09 4500 2 wrz-08 1350 -2 maj-08 0 sty-08 1400 4700 wrz-07 2 3 maj-07 4900 sty-07 4 Departament Analiz i Skarbu Kredyty - Europa Zachodnia Francja gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r Niemcy przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r 1150 % 12 14 1100 10 1800 12 1050 8 1600 10 1000 6 1400 1200 % 16 mld EUR 8 950 mld EUR 2000 Włochy % 16 wrz-11 sty-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 sty-08 maj-08 wrz-07 maj-07 sty-07 650 wrz-10 400 -4 maj-10 -4 700 sty-10 600 -2 wrz-09 -2 sty-09 750 maj-09 800 0 wrz-08 0 sty-08 1000 800 maj-08 2 2 wrz-07 850 sty-07 900 4 maj-07 6 4 Hiszpania przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r 1300 % 35 14 1200 30 1050 12 1100 10 1000 25 1000 950 przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r mld EUR gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r mld EUR 1100 wrz-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 maj-09 sty-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 -5 maj-07 300 sty-07 -4 sty-11 700 400 wrz-10 750 -2 maj-10 800 0 sty-10 500 wrz-09 0 5 sty-09 600 maj-09 850 2 wrz-08 900 10 maj-08 15 700 sty-08 800 4 wrz-07 6 sty-07 900 maj-07 8 20 Źródło: EBC 17 Departament Analiz i Skarbu 3. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - III kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Czechy Q1 2011 Q2 0,5 0,9 Wzrost r/r Q3 2010 Q4 Q1 2011 Q2 Q3 0,1 0,0 2,7 2,8 2,2 1,5 Węgry 0,2 0,5 0,2 0,5 2,5 1,9 1,7 1,5 Słowacja 0,8 0,8 0,8 0,7 3,4 3,4 3,4 3,2 Litwa 1,8 2,1 1,8 1,3 4,4 5,4 6,5 7,2 Łotwa 0,9 1,1 2,0 1,3 3,1 3,0 5,1 5,3 Estonia 2,0 3,1 1,7 0,8 6,0 9,5 8,4 7,9 Polska 0,9 1,1 1,1 b.d. 3,9 4,4 4,5 b.d. Czechy Węgry Słowacja Litwa Łotwa Estonia wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 cze-07 wrz-07 Polska mar-07 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% Źródło: Eurostat; dane odsezonowane. Produkcja przemysłowa Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) Wskaźnik PMI dla przemysłu 25% 60 Lipiec 2011 r. Siepień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20% 55 51,7 51,7 50 48,2 15% 45 9,6% 10% 8,3% 7,4% 7,9% 5,5% 5% Polska 35 Węgry Litwa Łotwa Estonia Polska Indeks wielkości produkcji (2005=100) 160 160 150 150 140 140 130 130 120 120 110 Estonia Litwa Łotwa strefa euro 110 lip-11 sty-11 kwi-11 paź-10 lip-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 80 kwi-07 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 paź-08 90 lip-08 sty-08 100 kwi-08 paź-07 sty-07 kwi-07 90 lip-07 Słowacja Polska Czechy Węgry strefa euro 100 80 kwi 11 lip 11 paź 11 Ukraina lip 10 paź 10 sty 11 Słowacja paź 09 sty 10 kwi 10 Węgry Indeks wielkości produkcji (2005=100) paź 08 sty 09 kwi 09 lip 09 0% sty 08 kwi 08 lip 08 30 sty 07 kwi 07 lip 07 paź 07 3,0% 2,5% Czechy Czechy 40 6,6% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ 18 Dynamika produkcji przemysłowej była wyższa w porównaniu z okresem wakacyjnym we wszystkich analizowanych państwach z wyjątkiem Czech, Ukrainy i Estonii. Największe wyhamowanie dynamiki produkcji było obserwowane w Estonii, gdzie wskaźnik obniżył się z ponad 20% do 5,5%. Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 16% 120 150 12% 110 130 11,6% 10% 105 120 100 8% 110 95 4% 8,1% 6% 0,3% 0% b.d. -2% -1,7% kwi-11 lip-11 sty-11 kwi-11 -4% paź-10 sty-11 sty-08 sty-08 4,4% 2% Wielka Brytania Węgry LitwaNiemcy Portugalia Estonia Grecja kwi-08 kwi-08 lip-08 lip-08 paź-08 paź-08 sty-09 sty-09 kwi-09 kwi-09 lip-09 lip-09 paź-09 paź-09 sty-10 sty-10 kwi-10 kwi-10 lip-10 lip-07 lip-07 sty-07 kwi-07 90 85 paź-07 paź-07 Francja Czechy strefa euro Słowacja Włochy Łotwa Hiszpania Polska lip-10 paź-10 100 90 80 14,6% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 14% 115 140 -3,7% -6% Czechy Węgry Słowacja Ukraina Litwa Łotwa Estonia Polska Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych), SSC of Ukraine (sprzedaż w cenach bieżących). *Dane za okresy od początku roku. We wrześniu dynamika sprzedaży detalicznej obniżyła się we wszystkich krajach z wyjątkiem Litwy. Najwyższa dynamika sprzedaży detalicznej została zanotowana na Ukrainie (14,6%) a najniższa na Słowacji (-3,7%). ♦ Handel zagraniczny Import - indeks 2000=100 Eksport - indeks 2000=100 360 Import - dynamika (%, r/r) lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 Eksport - dynamika (%, r/r) 14 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 12 paź-08 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 140 paź-08 160 140 sty-08 180 160 kwi-08 200 180 lip-07 220 200 paź-07 240 220 sty-07 260 240 kwi-07 280 260 sty-08 300 280 kwi-08 320 lip-07 300 sty-07 320 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 paź-07 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 kwi-07 360 25 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20 10 8 Węgry Polska 11,4 12,1 5,8 7,3 16,9 19,2 12,5 6,8 2,7 0 -2 Czechy 5 8,2 14,8 5,2 -0,9 0 13,6 10 7,6 4 2 3,7 3,9 7,3 4 3,6 9,9 9,7 12,3 12,4 15 6 Słowacja Czechy Węgry Polska Słowacja Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 19 Departament Analiz i Skarbu Rynek pracy Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia 20% Polska 9,4% 12,8% Estonia 15% Łotwa 15,5% Litwa 10% 8,7% Ukraina 5% Łotwa Litwa Estonia Słowacja Węgry Słowacja Polska lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 Czechy 0% 13,5% Węgry 9,9% Czechy 0% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 6,6% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine, urzędy statystyczne. *Dane za I kwartał 2011 r. ** Wg GUS stopa bezrobocia wyniosła w marcu br. 13,1%. Inflacja Inflacja HICP (r/r) Polska 3,8% Estonia Łotwa 4,3% Litwa 4,2% Ukraina 5,9% Słowacja 4,6% Węgry 3,8% Czechy 1% Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 4,7% 2,6% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ Październikowa inflacja w państwach regionu była stosunkowo wysoka. Miesięczna dynamika obniżyła się nieznacznie na Litwie, Łotwie i Estonii, natomiast wzrosła na Słowacji, Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Najniższą inflacją w regionie charakteryzowały się Czechy (2,6%), co mogło wynikać z ujemnej dynamiki sprzedaży detalicznej oraz spadku dynamiki PKB. Na Węgrzech inflacja wyniosła 3,8%, a na Słowacji 4,6%. 20 Departament Analiz i Skarbu 3. Stany Zjednoczone Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na zmianę PKB 8% Poddano rewizji dane o PKB USA, który ostatecznie wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak dotychczas szacowano o 2,5%. Korekcie uległy m.in. dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście okazał się ujemny. 6% 4% 2,0% 2% 0% -2% -4% wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 wrz-07 -10% cze-07 -8% cze-10 Eksport netto Konsumpcja prywatna Inwestycje prywatne brutto Wydatki i inwestycje rządowe PKB -6% PKB PKB per capita i nominalnie Dochód do dyspozycji w podziale na wydatki i oszczędności 49 15,5 tys. USD bln USD PKB per capita PKB prawa oś 49 12,0 15,0 7% Oszczędności Wydatki osoboste Oszczędności % dochodu bln USD 11,5 6% 48 5% 11,0 48 14,5 47 4% 10,5 3% 14,0 47 10,0 2% 46 13,5 9,5 1% 46 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 cze-07 wrz-11 cze-11 mar-11 gru-10 wrz-10 cze-10 mar-10 gru-09 wrz-09 cze-09 mar-09 gru-08 wrz-08 cze-08 mar-08 gru-07 wrz-07 cze-07 0% mar-08 9,0 13,0 wrz-07 45 Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 15% 65 pkt. 10% 60 5% 3,9% 55 0% 50,8 50 -5% 45 Produkcja przemysowa r/r ISM dla przemysu 40 -15% 35 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Dynamika produkcji przemysłowej USA wzrosła w październiku do 0,7% m/m i 3,9% r/r (oczekiwano 0,4% m/m), wobec -0,1% m/m i 3,5% r/r we wrześniu. Produkcja rosła w niemal wszystkich kategoriach, jednak wyraźnie szybciej w przypadku pojazdów i części (3,1% m/m) oraz przemysłu wydobywczego (2,3% m/m i 6,0% r/r). Źródło: Reuters 21 Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 400 380 Indeksy zaufania konsumentów 15% 80 7,3% 10% 70 mld USD Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów Sprzedaż detaliczna r/r Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów r/r 7.2% 360 5% pkt. 60,9 60 56,0 340 0% 50 320 -5% 40 300 -10% 30 280 -15% 20 Indeks Michigan kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 Indeks Conference Board Źródło: Reuters, U.S. Census Bureau Dynamika sprzedaży detalicznej od kilku miesięcy nieco spada, jednak wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, osiągając w październiku 0,5% m/m i 7,2% r/r (oczekiwano 0,3% m/m), po wzroście o 1,1% m/m i 7,9% r/r miesiąc wcześniej. Szczególnie mocno wzrosła sprzedaż sprzętu elektronicznego (3,7% r/r), podczas gdy dynamika w pozostałych kategoriach wahała się pomiędzy 0,0%-1,5% m/m. Początek IV kw. br. pokazuje brak wyraźnego spowolnienia konsumpcji w USA, a wskaźniki nastrojów konsumentów uległy znacznej poprawie. Korzystnie na sprzedaż w kolejnych miesiącach będzie wpływał spadek stopy bezrobocia. Handel zagraniczny Handel zagraniczny 240 220 30% mld USD Import (mld USD) Eksport (mld USD) Import (%; r/r) Eksport (%; r/r) 20% 200 10% 180 0% 160 -10% 140 -20% Bilans handlowy = -43,1 mld USD -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 120 Źródło: Reuters 22 Deficyt w handlu zagranicznym USA we wrześniu malał 4 miesiąc z rzędu osiągając 43,1 mld USD i był najniższy od grudnia 2010 r. Był to efekt dalszego wzrostu eksportu i wyhamowania importu. Z rekordowo wysokiego poziomu zaczął spadać deficyt w wymianie handlowej z Chinami, do czego przyczyniło się umocnienie chińskiego juana oraz działania rządu USA blokujące część importu z tego kraju. Departament Analiz i Skarbu Rynek nieruchomości Sprzedaż nowych domów Sprzedaż domów na rynku wtórnym 7 30% 0,42 mln sztuk Sprzedaż 50% mln sztuk Sprzedaż Sprzedaż r/r Sprzedaż r/r 20% 6,5 40% 0,38 10% 6 30% 0,36 0% 0,34 -10% 0,40 8,9% 5,5 20% 13,5% 5 10% 5,0 -20% 4,5 0,32 0% 0,307 -30% 4 -10% 0,28 -40% 3,5 -20% 0,26 -50% 3 -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0,30 Indeksy cen nieruchomości Indeks nastrojów wśród przedsiębiorców budowlanych 25 5% pkt. 20 20 0% -2,2% -5% 15 -3,6% 10 -10% -15% 5 Indeks FHFA, r/r Indeks S&P Case-Shiller -20% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 0 Źródło: Reuters, Federal Housing Finance Agency W październiku sprzedaż nieruchomości na rynku pierwotnym i wtórnym wzrosła o odpowiednio 8,9% r/r (do 307 tys. w skali roku) i 13,5% r/r (do 4,97 mln w skali roku). Pomimo to wartość ta jest rekordowo niska w przypadku nowych domów, natomiast w przypadku rynku wtórnego wielkość sprzedaży jest na poziomie z 2005 r. Indeksy cen nieruchomości powoli się podnoszą, poprawiają się również nastroje w budownictwie, co w połączeniu z perspektywą stabilizacji wzrostu gospodarczego pozwala oczekiwać powolnego ożywienia na amerykańskim rynku nieruchomości. Rynek pracy Bezrobocie 11% 10% 16 mln os. Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia 15 13,9 9% 9,0% 14 13 12 8% 11 7% 10 9 6% 8 5% lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 paź-07 lip-07 4% kwi-07 7 6 Stopa bezrobocia w USA w październiku spadła o 0,1 p.p. do 9,0%. Liczba bezrobotnych wyniosła 13,9 mln osób. Zatrudnienie poza rolnictwem wzrosło o 80 tys. osób, z czego w sektorze prywatnym wzrosło o 104 tys. os., natomiast w sektorze rządowym spadło o 24 tys. os. Wynagrodzenia w sektorze prywatnym wzrosły o 0,2% m/m do 19,53 USD/godz. Źródło: Bureau of Labour Statistics 23 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 4% -6% 25% M1 Kredyty 2% 24 M2 20% 5% 0% 4% Kredyty r/r 1,2% 0% 7,1 -2% 7,0 -4% -6% 6,7 6,6 -8% -10% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 6% 3,5% 2% 2,1% 0% -2% -4% CPI CPI bazowa PPI 20,8% Kredyty mld USD 7,4 40% 7,3 35% 7,2 30% -5% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja r/r 8% 6,1% W październiku wskaźnik inflacji CPI w USA spadł do 3,5% r/r i -0,1% m/m (oczekiwano 3,6% r/r i 0,0% m/m), wobec 3,9% r/r i 0,3% m/m we wrześniu. Głównymi czynnikami wzrostu były ceny energii (14,2% r/r) i żywności (4,7% r/r). Wskaźnik inflacji bazowej wzrósł natomiast o 0,1 p.p. do 2,1% -8% Źródło: Reuters Podaż pieniądza Podaż pieniądza, r/r 12% Depozyty Depozyty Kredyty konsumpcyjne Depozyty r/r 6% mld USD 8,6 10% 8,4 8% 8,2 15% 6,7% 8,0 10% 9,9% 4% 7,8 7,6 2% 7,4 0% 7,2 Kredyty konsumpcyjne Kredyty konsumpcyjne r/r mld USD 25% 20% 6,9 6,8 5% 0% 1,20 1,15 1,10 15% 1,05 10% 1,00 0,95 -2,7% 0,90 6,5 -10% 0,85 6,4 -15% 0,80 Departament Analiz i Skarbu Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe Kredyty dla przedsiębiorstw 10% 2,20 1,60 mld USD Kredyty mieszkaniowe Kredyty mieszkaniowe r/r 8% 15% 2,15 mld USD Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla przedsiębiorstw r/r 10% 8,8% 1,50 6% 2,10 4% 2,05 2% 2,00 0% 1,95 5% 0% 1,40 -5% 1,30 -10% -1,6% -15% 1,20 -20% -4% 1,85 -25% 1,10 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 1,90 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2% Źródło: Federal Reserve Finanse publiczne Nadwyżka/Deficyt narastająco oraz dług publiczny, % PKB 0% 98,5% 100% -0,7% -2% 95% 90% -4% 85% -6% 80% 75% -8% 70% 8,9% PKB 9,6% PKB -10% 65% Nadwyżka/deficyt, %PKB Dług publiczny, % PKB (prawa oś) sie-11 wrz-11 paź-11 cze-11 lip-11 kwi-11 maj-11 lut-11 mar-11 sty-11 lis-10 gru-10 sie-10 wrz-10 paź-10 cze-10 lip-10 kwi-10 maj-10 lut-10 mar-10 sty-10 lis-09 gru-09 sie-09 wrz-09 paź-09 cze-09 lip-09 kwi-09 maj-09 lut-09 mar-09 sty-09 lis-08 gru-08 60% paź-08 -12% Źródło: U.S. Department of Treasury; rok fiskalny w USA trwa od 1 października do 30 września 25 Departament Analiz i Skarbu 5. Japonia Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 58 Wskaźniki nastrojów przedsiębiorców 40% 55 PMI dla przemysłu Produkcja przemysłowa 56 30% 50 54 20% 46,0 45 52 45,4 10% 50 40 0% -3,3% 48 -10% 46 -20% 44 -30% 42 -40% 25 35 30 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ Usługi Przemysł We wrześniu odnotowano spadek dynamiki produkcji przemysłowej Japonii do -3,3% m/m i r/r. Na spadek wpłynęły m.in. powódź w Tajlandii, która jest ważnym odbiorcą japońskiego przemysłu, a także spowolnienie gospodarcze i zbytnie umocnienie japońskiego jena. Wg prognoz ankietowanych przez rząd przedsiębiorstw japońska produkcja przyspieszy w październiku i listopadzie, na co wskazuje również wzrost wskaźnika PMI dla przemysłu. Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 6% 44 4% 42 ♦ Sprzedaż detaliczna w Japonii wzrosła w październiku o 1,4% m/m i 1,9% r/r, powyżej prognoz na poziomie 0,6% r/r. ♦ Wzrostowy trend w japońskiej konsumpcji to głównie efekt dotacji rządowych na produkty efektywne energetycznie (samochody, sprzęt domowy). W dłuższym okresie może jednak zaważyć pogorszenie sytuacji na rynku pracy – wzrost stopy bezrobocia i spadek dochodów. 1,9% 2% 40 0% 38 -2% 36 -4% 34 -6% 32 -8% 30 Sprzedaż detaliczna r/r Indeks zaufania konsumentów 28 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Handel zagraniczny Handel zagraniczny 50% 6500 mld JPY 6000 Import Eksport r/r Eksport Import r/r 40% 5 786 5500 30% 20% 18,0% 5 512 10% 5000 0% 4500 Bilans handlowy w październiku = -273,8 mld JPY (ok. -3,5 mld USD) 4000 -10% -3,7% -20% -30% 3500 -40% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ 26 sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -50% 3000 W październiku Japonia zanotowała 279 mld JPY (ok 3,5 mld USD) deficytu w handlu zagranicznym (oczekiwano 39,9 mdl JPY nadwyżki), po spadku eksportu o 3,7% r/r (oczekiwano 0,3% r/r) i wzroście importu o 18,0% r/r (oczekiwano 15,2% r/r). Spadł przede wszystkim eksport do największego partnera handlowego Japonii – Chin (o 7,7% r/r), a także USA (o 2,3% r/r), UE (o 2,9% r/r) oraz Tajlandii (głównie w wyniku powodzi; o 5,1% r/r). Departament Analiz i Skarbu ♦ Pogorszenie sytuacji w handlu zagranicznym to efekt umocnienia japońskiego jena, spowolnienia gospodarczego u głównych partnerów handlowych kraju, a także zwiększonego importu surowców energetycznych w wyniku spadku produkcji energii po zniszczeniu elektrownii jądrowych przez trzęsienie ziemi w marcu. Rynek pracy Bezrobocie mln os. 3,8 6,0% Liczba bezrobotnych 3,6 Stopa bezrobocia (prawa oś) 5,5% 3,4 3,2 5,0% 3,0 4,5% 4,5% 2,8 ♦ Stopa bezrobocia w Japonii wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%, po wzroście liczby bezrobotnych o 130 tys. do 2,88 mln osób. 2,6 4,0% 2,88 2,4 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 3,5% kwi-07 2,2 Inflacja Inflacja r/r 0,5% 0,0% CPI CPI bazowa (po wyłączeniu cen owoców, warzyw i owoców morza) CPI bazowa (po wyłączeniu cen żywności i energii) ♦ Wskaźniki inflacji CPI w Japonii spadły w październiku do -0,1% r/r w przypadku głównego wskaźnika oraz 1,0% r/r dla inflacji bazowej (po wyłączeniu cen energii i żywności. Niski poziom konsumpcji w Japonii powoduje problemy w walce z deflacją, która trwa od blisko 3 lat. ♦ Dynamika podaży pieniądza w Japonii pozostaje na stabilnym poziomie nieco przekraczającym 2% r/r. Wyższa dynamika podaży pieniądza M1 na poziomie ponad 5%, w tym przede wszystkim gotówki w obiegu, to efekt wypłat środków po marcowym kataklizmie, który dotknął Japonię. -0,5% -1,0% -1,5% -0,1% -0,5% -2,0% -1,0% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2,5% Podaż pieniądza Podaż pieniądza r/r 6% M1 M2 M3 5,2% 5% 4% 3% 2,7% 2% 2,3% 1% -1% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0% 27 Departament Analiz i Skarbu 6. BRIC – Brazylia, Rosja, Indie i Chiny Wzrost gospodarczy i produkcja przemysłowa PKB r/r Produkcja przemysłowa 20% 15% 10% 5% 9,1% 15% 6,9% 10% 3,4% 3,1% 0% -10% 3,6% 5% 1,8% 0% -1,6% -5% Brazylia Rosja Indie Chiny -5% 13,2% Brazylia Rosja Indie Chiny -10% -15% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 cze 11 gru 10 mar 11 wrz 10 cze 10 gru 09 mar 10 wrz 09 cze 09 gru 08 mar 09 wrz 08 cze 08 gru 07 mar 08 wrz 07 cze 07 -20% mar 07 -15% Źródło: DataStream Chińska gospodarka w III kwartale br. rozwijała się w tempie nieznacznie niższym do zanotowanego w poprzednich kwartałach (9,1% r/r). Nieznacznie szybciej spada tempo wzrostu gospodarki Indii, która w III kw. br. rozwijała się w tempie 6,9% r/r. W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej Chin nadal utrzymywała się na poziomie ponad 13% r/r. Natomiast w Rosji nastąpiło obniżenie dynamiki produkcji do 3,6% r/r. Również w pozostałych krajach grupy BRIC w ostatnich miesiącach widoczne było pogorszenie koniunktory. Wskaźniki HSBC PMI dla przemysłu Październikowe wskaźniki PMI dla przemysłu w krajach BRIC wskazują na poprawę perspektyw dla przemysłu w Indiach, a także – choć w mniejszym stopniu w Chinach i Rosji. Natomiast wzrost PMI w przypadku Brazylii można interpretować jako zmniejszenie prawdopodobieństwa dalszego spadku produkcji. pkt. wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 Rosja Chiny Indie Brazylia lip 09 60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 Źródło: Markit Economics Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 25% 20% 17,2% 15% 10% 6,3% 5% Brazylia Chiny Źródło: DataStream 28 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 0% W październiku 2011 r. dynamika sprzedaży detalicznej w Chinach utrzymała się na poziomie ponad 15% ósmy miesiąc z rzędu, świadcząc o stabilności popytu krajowego. W Brazylii natomiast kontynuowana jest tendencja spadkowa dynamiki sprzedaży. Departament Analiz i Skarbu Handel zagraniczny Bilans handlowy BRIC 40 W październiku nadwyżka handlowa Chin ponownie wzrosła – do 17 mld USD, pomimo spadku eksportu do 157,5 mld USD. Natomiast w przypadku Rosji i Brazylii nadwyżki handlowe uległy nieznacznemu obniżeniu. Jednocześnie eksport wzrósł w przypadku Rosji i Indii. Brazylia Rosja Indie Chiny mld USD 35 30 25 17,0 20 15 15,7 10 5 2,4 0 -5 -9,8 -10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -15 Źródło: DataStream Eksport Brazylii 50% Import Brazylii 30 Eksport Eksport r/r 40% mld USD 30% 80% 25 25 Import Import r/r 70% 60% mld USD 50% 20% 10% 22,1 20 19,8 40% 20,5% 20 0% 30% 20% -10% 15 15 10% 19,5% 0% -20% -30% 10 -40% -10% 10 -20% -30% 40% 40 20% 35 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 sty 11 lip 10 wrz 10 lis 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 wrz 10 5 lip 10 -60% maj 10 15 -60% mar 10 10 lis 09 -40% sty 10 20 -40% wrz 09 15 25 lip 09 -20% -20% maj 09 25 18,4% 20 30 mar 09 30 0% 0% sty 09 mld USD 29,2 20% maj 09 29,3% 35 Import Import r/r sty 09 mld USD 44,9 Eksport Eksport r/r 60% maj 10 Import Rosji mar 09 80% mar 10 lis 09 sty 09 Eksport Rosji sty 10 40% lip 09 45 wrz 09 50 60% 5 maj 09 -40% mar 09 5 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 mar 09 sty 09 -50% 29 Departament Analiz i Skarbu Eksport Indii 100% Import Indii Eksport Eksport r/r 80% 35 80% 24,8 30 60% 60% 25 45 Import Import r/r mld USD mld USD 40 34,6 40% 35 20 40% 20% 36,2% 20% 15 0% 10 30 17,1% 0% 25 160 150 40% 70% 50% 140 130 20% 120 0% 15,9%110 100 90 -20% 80 30% 10% -10% -30% 70 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 -50% sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 60 mar 09 -40% wrz 11 157,5 60% 170 160 140,5 150 140 130 120 110 100 28,7% 90 80 70 60 50 40 30 mld USD Import Import r/r 170 lip 11 Eksport r/r sty 09 lip 11 Import Chin mld USD Eksport mar 09 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 Eksport Chin 80% sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 lip 11 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 lip 09 mar 09 wrz 11 90% maj 11 180 mar 11 15 lis 10 -40% sty 11 0 wrz 10 -40% sty 10 20 wrz 09 -20% maj 09 5 sty 09 -20% Źródło: DataStream Rynek pracy Stopa bezrobocia 10% Brazylia Rosja 9% 8% 7% 6,4% 6% 5,8% Źródło: DataStream 30 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 sty 10 mar 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 5% Wśród analizowanych krajów, stopa bezrobocia w październiku w Brazylii ponownie zaczęła się obniżać, osiągając 5,8%, natomiast w Rosji wzrosła do 6,4%. Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja Brazylia Rosja Indie Chiny 16% 14% 12% W październiku w krajach grupy BRIC inflacja pozostawała wysoka, przekraczając 6,5% w Indiach, Rosji i Brazylii. Najwyższa inflacja notowana jest w Indiach – ponownie zbliżając się do 10% r/r (przy wzroście cen żywności o 11% i paliw o 15%). 9,8% 10% 7,2% 8% 6,7% 6% Natomiast w Chinach w październiku kontynuowany był spadek inflacji – wskaźnik osiągnął 5,5% pierwszy raz od maja br. 5,5% 4% 2% 0% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -2% Źródło: DataStream ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. (wejdzie w życie 5.12.2011 r.). Była to pierwsza obniżka – po serii 12 podwyżek, rozpoczętych na początku 2010 r., a zakończonych podwyżką o 50 p.b. w czerwcu br. Stopy procentowe nie zostały zmienione (ostatni raz podniesiono je w lipcu br.) i wynoszą: jednoroczna benchmarkowa stopa depozytowa 3,5%, a jednoroczna stopa pożyczkowa na 6,56%. Podaż pieniądza Podaż pieniądza w Brazylii, r/r Podaż pieniądza w Rosji, r/r 40% 40% M0 35% 30% M0 30% M1 M1 M2 25% 20% M3 21,5% M2 20,1% 19,8% 20,8% 20% 15,5% 15% 10% 0% 10% 6,0% -10% 5% 1,0% Podaż pieniądza w Indiach, r/r lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 -20% mar 09 0% Podaż pieniądza w Chinach, r/r 22% 45% 20% 40% 18% 14,6% 16% M0 M1 35% M2 30% 14% 25% 15% 8% M1 10% 6% M3 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 -5% maj 09 2% sty 09 0% mar 09 8,4% 5% 4% wrz 11 M0 4,1% 12,9% 11,9% 20% 10% mar 09 13,3% 12% Źródło: DataStream 31 Departament Analiz i Skarbu III 3 Wydarzenia na rynkach finansowych 1. Rynek stopy procentowej Rada Polityki Pieniężnej (RPP), na posiedzeniu w dniach 8-9 listopada, postanowiła utrzymać stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Obecnie stopa referencyjna kształtuje się w Polsce na poziomie 4,5%. Na posiedzeniu 29 listopada Narodowy Bank Węgier podwyższył stopy procentowe o 50 p.b.. Tym samym główna stopa wynosi 6,50%. Bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 pkt bazowych. Bank Anglii utrzymał w październiku stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Od marca 2009 r. główna stopa procentowa wynosi 0,50%. Główne stopy procentowe banków centralnych w wybranych krajach (%) 6,0 13 5,5 12 11 5,0 10 4,5 9 4,0 8 3,5 7 3,0 6 2,5 5 2,0 4 1,5 3 1,0 2 0,5 1 0,0 2003 0 2004 2005 2006 2007 Strefa Euro 2008 USA 2009 2010 2003 2011 2004 2005 2006 2007 Polska Wielka Brytania 2008 Czechy 2009 2010 2011 Węgry Źródło: Reuters. Od 21 października do 18 listopada na rynku międzybankowym miesięczna stopa WIBOR wzrosła z 4,67% do 4,74%, trzymiesięczna wzrosła z poziomu 4,83% do 4,95%, natomiast sześciomiesięczna z 4,90% do 4,96%. Stopa WIBOR ON na koniec badanego okresu ukształtowała się na poziomie 4,67%, a POLONIA 4,37%. Stawki WIBOR, POLONIA i stopa referencyjna w Polsce (%) 5,00% 4,75% 4,50% 4,25% 4,00% ON Źródło: Reuters. 32 1M 3M 6M POLONIA ST REF 18 lis 14 lis 10 lis 6 lis 2 lis 29 paź 25 paź 21 paź 3,75% Departament Analiz i Skarbu 2. Rynek papierów dłużnych W okresie od 21 października do 18 listopada nastąpił spadek rentowności obligacji niemieckich w rezultacie wzrostu awersji do ryzyka na europejskim rynku długu i alokacji kapitału w instrumenty o mniejszym ryzyku. Rentowność niemieckich 10-letnich obligacji spadła o 11 p.b. do poziomu 1,97 %, 5-letnich o 22 p.b. do poziomu 1,07%, 2-letnich o 18 p.b. do poziomu 0,45%. W analizowanym okresie nastąpił również spadek dochodowości amerykańskich obligacji skarbowych. Rentowność 10-letnich obligacji amerykańskich spadła o 21 p.b. do poziomu 2,19%, 5-letnich o 15 p.b. do poziomu 1,06%, natomiast 2-letnich wzrosła o 1 p.b. do 0,28%. Na europejskim rynku długu panowała silna wyprzedaż, która doprowadziła do ustanowienia nowych rekordowych poziomów rentowności obligacji, nie notowanych od końca lat 90 w takich krajach jak Portugalia, Belgia, Hiszpania i Włochy. W efekcie na koniec analizowanego okresu rentowność obligacji 10-letnich Hiszpanii osiągnęła 6,4%,Włoch 6,7%, Belgii 4,8, a Portugalii 11,3. W analizowanym okresie dochodowość polskich obligacji skarbowych nieznacznie wzrosła pomimo panującej wyprzedaży na rynkach strefy euro oraz w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Rentowność papierów 5-letnich oraz 2-letnich wzrosła o 9 p.b., natomiast 10-letniego benchmarku o 1 p.b. Po zamknięciu niniejszego raportu rentowność polskich papierów uległa skokowemu podwyższeniu (o około 30 p.b.) w reakcji na gwałtowny wzrost rentowności w pozostałych państwach UE. Ponadto, obniżenie ratingu Węgier także mogło wpłynąć na wycofanie się kapitału z polskiego rynku obligacji, gdyż przez inwestorów zagranicznych jesteśmy postrzegani jako gospodarki podobne. Polska 2Y 5Y 10Y 6,2 6,0 5,7 5,5 5,2 5,0 4,7 4,5 4,2 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 33 Departament Analiz i Skarbu 5Y 2Y USA 4,5 10Y Niemcy 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,5 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,5 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,5 1,5 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5 0,5 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Włochy 8,0 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 4 lis 19 lis Belgia 8,0 Hiszpania 8,0 Chiny 4,5 7,5 7,0 7,0 7,0 6,5 6,0 6,0 6,0 5,5 5,0 5,0 5,0 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Grecja 136,0 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Portugalia 20,0 1,0 20 w rz 19,0 19,0 116,0 18,0 18,0 106,0 17,0 17,0 16,0 16,0 15,0 15,0 14,0 14,0 13,0 13,0 86,0 20 paź Irlandia 20,0 126,0 96,0 5 paź 76,0 66,0 12,0 12,0 56,0 11,0 11,0 46,0 10,0 10,0 36,0 9,0 9,0 26,0 6,0 20 w rz 7,0 7,0 5 paź Źródło: Reuters 34 8,0 8,0 16,0 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Departament Analiz i Skarbu Struktura krzywej rentowności w wybranych krajach USA NIEMCY 3,50% 3,00% 4,50% 3,00% 2,50% 1,29% 0,50% 2011-10-21 0,26% 2011-11-30 5 lat 2011-10-21 0,33% 2011-11-30 2 lata 5 lat HISZPANIA 10 lat 5,37% 4,43% 6,20% 5,65% 3,50% 4,00% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 5 lat 3,00% 2,63% 2011-10-21 2011-11-30 2 lata 5 lat POLSKA 6,50% 5,25% 2,84% 3,50% 4,89% 3,00% 5,00% 2,00% 4,66% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 2011-10-21 1,44% 5 lat 7,09% 7,00% 2011-11-30 1,00% 2 lata 8,04% 7,43% 7,50% 2,02% 1,50% 9,07% 9,02% 9,00% 8,00% 3,16% 2,50% 5,08% 8,97% 8,50% 2,13% 5,78% 10 lat WĘGRY 9,50% 4,00% 5,93% 2011-11-30 5 lat CZECHY 4,25% 4,50% 2011-10-21 4,64% 2 lata 10 lat 4,50% 5,50% 4,55% 4,00% 10 lat 7,00% 6,00% 5,89% 5,56% 5,10% 2,50% 2 lata 7,10% 3,81% 3,64% 4,00% 4,07% 7,69% 6,75% 4,16% 4,50% 4,78% 10 lat 7,23% 7,30% 5,02% 5,00% 5,50% 2011-11-30 5 lat 7,85% 5,50% 5,48% 2011-10-21 WŁOCHY BELGIA 5,94% 5,00% 2,32% 1,22% 1,15% 2 lata 6,00% 6,27% 6,00% 1,50% 1,00% 10 lat 7,00% 6,50% 2,24% 2,00% 0,00% 2 lata 4,00% 2,30% 2,50% 0,50% 0,00% 3,26% 3,00% 1,18% 0,63% 1,00% 0,96% 0,27% 2,00% 1,50% 1,06% 1,00% 3,40% 3,50% 2,07% 2,08% 1,50% 4,00% 2,50% 2,22% 2,00% 4,50% FRANCJA 3,50% 6,50% 2011-10-21 2011-11-30 6,00% 2 lata 10 lat 5 lat 10 lat 2 lata 5 lat 10 lat CDS i Spread W okresie od 21 października do 18 listopada 2011 r., spready pomiędzy rentownością 10-letnich niemieckich obligacji skarbowych i ich odpowiednikami w pozostałych krajach UE rosły. Spready wzrosły najbardziej w przypadku obligacji greckich (o 207 p.b.), hiszpańskich (o 102 p.b.), oraz włoskich i czeskich (o 90 p.b.). Spready spadły w przypadku Portugalii (o 70 p.b.) i Wielkiej Brytanii (o 18 p.b.). Spread między 10-letnimi obligacjami skarbowymi Polski i Niemiec w analizowanym okresie wzrósł o 12 p.b. do poziomu 382 p.b. Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS NIEMCY FRANCJA WIELKA BRYTANIA WIELKA BRYTANIA 260 FRANCJA 200 240 220 150 200 180 100 160 140 120 50 100 80 0 60 40 20 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 -50 35 Departament Analiz i Skarbu Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS GRECJA (PRAWA OŚ) 1600 8000 1400 1400 7000 1200 6000 1000 5000 800 4000 600 3000 400 2000 200 1000 WĘGRY PORTUGALIA IRLANDIA GRECJA 3500 3000 1000 2500 800 2000 600 1500 400 1000 200 500 lis 11 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 maj 11 kwi 11 lut 11 cze 11 0 paź 10 0 Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS POLSKA HISZPANIA 1200 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 lis 10 gru 10 0 paź 10 0 WŁOCHY mar 11 IRLANDIA sty 11 PORTUGALIA gru 10 HISZPANIA lis 10 WŁOCHY SŁOWACJA CZECHY POLSKA CZECHY WĘGRY SŁOWACJA 800 650 600 700 550 600 500 450 500 400 400 350 300 300 250 200 200 150 100 100 UKRAINA (PRAWA OŚ) Źródło: Reuters. W tym samym czasie wycena 5-letnich CDS’ów większości krajów rejonu Europy ŚrodkowoWschodniej wzrosła w przedziale od 60 do 70 p.b., najbardziej w przypadku Węgier, Słowacji oraz Litwy. Wycena 5-letniego CDS’a Polski w analizowanym okresie wzrosła o 47 p.b. do poziomu 285 p.b.. 36 lis 11 paź 11 sie 11 wrz 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 Wycena 5-letnich swapów kredytowych na dług państwowy (CDS) w analizowanym okresie wzrosła dla następujących krajów Europy Zachodniej: Grecji o 864 p.b do poziomu 6365 p.b., Włoch o 94 p.b. do 530 p.b., Hiszpanii o 81 do poziomu 453, Francji o 36 p.b. do poziomu 217 p.b. Wycena 5letnich CDS’ów Irlandii oraz Portugalii spadła o 53 p.b. do odpowiednio 733 oraz 1125 p.b.. lis 11 paź 11 wrz 11 200 sie 11 100 lip 11 400 cze 11 150 maj 11 600 kwi 11 200 lut 11 800 mar 11 250 sty 11 1000 gru 10 300 lis 10 1200 paź 10 350 lis 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 Notowania CDS ROSJA paź 10 0 50 Departament Analiz i Skarbu 3. Rynek kapitałowy Dynamika wybranych indeksów światowych (%) WIG 20 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 CAC 40 DAX FTSE WIG 20 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA 10/11/11 14/11/11 18/11/11 HANG SENG 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 10/11/11 14/11/11 18/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 CAC 40 DAX FTSE 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA cze 11 sie 11 paź 11 HANG SENG 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 cze 11 sie 11 paź 11 Źródło: Reuters. Na początku analizowanego okresu na głównych giełdach światowych notowane były umiarkowane wzrosty. W listopadzie w związku z zaostrzającym się kryzysem zadłużeniowym spadki powróciły na rynki kapitałowe. W całym analizowanym okresie niemiecki DAX stracił 3%, paryski CAC 40 5,5%, a Brytyjski FTSE 2,5%. Na rynkach azjatyckich japoński indeks NIKKEI stracił 3,5%,a chiński Hang Seng zyskał 2,5%. Amerykański DJIA stracił 0,1%. Polski indeks WIG20 spadł o 3% do poziomu 2240 pkt. 4. Rynek walutowy Notowania walut Na koniec listopada polski złoty osłabił się o 5% względem dolara i o 2% względem euro. Deprecjacja złotego była wynikiem między innymi obniżenia perspektyw dla polskiego systemu bankowego ze "stabilnej” do "negatywnej" przez agencję Moody’s. Ponadto złoty mógł reagować na silną 5-procentową przecenę węgierskiego forinta względem euro. Pod koniec października obserwowano 3-procentowy wzrost kursu EUR-USD do poziomu 1,42 w związku z porozumieniem w sprawie przyznania pomocy dla Grecji. Pod wpływem narastającego ryzyka polityczno-gospodarczego w Europie kurs EUR-USD osłabił się o 2 % w całym analizowanym okresie do 1,34. 37 Departament Analiz i Skarbu PLN 1Y 1M USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN 8% 45% 7% 40% 6% NOTOWANIA WALUT PLN 35% 1Y 1M 11-11-30 USD-PLN 2,89 3,20 3,35 CHF-PLN 2,90 3,57 3,67 EUR-PLN 3,93 4,40 4,51 GBP-PLN 4,63 5,05 5,26 5% 30% 4% 25% 3% 2% 20% 1% ZMIANA % 15% 1Y 1M USD-PLN 16% 5% CHF-PLN 27% 3% EUR-PLN 15% 2% GBP-PLN 14% 4% 0% 10% -1% 5% -2% -3% 0% -4% -5% -5% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis lis 11 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 -6% lis 10 -10% USD 1Y USD/CHF USD/CNY 1M USD/EUR USD/GBP USD/JPY 10% 5% 5% 4% NOTOWANIA WALUT USD USD-CHF 1Y 1M 11-11-30 1,00 0,90 0,91 USD-EUR 0,73 0,73 0,74 USD-JPY 83,51 76,87 77,51 USD-CNY 6,63 6,38 6,38 USD-GBP 0,62 0,63 0,64 USD/CHF USD/CNY USD/EUR USD/GBP USD/JPY 3% 0% 2% -5% 1% -10% 0% ZMIANA % USD-GBP 2% 1% -2% -25% -3% -30% -4% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis 0% lis 11 1% -4% wrz 11 -7% USD-CNY lis 10 USD-JPY -1% -20% lip 11 2% maj 11 2% 2% mar 11 1M -8% USD-EUR sty 11 1Y USD-CHF -15% EUR 1Y EUR/CHF EUR/CNY 1M EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY EUR/CHF EUR/CNY 10% 3% 5% 2% 0% 1% -5% 0% -10% -1% -15% -2% -20% -3% -25% -4% EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY NOTOWANIA WALUT EUR 1Y 1M 11-11-30 EUR-CHF 1,36 1,23 1,23 EUR-GBP 0,85 0,87 0,86 EUR-JPY 113,93 105,91 104,24 EUR-CNY 9,05 8,80 8,57 EUR-USD 1,36 1,38 1,34 ZMIANA % -5% -3% EUR-USD -1% -2% Źródło: Reuters 38 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis EUR-CNY lis 11 -2% wrz 11 -9% lip 11 EUR-JPY maj 11 -2% lis 10 0% 1% mar 11 1M -10% EUR-GBP sty 11 1Y EUR-CHF Departament Analiz i Skarbu 3 IV Rynek surowców naturalnych Ropa naftowa 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 Brent WTI wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 kwi 11 maj 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 75 W okresie od 21 października do 18 listopada cena ropy naftowej Brent spadła o 1,0%, do 108,7 USD za baryłkę, a WTI wzrosła aż o 13,5%, do 97,7 USD za baryłkę. Z jednej strony na spadek ceny ropy Brent w dalszym ciągu silnie oddziaływała napięta sytuacja w strefie euro. Z drugiej strony wpływ na cenę ropy miały prognozy organizacji OPEC i MAE, według których ceny ropy w okresie najbliższych kilku lat wzrosną. ∆=11,0 USD Lepsze perspektywy wzrostu dla gospodarki Stanów Zjednoczonych zmniejszyły ryzyko znaczącego spadku popytu na ropę WTI. Wzrostowi jej ceny sprzyjała także informacja o planowanym odwróceniu przepływu ropy w rurociągu łączącym zatokę Meksykańską i magazyny w Cushing – umożliwi to transport ropy w kierunku terminali eksportowych zlokalizowanych w rejonie zatoki Meksykańskiej, gdzie będzie mogła konkurować z droższą ropą z importu. Na skutek powyższych wydarzeń różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. lis 11 Cena ropy naftowej (w USD za baryłkę) paź 11 130 Źródło: Reuters. Złoto 1 950 Cena złota (w USD za uncję) 1 900 1 850 1 800 1 750 1 700 1 650 1 600 1 550 1 500 1 450 1 400 1 350 Źródło: Reuters. lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 1 300 Po wrześniowych spadkach, cena złota powróciła do trendu wzrostowego – na koniec analizowanego okresu odnotowano jednak jej niewielki spadek. Silny wpływ na wzrost ceny złota miały oczekiwania inwestorów dot. przeciągających się rozmów w sprawie planu ratunkowego dla strefy euro. Wstępne ustalenia dotyczyły redukcji zadłużenia Grecji, zwiększenia wartości funduszu EFSF i rekapitalizacji europejskiego sektora bankowego. W dalszej części analizowanego okresu na wzrost ceny złota silnie oddziaływał wzrost obaw inwestorów, że nie uda się zrealizować przygotowanego przez włoski rząd pakietu oszczędności budżetowych. Silnym bodźcem do zwiększenia wartości uncji złota były także spekulacje o kolejnej rundzie ilościowego rozluźnienia polityki pieniężnej przez Fed. Sytuację na rynku złota zmieniła publikacja raportu WGC, która wskazuje, że za wzrost popytu na złoto w III kw. 2011 r. odpowiada wyłącznie popyt inwestycyjny, bez wzrostu zapotrzebowania na fizyczny metal – spowodowało to nieznaczny spadek ceny złota. W całym okresie cena złota wzrosła o 6,4% i na 18 listopada wyniosła 1 722,4 USD za uncję. 39 Departament Analiz i Skarbu Surowce rolne i przemysłowe Spodziewane dalsze spowolnienie gospodarcze na świecie (w szczególności w strefie euro – wg. OECD wzrost gospodarczy w 2012 r. wyniesie 0,2%) i wzrost kursu dolara doprowadziły do dalszej przeceny surowców rolnych – cena kukurydzy spadła o 6%, pszenicy o 5,2%, a soi o 4,6%. Dobre dane z Chin (wzrost indeksu PMI dla przemysłu w październiku) i Japonii (znaczący wzrost nadwyżki w handlu zagranicznym) oraz optymizm inwestorów związany z przyjęciem elementów planu ratunkowego dla strefy euro spowodowały znaczący wzrost cen surowców przemysłowych, w tym miedzi, której cena w analizowanym okresie wzrosła o 11,4%. Dynamika cen surowców rolnych i przemysłowych 40% 35% 30% 100% 80% 25% 20% 15% 10% 5% 70% 60% 50% 40% 0% -5% -10% -15% -20% 30% 20% 10% Przenica Kukurydza Soja Cukier -25% -30% -35% 0% -10% -20% Sporządzono w Departamencie Analiz i Skarbu lis 11 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 -30% Źródło: Reuters. 40 Miedź Nikiel Platyna Srebro Bawełna 90% Warszawa, dnia 1 grudnia 2011 r. WYDARZENIA GOSPODARCZE W KRAJU I NA ŚWIECIE Listopad 2011* 3I Synteza Polska ♦ W listopadzie Prezydent Rzeczypospolitej powołał Donalda Tuska na urząd Prezesa Rady Ministrów. W expose premier przedstawił planowane zmiany w zakresie polityki fiskalnej, mające na celu obniżenie deficytu sektora finansów publicznych w 2012 r. do poniżej 3% PKB i długu publicznego do 52% PKB. ♦ Wg wstępnego szacunku GUS, polska gospodarka w III kw. 2011 r. rozwijała się w tempie 4,2% r/r (wobec 4,3% r/r w II kw.). Głównymi czynnikami wzrostu były konsumpcja prywatna (wzrost o 3,0% r/r) i inwestycje (wzrost o 8,5% r/r). Jednocześnie GUS skorygował szacunek wzrostu PKB w 2010 r. z 3,8% r/r do 3,9% r/r, głównie w wyniku korekty dynamiki inwestycji z -1,2% r/r do -0,2% r/r. ♦ Wg październikowych danych makroekonomicznych, ujawniają się symptomy studzenia koniunktury gospodarczej w Polsce: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej do 6,5% r/r i dynamiki produkcji budowlanomontażowej do 8,9% r/r; • utrzymanie się stopy bezrobocia na poziomie 11,8%; • wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw o 2,5% r/r; • wzrost wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw o 5,1% r/r; • spadek PMI dla przemysłu, wskaźników ogólnego klimatu koniunktury oraz ufności konsumenckiej. ♦ Proces spowalniania gospodarczego może być łagodny dzięki popytowi krajowemu, na co wskazują następujące wskaźniki: ♦ • utrzymanie dynamiki sprzedaży detalicznej powyżej 11% r/r (i dynamiki realnej blisko 7%); • nieznaczny wzrost wskaźnika optymizmu konsumentów (WOK). Niekorzystnymi danymi są dane dotyczące inflacji oraz kursu walutowego, którego obecny trend wpływa na wzrost cen. W październiku wskaźnik CPI wzrósł ponownie do 4,3% r/r – utrzymując * raport przygotowany na podstawie danych opublikowanych w okresie 21.10.-18.11.2011 r., wg następującego podziału: ● Polska, ● Europa Zachodnia, ● Europa Środkowo-Wschodnia, ● USA, ● Japonia, ● BRIC – Brazylia, Rosja, Indie, Chiny; oraz ● Rynki finansowe i surowców naturalnych. Departament Analiz i Skarbu się powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego dziesiąty miesiąc z rzędu. Jednocześnie po październikowej korekcie, w listopadzie złoty ponownie się osłabiał, przekraczając 4,50 PLN za EUR, 3,40 PLN za USD oraz 3,65 PLN za CHF. Deprecjacja złotego nastąpiła pod wpływem rozwoju kryzysu zadłużeniowego w strefie euro i pogorszenia sytuacji na Węgrzech. ♦ W zakresie realizacji budżetu państwa opublikowane zostały kolejne korzystne dane: deficyt po październiku ukształtował się na poziomie 22,5 mld zł, tj. 16,4 mld zł poniżej poziomu przewidywanego w harmonogramie, a wykonanie wyniosło 56,1% rocznego planu. Europa Zachodnia W efekcie rozwoju kryzysu zadłużenia w strefie euro miał miejsce szereg zmian politycznych w państwach obecnie najbardziej narażonych na jego gospodarcze konsekwencje: • W Grecji powołany został rząd tymczasowy – nowym premierem został Lucas Papademos, były wiceprezes tamtejszego banku centralnego. Zadaniem rządu będzie uniknięcie bankructwa kraju (akceptacja planu reform i uzyskanie tym samym dalszej pomocy od MFW i UE) oraz jego wykluczenia ze strefy euro. Jego dotychczasowe działania zyskały aprobatę międzynarodowych pożyczkodawców; • Włoski premier Silvio Berlusconi ustąpił ze stanowiska, m.in. pod presją wydarzeń rynkowych (wzrost rentowności włoskich obligacji do ponad 7,0%), będących efektem jego powolnych działań na rzecz stabilizacji fiskalnej kraju, poprzez wdrażanie koniecznych reform finansów publicznych. Nowym premierem został Mario Monti, ekonomista, który uzyskał ze strony głównej partii opozycji poparcie dla działań antykryzysowych swojego rządu; • W listopadowych wyborach parlamentarnych w Hiszpanii wygrała centroprawicowa Partia Ludowa, jednak nowy premier Mariano Rajoy dotychczas nie przedstawił konkretnych propozycji reform fiskalnych. Osiągnięcie przyszłorocznego celu deficytu na poziomie 4,4% PKB będzie wymagało ok. 30 mld EUR oszczędności budżetowych. Brak informacji ze strony rządu spowodował dalszy wzrost rentowności hiszpańskiego długu. Wzrost gospodarczy w państwach Europy Zachodniej w III kw. br. zwolnił nieznacznie, osiągając w strefie euro 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Jednocześnie zarysowały się istotne ryzyka wskazujące na silniejsze spowolnienie w kolejnych kwartałach. Wg prognozy Komisji Europejskiej wzrost PKB w strefie euro wyniesie 1,5% w 2011 r., 0,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Opublikowane w listopadzie dane makroekonomiczne dla Europy Zachodniej wskazują na silne spowolnienie aktywności gospodarczej państw regionu: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu do 2,2% r/r (oczekiwano 3,3%) i -2,0% m/m, widoczny we wszystkich kategoriach produkcji. Niekorzystnie kształtują się oczekiwania dla produkcji w kolejnych miesiącach, przy spadku nowych zamówień dla przemysłu o 6,4% m/m oraz spadku PMI dla przemysłu do 47,1 pkt.; • malejąca od 5 miesięcy konsumpcja – we wrześniu w strefie euro odnotowano spadek sprzedaży detalicznej o 1,5% r/r, m.in. w efekcie wzrostu stopy bezrobocia do 10,2%; • widoczne od połowy br. spowolnienie dynamiki wymiany handlowej strefy euro, m.in. z USA i Chinami. 2 Departament Analiz i Skarbu Agencje ratingowe obniżyły ocenę sytuacji fiskalnej następujących państw: • Belgii (S&P do „AA” z „AA+”; perspektywa negatywna); • Cypru (Moody’s do „Baa3” z „Baa1”; perspektywa negatywna); • Portugalii (Fitch do „BB+” z „BBB-”; perspektywa negatywna); • Agencje Moody’s oraz Fitch ostrzegły Francję, wskazując, że jej najwyższy rating „AAA” jest zagrożony, m.in. ze względu na rosnące koszty obsługi długu oraz wolniejszy wzrost PKB. W efekcie Francja ma niewielkie możliwości absorpcji szoków, wynikających ewentualnego dalszego pogorszenia się sytuacji w pozostałych państwach strefy euro. Europa Środkowo-Wschodnia ♦ W III kwartale 2011 roku w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej zanotowano niższe tempo wzrostu gospodarczego w porównaniu z poprzednim okresem. Wyjątek stanowiły Litwa oraz Łotwa. ♦ Równocześnie w całym regionie notowano wysoki, ponad 4-procentowy wskaźnik inflacji. Nieco niższa inflacja panowała na Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Na rynkach finansowych regionu w okresie największej przeceny instrumentów finansowych (25.10.-25.11.) obserwowano: • Znaczny wzrost rentowności papierów dłużnych Czech (ponad 130 p.b.), Węgier (ponad 160 p.b.) i Słowacji (ponad 130 p.b.) w reakcji na wzrost ryzyka w Europie Zachodniej; • Znaczną deprecjację lokalnych walut wobec euro (forinta o 5,6%, korony o 4,6%, złotego o 4,3%), która niesie ze sobą wysokie ryzyko walutowe w przypadku kredytów hipotecznych denominowanych w walutach obcych; ♦ Ponadto miały miejsce następujące istotne wydarzenia: • Węgry oficjalnie zwróciły się do KE oraz MFW z prośbą o potencjalną pomoc finansową, która miałaby mieć charakter zapobiegawczy; • Agencja Moody’s obniżyła rating kredytowy Węgier z Ba1 do Baa3; • Na listopadowym posiedzeniu Narodowy Bank Węgier podniósł stopy procentowe o 50 p.b do 6,50%; • Narodowy Bank Austrii wprowadził wymóg utworzenia dodatkowego buforu kapitałowego dla banków, które posiadają aktywa w Europie Środkowo-Wschodniej. USA ♦ PKB USA wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak wstępnie szacowano o 2,5% kw/kw, wobec 1,3% kw/kw w II kw. br. Korektą objęto przede wszystkim dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście PKB był ujemny. Głównym czynnikiem wzrostu była konsumpcja prywatna. Wg prognozy Komisji Europejskiej spowolnienie wzrostu gospodarczego w USA w 2012 r. będzie nieznaczne. KE szacuje, że w 2011 r. PKB wzrośnie o 1,6%, 1,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Wg prognoz OECD wzrost gospodarczy USA będzie przyspieszał i wyniesie odpowiednio 1,7%, 2,0% i 2,5%. ♦ Wskaźniki makroekonomiczne opublikowane w listopadzie wskazywały na stabilizację sytuacji 3 Departament Analiz i Skarbu gospodarczej USA na początku IV kw. br.: • Wzrost produkcji przemysłowej w październiku o 3,9% r/r; • Malejąca, ale wciąż wysoka dynamika sprzedaży detalicznej, przekraczająca 7,0% r/r. Jednocześnie wzrosły wskaźniki nastrojów konsumentów; • Malejący deficyt w wymianie handlowej, po relatywnie silnym wzroście dynamiki eksportu i spowolnieniu importu (głównie z Chin); ♦ • Nieznaczny spadek stopy bezrobocia (o 0,1 p.p.) do 9,0%; • Spadek inflacji CPI o 0,4 p.p. do 3,5% W roku fiskalnym 2011 (trwającym od października 2010 r. do września 2011 r.) deficyt budżetowy USA wyniósł 9,6% PKB, tj. 1,3 bln USD, nieco więcej niż w roku poprzednim, gdy ukształtował się na poziomie 8,9% PKB. Po październiku br., rozpoczynającym rok fiskalny 2012, deficyt budżetowy był niższy niż przed rokiem. Biuro Budżetowe Kongresu USA szacuje, że deficyt w nowym roku fiskalnym może spaść do 973 mld USD, tj. ok. 6,3% PKB. ♦ Prezydent USA uczestniczył w listopadowym szczycie państw azjatyckich na indonezyjskiej wyspie Bali. Na spotkaniu podkreślał ekonomiczne znaczenie Azji dla USA, zapowiadając wzmocnienie strategicznego partnerstwa gospodarczego z państwami regionu. Japonia ♦ Dane opisujące sytuację gospodarczą Japonii wskazują na stopniowe spowalnianie wzrostu w ostatnich miesiącach. Jest to efekt m.in.: zbytniego umocnienia japońskiego jena, spadku popytu z Tajlandii w wyniku powodzi oraz globalnego spowolnienia gospodarczego (m.in. w Europie): • utrzymuje się ujemna dynamika produkcji przemysłowej, przy braku widocznego ożywienia we wskaźnikach koniunktury PMI i nastrojów przedsiębiorców; • powolny wzrost konsumpcji, w efekcie czego kontynuowane są zjawiska deflacyjne; • znaczne wyhamowanie eksportu przy wzroście importu. Coraz częściej notowany jest miesięczny deficyt w wymianie handlowej Japonii. Malał m.in. eksport do Chin, USA, UE i Tajlandii. • ♦ stopa bezrobocia wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%. Rząd Japonii przyjął plan wsparcia dla regionów dotkniętych trzęsieniem ziemi i tsunami. W ciągu najbliższych 6 lat na ten cel przeznaczono łącznie ok. 250 mld USD. Wydatki te mają się przyczynić do wzrostu PKB w przyszłym roku fiskalnym o 1,7%. BRIC ♦ W krajach grupy BRIC widoczne jest umiarkowane osłabienie koniunktury. Najsilniejszą gospodarką pozostają Chiny, w przypadku których pomimo spowalniania tempa wzrostu gospodarczego, jego dynamika pozostaje nadal na poziomie ponad 9%. Natomiast w Indiach tempo wzrostu gospodarczego obniżyło się do 6,9%. ♦ W październiku chińska gospodarka charakteryzowała się wysoką dynamiką produkcji przemysłowej (13,2% r/r). 4 Departament Analiz i Skarbu ♦ Większość krajów grupy BRIC utrzymywała w październiku nadwyżkę handlową. W przypadku Chin nastąpił wzrost nadwyżki handlowej (do 17,0 mld USD), pomimo spadku eksportu (do 157,5 mld USD). ♦ Problemem ekonomicznym dla większości krajów grupy BRIC pozostaje wysoka inflacja, w Indiach wynosząca ok. 10% r/r, co jest szczególnie niekorzystne w sytuacji spowalniającego wzrostu gospodarczego. Wyjątkiem są Chiny, w przypadku których inflacja w październiku osiągnęła 5,5%, spadając kolejny miesiąc z rzędu. ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. Rynki finansowe ♦ Po krótkotrwałym entuzjazmie inwestorów spowodowanym październikowym porozumieniem w sprawie pomocy finansowej dla Grecji, w listopadzie na rynkach finansowych obserwować można było ponowny wzrost awersji do ryzyka w wyniku wysokiej niepewności politycznej we Włoszech, Grecji i Hiszpanii oraz rozszerzania się kryzysu zadłużeniowego na kolejne kraje UE. ♦ Zmiana wyceny ryzyka, odzwierciedlona we wzroście notowań CDS oraz rozszerzających się spreadach między rentownościami obligacji państw UE i Niemiec była widoczna szczególnie w przypadku grupy krajów takich jak: Francja, Belgia, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Grecja. ♦ Wzrost ryzyka wywołał również silną wyprzedaż na rynku długu europejskiego, która spowodowała wzrost rentowności obligacji Włoch, Hiszpanii, Belgii i Grecji do rekordowych poziomów, mimo interwencyjnych skupów prowadzonych przez EBC. ♦ EBC 29 listopada 2011 roku nie zdołał w pełni dokonać sterylizacji rynku po skupie obligacji europejskich w ramach programu SMP. EBC zaoferował siedmiodniowe depozyty o wartości 203,5 mld euro, podczas gdy banki ulokowały jedynie 194,2 mld. ♦ W wyniku powyższych zdarzeń wzrosło ryzyko inwestycyjne w krajach UE, które do tej pory w ocenie inwestorów uważane były za bezpieczne. W konsekwencji na niemieckim rynku zanotowano wzrost rentowności obligacji o około 50 p.b. Równolegle obserwowano silną przecenę euro wobec dolara z poziomu 1,42 do 1,32. ♦ Sytuacja w Europie Zachodniej negatywnie wpłynęła na wycenę ryzyka w środkowo-wschodniej części Europy, co zostało odzwierciedlone we wzroście cen CDS oraz rentowności obligacji skarbowych. ♦ Inwestorzy szukając bezpieczniejszych aktywów lokowali kapitał na rynkach azjatyckich oraz amerykańskim, gdzie ryzyko inwestycyjne jest zdecydowanie niższe. ♦ Do połowy listopada na rynku krajowym pomimo wydarzeń w strefie euro dochodowość papierów skarbowych utrzymywała się na stabilnym poziomie. Silniejszy wzrost krzywej rentowności o około 30 pb w reakcji na rosnące rentowności sąsiednich państw oraz informacje o obniżeniu perspektywy dla polskiego sektora bankowego przez agencję Moody’s został zaobserwowany w drugiej połowie miesiąca. ♦ Na rynku walutowym w Polsce złoty umocnił się na przełomie października i listopada względem głównych walut światowych jednak w listopadzie powrócił do trendu spadkowego. Na osłabienie 5 Departament Analiz i Skarbu złotego wpływ miały informacje z Węgier o wystąpieniu o potencjalną pomoc finansową do KE i MFW oraz o obniżeniu węgierskiego ratingu przez agencję Moody’s. Na koniec miesiąca kurs EUR-PLN wynosił 4,51, natomiast USD-PLN 3,35. NBP dokonał interwencji walutowej w celu stabilizacji złotego dnia 23 listopada. ♦ Agencja ratingowa S&P obniżyła 29 listopada ratingi kredytowe 35 banków. W grupie banków, których ratingi zostały obniżone znalazły się m.in. Goldman Sachs, Bank of America, Merrill Lynch, Citigroup, HSBC, Bank of New York Mellon i Wells oraz Barclays i UBS. ♦ Agencja ratingowa Moody's zapowiedziała, że może obniżyć rating długu 87 banków z 15 państw Unii Europejskiej, w tym PKO BP. Rynki surowcowe W analizowanym okresie na rynkach surowcowych: ♦ Cena złota wzrosła do poziomu 1 722 USD za uncję. ♦ Cena ropy naftowej WTI wzrosła do poziomu 97,7 USD za baryłkę, w związku z czym różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. ♦ Spadły ceny surowców rolnych – głównie w związku ze spodziewanym dalszym spowolnieniem wzrostu gospodarczego na świecie. 6 Departament Analiz i Skarbu Wybrane informacje o wydarzeniach w otoczeniu makroekonomicznym 3 II 1. Polska Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na wzrost PKB Dynamika PKB (wyrównana sezonowo) 5,0% 6 4,7 4,4 % 4 3,2 4,5 4,3 4,2 0,4 4,6% 4,1% kw/kw 4,0% 3,7% 3,5% 1,6 2 4,5% 4,2% r/r 3,5 3,0 4,8% 4,5% 1,0 3,2% 2,8% 3,0% 2,5% 0 2,0% 1,5% -2 1,5% Konsumpcja prywatna Inwestycje Zapasy -6 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. Konsumpcja publiczna Eksport netto PKB (r/r) II kw. III kw. IV kw. I kw. 2009 2010 0,5% 0,4% 0,9% 1,0% 1,0% 0,9% 1,0% -4 1,4% 1,5% 1,3% 1,2% 1,0% 0,7% 0,6% 0,4% 0,0% II kw. III kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. 2011 I kw. II kw. III kw. IV kw. 2009 I kw. 2010 II kw. III kw. 2011 Źródło: Dane GUS ♦ Według wstępnego szacunku GUS, PKB Polski w III kw. br. wzrósł realnie o 4,2% r/r wobec 4,3% r/r w poprzednim kwartale (niewyrównany sezonowo, w cenach stałych średniorocznych roku poprzedniego). Wzrost gospodarczy w II kw. generowany był głównie przez konsumpcję prywatną, która wzrosła o 3,0% r/r, a jej wpływ na wzrost wyniósł 1,8 pkt. proc. Ponadto korzystnie na PKB wpłynęły również inwestycje (wzrost o 8,5% r/r), których wpływ na PKB wyniósł 1,6 pkt. proc. ♦ Dynamika wzrostu PKB w II kw. br. wyrównanego sezonowo (w cenach stałych przy roku odniesienia 2000) wyniosła 4,2% r/r i 1,0% kw/kw. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa i budowlano montażowa 25% przemysłowa 20% -10 45 lis 11 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 40 -20 przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel PMI (lewa skala) lip 10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 -15% lis 09 -10% -15% sty 10 -10% lip 09 -5% wrz 09 -5% maj 09 0% sty 09 0% 50 wrz 10 5% maj 10 6,5% mar 10 5% lis 09 10% sty 10 8,9% 0 lip 09 10% 55 wrz 09 15% maj 09 15% mar 09 pkt. sty 09 20% 10 pkt. budowlano-montażowa mar 09 25% Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury i PMI 60 -30 Źródło: Dane GUS, Markit ♦ * * W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej wyniosła 6,5% r/r (wobec 7,7% r/r we wrześniu). Wzrost produkcji odnotowano w 25 (spośród 34) działach przemysłu, w tym o 19,2% r/r w produkcji metali. Największy spadek (o 20,4%) nastąpił w produkcji wyrobów farmaceutycznych. Dalszy spadek wskaźników ogólnego klimatu koniunktury wraz ze wzrostem w cenach stałych 7 Departament Analiz i Skarbu PMI (do 51,7 pkt.) mogą wskazywać utrzymanie na podobnym poziomie lub nieznaczny spadek dynamiki produkcji w kolejnych miesiącach. Produkcja po wyeliminowaniu czynników sezonowych była o 7,0% wyższa niż w październiku 2010 r. ♦ Nowe zamówienia w przemyśle wzrosły we wrześniu o 17,9% r/r, po wzroście o 13,9% r/r w sierpniu. W ujęciu miesięcznym zamówienia wzrosły o 19,9% w porównaniu ze wzrostem o 0,3% w sierpniu. Wg październikowej ankiety PMI wzrost wskaźnika wynikał głównie ze wzrostu nowych zamówień ogółem (przy nieznacznym spadku zamówień eksportowych), co wskazuje na utrzymanie stabilnego popytu krajowego na produkcję przemysłową. ♦ Dynamika produkcji budowlano-montażowej w październiku wyniosła 8,9% r/r (wobec 18,1% r/r we wrześniu). Dynamika produkcji budowlano-montażowej kształtowana była głównie rozszerzaniem działalności w zakresie robót związanych z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 24,9% r/r. Po wyeliminowaniu czynników sezonowych dynamika produkcji budowlanomontażowej ukształtowała się na poziomie 14,9% r/r. ♦ Jednocześnie dane dotyczące budownictwa mieszkaniowego, pozostają niekorzystne. W okresie styczeń-październik 2011 r. oddano do użytkowania 7,8% mniej mieszkań niż w analogicznym okresie 2010 r. i 22,6% mniej niż w 2009 r. * Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna Wskaźnik optymizmu konsumentów Sprzedaż detaliczna r/r (lewa oś) Wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) Bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) 0 120 70 -5% -60 60 110 100 lip 11 sty 11 kwi 11 lip 10 paź 10 sty 10 kwi 10 lip 09 paź 09 sty 09 kwi 09 lip 08 paź 08 sty 08 paź 11 88,2 90 paź 11 sty 11 kwi 10 sty 09 kwi 08 lip 11 -50 kwi 11 0% lip 10 80 paź 10 -40 sty 10 5% lip 09 -30 paź 09 10% kwi 09 -20 lip 08 15% paź 08 -10 sty 08 20% kwi 08 25% Źródło: Dane GUS, IPSOS ♦ Dynamika sprzedaży detalicznej w październiku br. wyniosła 11,2% r/r wobec 11,4% r/r we wrześniu. W skali roku wzrosła wartość sprzedaży w prawie wszystkich kategoriach, w tym o 26,2% r/r „pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach”. Obniżyła się natomiast (o 3,0% r/r) wartość sprzedaży pojazdów. ♦ Po wyeliminowaniu wpływu wzrostu cen, dynamika sprzedaży wyniosła 6,8% r/r. Wzrost wolumenu sprzedaży został zanotowany w większości kategorii. Spadła sprzedaż pojazdów (o 1,0% r/r) oraz żywności, napojów i wyrobów tytoniowych (0,8% r/r). Handel zagraniczny Handel zagraniczny Import Eksport 2 bilans handlowy (p.o.) 13 1 12 11 0 10 9 -1 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 lis 08 sty 09 lip 08 7 maj 08 8 sty 08 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 -7% mar 11 -6% -35% lis 10 -30% lip 10 -5% wrz 10 -25% maj 10 -4% sty 10 -3% -20% mar 10 -2% -15% lis 09 -10% wrz 09 -1% lip 09 -5% maj 09 0% mar 09 1% 0% lis 08 2% 5% sty 09 10% wrz 08 3% lip 08 15% maj 08 4% mar 08 5% 20% sty 08 mld EUR mld EUR 6% 25% Źródło: Dane NBP 14 wrz 08 7% mar 08 30% 8 Handel zagraniczny 12-miesięczny deficyt na RB/PKB (p.o.) Import (r/r; l.o.) Eksport (r/r; l.o.) 35% -2 Departament Analiz i Skarbu W handlu zagranicznym we wrześniu br. zanotowano deficyt w wysokości 0,5 mld EUR (wobec 1,1 mld EUR w sierpniu), przy ukształtowaniu się wartości importu na poziomie 12,6 mld EUR i eksportu 12,2 mld EUR. Natomiast na rachunku bieżącym (RB) we wrześniu br. został zanotowany deficyt w wysokości 1,9 mld EUR (wobec 2,0 w sierpniu). Skumulowany 12-miesięczny deficyt na RB wzrósł do ok. 4,6% PKB. Deficyt na rachunku bieżącym we wrześniu br. był wynikiem ujemnego salda dochodów (1,5 mld EUR), obrotów towarowych (0,5 mld EUR) i transferów bieżących (0,1 mld EUR) oraz dodatniego salda usług (0,2 mld EUR). Deficyt na rachunku bieżącym uległ nieznacznemu obniżeniu wobec sierpnia dzięki poprawie salda obrotów towarowych i dochodów, a pomimo pogorszenia salda transferów bieżących i usług. Rynek pracy Bezrobocie i zatrudnienie Zmiana zatrudnienia r/r (lewa oś) Stopa bezrobocia (prawa oś) 6% Stopa bezrobocia rejestrowanego w październiku br. wyniosła 11,8%, utrzymując się na tym poziomie od lipca br. (wobec 11,5% w październiku 2010 r.). Liczba bezrobotnych wyniosła 1,9 mln osób. Najwyższą stopę bezrobocia zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (18,9%), a najniższą w wielkopolskim (8,6%). W październiku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 54,9 tys. ofert pracy. Jednocześnie 467 zakładów pracy zadeklarowało zwolnienie w najbliższym czasie 30,9 tys. pracowników, w tym z sektora publicznego 16,4 tys. 14% 5% 13% 4% 11,8% 3% 12% 2,5% 2% 11% 1% 0% 10% -1% 9% -3% sty 08 mar 08 maj 08 lip 08 wrz 08 lis 08 sty 09 mar 09 maj 09 lip 09 wrz 09 lis 09 sty 10 mar 10 maj 10 lip 10 wrz 10 lis 10 sty 11 mar 11 maj 11 lip 11 wrz 11 -2% 8% Źródło: Dane GUS Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło w październiku 2011 r. o 2,5% r/r i obniżyło się w skali miesiąca o 0,1%, kształtując się na poziomie 5,5 mln osób. Przeciętne wynagrodzenie w sektorze wzrosło o 5,1% r/r i wyniosło 3 617 PLN. Realnie wynagrodzenia wzrosły w październiku o 0,3% r/r, przy ukształtowaniu się wskaźnika inflacji na poziomie 4,3% r/r. ♦ Inflacja Inflacja Ujęcie r/r 2,0% CPI PPI HICP Bazowa netto* CPI PPI HICP Bazowa netto* 1,5% 1,0% 0,5% -0,5% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 0,0% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% Ujęcie m/m Źródło: Dane GUS, NBP: *Wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen żywności i energii ♦ W październiku wskaźnik inflacji CPI (cen towarów i usług konsumpcyjnych, dane GUS) wzrósł do 4,3% r/r z 3,9% r/r zanotowanego we wrześniu, utrzymując się od początku 2011 r. powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego NBP na poziomie 3,5% r/r. Największy wpływ na wzrost wskaźnika CPI miały podwyżki cen związanych z mieszkaniem, podwyższając wskaźnik o 1,52 pkt. proc. Najbardziej w skali roku wzrosły ceny w kategoriach: transport (o 9,1% r/r), w tym ceny paliw (o 16,1% r/r); mieszkanie (o 5,9% r/r), w tym nośniki 9 Departament Analiz i Skarbu energii (o 7,7% r/r); oraz żywność, napoje bezalkoholowe i alkoholowe oraz wyroby tytoniowe (o 4,1% r/r), w tym żywność (o 3,9% r/r). Obniżyły się natomiast ceny odzieży i obuwia (o 1,6% r/r). ♦ W październiku inflacja bazowa netto (po wyłączeniu cen żywności i energii) – wzrosła do poziomu 2,8% r/r. Pozostałe miary inflacji bazowej również wzrosły, kształtując się przedziale 3,7%-4,3% r/r. ♦ Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu PPI wyniósł w październiku br. 8,5% r/r (8,4% we wrześniu po korekcie). Najwyższy wzrost cen odnotowano w górnictwie i wydobywaniu (o 10,4% r/r). Wysoka dynamika PPI, będąca m.in. skutkiem wzrostu cen surowców na rynkach światowych i osłabienia złotego w ostatnich miesiącach, wraz ze wzrostem podatków i opłat przekłada się na wzrost cen konsumpcyjnych, podtrzymując wysoki wskaźnik inflacji CPI. * Podaż pieniądza Dynamika podaży pieniądza w Polsce Pieniądz M3, gotówka w obiegu, należności (r/r) Depozyty i kredyty (r/r) 450 lip 11 0% wrz 11 500 maj 11 5% mar 11 550 lis 10 10% sty 11 600 lip 10 650 15% wrz 10 20% maj 10 700 mar 10 -10% 25% lis 09 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 0% 750 sty 10 10% 30% lip 09 20% 850 mld PLN 800 wrz 09 30% Depozyty - wolumen Depozyty - zmiana r/r 35% maj 09 40% 40% sty 09 należności od gospodarstw domowych należności od przedsiębiorstw podaż pieniądza M3 gotówka w obiegu Kredyty - wolumen Kredyty - zmiana r/r mar 09 50% Źródło: Dane NBP Podaż pieniądza w Polsce Data październik 2010 grudzień 2010 sierpień 2011 wrzesień 2011 październik 2011 gotówka w obiegu M1 M2 M3 nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) 92 025 2,9% 420 153 11,0% 748 187 7,0% 756 552 6,4% 92 707 3,3% 449 192 15,7% 774 658 8,4% 783 648 8,8% 97 241 4,8% 449 241 6,7% 800 242 8,3% 815 802 8,8% 99 333 8,4% 444 752 6,1% 814 265 9,4% 829 473 10,2% 99 500 8,1% 442 060 5,2% 817 585 9,3% 835 655 10,5% Źródło: Dane NBP ♦ Wartość depozytów ogółem wzrosła w ciągu miesiąca o 3,2 mld PLN, tj. o 0,4% do 718,1 mld PLN, w tym: gospodarstw domowych o 4,0 mld PLN, tj. o 0,9% do 456,4 mld PLN; przedsiębiorstw o 0,6 mld PLN, tj. o 0,3% do 181,3 mld PLN; a instytucji samorządowych o 1,5 mld PLN, tj. o 6,6% do 24,8 mld PLN. Spadły natomiast depozyty niemonetarnych instytucji finansowych o 1,7 mld PLN, tj. o 4,4% do 38,2 mld PLN. ♦ Wartość kredytów ogółem wzrosła w październiku o 0,5 mld PLN, tj. o 0,1% do 841,8 mld PLN. Wartość kredytów dla przedsiębiorstw wzrosła o 1,2 mld PLN, tj. o 0,5% do 245,0 mld PLN; a dla instytucji samorządowych o 0,6 mld PLN, tj. o 1,8% do 35,4 mld PLN. Spadła natomiast wartość kredytów dla gospodarstw domowych o 0,8 mld PLN, tj. o 0,1% do 530,0 mld PLN; oraz dla niemonetarnych instytucji finansowych o 0,7 mld PLN, tj. o 2,6% do 27,5 mld PLN. Na spadek złotowej wyceny walutowych kredytów mieszkaniowych w październiku 2011 r. wpłynęła aprecjacja złotego: względem euro o 1,5% i względem franka szwajcarskiego o 1,5%, w efekcie czego wartość kredytów walutowych ogółem obniżyła się o ok. 3,2 mld PLN, w tym dla gospodarstw domowych o ok. 3,0 mld PLN. * Dane dotyczące kredytów i depozytów przedstawiane są w niniejszym raporcie zgodnie z klasyfikacją przyjętą w publikacji NBP „Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji” 10 Departament Analiz i Skarbu Finanse publiczne Budżet państwa Wykonanie deficytu budżetu państwa w 2011 r. I II III IV V VI VII VIII -2,8 -14,4 -17,3 -21,6 -23,7 -20,4 -21,1 -20,7 Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa IX X XI -21,9 -22,5 XII obligacje 0 33,9 35 -5 bony skarbowe środki przechodzące prywatyzacja zagraniczne harmonogram na 2011 r. styczeń-wrzesień -2,8 30 -10 25 -15 styczeń-październik 21,6 21,2 20 -14,4 -20 15,0 -18,3 15 12,1 9,0 9,8 -25 10 -24,9 -30 -29,6 -35 5 -2,9 -32,1 -35,2 -40 Harmonogram na 2011 r. 7,0 0 -36,2 Wykonanie -37,7 -38,9 -38,2 -5 -40,2 -45 -10 Źródło: Dane MF Wg szacunkowego wykonania budżetu państwa (wg MF) po październiku br., deficyt budżetu państwa wyniósł 22,5 mld PLN (tj. 56,1% rocznego planu opiewającego na 40,2 mld PLN). Na realizację deficytu złożyły się dochody na poziomie 231,9 mld PLN oraz wydatki na poziomie 254,4 mld PLN. Realizacja deficytu na poziomie niższym niż założono w harmonogramie wykonania budżetu jest skutkiem wpłaty z zysku NBP za 2010 r. (o ok. 4,5 mld PLN wyższej niż założono w Ustawie budżetowej na 2011 r.) oraz wyższych dochodów z VAT, w efekcie wyższej niż zakładano inflacji oraz sprzedaży detalicznej. Polskie SPW w portfelach kluczowych grup inwestorów 170 Banki mld zł Inwestorzy zagraniczni Fundusze emerytalne Polskie SPW w portfelach banków krajowych 150 mld zł 160 140 150 140 130 130 120 120 110 100 110 90 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 SPW posiadane przez inwestorów zagranicznych wrz 10 100 80 Zmiany SPW w portfelach inwestorów zagranicznych 165 15 mld zł Bony skarbowe Obligacje skarbowe mld zł 155 Bony skarbowe 145 Obligacje skarbowe 10 135 125 5 115 105 0 95 85 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 sty 10 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 -5 sty 10 75 Źródło: MF Wartość nominalna polskich skarbowych papierów wartościowych (SPW) wzrosła w październiku br. o 3,1 mld PLN do 518,9 mld PLN (wobec 506,9 mld PLN na koniec 2010 r.). Zaangażowanie inwestorów zagranicznych w SPW w październiku wzrosło o 0,6 mld PLN do poziomu 158,3 mld PLN, w przypadku OFE – o 3,9 mld PLN do 127,0 mld PLN, a w przypadku banków krajowych spadło o 2,7 mld PLN do poziomu 100,8 mld PLN. Zaangażowanie inwestorów zagranicznych rośnie od końca 2008 r., osiągając udział ponad 30%, natomiast zaangażowanie banków krajowych – spada od początku 2010 r. (z udziałem kształtującym się obecnie na poziomie poniżej 20%). Jednocześnie w ostatnich miesiącach zaangażowanie OFE w SPW kształtuje się w przedziale 23%-25%. 11 Departament Analiz i Skarbu 2. Europa Zachodnia Ostatnie wydarzenia dotyczące europejskiego kryzysu zadłużenia: 14.09: Spotkanie przywódców Niemiec i Francji z premierem Grecji, który zostaje upomniany, aby jak najszybciej wdrożyć uzgodniony na szczycie 21.07 plan reform. Dotychczasowe działania nie pozwoliły osiągnąć zamierzonych celów fiskalnych i strukturalnych. 20.09: Agencja ratingowa S&P obniżyła rating Włoch o jeden stopień do „A/A-1” z „A+/A-1+” pozostawiając negatywną perspektywę ratingu w przyszłości. Agencja uzasadniła swoją decyzję pogarszającą się perspektywą wzrostu gospodarczego kraju oraz niestabilną sytuacją polityczną kraju, która nie pozwala na szybkie przeprowadzenie potrzebnych reform finansów publicznych. 22.09: Grecja musi wdrożyć plan dalszych reform, dzięki którym będzie mogła uzyskać dalsze finansowanie zadłużenia z MFW i UE. W reakcji greckie związki zawodowe przeprowadziły 24-godzinny strajk generalny. 29.09: Niemiecki rząd zaakceptował przyznanie funduszowi EFSF nowych funkcji: udzielania zapobiegawczych pożyczek, przyznawania pomocy na rekapitalizację sektora bankowego oraz zakupu obligacji państw na rynku pierwotnym i wtórnym w przypadku istotnego rynkowego zagrożenia. Było to jedno z założeń porozumienia z 21.07. 03.10: Rozpoczęły się rozmowy na temat zwiększenia udziału sektora prywatnego w restrukturyzacji greckiego zadłużenia. Wg dotychczasowego porozumienia miał on ponieść 21% straty na greckim długu, jednak sytuacja fiskalna Grecji uległa pogorszeniu. Ustalono również, że kolejna transza pomocy może być przyznana najpóźniej do połowy listopada br. 14.10: Słowacja, jako ostatnia z państw strefy euro, ratyfikowała zmiany w EFSF. 21.10: Grecki parlament, pomimo wielu protestów, zatwierdził kolejny pakiet reform fiskalnych, co powinno pozwolić na otrzymanie kolejnej transzy (8 mld EUR) środków z MFW i UE w listopadzie br. 23.10: Liderzy państw UE zbliżają się do porozumienia w sprawie rekapitalizacji sektora bankowego oraz sposobu „lewarowania” funduszu EFSF, dzięki czemu chcą uspokoić rynki finansowe i zapobiec wzrostowi rentowności obligacji innych zagrożonych państw strefy euro, w tym przede wszystkim Włoch i Hiszpanii. 27.10: Strefa euro doszła do porozumienia w sprawie przyznania pomocy dla Grecji przy zwiększeniu udziału sektora bankowego, z którym uzgodniono redukcję wartości greckich obligacji o 50%, dzięki czemu dług Grecji obniży się ze 156% PKB obecnie do 120% PKB w 2020 r. Podniesiono również możliwości pożyczkowe EFSF z 440 mld EUR do ok. 1 bln EUR (przy użyciu dźwigni finansowej). W celu zapewnienia stabilności finansowej w systemie bankowym utworzone zostaną specjalne bufory bezpieczeństwa, w tym podniesienie kapitału podstawowego Core Tier 1 do 9,0%. Wg szacunków EBA na rekapitalizację banków potrzebne będzie ok. 106 mld EUR, jednak wg innych szacunków (m.in. agencji Reuters), kwota ta może być 2-krotnie wyższa. 02.11: Premier Grecji poinformował, że zatwierdzenie nowego planu reform będzie wymagało przeprowadzenia referendum w tej sprawie. Może się ono odbyć najwcześniej w grudniu, co może doprowadzić do pogorszenia sytuacji na rynkach finansowych. W efekcie pojawiły się informacje o ewentualności wyjścia Grecji ze strefy euro. 09.11: Premier Włoch Silvio Berlusconi potwierdził, że poda się do dymisji zaraz po zaakceptowaniu przez włoski rząd pakietu reform fiskalnych, których domaga się UE. Jednocześnie poinformował, że utworzenie nowego rządu odbędzie się poprzez wcześniejsze wybory, które odbędą się najwcześniej w lutym 2012 r. 10.11: KE wyraziła swoje obawy na temat zagrożeń w przypadku rozpadu strefy euro. Wg nieoficjalnych informacji (Reuters) prowadzone były francusko-niemieckie rozmowy nt. radykalnych zmian w UE, które m.in. obejmowałyby ustanowienie bardziej zintegrowanej i mniejszej strefy euro. 14.11: Prezydent Włoch na nowego szefa rządu powołał Mario Montiego, byłego komisarza KE, ekonomistę. Obecnie ma on poparcie głównych partii opozycji oraz partii Berlusconiego (PDL). 12 Departament Analiz i Skarbu Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - II kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Q1 2011 Q2 strefa Euro 0,3 0,8 0,2 Niemcy 0,5 1,3 Francja 0,3 Wielka Brytania 4% 2% 0% -2% Q3 0,2 1,9 0,3 0,5 0,9 -0,1 0,7 -0,5 Prognoza KE Q1 2011 Q2 Q3 2,4 1,6 1,4 1,5 0,5 1,3 3,8 4,6 2,9 2,6 2,9 0,8 1,5 0,4 1,4 2,2 1,6 1,6 1,6 0,6 1,4 0,5 0,2 2,5 1,5 1,6 0,7 0,7 0,6 1,5 2011 2012 2013 Włochy 0,1 0,1 0,3 b.d. 1,5 1,0 0,8 b.d. 0,5 0,1 0,7 Hiszpania 0,2 0,4 0,2 0,0 0,7 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 1,4 Portugalia -0,5 -0,6 -0,1 -0,4 1,1 -0,4 -1,0 -1,7 -1,9 -3,0 1,1 Grecja b.d. b.d. b.d. b.d. -8,6 -8,3 -7,4 -5,2 -5,5 -2,8 0,7 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 wrz-07 cze-07 -10% mar-07 -8% cze-08 -6% mar-08 -4% gru-07 Niemcy strefa euro Francja Wlk. Bryt. Włochy Hiszpania Portugalia Grecja Wzrost r/r 2010 Q4 Wg wstępnych danych Eurostatu PKB strefy euro oraz całej Unii Europejskiej wzrósł w III kw. br. o 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Pomimo wciąż stabilnego (w relacji do poprzedniego kwartału) wzrostu wyraźnie zarysowały się ryzyka dla rozwoju gospodarczego regionu w IV kw. br. oraz w 2012 r. Wzrost PKB był niższy m.in. w Niemczech i Wielkiej Brytanii, a wskaźniki makroekonomiczne (m.in. dot. produkcji przemysłowej, konsumpcji i wymiany handlowej) za kolejne miesiące wskazują na dalsze spowolnienie rozwoju w całej strefie euro i UE. Komisja Europejska opublikowała prognozy European Economic Forecast – Autumn 2011, w których szacuje, że wzrost PKB w strefie euro zwolni w 2012 r. do 0,5%, po czym ponownie wzrośnie do 1,3% w 2013 r. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa Indeks wielkości produkcji (2005=100) Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) 12% 115 9% 110 5,5% 6% 105 3% lip-11 kwi-11 sty-11 paź-10 20 52 5 10 0 -10 -20 Włochy Hiszpania Grecja Portugalia lip-11 50,8 50,1 49,1 48,5 48,248,5 48,3 47,4 47,1 47,3 46 -30 44 -40 42 43,3 43,743,9 43,2 40,5 paź-11 kwi-11 sty-11 paź-10 lip-10 kwi-10 sty-10 lip-09 sty-09 paź-09 Produkcja przemysłowa (L.O.; %; r/r) Ceny producentów (L.O.; %; r/r) Indeks nastrojów producentów (P.O.; pkt.) Zamówienia w przemyśle (P.O.; %; r/r) kwi-09 Wielka Brytania Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 50,3 48 -10 paź-08 Francja pkt. 50 0 -5 -20 Niemcy Wzrost lip-10 kwi-10 sty-10 paź-09 lip-09 kwi-09 sty-09 paź-08 strefa euro 10 -15 Wrzesień 2011 r. -15% 54 lip-08 -2,0% Wskaźnik PMI dla przemysłu w państwach Europy Zachodniej %, pkt. sty-08 -2,3% Sierpień 2011 r. -12% % kwi-08 -1,8% Lipiec 2011 r. -9% 30 -25 -2,7% -6% Produkcja przemysłowa w strefie euro 15 -0,6% -3% lip-08 kwi-08 sty-08 sty-07 kwi-07 80 paź-07 85 lip-07 90 75 0% strefa euro Niemcy Francja Portugalia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja 95 Spadek 100 2,3% 2,2% -50 40 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Irlandia Źródło: Eurostat, Markit ♦ Dynamika produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu spadła do 2,2% r/r (z 6,0% r/r po korekcie w sierpniu), wobec oczekiwań na poziomie 3,3% r/r. Niższą dynamikę odnotowano we wszystkich kategoriach produkcji, w tym spadek produkcji dóbr trwałego użytku (-1,3% r/r) oraz energii (-2,9% r/r). Spowolnienie było widoczne we wszystkich spośród wybranych państw Europy Zachodniej, przy czym wzrost odnotowano tylko w Niemczech (5,5% r/r) i Francji (2,3% r/r). W Hiszpanii, Grecji i Portugalii kontynuowany był trwający od wielu miesięcy trend spadkowy. 13 Departament Analiz i Skarbu Szereg czynników wskazuje na dalsze spowolnienie produkcji w kolejnych miesiącach, w tym silny spadek zamówień dla przemysłu (o 6,4% m/m), PMI dla przemysłu do 47,1 pkt. oraz indeksu nastrojów producentów do -6,6 pkt. ♦ Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 120 6% 115 4% 110 2,0% 2% 1,5% 0,6% 105 b.d. 0% b.d. 100 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. -4% Wrzesień 2011 r. -5,8% -6,2% -8% lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 -6% kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 Wielka Brytania Niemcy Portugalia Grecja kwi-08 lip-07 sty-07 kwi-07 85 paź-07 Francja strefa euro Włochy Hiszpania 90 80 -1,3% -2% 95 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych) ♦ Sprzedaż detaliczna w strefie euro spadła we wrześniu o 1,3% r/r (po wzroście o 0,1% r/r w sierpniu), podczas gdy oczekiwano spadku o 0,5% r/r. Wg ostatnich dostępnych szczegółowych danych (za sierpień) kontynuowany był spadek sprzedaży paliw na stacjach benzynowych (-3,1% r/r); malała także sprzedaż sprzętu elektrycznego i mebli (-1,9% r/r) oraz odzieży i obuwia (-0,6% r/r). Wzrosła natomiast dynamika sprzedaży elektroniki (3,0% r/r) oraz leków (2,9% r/r). Spośród państw regionu Europy Zachodniej dodatnia dynamika utrzymała się we Francji, Wielkiej Brytanii i Niemczech, natomiast w dalszym ciągu malała konsumpcja w państwach Europy Południowej. ♦ W ostatnich miesiącach znacznie pogorszyły się wskaźniki nastawienia konsumentów do sytuacji gospodarczej w strefie euro, co jest efektem niepokojów społecznych związanych z silnym zacieśnianiem polityki fiskalnej w większości państw członkowskich, spowolnieniem gospodarczym, wzrostem bezrobocia i inflacji. Pogorszenie sytuacji finansowej gospodarstw domowych będzie niekorzystnie wpływało na dane o sprzedaży w kolejnych miesiącach. Handel zagraniczny Handel zagraniczny - strefa euro oraz jej główni partnerzy handlowi strefa euro - import, eksport, bilans handlowy 160 Bilans handlowy (S.A.*; mld EUR; P.O.) mld EUR Stany Zjednoczone mld EUR Import spoza strefy euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 10 5 140 % 70 Eksport do USA (L.O.; mld EUR) Import z USA (L.O.; mld EUR) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) 20 Eksport poza strefę euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 150 22 mld EUR 18 60 50 40 16 130 30 20 14 0 120 10 12 0 10 110 -5 -20 -30 100 Import z Chin (L.O.; mld EUR) Export do Chin (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 18 60 50 16 22 40 30 16 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 % 70 mld EUR Import z Rosji (L.O.; mld EUR) Eksport do Rosji (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 20 18 20 14 60 50 40 30 20 14 10 12 10 10 0 12 -10 10 -20 8 0 -10 -20 8 -30 Źródło: Reuters 14 -30 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 -40 lip-07 4 paź-07 -50 sty-07 -40 6 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 6 4 -50 Rosja % 70 mld EUR 20 paź-09 sty-09 Chiny 22 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 -40 paź-07 4 sty-07 -10 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 6 kwi-07 90 -10 8 -50 Departament Analiz i Skarbu W ostatnich miesiącach widoczne jest spowolnienie dynamiki wymiany handlowej państw strefy euro z ich głównymi partnerami handlowymi, w tym m.in. z Chinami i USA. We wrześniu spadły wartości importu (do 148,1 mld EUR) i eksportu (do 151,0 mld EUR), przy czym import malał szybciej, dzięki czemu odnotowano 2,9 mld EUR nadwyżki w wymianie handlowej. Roczna dynamika importu i eksportu spadła, ale była dodatnia i wyniosła odpowiednio 8,0% r/r i 10,0% r/r. ♦ Rynek pracy Rynek pracy w strefie euro 5 % Stopa bezrobocia (%) Wynagrodzenia (L.O.; %; r/r) Zatrudnienie (L.O.; %; r/r) Stopa bezrobocia (P.O.; %) 4 % 3,5% 3 11,0 UE 10,5 Strefa euro 10,0 Niemcy 10,2 5,8 10,0% 2 9,5 Wielka Brytania 1 9,0 Francja 0 8,5 Włochy -1 8,0 Hiszpania -2 7,5 Grecja* -3 7,0 Portugalia sty-07 mar-07 maj-07 lip-07 wrz-07 lis-07 sty-08 mar-08 maj-08 lip-08 wrz-08 lis-08 sty-09 mar-09 maj-09 lip-09 wrz-09 lis-09 sty-10 mar-10 maj-10 lip-10 wrz-10 lis-10 sty-11 mar-11 maj-11 lip-11 0,4% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 9,7 8,3 b.d. 9,9 8,3 22,6 17,6 b.d. % 12,5 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 Źródło: Eurostat, *dane za II kw. 2011 r. ♦ Stopa bezrobocia w strefie euro wzrosła we wrześniu o 0,1 p.p. do 10,2%, po wzroście liczby bezrobotnych o 188 ty. do 16 mln 198 tys. osób – liczba bezrobotnych wzrosła 5 miesiąc z rzędu. ♦ Spośród państw Europy Zachodniej sytuacja na rynku pracy kształtuje się najgorzej w państwach najbardziej dotkniętych przez kryzys zadłużenia – Hiszpanii, Grecji i Portugalii. Wysokie bezrobocie w tych państwach dotyka przede wszystkim ludzi młodych: stopa bezrobocia wśród osób do 25 roku życia wynosi w nich odpowiednio 48,0%, 43,5% i 27,1%, podczas gdy średnia w strefie euro dla tej grupy to 21,2%. Inflacja Inflacja w strefie euro i stopa procentowa EBC - prognoza* 4,5 Inflacja HICP (r/r) Inflacja HICP w strefie euro Inflacja bazowa Stopa procentowa EBC Cel inflacyjny EBC % 4,0 3,5 3,0 Portugalia 4,0% Grecja 3,0% 2,5 Włochy 2,0 1,5 Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 2,9% Hiszpania 3,8% Wielka Brytania 5,0% 1,0 Francja 0,5 0,0 Niemcy lip-12 paź-12 sty-12 kwi-12 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 kwi-08 sty-08 -0,5 -1,0 2,5% 2,9% strefa euro 1,0% 3,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% Źródło: Eurostat, Reuters. *Prognozy rynkowe – Reuters ♦ Inflacja w strefie euro utrzymała się w październiku na poziomie z września i wyniosła 3,0% r/r. W ciągu miesiąca ceny wzrosły o 0,3%. Najsilniej rosły ceny transportu (5,3% r/r), głównie wskutek wzrostu cen paliw (14,1% r/r) oraz ceny związane z mieszkaniem (5,1% r/r), gdzie również główną rolę odegrały ceny energii (oleju opałowego 24,1% r/r, gazu 10,1% r/r i energii elektrycznej 7,5% r/r). Ceny żywności wzrosły o 3,1% r/r. Wskaźnik inflacji bazowej również pozostał na poziomie sprzed miesiąca i wyniósł 2,0% r/r. ♦ W ostatnich miesiącach inflacja HICP rosła najszybciej w Wielkiej Brytanii, Włoszech i Portugalii, jednak wzrost był widoczny w niemal wszystkich państwach strefy euro i UE. 15 Departament Analiz i Skarbu Podaż pieniądza M3 Podaż pieniądza M3 % 14 Wolumen Dynamika r/r mld EUR 9300 4 3,1% 9150 2 9000 0 8850 -2 8700 maj-11 maj-10 maj-09 maj-08 wrz-11 6 sty-11 9450 wrz-10 8 sty-10 9600 wrz-09 10 sty-09 9750 wrz-08 12 sty-08 Podaż pieniądza M3 w strefie euro wzrosła we wrześniu 2011 r. o 3,1% r/r, po wzroście o 2,7% r/r w sierpniu b.r. Wartość kredytów ogółem wzrosła o 2,4% r/r (2,5% w sierpniu), dynamika kredytów dla sektora prywatnego o 1,6% (1,8% w sierpniu). Kredyty dla gospodarstw domowych wzrosły o 2,9% (2,9% w sierpniu), w tym kredyty mieszkaniowe o 3,9% (3,9% w sierpniu). Dynamika kredytów dla przedsiębiorstw wyniosła 1,6% r/r (1,5% w sierpniu). 9900 Kredyty i depozyty Kredyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe wrz-11 -4 sty-11 4400 maj-11 -1 4000 wrz-10 -2 maj-10 4500 sty-10 0 4200 wrz-09 0 sty-09 2 4600 maj-09 4700 1 4400 wrz-08 2 4600 sty-08 4 mld EUR 4800 maj-08 6 4800 Zmiana r/r 5000 sty-07 4900 3 wrz-11 4 maj-11 8 sty-11 10 5000 wrz-10 5100 5 maj-10 6 sty-10 12 wrz-09 5200 maj-09 7 sty-09 14 wrz-08 5300 sty-08 8 maj-08 16 wrz-07 5400 sty-07 9 maj-07 Wolumen % mld EUR wrz-07 % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r maj-07 Wolumen 3800 Depozyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe Wolumen % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r mld EUR Wolumen Zmiana r/r 9 5900 % 14 8 5700 12 1650 7 5500 10 1600 6 5300 8 1550 6 1500 4 1450 5 mld EUR 1700 5100 Źródło: EBC 16 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 sty-07 maj-07 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 maj-09 1300 sty-09 4500 2 wrz-08 1350 -2 maj-08 0 sty-08 1400 4700 wrz-07 2 3 maj-07 4900 sty-07 4 Departament Analiz i Skarbu Kredyty - Europa Zachodnia Francja gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r Niemcy przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r 1150 % 12 14 1100 10 1800 12 1050 8 1600 10 1000 6 1400 1200 % 16 mld EUR 8 950 mld EUR 2000 Włochy % 16 wrz-11 sty-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 sty-08 maj-08 wrz-07 maj-07 sty-07 650 wrz-10 400 -4 maj-10 -4 700 sty-10 600 -2 wrz-09 -2 sty-09 750 maj-09 800 0 wrz-08 0 sty-08 1000 800 maj-08 2 2 wrz-07 850 sty-07 900 4 maj-07 6 4 Hiszpania przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r 1300 % 35 14 1200 30 1050 12 1100 10 1000 25 1000 950 przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r mld EUR gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r mld EUR 1100 wrz-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 maj-09 sty-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 -5 maj-07 300 sty-07 -4 sty-11 700 400 wrz-10 750 -2 maj-10 800 0 sty-10 500 wrz-09 0 5 sty-09 600 maj-09 850 2 wrz-08 900 10 maj-08 15 700 sty-08 800 4 wrz-07 6 sty-07 900 maj-07 8 20 Źródło: EBC 17 Departament Analiz i Skarbu 3. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - III kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Czechy Q1 2011 Q2 0,5 0,9 Wzrost r/r Q3 2010 Q4 Q1 2011 Q2 Q3 0,1 0,0 2,7 2,8 2,2 1,5 Węgry 0,2 0,5 0,2 0,5 2,5 1,9 1,7 1,5 Słowacja 0,8 0,8 0,8 0,7 3,4 3,4 3,4 3,2 Litwa 1,8 2,1 1,8 1,3 4,4 5,4 6,5 7,2 Łotwa 0,9 1,1 2,0 1,3 3,1 3,0 5,1 5,3 Estonia 2,0 3,1 1,7 0,8 6,0 9,5 8,4 7,9 Polska 0,9 1,1 1,1 b.d. 3,9 4,4 4,5 b.d. Czechy W ęgry Słowacja Litwa Łotwa Estonia wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 cze-07 wrz-07 Polska mar-07 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% Źródło: Eurostat; dane odsezonowane. Produkcja przemysłowa Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) Wskaźnik PMI dla przemysłu 25% 60 Lipiec 2011 r. Siepień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20% 55 51,7 51,7 50 48,2 15% 45 9,6% 10% 8,3% 7,4% 7,9% 5,5% 5% Polska 35 W ęgry Litwa Łotwa Estonia Polska Indeks wielkości produkcji (2005=100) 160 160 150 150 140 140 130 130 120 120 110 Estonia Litwa Łotwa strefa euro 110 lip-11 sty-11 kwi-11 paź-10 lip-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 80 kwi-07 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 paź-08 90 lip-08 sty-08 100 kwi-08 paź-07 sty-07 kwi-07 90 lip-07 Słowacja Polska Czechy Węgry strefa euro 100 80 kwi 11 lip 11 paź 11 Ukraina lip 10 paź 10 sty 11 Słowacja paź 09 sty 10 kwi 10 Węgry Indeks wielkości produkcji (2005=100) paź 08 sty 09 kwi 09 lip 09 0% sty 08 kwi 08 lip 08 30 sty 07 kwi 07 lip 07 paź 07 3,0% 2,5% Czechy Czechy 40 6,6% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ 18 Dynamika produkcji przemysłowej była wyższa w porównaniu z okresem wakacyjnym we wszystkich analizowanych państwach z wyjątkiem Czech, Ukrainy i Estonii. Największe wyhamowanie dynamiki produkcji było obserwowane w Estonii, gdzie wskaźnik obniżył się z ponad 20% do 5,5%. Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 16% 120 150 12% 110 130 11,6% 10% 105 120 100 8% 110 95 4% 8,1% 6% 0,3% 0% b.d. -2% -1,7% kwi-11 lip-11 sty-11 kwi-11 -4% paź-10 sty-11 sty-08 sty-08 4,4% 2% Wielka Brytania Węgry LitwaNiemcy Portugalia Estonia Grecja kwi-08 kwi-08 lip-08 lip-08 paź-08 paź-08 sty-09 sty-09 kwi-09 kwi-09 lip-09 lip-09 paź-09 paź-09 sty-10 sty-10 kwi-10 kwi-10 lip-10 lip-07 lip-07 sty-07 kwi-07 90 85 paź-07 paź-07 Francja Czechy strefa euro Słowacja Włochy Łotwa Hiszpania Polska lip-10 paź-10 100 90 80 14,6% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 14% 115 140 -3,7% -6% Czechy Węgry Słowacja Ukraina Litwa Łotwa Estonia Polska Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych), SSC of Ukraine (sprzedaż w cenach bieżących). *Dane za okresy od początku roku. We wrześniu dynamika sprzedaży detalicznej obniżyła się we wszystkich krajach z wyjątkiem Litwy. Najwyższa dynamika sprzedaży detalicznej została zanotowana na Ukrainie (14,6%) a najniższa na Słowacji (-3,7%). ♦ Handel zagraniczny Import - indeks 2000=100 Eksport - indeks 2000=100 360 Import - dynamika (%, r/r) lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 Eksport - dynamika (%, r/r) 14 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 12 paź-08 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 140 paź-08 160 140 sty-08 180 160 kwi-08 200 180 lip-07 220 200 paź-07 240 220 sty-07 260 240 kwi-07 280 260 sty-08 300 280 kwi-08 320 lip-07 300 sty-07 320 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 paź-07 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 kwi-07 360 25 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20 10 8 Węgry Polska 11,4 12,1 5,8 7,3 16,9 19,2 12,5 6,8 2,7 0 -2 Czechy 5 8,2 14,8 5,2 -0,9 0 13,6 10 7,6 4 2 3,7 3,9 7,3 4 3,6 9,9 9,7 12,3 12,4 15 6 Słowacja Czechy Węgry Polska Słowacja Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 19 Departament Analiz i Skarbu Rynek pracy Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia 20% Polska 9,4% 12,8% Estonia 15% Łotwa 15,5% Litwa 10% 8,7% Ukraina 5% Łotwa Litwa Estonia Słowacja W ęgry Słowacja Polska lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 Czechy 0% 13,5% W ęgry 9,9% Czechy 0% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 6,6% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine, urzędy statystyczne. *Dane za I kwartał 2011 r. ** Wg GUS stopa bezrobocia wyniosła w marcu br. 13,1%. Inflacja Inflacja HICP (r/r) Polska 3,8% Estonia Łotwa 4,3% Litwa 4,2% Ukraina 5,9% Słowacja 4,6% Węgry 3,8% Czechy 1% Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 4,7% 2,6% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ Październikowa inflacja w państwach regionu była stosunkowo wysoka. Miesięczna dynamika obniżyła się nieznacznie na Litwie, Łotwie i Estonii, natomiast wzrosła na Słowacji, Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Najniższą inflacją w regionie charakteryzowały się Czechy (2,6%), co mogło wynikać z ujemnej dynamiki sprzedaży detalicznej oraz spadku dynamiki PKB. Na Węgrzech inflacja wyniosła 3,8%, a na Słowacji 4,6%. 20 Departament Analiz i Skarbu 3. Stany Zjednoczone Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na zmianę PKB 8% Poddano rewizji dane o PKB USA, który ostatecznie wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak dotychczas szacowano o 2,5%. Korekcie uległy m.in. dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście okazał się ujemny. 6% 4% 2,0% 2% 0% -2% -4% wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 wrz-07 -10% cze-07 -8% cze-10 Eksport netto Konsumpcja prywatna Inwestycje prywatne brutto Wydatki i inwestycje rządowe PKB -6% PKB PKB per capita i nominalnie Dochód do dyspozycji w podziale na wydatki i oszczędności 49 15,5 tys. USD bln USD PKB per capita PKB prawa oś 49 12,0 15,0 7% Oszczędności Wydatki osoboste Oszczędności % dochodu bln USD 11,5 6% 48 5% 11,0 48 14,5 47 4% 10,5 3% 14,0 47 10,0 2% 46 13,5 9,5 1% 46 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 cze-07 wrz-11 cze-11 mar-11 gru-10 wrz-10 cze-10 mar-10 gru-09 wrz-09 cze-09 mar-09 gru-08 wrz-08 cze-08 mar-08 gru-07 wrz-07 cze-07 0% mar-08 9,0 13,0 wrz-07 45 Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 15% 65 pkt. 10% 60 5% 3,9% 55 0% 50,8 50 -5% 45 Produkcja przemysowa r/r ISM dla przemysu 40 -15% 35 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Dynamika produkcji przemysłowej USA wzrosła w październiku do 0,7% m/m i 3,9% r/r (oczekiwano 0,4% m/m), wobec -0,1% m/m i 3,5% r/r we wrześniu. Produkcja rosła w niemal wszystkich kategoriach, jednak wyraźnie szybciej w przypadku pojazdów i części (3,1% m/m) oraz przemysłu wydobywczego (2,3% m/m i 6,0% r/r). Źródło: Reuters 21 Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 400 380 Indeksy zaufania konsumentów 15% 80 7,3% 10% 70 mld USD Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów Sprzedaż detaliczna r/r Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów r/r 7.2% 360 5% pkt. 60,9 60 56,0 340 0% 50 320 -5% 40 300 -10% 30 280 -15% 20 Indeks Michigan kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 Indeks Conference Board Źródło: Reuters, U.S. Census Bureau Dynamika sprzedaży detalicznej od kilku miesięcy nieco spada, jednak wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, osiągając w październiku 0,5% m/m i 7,2% r/r (oczekiwano 0,3% m/m), po wzroście o 1,1% m/m i 7,9% r/r miesiąc wcześniej. Szczególnie mocno wzrosła sprzedaż sprzętu elektronicznego (3,7% r/r), podczas gdy dynamika w pozostałych kategoriach wahała się pomiędzy 0,0%-1,5% m/m. Początek IV kw. br. pokazuje brak wyraźnego spowolnienia konsumpcji w USA, a wskaźniki nastrojów konsumentów uległy znacznej poprawie. Korzystnie na sprzedaż w kolejnych miesiącach będzie wpływał spadek stopy bezrobocia. Handel zagraniczny Handel zagraniczny 240 220 30% mld USD Import (mld USD) Eksport (mld USD) Import (%; r/r) Eksport (%; r/r) 20% 200 10% 180 0% 160 -10% 140 -20% Bilans handlowy = -43,1 mld USD -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 120 Źródło: Reuters 22 Deficyt w handlu zagranicznym USA we wrześniu malał 4 miesiąc z rzędu osiągając 43,1 mld USD i był najniższy od grudnia 2010 r. Był to efekt dalszego wzrostu eksportu i wyhamowania importu. Z rekordowo wysokiego poziomu zaczął spadać deficyt w wymianie handlowej z Chinami, do czego przyczyniło się umocnienie chińskiego juana oraz działania rządu USA blokujące część importu z tego kraju. Departament Analiz i Skarbu Rynek nieruchomości Sprzedaż nowych domów Sprzedaż domów na rynku wtórnym 7 30% 0,42 mln sztuk Sprzedaż 50% mln sztuk Sprzedaż Sprzedaż r/r Sprzedaż r/r 20% 6,5 40% 0,38 10% 6 30% 0,36 0% 0,34 -10% 0,40 8,9% 5,5 20% 13,5% 5 10% 5,0 -20% 4,5 0,32 0% 0,307 -30% 4 -10% 0,28 -40% 3,5 -20% 0,26 -50% 3 -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0,30 Indeksy cen nieruchomości Indeks nastrojów wśród przedsiębiorców budowlanych 25 5% pkt. 20 20 0% -2,2% -5% 15 -3,6% 10 -10% -15% 5 Indeks FHFA, r/r Indeks S&P Case-Shiller -20% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 0 Źródło: Reuters, Federal Housing Finance Agency W październiku sprzedaż nieruchomości na rynku pierwotnym i wtórnym wzrosła o odpowiednio 8,9% r/r (do 307 tys. w skali roku) i 13,5% r/r (do 4,97 mln w skali roku). Pomimo to wartość ta jest rekordowo niska w przypadku nowych domów, natomiast w przypadku rynku wtórnego wielkość sprzedaży jest na poziomie z 2005 r. Indeksy cen nieruchomości powoli się podnoszą, poprawiają się również nastroje w budownictwie, co w połączeniu z perspektywą stabilizacji wzrostu gospodarczego pozwala oczekiwać powolnego ożywienia na amerykańskim rynku nieruchomości. Rynek pracy Bezrobocie 11% 10% 16 mln os. Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia 15 13,9 9% 9,0% 14 13 12 8% 11 7% 10 9 6% 8 5% lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 paź-07 lip-07 4% kwi-07 7 6 Stopa bezrobocia w USA w październiku spadła o 0,1 p.p. do 9,0%. Liczba bezrobotnych wyniosła 13,9 mln osób. Zatrudnienie poza rolnictwem wzrosło o 80 tys. osób, z czego w sektorze prywatnym wzrosło o 104 tys. os., natomiast w sektorze rządowym spadło o 24 tys. os. Wynagrodzenia w sektorze prywatnym wzrosły o 0,2% m/m do 19,53 USD/godz. Źródło: Bureau of Labour Statistics 23 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 4% -6% 25% M1 Kredyty 2% 24 M2 20% 5% 0% 4% Kredyty r/r 1,2% 0% 7,1 -2% 7,0 -4% -6% 6,7 6,6 -8% -10% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 6% 3,5% 2% 2,1% 0% -2% -4% CPI CPI bazowa PPI 20,8% Kredyty mld USD 7,4 40% 7,3 35% 7,2 30% -5% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja r/r 8% 6,1% W październiku wskaźnik inflacji CPI w USA spadł do 3,5% r/r i -0,1% m/m (oczekiwano 3,6% r/r i 0,0% m/m), wobec 3,9% r/r i 0,3% m/m we wrześniu. Głównymi czynnikami wzrostu były ceny energii (14,2% r/r) i żywności (4,7% r/r). Wskaźnik inflacji bazowej wzrósł natomiast o 0,1 p.p. do 2,1% -8% Źródło: Reuters Podaż pieniądza Podaż pieniądza, r/r 12% Depozyty Depozyty Kredyty konsumpcyjne Depozyty r/r 6% mld USD 8,6 10% 8,4 8% 8,2 15% 6,7% 8,0 10% 9,9% 4% 7,8 7,6 2% 7,4 0% 7,2 Kredyty konsumpcyjne Kredyty konsumpcyjne r/r mld USD 25% 20% 6,9 6,8 5% 0% 1,20 1,15 1,10 15% 1,05 10% 1,00 0,95 -2,7% 0,90 6,5 -10% 0,85 6,4 -15% 0,80 Departament Analiz i Skarbu Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe Kredyty dla przedsiębiorstw 10% 2,20 1,60 mld USD Kredyty mieszkaniowe Kredyty mieszkaniowe r/r 8% 15% 2,15 mld USD Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla przedsiębiorstw r/r 10% 8,8% 1,50 6% 2,10 4% 2,05 2% 2,00 0% 1,95 5% 0% 1,40 -5% 1,30 -10% -1,6% -15% 1,20 -20% -4% 1,85 -25% 1,10 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 1,90 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2% Źródło: Federal Reserve Finanse publiczne Nadwyżka/Deficyt narastająco oraz dług publiczny, % PKB 0% 98,5% 100% -0,7% -2% 95% 90% -4% 85% -6% 80% 75% -8% 70% 8,9% PKB 9,6% PKB -10% 65% Nadwyżka/deficyt, %PKB Dług publiczny, % PKB (prawa oś) sie-11 wrz-11 paź-11 cze-11 lip-11 kwi-11 maj-11 lut-11 mar-11 sty-11 lis-10 gru-10 sie-10 wrz-10 paź-10 cze-10 lip-10 kwi-10 maj-10 lut-10 mar-10 sty-10 lis-09 gru-09 sie-09 wrz-09 paź-09 cze-09 lip-09 kwi-09 maj-09 lut-09 mar-09 sty-09 lis-08 gru-08 60% paź-08 -12% Źródło: U.S. Department of Treasury; rok fiskalny w USA trwa od 1 października do 30 września 25 Departament Analiz i Skarbu 5. Japonia Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 58 Wskaźniki nastrojów przedsiębiorców 40% 55 PMI dla przemysłu Produkcja przemysłowa 56 30% 50 54 20% 46,0 45 52 45,4 10% 50 40 0% -3,3% 48 -10% 46 -20% 44 -30% 42 -40% 25 35 30 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ Usługi Przemysł We wrześniu odnotowano spadek dynamiki produkcji przemysłowej Japonii do -3,3% m/m i r/r. Na spadek wpłynęły m.in. powódź w Tajlandii, która jest ważnym odbiorcą japońskiego przemysłu, a także spowolnienie gospodarcze i zbytnie umocnienie japońskiego jena. Wg prognoz ankietowanych przez rząd przedsiębiorstw japońska produkcja przyspieszy w październiku i listopadzie, na co wskazuje również wzrost wskaźnika PMI dla przemysłu. Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 6% 44 4% 42 ♦ Sprzedaż detaliczna w Japonii wzrosła w październiku o 1,4% m/m i 1,9% r/r, powyżej prognoz na poziomie 0,6% r/r. ♦ Wzrostowy trend w japońskiej konsumpcji to głównie efekt dotacji rządowych na produkty efektywne energetycznie (samochody, sprzęt domowy). W dłuższym okresie może jednak zaważyć pogorszenie sytuacji na rynku pracy – wzrost stopy bezrobocia i spadek dochodów. 1,9% 2% 40 0% 38 -2% 36 -4% 34 -6% 32 -8% 30 Sprzedaż detaliczna r/r Indeks zaufania konsumentów 28 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Handel zagraniczny Handel zagraniczny 50% 6500 mld JPY 6000 Import Eksport r/r Eksport Import r/r 40% 5 786 5500 30% 20% 18,0% 5 512 10% 5000 0% 4500 Bilans handlowy w październiku = -273,8 mld JPY (ok. -3,5 mld USD) 4000 -10% -3,7% -20% -30% 3500 -40% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ 26 sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -50% 3000 W październiku Japonia zanotowała 279 mld JPY (ok 3,5 mld USD) deficytu w handlu zagranicznym (oczekiwano 39,9 mdl JPY nadwyżki), po spadku eksportu o 3,7% r/r (oczekiwano 0,3% r/r) i wzroście importu o 18,0% r/r (oczekiwano 15,2% r/r). Spadł przede wszystkim eksport do największego partnera handlowego Japonii – Chin (o 7,7% r/r), a także USA (o 2,3% r/r), UE (o 2,9% r/r) oraz Tajlandii (głównie w wyniku powodzi; o 5,1% r/r). Departament Analiz i Skarbu ♦ Pogorszenie sytuacji w handlu zagranicznym to efekt umocnienia japońskiego jena, spowolnienia gospodarczego u głównych partnerów handlowych kraju, a także zwiększonego importu surowców energetycznych w wyniku spadku produkcji energii po zniszczeniu elektrownii jądrowych przez trzęsienie ziemi w marcu. Rynek pracy Bezrobocie mln os. 3,8 6,0% Liczba bezrobotnych 3,6 Stopa bezrobocia (prawa oś) 5,5% 3,4 3,2 5,0% 3,0 4,5% 4,5% 2,8 ♦ Stopa bezrobocia w Japonii wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%, po wzroście liczby bezrobotnych o 130 tys. do 2,88 mln osób. 2,6 4,0% 2,88 2,4 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 3,5% kwi-07 2,2 Inflacja Inflacja r/r 0,5% 0,0% CPI CPI bazowa (po wyłączeniu cen owoców, warzyw i owoców morza) CPI bazowa (po wyłączeniu cen żywności i energii) ♦ Wskaźniki inflacji CPI w Japonii spadły w październiku do -0,1% r/r w przypadku głównego wskaźnika oraz 1,0% r/r dla inflacji bazowej (po wyłączeniu cen energii i żywności. Niski poziom konsumpcji w Japonii powoduje problemy w walce z deflacją, która trwa od blisko 3 lat. ♦ Dynamika podaży pieniądza w Japonii pozostaje na stabilnym poziomie nieco przekraczającym 2% r/r. Wyższa dynamika podaży pieniądza M1 na poziomie ponad 5%, w tym przede wszystkim gotówki w obiegu, to efekt wypłat środków po marcowym kataklizmie, który dotknął Japonię. -0,5% -1,0% -1,5% -0,1% -0,5% -2,0% -1,0% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2,5% Podaż pieniądza Podaż pieniądza r/r 6% M1 M2 M3 5,2% 5% 4% 3% 2,7% 2% 2,3% 1% -1% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0% 27 Departament Analiz i Skarbu 6. BRIC – Brazylia, Rosja, Indie i Chiny Wzrost gospodarczy i produkcja przemysłowa PKB r/r Produkcja przemysłowa 20% 15% 10% 5% 9,1% 15% 6,9% 10% 3,4% -10% 1,8% 0% -1,6% -5% Brazylia Rosja Indie Chiny -5% 3,6% 5% 3,1% 0% 13,2% Brazylia Rosja Indie Chiny -10% -15% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 cze 11 gru 10 mar 11 wrz 10 cze 10 gru 09 mar 10 wrz 09 cze 09 gru 08 mar 09 wrz 08 cze 08 gru 07 mar 08 wrz 07 cze 07 -20% mar 07 -15% Źródło: DataStream Chińska gospodarka w III kwartale br. rozwijała się w tempie nieznacznie niższym do zanotowanego w poprzednich kwartałach (9,1% r/r). Nieznacznie szybciej spada tempo wzrostu gospodarki Indii, która w III kw. br. rozwijała się w tempie 6,9% r/r. W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej Chin nadal utrzymywała się na poziomie ponad 13% r/r. Natomiast w Rosji nastąpiło obniżenie dynamiki produkcji do 3,6% r/r. Również w pozostałych krajach grupy BRIC w ostatnich miesiącach widoczne było pogorszenie koniunktory. Wskaźniki HSBC PMI dla przemysłu Październikowe wskaźniki PMI dla przemysłu w krajach BRIC wskazują na poprawę perspektyw dla przemysłu w Indiach, a także – choć w mniejszym stopniu w Chinach i Rosji. Natomiast wzrost PMI w przypadku Brazylii można interpretować jako zmniejszenie prawdopodobieństwa dalszego spadku produkcji. pkt. wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 Rosja Chiny Indie Brazylia lip 09 60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 Źródło: Markit Economics Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 25% 20% 17,2% 15% 10% 6,3% 5% Brazylia Chiny Źródło: DataStream 28 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 0% W październiku 2011 r. dynamika sprzedaży detalicznej w Chinach utrzymała się na poziomie ponad 15% ósmy miesiąc z rzędu, świadcząc o stabilności popytu krajowego. W Brazylii natomiast kontynuowana jest tendencja spadkowa dynamiki sprzedaży. Departament Analiz i Skarbu Handel zagraniczny Bilans handlowy BRIC 40 W październiku nadwyżka handlowa Chin ponownie wzrosła – do 17 mld USD, pomimo spadku eksportu do 157,5 mld USD. Natomiast w przypadku Rosji i Brazylii nadwyżki handlowe uległy nieznacznemu obniżeniu. Jednocześnie eksport wzrósł w przypadku Rosji i Indii. Brazylia Rosja Indie Chiny mld USD 35 30 25 17,0 20 15 15,7 10 5 2,4 0 -5 -9,8 -10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -15 Źródło: DataStream Eksport Brazylii 50% Import Brazylii 30 Eksport Eksport r/r 40% mld USD 30% 80% 25 25 Import Import r/r 70% 60% mld USD 50% 20% 10% 22,1 20 19,8 40% 20,5% 20 0% 30% 20% -10% 15 15 10% 19,5% 0% -20% -30% 10 -40% -10% 10 -20% -30% 40% 40 20% 35 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 sty 11 lip 10 wrz 10 lis 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 wrz 10 5 lip 10 -60% maj 10 15 -60% mar 10 10 lis 09 -40% sty 10 20 -40% wrz 09 15 25 lip 09 -20% -20% maj 09 25 18,4% 20 30 mar 09 30 0% 0% sty 09 mld USD 29,2 20% maj 09 29,3% 35 Import Import r/r sty 09 mld USD 44,9 Eksport Eksport r/r 60% maj 10 Import Rosji mar 09 80% mar 10 lis 09 sty 09 Eksport Rosji sty 10 40% lip 09 45 wrz 09 50 60% 5 maj 09 -40% mar 09 5 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 mar 09 sty 09 -50% 29 Departament Analiz i Skarbu Eksport Indii 100% Import Indii Eksport Eksport r/r 80% 35 80% 24,8 30 60% 60% 25 45 Import Import r/r mld USD mld USD 40 34,6 40% 35 20 40% 20% 36,2% 20% 15 0% 10 30 17,1% 0% 25 160 150 40% 70% 50% 140 130 20% 120 0% 15,9%110 100 90 -20% 80 30% 10% -10% -30% 70 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 -50% sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 60 mar 09 -40% wrz 11 157,5 60% 170 160 140,5 150 140 130 120 110 100 28,7% 90 80 70 60 50 40 30 mld USD Import Import r/r 170 lip 11 Eksport r/r sty 09 lip 11 Import Chin mld USD Eksport mar 09 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 Eksport Chin 80% sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 lip 11 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 lip 09 mar 09 wrz 11 90% maj 11 180 mar 11 15 lis 10 -40% sty 11 0 wrz 10 -40% sty 10 20 wrz 09 -20% maj 09 5 sty 09 -20% Źródło: DataStream Rynek pracy Stopa bezrobocia 10% Brazylia Rosja 9% 8% 7% 6,4% 6% 5,8% Źródło: DataStream 30 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 sty 10 mar 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 5% Wśród analizowanych krajów, stopa bezrobocia w październiku w Brazylii ponownie zaczęła się obniżać, osiągając 5,8%, natomiast w Rosji wzrosła do 6,4%. Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja Brazylia Rosja Indie Chiny 16% 14% 12% W październiku w krajach grupy BRIC inflacja pozostawała wysoka, przekraczając 6,5% w Indiach, Rosji i Brazylii. Najwyższa inflacja notowana jest w Indiach – ponownie zbliżając się do 10% r/r (przy wzroście cen żywności o 11% i paliw o 15%). 9,8% 10% 7,2% 8% 6,7% 6% Natomiast w Chinach w październiku kontynuowany był spadek inflacji – wskaźnik osiągnął 5,5% pierwszy raz od maja br. 5,5% 4% 2% 0% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -2% Źródło: DataStream ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. (wejdzie w życie 5.12.2011 r.). Była to pierwsza obniżka – po serii 12 podwyżek, rozpoczętych na początku 2010 r., a zakończonych podwyżką o 50 p.b. w czerwcu br. Stopy procentowe nie zostały zmienione (ostatni raz podniesiono je w lipcu br.) i wynoszą: jednoroczna benchmarkowa stopa depozytowa 3,5%, a jednoroczna stopa pożyczkowa na 6,56%. Podaż pieniądza Podaż pieniądza w Brazylii, r/r Podaż pieniądza w Rosji, r/r 40% 40% M0 35% 30% M0 30% M1 M1 M2 25% 20% M3 21,5% M2 20,1% 19,8% 20,8% 20% 15,5% 15% 10% 0% 10% 6,0% -10% 5% 1,0% Podaż pieniądza w Indiach, r/r lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 -20% mar 09 0% Podaż pieniądza w Chinach, r/r 22% 45% 20% 40% 18% 14,6% 16% M0 M1 35% M2 30% 14% 25% 15% 8% M1 10% 6% M3 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 -5% maj 09 2% sty 09 0% mar 09 8,4% 5% 4% wrz 11 M0 4,1% 12,9% 11,9% 20% 10% mar 09 13,3% 12% Źródło: DataStream 31 Departament Analiz i Skarbu III 3 Wydarzenia na rynkach finansowych 1. Rynek stopy procentowej Rada Polityki Pieniężnej (RPP), na posiedzeniu w dniach 8-9 listopada, postanowiła utrzymać stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Obecnie stopa referencyjna kształtuje się w Polsce na poziomie 4,5%. Na posiedzeniu 29 listopada Narodowy Bank Węgier podwyższył stopy procentowe o 50 p.b.. Tym samym główna stopa wynosi 6,50%. Bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 pkt bazowych. Bank Anglii utrzymał w październiku stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Od marca 2009 r. główna stopa procentowa wynosi 0,50%. Główne stopy procentowe banków centralnych w wybranych krajach (%) 6,0 13 5,5 12 11 5,0 10 4,5 9 4,0 8 3,5 7 3,0 6 2,5 5 2,0 4 1,5 3 1,0 2 0,5 1 0,0 2003 0 2004 2005 2006 2007 Strefa Euro 2008 USA 2009 2010 2003 2011 2004 2005 2006 2007 Polska Wielka Brytania 2008 Czechy 2009 2010 2011 Węgry Źródło: Reuters. Od 21 października do 18 listopada na rynku międzybankowym miesięczna stopa WIBOR wzrosła z 4,67% do 4,74%, trzymiesięczna wzrosła z poziomu 4,83% do 4,95%, natomiast sześciomiesięczna z 4,90% do 4,96%. Stopa WIBOR ON na koniec badanego okresu ukształtowała się na poziomie 4,67%, a POLONIA 4,37%. Stawki WIBOR, POLONIA i stopa referencyjna w Polsce (%) 5,00% 4,75% 4,50% 4,25% 4,00% ON Źródło: Reuters. 32 1M 3M 6M POLONIA ST REF 18 lis 14 lis 10 lis 6 lis 2 lis 29 paź 25 paź 21 paź 3,75% Departament Analiz i Skarbu 2. Rynek papierów dłużnych W okresie od 21 października do 18 listopada nastąpił spadek rentowności obligacji niemieckich w rezultacie wzrostu awersji do ryzyka na europejskim rynku długu i alokacji kapitału w instrumenty o mniejszym ryzyku. Rentowność niemieckich 10-letnich obligacji spadła o 11 p.b. do poziomu 1,97 %, 5-letnich o 22 p.b. do poziomu 1,07%, 2-letnich o 18 p.b. do poziomu 0,45%. W analizowanym okresie nastąpił również spadek dochodowości amerykańskich obligacji skarbowych. Rentowność 10-letnich obligacji amerykańskich spadła o 21 p.b. do poziomu 2,19%, 5-letnich o 15 p.b. do poziomu 1,06%, natomiast 2-letnich wzrosła o 1 p.b. do 0,28%. Na europejskim rynku długu panowała silna wyprzedaż, która doprowadziła do ustanowienia nowych rekordowych poziomów rentowności obligacji, nie notowanych od końca lat 90 w takich krajach jak Portugalia, Belgia, Hiszpania i Włochy. W efekcie na koniec analizowanego okresu rentowność obligacji 10-letnich Hiszpanii osiągnęła 6,4%,Włoch 6,7%, Belgii 4,8, a Portugalii 11,3. W analizowanym okresie dochodowość polskich obligacji skarbowych nieznacznie wzrosła pomimo panującej wyprzedaży na rynkach strefy euro oraz w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Rentowność papierów 5-letnich oraz 2-letnich wzrosła o 9 p.b., natomiast 10-letniego benchmarku o 1 p.b. Po zamknięciu niniejszego raportu rentowność polskich papierów uległa skokowemu podwyższeniu (o około 30 p.b.) w reakcji na gwałtowny wzrost rentowności w pozostałych państwach UE. Ponadto, obniżenie ratingu Węgier także mogło wpłynąć na wycofanie się kapitału z polskiego rynku obligacji, gdyż przez inwestorów zagranicznych jesteśmy postrzegani jako gospodarki podobne. Polska 2Y 5Y 10Y 6,2 6,0 5,7 5,5 5,2 5,0 4,7 4,5 4,2 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 33 Departament Analiz i Skarbu 5Y 2Y USA 4,5 10Y Niemcy 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,5 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,5 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,5 1,5 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5 0,5 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Włochy 8,0 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 4 lis 19 lis Belgia 8,0 Hiszpania 8,0 Chiny 4,5 7,5 7,0 7,0 7,0 6,5 6,0 6,0 6,0 5,5 5,0 5,0 5,0 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Grecja 136,0 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Portugalia 20,0 1,0 20 w rz 19,0 19,0 116,0 18,0 18,0 106,0 17,0 17,0 16,0 16,0 15,0 15,0 14,0 14,0 13,0 13,0 86,0 20 paź Irlandia 20,0 126,0 96,0 5 paź 76,0 66,0 12,0 12,0 56,0 11,0 11,0 46,0 10,0 10,0 36,0 9,0 9,0 26,0 6,0 20 w rz 7,0 7,0 5 paź Źródło: Reuters 34 8,0 8,0 16,0 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Departament Analiz i Skarbu Struktura krzywej rentowności w wybranych krajach USA NIEMCY 3,50% 3,00% 4,50% 3,00% 2,50% 1,29% 0,50% 2011-10-21 0,26% 2011-11-30 5 lat 2011-10-21 0,33% 2011-11-30 2 lata 5 lat HISZPANIA 10 lat 5,37% 4,43% 6,20% 5,65% 3,50% 4,00% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 5 lat 3,00% 2,63% 2011-10-21 2011-11-30 2 lata 5 lat POLSKA 6,50% 5,25% 2,84% 3,50% 4,89% 3,00% 5,00% 2,00% 4,66% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 2011-10-21 1,44% 5 lat 7,09% 7,00% 2011-11-30 1,00% 2 lata 8,04% 7,43% 7,50% 2,02% 1,50% 9,07% 9,02% 9,00% 8,00% 3,16% 2,50% 5,08% 8,97% 8,50% 2,13% 5,78% 10 lat WĘGRY 9,50% 4,00% 5,93% 2011-11-30 5 lat CZECHY 4,25% 4,50% 2011-10-21 4,64% 2 lata 10 lat 4,50% 5,50% 4,55% 4,00% 10 lat 7,00% 6,00% 5,89% 5,56% 5,10% 2,50% 2 lata 7,10% 3,81% 3,64% 4,00% 4,07% 7,69% 6,75% 4,16% 4,50% 4,78% 10 lat 7,23% 7,30% 5,02% 5,00% 5,50% 2011-11-30 5 lat 7,85% 5,50% 5,48% 2011-10-21 WŁOCHY BELGIA 5,94% 5,00% 2,32% 1,22% 1,15% 2 lata 6,00% 6,27% 6,00% 1,50% 1,00% 10 lat 7,00% 6,50% 2,24% 2,00% 0,00% 2 lata 4,00% 2,30% 2,50% 0,50% 0,00% 3,26% 3,00% 1,18% 0,63% 1,00% 0,96% 0,27% 2,00% 1,50% 1,06% 1,00% 3,40% 3,50% 2,07% 2,08% 1,50% 4,00% 2,50% 2,22% 2,00% 4,50% FRANCJA 3,50% 6,50% 2011-10-21 2011-11-30 6,00% 2 lata 10 lat 5 lat 10 lat 2 lata 5 lat 10 lat CDS i Spread W okresie od 21 października do 18 listopada 2011 r., spready pomiędzy rentownością 10-letnich niemieckich obligacji skarbowych i ich odpowiednikami w pozostałych krajach UE rosły. Spready wzrosły najbardziej w przypadku obligacji greckich (o 207 p.b.), hiszpańskich (o 102 p.b.), oraz włoskich i czeskich (o 90 p.b.). Spready spadły w przypadku Portugalii (o 70 p.b.) i Wielkiej Brytanii (o 18 p.b.). Spread między 10-letnimi obligacjami skarbowymi Polski i Niemiec w analizowanym okresie wzrósł o 12 p.b. do poziomu 382 p.b. Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS NIEMCY FRANCJA WIELKA BRYTANIA WIELKA BRYTANIA 260 FRANCJA 200 240 220 150 200 180 100 160 140 120 50 100 80 0 60 40 20 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 -50 35 Departament Analiz i Skarbu Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS GRECJA (PRAWA OŚ) 1600 8000 1400 1400 7000 1200 6000 1000 5000 800 4000 600 3000 400 2000 200 1000 WĘGRY PORTUGALIA IRLANDIA GRECJA 3500 3000 1000 2500 800 2000 600 1500 400 1000 200 500 lis 11 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 maj 11 kwi 11 lut 11 cze 11 0 paź 10 0 Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS POLSKA HISZPANIA 1200 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 lis 10 gru 10 0 paź 10 0 WŁOCHY mar 11 IRLANDIA sty 11 PORTUGALIA gru 10 HISZPANIA lis 10 WŁOCHY SŁOWACJA CZECHY POLSKA CZECHY WĘGRY SŁOWACJA 800 650 600 700 550 600 500 450 500 400 400 350 300 300 250 200 200 150 100 100 UKRAINA (PRAWA OŚ ) Źródło: Reuters. W tym samym czasie wycena 5-letnich CDS’ów większości krajów rejonu Europy ŚrodkowoWschodniej wzrosła w przedziale od 60 do 70 p.b., najbardziej w przypadku Węgier, Słowacji oraz Litwy. Wycena 5-letniego CDS’a Polski w analizowanym okresie wzrosła o 47 p.b. do poziomu 285 p.b.. 36 lis 11 paź 11 sie 11 wrz 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 Wycena 5-letnich swapów kredytowych na dług państwowy (CDS) w analizowanym okresie wzrosła dla następujących krajów Europy Zachodniej: Grecji o 864 p.b do poziomu 6365 p.b., Włoch o 94 p.b. do 530 p.b., Hiszpanii o 81 do poziomu 453, Francji o 36 p.b. do poziomu 217 p.b. Wycena 5letnich CDS’ów Irlandii oraz Portugalii spadła o 53 p.b. do odpowiednio 733 oraz 1125 p.b.. lis 11 paź 11 wrz 11 200 sie 11 100 lip 11 400 cze 11 150 maj 11 600 kwi 11 200 lut 11 800 mar 11 250 sty 11 1000 gru 10 300 lis 10 1200 paź 10 350 lis 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 Notowania CDS ROSJA paź 10 0 50 Departament Analiz i Skarbu 3. Rynek kapitałowy Dynamika wybranych indeksów światowych (%) WIG 20 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 CAC 40 DAX FTSE WIG 20 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA 10/11/11 14/11/11 18/11/11 HANG SENG 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 10/11/11 14/11/11 18/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 CAC 40 DAX FTSE 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA cze 11 sie 11 paź 11 HANG SENG 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 cze 11 sie 11 paź 11 Źródło: Reuters. Na początku analizowanego okresu na głównych giełdach światowych notowane były umiarkowane wzrosty. W listopadzie w związku z zaostrzającym się kryzysem zadłużeniowym spadki powróciły na rynki kapitałowe. W całym analizowanym okresie niemiecki DAX stracił 3%, paryski CAC 40 5,5%, a Brytyjski FTSE 2,5%. Na rynkach azjatyckich japoński indeks NIKKEI stracił 3,5%,a chiński Hang Seng zyskał 2,5%. Amerykański DJIA stracił 0,1%. Polski indeks WIG20 spadł o 3% do poziomu 2240 pkt. 4. Rynek walutowy Notowania walut Na koniec listopada polski złoty osłabił się o 5% względem dolara i o 2% względem euro. Deprecjacja złotego była wynikiem między innymi obniżenia perspektyw dla polskiego systemu bankowego ze "stabilnej” do "negatywnej" przez agencję Moody’s. Ponadto złoty mógł reagować na silną 5-procentową przecenę węgierskiego forinta względem euro. Pod koniec października obserwowano 3-procentowy wzrost kursu EUR-USD do poziomu 1,42 w związku z porozumieniem w sprawie przyznania pomocy dla Grecji. Pod wpływem narastającego ryzyka polityczno-gospodarczego w Europie kurs EUR-USD osłabił się o 2 % w całym analizowanym okresie do 1,34. 37 Departament Analiz i Skarbu PLN 1Y 1M USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN 8% 45% 7% 40% 6% NOTOWANIA WALUT PLN 35% 1Y 1M 11-11-30 USD-PLN 2,89 3,20 3,35 CHF-PLN 2,90 3,57 3,67 EUR-PLN 3,93 4,40 4,51 GBP-PLN 4,63 5,05 5,26 5% 30% 4% 25% 3% 2% 20% 1% ZMIANA % 15% 1Y 1M USD-PLN 16% 5% CHF-PLN 27% 3% EUR-PLN 15% 2% GBP-PLN 14% 4% 0% 10% -1% 5% -2% -3% 0% -4% -5% -5% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis lis 11 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 -6% lis 10 -10% USD 1Y USD/CHF USD/CNY 1M USD/EUR USD/GBP USD/JPY 10% 5% 5% 4% NOTOWANIA WALUT USD USD-CHF 1Y 1M 11-11-30 1,00 0,90 0,91 USD-EUR 0,73 0,73 0,74 USD-JPY 83,51 76,87 77,51 USD-CNY 6,63 6,38 6,38 USD-GBP 0,62 0,63 0,64 USD/CHF USD/CNY USD/EUR USD/GBP USD/JPY 3% 0% 2% -5% 1% -10% 0% ZMIANA % USD-GBP 2% 1% -2% -25% -3% -30% -4% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis 0% lis 11 1% -4% wrz 11 -7% USD-CNY lis 10 USD-JPY -1% -20% lip 11 2% maj 11 2% 2% mar 11 1M -8% USD-EUR sty 11 1Y USD-CHF -15% EUR 1Y EUR/CHF EUR/CNY 1M EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY EUR/CHF EUR/CNY 10% 3% 5% 2% 0% 1% -5% 0% -10% -1% -15% -2% -20% -3% -25% -4% EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY NOTOWANIA WALUT EUR 1Y 1M 11-11-30 EUR-CHF 1,36 1,23 1,23 EUR-GBP 0,85 0,87 0,86 EUR-JPY 113,93 105,91 104,24 EUR-CNY 9,05 8,80 8,57 EUR-USD 1,36 1,38 1,34 ZMIANA % -5% -3% EUR-USD -1% -2% Źródło: Reuters 38 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis EUR-CNY lis 11 -2% wrz 11 -9% lip 11 EUR-JPY maj 11 -2% lis 10 0% 1% mar 11 1M -10% EUR-GBP sty 11 1Y EUR-CHF Departament Analiz i Skarbu 3 IV Rynek surowców naturalnych Ropa naftowa 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 Brent WTI wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 kwi 11 maj 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 75 W okresie od 21 października do 18 listopada cena ropy naftowej Brent spadła o 1,0%, do 108,7 USD za baryłkę, a WTI wzrosła aż o 13,5%, do 97,7 USD za baryłkę. Z jednej strony na spadek ceny ropy Brent w dalszym ciągu silnie oddziaływała napięta sytuacja w strefie euro. Z drugiej strony wpływ na cenę ropy miały prognozy organizacji OPEC i MAE, według których ceny ropy w okresie najbliższych kilku lat wzrosną. ∆=11,0 USD Lepsze perspektywy wzrostu dla gospodarki Stanów Zjednoczonych zmniejszyły ryzyko znaczącego spadku popytu na ropę WTI. Wzrostowi jej ceny sprzyjała także informacja o planowanym odwróceniu przepływu ropy w rurociągu łączącym zatokę Meksykańską i magazyny w Cushing – umożliwi to transport ropy w kierunku terminali eksportowych zlokalizowanych w rejonie zatoki Meksykańskiej, gdzie będzie mogła konkurować z droższą ropą z importu. Na skutek powyższych wydarzeń różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. lis 11 Cena ropy naftowej (w USD za baryłkę) paź 11 130 Źródło: Reuters. Złoto 1 950 Cena złota (w USD za uncję) 1 900 1 850 1 800 1 750 1 700 1 650 1 600 1 550 1 500 1 450 1 400 1 350 Źródło: Reuters. lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 1 300 Po wrześniowych spadkach, cena złota powróciła do trendu wzrostowego – na koniec analizowanego okresu odnotowano jednak jej niewielki spadek. Silny wpływ na wzrost ceny złota miały oczekiwania inwestorów dot. przeciągających się rozmów w sprawie planu ratunkowego dla strefy euro. Wstępne ustalenia dotyczyły redukcji zadłużenia Grecji, zwiększenia wartości funduszu EFSF i rekapitalizacji europejskiego sektora bankowego. W dalszej części analizowanego okresu na wzrost ceny złota silnie oddziaływał wzrost obaw inwestorów, że nie uda się zrealizować przygotowanego przez włoski rząd pakietu oszczędności budżetowych. Silnym bodźcem do zwiększenia wartości uncji złota były także spekulacje o kolejnej rundzie ilościowego rozluźnienia polityki pieniężnej przez Fed. Sytuację na rynku złota zmieniła publikacja raportu WGC, która wskazuje, że za wzrost popytu na złoto w III kw. 2011 r. odpowiada wyłącznie popyt inwestycyjny, bez wzrostu zapotrzebowania na fizyczny metal – spowodowało to nieznaczny spadek ceny złota. W całym okresie cena złota wzrosła o 6,4% i na 18 listopada wyniosła 1 722,4 USD za uncję. 39 Departament Analiz i Skarbu Surowce rolne i przemysłowe Spodziewane dalsze spowolnienie gospodarcze na świecie (w szczególności w strefie euro – wg. OECD wzrost gospodarczy w 2012 r. wyniesie 0,2%) i wzrost kursu dolara doprowadziły do dalszej przeceny surowców rolnych – cena kukurydzy spadła o 6%, pszenicy o 5,2%, a soi o 4,6%. Dobre dane z Chin (wzrost indeksu PMI dla przemysłu w październiku) i Japonii (znaczący wzrost nadwyżki w handlu zagranicznym) oraz optymizm inwestorów związany z przyjęciem elementów planu ratunkowego dla strefy euro spowodowały znaczący wzrost cen surowców przemysłowych, w tym miedzi, której cena w analizowanym okresie wzrosła o 11,4%. Dynamika cen surowców rolnych i przemysłowych 40% 35% 30% 100% 80% 25% 20% 15% 10% 5% 70% 60% 50% 40% 0% -5% -10% -15% -20% 30% 20% 10% Przenica Kukurydza Soja Cukier -25% -30% -35% 0% -10% -20% Sporządzono w Departamencie Analiz i Skarbu lis 11 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 -30% Źródło: Reuters. 40 Miedź Nikiel Platyna Srebro Bawełna 90% Warszawa, dnia 1 grudnia 2011 r. WYDARZENIA GOSPODARCZE W KRAJU I NA ŚWIECIE Listopad 2011* 3I Synteza Polska ♦ W listopadzie Prezydent Rzeczypospolitej powołał Donalda Tuska na urząd Prezesa Rady Ministrów. W expose premier przedstawił planowane zmiany w zakresie polityki fiskalnej, mające na celu obniżenie deficytu sektora finansów publicznych w 2012 r. do poniżej 3% PKB i długu publicznego do 52% PKB. ♦ Wg wstępnego szacunku GUS, polska gospodarka w III kw. 2011 r. rozwijała się w tempie 4,2% r/r (wobec 4,3% r/r w II kw.). Głównymi czynnikami wzrostu były konsumpcja prywatna (wzrost o 3,0% r/r) i inwestycje (wzrost o 8,5% r/r). Jednocześnie GUS skorygował szacunek wzrostu PKB w 2010 r. z 3,8% r/r do 3,9% r/r, głównie w wyniku korekty dynamiki inwestycji z -1,2% r/r do -0,2% r/r. ♦ Wg październikowych danych makroekonomicznych, ujawniają się symptomy studzenia koniunktury gospodarczej w Polsce: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej do 6,5% r/r i dynamiki produkcji budowlanomontażowej do 8,9% r/r; • utrzymanie się stopy bezrobocia na poziomie 11,8%; • wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw o 2,5% r/r; • wzrost wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw o 5,1% r/r; • spadek PMI dla przemysłu, wskaźników ogólnego klimatu koniunktury oraz ufności konsumenckiej. ♦ Proces spowalniania gospodarczego może być łagodny dzięki popytowi krajowemu, na co wskazują następujące wskaźniki: ♦ • utrzymanie dynamiki sprzedaży detalicznej powyżej 11% r/r (i dynamiki realnej blisko 7%); • nieznaczny wzrost wskaźnika optymizmu konsumentów (WOK). Niekorzystnymi danymi są dane dotyczące inflacji oraz kursu walutowego, którego obecny trend wpływa na wzrost cen. W październiku wskaźnik CPI wzrósł ponownie do 4,3% r/r – utrzymując * raport przygotowany na podstawie danych opublikowanych w okresie 21.10.-18.11.2011 r., wg następującego podziału: ● Polska, ● Europa Zachodnia, ● Europa Środkowo-Wschodnia, ● USA, ● Japonia, ● BRIC – Brazylia, Rosja, Indie, Chiny; oraz ● Rynki finansowe i surowców naturalnych. Departament Analiz i Skarbu się powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego dziesiąty miesiąc z rzędu. Jednocześnie po październikowej korekcie, w listopadzie złoty ponownie się osłabiał, przekraczając 4,50 PLN za EUR, 3,40 PLN za USD oraz 3,65 PLN za CHF. Deprecjacja złotego nastąpiła pod wpływem rozwoju kryzysu zadłużeniowego w strefie euro i pogorszenia sytuacji na Węgrzech. ♦ W zakresie realizacji budżetu państwa opublikowane zostały kolejne korzystne dane: deficyt po październiku ukształtował się na poziomie 22,5 mld zł, tj. 16,4 mld zł poniżej poziomu przewidywanego w harmonogramie, a wykonanie wyniosło 56,1% rocznego planu. Europa Zachodnia W efekcie rozwoju kryzysu zadłużenia w strefie euro miał miejsce szereg zmian politycznych w państwach obecnie najbardziej narażonych na jego gospodarcze konsekwencje: • W Grecji powołany został rząd tymczasowy – nowym premierem został Lucas Papademos, były wiceprezes tamtejszego banku centralnego. Zadaniem rządu będzie uniknięcie bankructwa kraju (akceptacja planu reform i uzyskanie tym samym dalszej pomocy od MFW i UE) oraz jego wykluczenia ze strefy euro. Jego dotychczasowe działania zyskały aprobatę międzynarodowych pożyczkodawców; • Włoski premier Silvio Berlusconi ustąpił ze stanowiska, m.in. pod presją wydarzeń rynkowych (wzrost rentowności włoskich obligacji do ponad 7,0%), będących efektem jego powolnych działań na rzecz stabilizacji fiskalnej kraju, poprzez wdrażanie koniecznych reform finansów publicznych. Nowym premierem został Mario Monti, ekonomista, który uzyskał ze strony głównej partii opozycji poparcie dla działań antykryzysowych swojego rządu; • W listopadowych wyborach parlamentarnych w Hiszpanii wygrała centroprawicowa Partia Ludowa, jednak nowy premier Mariano Rajoy dotychczas nie przedstawił konkretnych propozycji reform fiskalnych. Osiągnięcie przyszłorocznego celu deficytu na poziomie 4,4% PKB będzie wymagało ok. 30 mld EUR oszczędności budżetowych. Brak informacji ze strony rządu spowodował dalszy wzrost rentowności hiszpańskiego długu. Wzrost gospodarczy w państwach Europy Zachodniej w III kw. br. zwolnił nieznacznie, osiągając w strefie euro 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Jednocześnie zarysowały się istotne ryzyka wskazujące na silniejsze spowolnienie w kolejnych kwartałach. Wg prognozy Komisji Europejskiej wzrost PKB w strefie euro wyniesie 1,5% w 2011 r., 0,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Opublikowane w listopadzie dane makroekonomiczne dla Europy Zachodniej wskazują na silne spowolnienie aktywności gospodarczej państw regionu: • spadek dynamiki produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu do 2,2% r/r (oczekiwano 3,3%) i -2,0% m/m, widoczny we wszystkich kategoriach produkcji. Niekorzystnie kształtują się oczekiwania dla produkcji w kolejnych miesiącach, przy spadku nowych zamówień dla przemysłu o 6,4% m/m oraz spadku PMI dla przemysłu do 47,1 pkt.; • malejąca od 5 miesięcy konsumpcja – we wrześniu w strefie euro odnotowano spadek sprzedaży detalicznej o 1,5% r/r, m.in. w efekcie wzrostu stopy bezrobocia do 10,2%; • widoczne od połowy br. spowolnienie dynamiki wymiany handlowej strefy euro, m.in. z USA i Chinami. 2 Departament Analiz i Skarbu Agencje ratingowe obniżyły ocenę sytuacji fiskalnej następujących państw: • Belgii (S&P do „AA” z „AA+”; perspektywa negatywna); • Cypru (Moody’s do „Baa3” z „Baa1”; perspektywa negatywna); • Portugalii (Fitch do „BB+” z „BBB-”; perspektywa negatywna); • Agencje Moody’s oraz Fitch ostrzegły Francję, wskazując, że jej najwyższy rating „AAA” jest zagrożony, m.in. ze względu na rosnące koszty obsługi długu oraz wolniejszy wzrost PKB. W efekcie Francja ma niewielkie możliwości absorpcji szoków, wynikających ewentualnego dalszego pogorszenia się sytuacji w pozostałych państwach strefy euro. Europa Środkowo-Wschodnia ♦ W III kwartale 2011 roku w większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej zanotowano niższe tempo wzrostu gospodarczego w porównaniu z poprzednim okresem. Wyjątek stanowiły Litwa oraz Łotwa. ♦ Równocześnie w całym regionie notowano wysoki, ponad 4-procentowy wskaźnik inflacji. Nieco niższa inflacja panowała na Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Na rynkach finansowych regionu w okresie największej przeceny instrumentów finansowych (25.10.-25.11.) obserwowano: • Znaczny wzrost rentowności papierów dłużnych Czech (ponad 130 p.b.), Węgier (ponad 160 p.b.) i Słowacji (ponad 130 p.b.) w reakcji na wzrost ryzyka w Europie Zachodniej; • Znaczną deprecjację lokalnych walut wobec euro (forinta o 5,6%, korony o 4,6%, złotego o 4,3%), która niesie ze sobą wysokie ryzyko walutowe w przypadku kredytów hipotecznych denominowanych w walutach obcych; ♦ Ponadto miały miejsce następujące istotne wydarzenia: • Węgry oficjalnie zwróciły się do KE oraz MFW z prośbą o potencjalną pomoc finansową, która miałaby mieć charakter zapobiegawczy; • Agencja Moody’s obniżyła rating kredytowy Węgier z Ba1 do Baa3; • Na listopadowym posiedzeniu Narodowy Bank Węgier podniósł stopy procentowe o 50 p.b do 6,50%; • Narodowy Bank Austrii wprowadził wymóg utworzenia dodatkowego buforu kapitałowego dla banków, które posiadają aktywa w Europie Środkowo-Wschodniej. USA ♦ PKB USA wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak wstępnie szacowano o 2,5% kw/kw, wobec 1,3% kw/kw w II kw. br. Korektą objęto przede wszystkim dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście PKB był ujemny. Głównym czynnikiem wzrostu była konsumpcja prywatna. Wg prognozy Komisji Europejskiej spowolnienie wzrostu gospodarczego w USA w 2012 r. będzie nieznaczne. KE szacuje, że w 2011 r. PKB wzrośnie o 1,6%, 1,5% w 2012 r. i 1,3% w 2013 r. Wg prognoz OECD wzrost gospodarczy USA będzie przyspieszał i wyniesie odpowiednio 1,7%, 2,0% i 2,5%. ♦ Wskaźniki makroekonomiczne opublikowane w listopadzie wskazywały na stabilizację sytuacji 3 Departament Analiz i Skarbu gospodarczej USA na początku IV kw. br.: • Wzrost produkcji przemysłowej w październiku o 3,9% r/r; • Malejąca, ale wciąż wysoka dynamika sprzedaży detalicznej, przekraczająca 7,0% r/r. Jednocześnie wzrosły wskaźniki nastrojów konsumentów; • Malejący deficyt w wymianie handlowej, po relatywnie silnym wzroście dynamiki eksportu i spowolnieniu importu (głównie z Chin); ♦ • Nieznaczny spadek stopy bezrobocia (o 0,1 p.p.) do 9,0%; • Spadek inflacji CPI o 0,4 p.p. do 3,5% W roku fiskalnym 2011 (trwającym od października 2010 r. do września 2011 r.) deficyt budżetowy USA wyniósł 9,6% PKB, tj. 1,3 bln USD, nieco więcej niż w roku poprzednim, gdy ukształtował się na poziomie 8,9% PKB. Po październiku br., rozpoczynającym rok fiskalny 2012, deficyt budżetowy był niższy niż przed rokiem. Biuro Budżetowe Kongresu USA szacuje, że deficyt w nowym roku fiskalnym może spaść do 973 mld USD, tj. ok. 6,3% PKB. ♦ Prezydent USA uczestniczył w listopadowym szczycie państw azjatyckich na indonezyjskiej wyspie Bali. Na spotkaniu podkreślał ekonomiczne znaczenie Azji dla USA, zapowiadając wzmocnienie strategicznego partnerstwa gospodarczego z państwami regionu. Japonia ♦ Dane opisujące sytuację gospodarczą Japonii wskazują na stopniowe spowalnianie wzrostu w ostatnich miesiącach. Jest to efekt m.in.: zbytniego umocnienia japońskiego jena, spadku popytu z Tajlandii w wyniku powodzi oraz globalnego spowolnienia gospodarczego (m.in. w Europie): • utrzymuje się ujemna dynamika produkcji przemysłowej, przy braku widocznego ożywienia we wskaźnikach koniunktury PMI i nastrojów przedsiębiorców; • powolny wzrost konsumpcji, w efekcie czego kontynuowane są zjawiska deflacyjne; • znaczne wyhamowanie eksportu przy wzroście importu. Coraz częściej notowany jest miesięczny deficyt w wymianie handlowej Japonii. Malał m.in. eksport do Chin, USA, UE i Tajlandii. • ♦ stopa bezrobocia wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%. Rząd Japonii przyjął plan wsparcia dla regionów dotkniętych trzęsieniem ziemi i tsunami. W ciągu najbliższych 6 lat na ten cel przeznaczono łącznie ok. 250 mld USD. Wydatki te mają się przyczynić do wzrostu PKB w przyszłym roku fiskalnym o 1,7%. BRIC ♦ W krajach grupy BRIC widoczne jest umiarkowane osłabienie koniunktury. Najsilniejszą gospodarką pozostają Chiny, w przypadku których pomimo spowalniania tempa wzrostu gospodarczego, jego dynamika pozostaje nadal na poziomie ponad 9%. Natomiast w Indiach tempo wzrostu gospodarczego obniżyło się do 6,9%. ♦ W październiku chińska gospodarka charakteryzowała się wysoką dynamiką produkcji przemysłowej (13,2% r/r). 4 Departament Analiz i Skarbu ♦ Większość krajów grupy BRIC utrzymywała w październiku nadwyżkę handlową. W przypadku Chin nastąpił wzrost nadwyżki handlowej (do 17,0 mld USD), pomimo spadku eksportu (do 157,5 mld USD). ♦ Problemem ekonomicznym dla większości krajów grupy BRIC pozostaje wysoka inflacja, w Indiach wynosząca ok. 10% r/r, co jest szczególnie niekorzystne w sytuacji spowalniającego wzrostu gospodarczego. Wyjątkiem są Chiny, w przypadku których inflacja w październiku osiągnęła 5,5%, spadając kolejny miesiąc z rzędu. ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. Rynki finansowe ♦ Po krótkotrwałym entuzjazmie inwestorów spowodowanym październikowym porozumieniem w sprawie pomocy finansowej dla Grecji, w listopadzie na rynkach finansowych obserwować można było ponowny wzrost awersji do ryzyka w wyniku wysokiej niepewności politycznej we Włoszech, Grecji i Hiszpanii oraz rozszerzania się kryzysu zadłużeniowego na kolejne kraje UE. ♦ Zmiana wyceny ryzyka, odzwierciedlona we wzroście notowań CDS oraz rozszerzających się spreadach między rentownościami obligacji państw UE i Niemiec była widoczna szczególnie w przypadku grupy krajów takich jak: Francja, Belgia, Włochy, Hiszpania, Portugalia i Grecja. ♦ Wzrost ryzyka wywołał również silną wyprzedaż na rynku długu europejskiego, która spowodowała wzrost rentowności obligacji Włoch, Hiszpanii, Belgii i Grecji do rekordowych poziomów, mimo interwencyjnych skupów prowadzonych przez EBC. ♦ EBC 29 listopada 2011 roku nie zdołał w pełni dokonać sterylizacji rynku po skupie obligacji europejskich w ramach programu SMP. EBC zaoferował siedmiodniowe depozyty o wartości 203,5 mld euro, podczas gdy banki ulokowały jedynie 194,2 mld. ♦ W wyniku powyższych zdarzeń wzrosło ryzyko inwestycyjne w krajach UE, które do tej pory w ocenie inwestorów uważane były za bezpieczne. W konsekwencji na niemieckim rynku zanotowano wzrost rentowności obligacji o około 50 p.b. Równolegle obserwowano silną przecenę euro wobec dolara z poziomu 1,42 do 1,32. ♦ Sytuacja w Europie Zachodniej negatywnie wpłynęła na wycenę ryzyka w środkowo-wschodniej części Europy, co zostało odzwierciedlone we wzroście cen CDS oraz rentowności obligacji skarbowych. ♦ Inwestorzy szukając bezpieczniejszych aktywów lokowali kapitał na rynkach azjatyckich oraz amerykańskim, gdzie ryzyko inwestycyjne jest zdecydowanie niższe. ♦ Do połowy listopada na rynku krajowym pomimo wydarzeń w strefie euro dochodowość papierów skarbowych utrzymywała się na stabilnym poziomie. Silniejszy wzrost krzywej rentowności o około 30 pb w reakcji na rosnące rentowności sąsiednich państw oraz informacje o obniżeniu perspektywy dla polskiego sektora bankowego przez agencję Moody’s został zaobserwowany w drugiej połowie miesiąca. ♦ Na rynku walutowym w Polsce złoty umocnił się na przełomie października i listopada względem głównych walut światowych jednak w listopadzie powrócił do trendu spadkowego. Na osłabienie 5 Departament Analiz i Skarbu złotego wpływ miały informacje z Węgier o wystąpieniu o potencjalną pomoc finansową do KE i MFW oraz o obniżeniu węgierskiego ratingu przez agencję Moody’s. Na koniec miesiąca kurs EUR-PLN wynosił 4,51, natomiast USD-PLN 3,35. NBP dokonał interwencji walutowej w celu stabilizacji złotego dnia 23 listopada. ♦ Agencja ratingowa S&P obniżyła 29 listopada ratingi kredytowe 35 banków. W grupie banków, których ratingi zostały obniżone znalazły się m.in. Goldman Sachs, Bank of America, Merrill Lynch, Citigroup, HSBC, Bank of New York Mellon i Wells oraz Barclays i UBS. ♦ Agencja ratingowa Moody's zapowiedziała, że może obniżyć rating długu 87 banków z 15 państw Unii Europejskiej, w tym PKO BP. Rynki surowcowe W analizowanym okresie na rynkach surowcowych: ♦ Cena złota wzrosła do poziomu 1 722 USD za uncję. ♦ Cena ropy naftowej WTI wzrosła do poziomu 97,7 USD za baryłkę, w związku z czym różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. ♦ Spadły ceny surowców rolnych – głównie w związku ze spodziewanym dalszym spowolnieniem wzrostu gospodarczego na świecie. 6 Departament Analiz i Skarbu Wybrane informacje o wydarzeniach w otoczeniu makroekonomicznym 3 II 1. Polska Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na wzrost PKB Dynamika PKB (wyrównana sezonowo) 5,0% 6 4,7 4,4 % 4 3,2 4,5 4,3 4,2 0,4 4,6% 4,1% kw/kw 4,0% 3,7% 3,5% 1,6 2 4,5% 4,2% r/r 3,5 3,0 4,8% 4,5% 1,0 3,2% 2,8% 3,0% 2,5% 0 2,0% 1,5% -2 1,5% Konsumpcja prywatna Inwestycje Zapasy -6 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. Konsumpcja publiczna Eksport netto PKB (r/r) II kw. III kw. IV kw. I kw. 2009 2010 0,5% 0,4% 0,9% 1,0% 1,0% 0,9% 1,0% -4 1,4% 1,5% 1,3% 1,2% 1,0% 0,7% 0,6% 0,4% 0,0% II kw. III kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. 2011 I kw. II kw. III kw. IV kw. 2009 I kw. 2010 II kw. III kw. 2011 Źródło: Dane GUS ♦ Według wstępnego szacunku GUS, PKB Polski w III kw. br. wzrósł realnie o 4,2% r/r wobec 4,3% r/r w poprzednim kwartale (niewyrównany sezonowo, w cenach stałych średniorocznych roku poprzedniego). Wzrost gospodarczy w II kw. generowany był głównie przez konsumpcję prywatną, która wzrosła o 3,0% r/r, a jej wpływ na wzrost wyniósł 1,8 pkt. proc. Ponadto korzystnie na PKB wpłynęły również inwestycje (wzrost o 8,5% r/r), których wpływ na PKB wyniósł 1,6 pkt. proc. ♦ Dynamika wzrostu PKB w II kw. br. wyrównanego sezonowo (w cenach stałych przy roku odniesienia 2000) wyniosła 4,2% r/r i 1,0% kw/kw. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa i budowlano montażowa 25% przemysłowa 20% -10 45 lis 11 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 40 -20 przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel PMI (lewa skala) lip 10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 -15% lis 09 -10% -15% sty 10 -10% lip 09 -5% wrz 09 -5% maj 09 0% sty 09 0% 50 wrz 10 5% maj 10 6,5% mar 10 5% lis 09 10% sty 10 8,9% 0 lip 09 10% 55 wrz 09 15% maj 09 15% mar 09 pkt. sty 09 20% 10 pkt. budowlano-montażowa mar 09 25% Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury i PMI 60 -30 Źródło: Dane GUS, Markit ♦ * * W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej wyniosła 6,5% r/r (wobec 7,7% r/r we wrześniu). Wzrost produkcji odnotowano w 25 (spośród 34) działach przemysłu, w tym o 19,2% r/r w produkcji metali. Największy spadek (o 20,4%) nastąpił w produkcji wyrobów farmaceutycznych. Dalszy spadek wskaźników ogólnego klimatu koniunktury wraz ze wzrostem w cenach stałych 7 Departament Analiz i Skarbu PMI (do 51,7 pkt.) mogą wskazywać utrzymanie na podobnym poziomie lub nieznaczny spadek dynamiki produkcji w kolejnych miesiącach. Produkcja po wyeliminowaniu czynników sezonowych była o 7,0% wyższa niż w październiku 2010 r. ♦ Nowe zamówienia w przemyśle wzrosły we wrześniu o 17,9% r/r, po wzroście o 13,9% r/r w sierpniu. W ujęciu miesięcznym zamówienia wzrosły o 19,9% w porównaniu ze wzrostem o 0,3% w sierpniu. Wg październikowej ankiety PMI wzrost wskaźnika wynikał głównie ze wzrostu nowych zamówień ogółem (przy nieznacznym spadku zamówień eksportowych), co wskazuje na utrzymanie stabilnego popytu krajowego na produkcję przemysłową. ♦ Dynamika produkcji budowlano-montażowej w październiku wyniosła 8,9% r/r (wobec 18,1% r/r we wrześniu). Dynamika produkcji budowlano-montażowej kształtowana była głównie rozszerzaniem działalności w zakresie robót związanych z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 24,9% r/r. Po wyeliminowaniu czynników sezonowych dynamika produkcji budowlanomontażowej ukształtowała się na poziomie 14,9% r/r. ♦ Jednocześnie dane dotyczące budownictwa mieszkaniowego, pozostają niekorzystne. W okresie styczeń-październik 2011 r. oddano do użytkowania 7,8% mniej mieszkań niż w analogicznym okresie 2010 r. i 22,6% mniej niż w 2009 r. * Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna Wskaźnik optymizmu konsumentów Sprzedaż detaliczna r/r (lewa oś) Wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) Bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (prawa oś) 0 120 70 -5% -60 60 110 100 lip 11 sty 11 kwi 11 lip 10 paź 10 sty 10 kwi 10 lip 09 paź 09 sty 09 kwi 09 lip 08 paź 08 sty 08 paź 11 88,2 90 paź 11 sty 11 kwi 10 sty 09 kwi 08 lip 11 -50 kwi 11 0% lip 10 80 paź 10 -40 sty 10 5% lip 09 -30 paź 09 10% kwi 09 -20 lip 08 15% paź 08 -10 sty 08 20% kwi 08 25% Źródło: Dane GUS, IPSOS ♦ Dynamika sprzedaży detalicznej w październiku br. wyniosła 11,2% r/r wobec 11,4% r/r we wrześniu. W skali roku wzrosła wartość sprzedaży w prawie wszystkich kategoriach, w tym o 26,2% r/r „pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach”. Obniżyła się natomiast (o 3,0% r/r) wartość sprzedaży pojazdów. ♦ Po wyeliminowaniu wpływu wzrostu cen, dynamika sprzedaży wyniosła 6,8% r/r. Wzrost wolumenu sprzedaży został zanotowany w większości kategorii. Spadła sprzedaż pojazdów (o 1,0% r/r) oraz żywności, napojów i wyrobów tytoniowych (0,8% r/r). Handel zagraniczny Handel zagraniczny Import Eksport 2 bilans handlowy (p.o.) 13 1 12 11 0 10 9 -1 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 lis 08 sty 09 lip 08 7 maj 08 8 sty 08 lip 11 wrz 11 maj 11 sty 11 -7% mar 11 -6% -35% lis 10 -30% lip 10 -5% wrz 10 -25% maj 10 -4% sty 10 -3% -20% mar 10 -2% -15% lis 09 -10% wrz 09 -1% lip 09 -5% maj 09 0% mar 09 1% 0% lis 08 2% 5% sty 09 10% wrz 08 3% lip 08 15% maj 08 4% mar 08 5% 20% sty 08 mld EUR mld EUR 6% 25% Źródło: Dane NBP 14 wrz 08 7% mar 08 30% 8 Handel zagraniczny 12-miesięczny deficyt na RB/PKB (p.o.) Import (r/r; l.o.) Eksport (r/r; l.o.) 35% -2 Departament Analiz i Skarbu W handlu zagranicznym we wrześniu br. zanotowano deficyt w wysokości 0,5 mld EUR (wobec 1,1 mld EUR w sierpniu), przy ukształtowaniu się wartości importu na poziomie 12,6 mld EUR i eksportu 12,2 mld EUR. Natomiast na rachunku bieżącym (RB) we wrześniu br. został zanotowany deficyt w wysokości 1,9 mld EUR (wobec 2,0 w sierpniu). Skumulowany 12-miesięczny deficyt na RB wzrósł do ok. 4,6% PKB. Deficyt na rachunku bieżącym we wrześniu br. był wynikiem ujemnego salda dochodów (1,5 mld EUR), obrotów towarowych (0,5 mld EUR) i transferów bieżących (0,1 mld EUR) oraz dodatniego salda usług (0,2 mld EUR). Deficyt na rachunku bieżącym uległ nieznacznemu obniżeniu wobec sierpnia dzięki poprawie salda obrotów towarowych i dochodów, a pomimo pogorszenia salda transferów bieżących i usług. Rynek pracy Bezrobocie i zatrudnienie Zmiana zatrudnienia r/r (lewa oś) Stopa bezrobocia (prawa oś) 6% Stopa bezrobocia rejestrowanego w październiku br. wyniosła 11,8%, utrzymując się na tym poziomie od lipca br. (wobec 11,5% w październiku 2010 r.). Liczba bezrobotnych wyniosła 1,9 mln osób. Najwyższą stopę bezrobocia zanotowano w województwie warmińsko-mazurskim (18,9%), a najniższą w wielkopolskim (8,6%). W październiku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 54,9 tys. ofert pracy. Jednocześnie 467 zakładów pracy zadeklarowało zwolnienie w najbliższym czasie 30,9 tys. pracowników, w tym z sektora publicznego 16,4 tys. 14% 5% 13% 4% 11,8% 3% 12% 2,5% 2% 11% 1% 0% 10% -1% 9% -3% sty 08 mar 08 maj 08 lip 08 wrz 08 lis 08 sty 09 mar 09 maj 09 lip 09 wrz 09 lis 09 sty 10 mar 10 maj 10 lip 10 wrz 10 lis 10 sty 11 mar 11 maj 11 lip 11 wrz 11 -2% 8% Źródło: Dane GUS Zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw wzrosło w październiku 2011 r. o 2,5% r/r i obniżyło się w skali miesiąca o 0,1%, kształtując się na poziomie 5,5 mln osób. Przeciętne wynagrodzenie w sektorze wzrosło o 5,1% r/r i wyniosło 3 617 PLN. Realnie wynagrodzenia wzrosły w październiku o 0,3% r/r, przy ukształtowaniu się wskaźnika inflacji na poziomie 4,3% r/r. ♦ Inflacja Inflacja Ujęcie r/r 2,0% CPI PPI HICP Bazowa netto* CPI PPI HICP Bazowa netto* 1,5% 1,0% 0,5% -0,5% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 0,0% sty 10 lut 10 mar 10 kwi 10 maj 10 cze 10 lip 10 sie 10 wrz 10 paź 10 lis 10 gru 10 sty 11 lut 11 mar 11 kwi 11 maj 11 cze 11 lip 11 sie 11 wrz 11 paź 11 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% -3% Ujęcie m/m Źródło: Dane GUS, NBP: *Wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen żywności i energii ♦ W październiku wskaźnik inflacji CPI (cen towarów i usług konsumpcyjnych, dane GUS) wzrósł do 4,3% r/r z 3,9% r/r zanotowanego we wrześniu, utrzymując się od początku 2011 r. powyżej górnej granicy dopuszczalnych odchyleń od celu inflacyjnego NBP na poziomie 3,5% r/r. Największy wpływ na wzrost wskaźnika CPI miały podwyżki cen związanych z mieszkaniem, podwyższając wskaźnik o 1,52 pkt. proc. Najbardziej w skali roku wzrosły ceny w kategoriach: transport (o 9,1% r/r), w tym ceny paliw (o 16,1% r/r); mieszkanie (o 5,9% r/r), w tym nośniki 9 Departament Analiz i Skarbu energii (o 7,7% r/r); oraz żywność, napoje bezalkoholowe i alkoholowe oraz wyroby tytoniowe (o 4,1% r/r), w tym żywność (o 3,9% r/r). Obniżyły się natomiast ceny odzieży i obuwia (o 1,6% r/r). ♦ W październiku inflacja bazowa netto (po wyłączeniu cen żywności i energii) – wzrosła do poziomu 2,8% r/r. Pozostałe miary inflacji bazowej również wzrosły, kształtując się przedziale 3,7%-4,3% r/r. ♦ Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu PPI wyniósł w październiku br. 8,5% r/r (8,4% we wrześniu po korekcie). Najwyższy wzrost cen odnotowano w górnictwie i wydobywaniu (o 10,4% r/r). Wysoka dynamika PPI, będąca m.in. skutkiem wzrostu cen surowców na rynkach światowych i osłabienia złotego w ostatnich miesiącach, wraz ze wzrostem podatków i opłat przekłada się na wzrost cen konsumpcyjnych, podtrzymując wysoki wskaźnik inflacji CPI. * Podaż pieniądza Dynamika podaży pieniądza w Polsce Pieniądz M3, gotówka w obiegu, należności (r/r) Depozyty i kredyty (r/r) 450 lip 11 0% wrz 11 500 maj 11 5% mar 11 550 lis 10 10% sty 11 600 lip 10 650 15% wrz 10 20% maj 10 700 mar 10 -10% 25% lis 09 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 0% 750 sty 10 10% 30% lip 09 20% 850 mld PLN 800 wrz 09 30% Depozyty - wolumen Depozyty - zmiana r/r 35% maj 09 40% 40% sty 09 należności od gospodarstw domowych należności od przedsiębiorstw podaż pieniądza M3 gotówka w obiegu Kredyty - wolumen Kredyty - zmiana r/r mar 09 50% Źródło: Dane NBP Podaż pieniądza w Polsce Data październik 2010 grudzień 2010 sierpień 2011 wrzesień 2011 październik 2011 gotówka w obiegu M1 M2 M3 nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika nominał dynamika (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) (mln PLN) (r/r) 92 025 2,9% 420 153 11,0% 748 187 7,0% 756 552 6,4% 92 707 3,3% 449 192 15,7% 774 658 8,4% 783 648 8,8% 97 241 4,8% 449 241 6,7% 800 242 8,3% 815 802 8,8% 99 333 8,4% 444 752 6,1% 814 265 9,4% 829 473 10,2% 99 500 8,1% 442 060 5,2% 817 585 9,3% 835 655 10,5% Źródło: Dane NBP ♦ Wartość depozytów ogółem wzrosła w ciągu miesiąca o 3,2 mld PLN, tj. o 0,4% do 718,1 mld PLN, w tym: gospodarstw domowych o 4,0 mld PLN, tj. o 0,9% do 456,4 mld PLN; przedsiębiorstw o 0,6 mld PLN, tj. o 0,3% do 181,3 mld PLN; a instytucji samorządowych o 1,5 mld PLN, tj. o 6,6% do 24,8 mld PLN. Spadły natomiast depozyty niemonetarnych instytucji finansowych o 1,7 mld PLN, tj. o 4,4% do 38,2 mld PLN. ♦ Wartość kredytów ogółem wzrosła w październiku o 0,5 mld PLN, tj. o 0,1% do 841,8 mld PLN. Wartość kredytów dla przedsiębiorstw wzrosła o 1,2 mld PLN, tj. o 0,5% do 245,0 mld PLN; a dla instytucji samorządowych o 0,6 mld PLN, tj. o 1,8% do 35,4 mld PLN. Spadła natomiast wartość kredytów dla gospodarstw domowych o 0,8 mld PLN, tj. o 0,1% do 530,0 mld PLN; oraz dla niemonetarnych instytucji finansowych o 0,7 mld PLN, tj. o 2,6% do 27,5 mld PLN. Na spadek złotowej wyceny walutowych kredytów mieszkaniowych w październiku 2011 r. wpłynęła aprecjacja złotego: względem euro o 1,5% i względem franka szwajcarskiego o 1,5%, w efekcie czego wartość kredytów walutowych ogółem obniżyła się o ok. 3,2 mld PLN, w tym dla gospodarstw domowych o ok. 3,0 mld PLN. * Dane dotyczące kredytów i depozytów przedstawiane są w niniejszym raporcie zgodnie z klasyfikacją przyjętą w publikacji NBP „Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji” 10 Departament Analiz i Skarbu Finanse publiczne Budżet państwa Wykonanie deficytu budżetu państwa w 2011 r. I II III IV V VI VII VIII -2,8 -14,4 -17,3 -21,6 -23,7 -20,4 -21,1 -20,7 Finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa IX X XI -21,9 -22,5 XII obligacje 0 33,9 35 -5 bony skarbowe środki przechodzące prywatyzacja zagraniczne harmonogram na 2011 r. styczeń-wrzesień -2,8 30 -10 25 -15 styczeń-październik 21,6 21,2 20 -14,4 -20 15,0 -18,3 15 12,1 9,0 9,8 -25 10 -24,9 -30 -29,6 -35 5 -2,9 -32,1 -35,2 -40 Harmonogram na 2011 r. 7,0 0 -36,2 Wykonanie -37,7 -38,9 -38,2 -5 -40,2 -45 -10 Źródło: Dane MF Wg szacunkowego wykonania budżetu państwa (wg MF) po październiku br., deficyt budżetu państwa wyniósł 22,5 mld PLN (tj. 56,1% rocznego planu opiewającego na 40,2 mld PLN). Na realizację deficytu złożyły się dochody na poziomie 231,9 mld PLN oraz wydatki na poziomie 254,4 mld PLN. Realizacja deficytu na poziomie niższym niż założono w harmonogramie wykonania budżetu jest skutkiem wpłaty z zysku NBP za 2010 r. (o ok. 4,5 mld PLN wyższej niż założono w Ustawie budżetowej na 2011 r.) oraz wyższych dochodów z VAT, w efekcie wyższej niż zakładano inflacji oraz sprzedaży detalicznej. Polskie SPW w portfelach kluczowych grup inwestorów 170 Banki mld zł Inwestorzy zagraniczni Fundusze emerytalne Polskie SPW w portfelach banków krajowych 150 mld zł 160 140 150 140 130 130 120 120 110 100 110 90 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 SPW posiadane przez inwestorów zagranicznych wrz 10 100 80 Zmiany SPW w portfelach inwestorów zagranicznych 165 15 mld zł Bony skarbowe Obligacje skarbowe mld zł 155 Bony skarbowe 145 Obligacje skarbowe 10 135 125 5 115 105 0 95 85 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 sty 10 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 wrz 10 paź 10 lip 10 sie 10 cze 10 maj 10 kwi 10 mar 10 lut 10 -5 sty 10 75 Źródło: MF Wartość nominalna polskich skarbowych papierów wartościowych (SPW) wzrosła w październiku br. o 3,1 mld PLN do 518,9 mld PLN (wobec 506,9 mld PLN na koniec 2010 r.). Zaangażowanie inwestorów zagranicznych w SPW w październiku wzrosło o 0,6 mld PLN do poziomu 158,3 mld PLN, w przypadku OFE – o 3,9 mld PLN do 127,0 mld PLN, a w przypadku banków krajowych spadło o 2,7 mld PLN do poziomu 100,8 mld PLN. Zaangażowanie inwestorów zagranicznych rośnie od końca 2008 r., osiągając udział ponad 30%, natomiast zaangażowanie banków krajowych – spada od początku 2010 r. (z udziałem kształtującym się obecnie na poziomie poniżej 20%). Jednocześnie w ostatnich miesiącach zaangażowanie OFE w SPW kształtuje się w przedziale 23%-25%. 11 Departament Analiz i Skarbu 2. Europa Zachodnia Ostatnie wydarzenia dotyczące europejskiego kryzysu zadłużenia: 14.09: Spotkanie przywódców Niemiec i Francji z premierem Grecji, który zostaje upomniany, aby jak najszybciej wdrożyć uzgodniony na szczycie 21.07 plan reform. Dotychczasowe działania nie pozwoliły osiągnąć zamierzonych celów fiskalnych i strukturalnych. 20.09: Agencja ratingowa S&P obniżyła rating Włoch o jeden stopień do „A/A-1” z „A+/A-1+” pozostawiając negatywną perspektywę ratingu w przyszłości. Agencja uzasadniła swoją decyzję pogarszającą się perspektywą wzrostu gospodarczego kraju oraz niestabilną sytuacją polityczną kraju, która nie pozwala na szybkie przeprowadzenie potrzebnych reform finansów publicznych. 22.09: Grecja musi wdrożyć plan dalszych reform, dzięki którym będzie mogła uzyskać dalsze finansowanie zadłużenia z MFW i UE. W reakcji greckie związki zawodowe przeprowadziły 24-godzinny strajk generalny. 29.09: Niemiecki rząd zaakceptował przyznanie funduszowi EFSF nowych funkcji: udzielania zapobiegawczych pożyczek, przyznawania pomocy na rekapitalizację sektora bankowego oraz zakupu obligacji państw na rynku pierwotnym i wtórnym w przypadku istotnego rynkowego zagrożenia. Było to jedno z założeń porozumienia z 21.07. 03.10: Rozpoczęły się rozmowy na temat zwiększenia udziału sektora prywatnego w restrukturyzacji greckiego zadłużenia. Wg dotychczasowego porozumienia miał on ponieść 21% straty na greckim długu, jednak sytuacja fiskalna Grecji uległa pogorszeniu. Ustalono również, że kolejna transza pomocy może być przyznana najpóźniej do połowy listopada br. 14.10: Słowacja, jako ostatnia z państw strefy euro, ratyfikowała zmiany w EFSF. 21.10: Grecki parlament, pomimo wielu protestów, zatwierdził kolejny pakiet reform fiskalnych, co powinno pozwolić na otrzymanie kolejnej transzy (8 mld EUR) środków z MFW i UE w listopadzie br. 23.10: Liderzy państw UE zbliżają się do porozumienia w sprawie rekapitalizacji sektora bankowego oraz sposobu „lewarowania” funduszu EFSF, dzięki czemu chcą uspokoić rynki finansowe i zapobiec wzrostowi rentowności obligacji innych zagrożonych państw strefy euro, w tym przede wszystkim Włoch i Hiszpanii. 27.10: Strefa euro doszła do porozumienia w sprawie przyznania pomocy dla Grecji przy zwiększeniu udziału sektora bankowego, z którym uzgodniono redukcję wartości greckich obligacji o 50%, dzięki czemu dług Grecji obniży się ze 156% PKB obecnie do 120% PKB w 2020 r. Podniesiono również możliwości pożyczkowe EFSF z 440 mld EUR do ok. 1 bln EUR (przy użyciu dźwigni finansowej). W celu zapewnienia stabilności finansowej w systemie bankowym utworzone zostaną specjalne bufory bezpieczeństwa, w tym podniesienie kapitału podstawowego Core Tier 1 do 9,0%. Wg szacunków EBA na rekapitalizację banków potrzebne będzie ok. 106 mld EUR, jednak wg innych szacunków (m.in. agencji Reuters), kwota ta może być 2-krotnie wyższa. 02.11: Premier Grecji poinformował, że zatwierdzenie nowego planu reform będzie wymagało przeprowadzenia referendum w tej sprawie. Może się ono odbyć najwcześniej w grudniu, co może doprowadzić do pogorszenia sytuacji na rynkach finansowych. W efekcie pojawiły się informacje o ewentualności wyjścia Grecji ze strefy euro. 09.11: Premier Włoch Silvio Berlusconi potwierdził, że poda się do dymisji zaraz po zaakceptowaniu przez włoski rząd pakietu reform fiskalnych, których domaga się UE. Jednocześnie poinformował, że utworzenie nowego rządu odbędzie się poprzez wcześniejsze wybory, które odbędą się najwcześniej w lutym 2012 r. 10.11: KE wyraziła swoje obawy na temat zagrożeń w przypadku rozpadu strefy euro. Wg nieoficjalnych informacji (Reuters) prowadzone były francusko-niemieckie rozmowy nt. radykalnych zmian w UE, które m.in. obejmowałyby ustanowienie bardziej zintegrowanej i mniejszej strefy euro. 14.11: Prezydent Włoch na nowego szefa rządu powołał Mario Montiego, byłego komisarza KE, ekonomistę. Obecnie ma on poparcie głównych partii opozycji oraz partii Berlusconiego (PDL). 12 Departament Analiz i Skarbu Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - II kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Q1 2011 Q2 strefa Euro 0,3 0,8 0,2 Niemcy 0,5 1,3 Francja 0,3 Wielka Brytania 4% 2% 0% -2% Q3 0,2 1,9 0,3 0,5 0,9 -0,1 0,7 -0,5 Prognoza KE Q1 2011 Q2 Q3 2,4 1,6 1,4 1,5 0,5 1,3 3,8 4,6 2,9 2,6 2,9 0,8 1,5 0,4 1,4 2,2 1,6 1,6 1,6 0,6 1,4 0,5 0,2 2,5 1,5 1,6 0,7 0,7 0,6 1,5 2011 2012 2013 Włochy 0,1 0,1 0,3 b.d. 1,5 1,0 0,8 b.d. 0,5 0,1 0,7 Hiszpania 0,2 0,4 0,2 0,0 0,7 0,9 0,8 0,8 0,7 0,7 1,4 Portugalia -0,5 -0,6 -0,1 -0,4 1,1 -0,4 -1,0 -1,7 -1,9 -3,0 1,1 Grecja b.d. b.d. b.d. b.d. -8,6 -8,3 -7,4 -5,2 -5,5 -2,8 0,7 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 wrz-07 cze-07 -10% mar-07 -8% cze-08 -6% mar-08 -4% gru-07 Niemcy strefa euro Francja Wlk. Bryt. Włochy Hiszpania Portugalia Grecja Wzrost r/r 2010 Q4 Wg wstępnych danych Eurostatu PKB strefy euro oraz całej Unii Europejskiej wzrósł w III kw. br. o 0,2% kw/kw i 1,4% r/r. Pomimo wciąż stabilnego (w relacji do poprzedniego kwartału) wzrostu wyraźnie zarysowały się ryzyka dla rozwoju gospodarczego regionu w IV kw. br. oraz w 2012 r. Wzrost PKB był niższy m.in. w Niemczech i Wielkiej Brytanii, a wskaźniki makroekonomiczne (m.in. dot. produkcji przemysłowej, konsumpcji i wymiany handlowej) za kolejne miesiące wskazują na dalsze spowolnienie rozwoju w całej strefie euro i UE. Komisja Europejska opublikowała prognozy European Economic Forecast – Autumn 2011, w których szacuje, że wzrost PKB w strefie euro zwolni w 2012 r. do 0,5%, po czym ponownie wzrośnie do 1,3% w 2013 r. Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa Indeks wielkości produkcji (2005=100) Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) 12% 115 9% 110 5,5% 6% 105 3% lip-11 kwi-11 sty-11 paź-10 20 52 5 10 0 -10 -20 Włochy Hiszpania Grecja Portugalia lip-11 50,8 50,1 49,1 48,5 48,248,5 48,3 47,4 47,1 47,3 46 -30 44 -40 42 43,3 43,743,9 43,2 40,5 paź-11 kwi-11 sty-11 paź-10 lip-10 kwi-10 sty-10 lip-09 sty-09 paź-09 Produkcja przemysłowa (L.O.; %; r/r) Ceny producentów (L.O.; %; r/r) Indeks nastrojów producentów (P.O.; pkt.) Zamówienia w przemyśle (P.O.; %; r/r) kwi-09 Wielka Brytania Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 50,3 48 -10 paź-08 Francja pkt. 50 0 -5 -20 Niemcy Wzrost lip-10 kwi-10 sty-10 paź-09 lip-09 kwi-09 sty-09 paź-08 strefa euro 10 -15 Wrzesień 2011 r. -15% 54 lip-08 -2,0% Wskaźnik PMI dla przemysłu w państwach Europy Zachodniej %, pkt. sty-08 -2,3% Sierpień 2011 r. -12% % kwi-08 -1,8% Lipiec 2011 r. -9% 30 -25 -2,7% -6% Produkcja przemysłowa w strefie euro 15 -0,6% -3% lip-08 kwi-08 sty-08 sty-07 kwi-07 80 paź-07 85 lip-07 90 75 0% strefa euro Niemcy Francja Portugalia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja 95 Spadek 100 2,3% 2,2% -50 40 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Irlandia Źródło: Eurostat, Markit ♦ Dynamika produkcji przemysłowej w strefie euro we wrześniu spadła do 2,2% r/r (z 6,0% r/r po korekcie w sierpniu), wobec oczekiwań na poziomie 3,3% r/r. Niższą dynamikę odnotowano we wszystkich kategoriach produkcji, w tym spadek produkcji dóbr trwałego użytku (-1,3% r/r) oraz energii (-2,9% r/r). Spowolnienie było widoczne we wszystkich spośród wybranych państw Europy Zachodniej, przy czym wzrost odnotowano tylko w Niemczech (5,5% r/r) i Francji (2,3% r/r). W Hiszpanii, Grecji i Portugalii kontynuowany był trwający od wielu miesięcy trend spadkowy. 13 Departament Analiz i Skarbu Szereg czynników wskazuje na dalsze spowolnienie produkcji w kolejnych miesiącach, w tym silny spadek zamówień dla przemysłu (o 6,4% m/m), PMI dla przemysłu do 47,1 pkt. oraz indeksu nastrojów producentów do -6,6 pkt. ♦ Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 120 6% 115 4% 110 2,0% 2% 1,5% 0,6% 105 b.d. 0% b.d. 100 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. -4% Wrzesień 2011 r. -5,8% -6,2% -8% lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 -6% kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 Wielka Brytania Niemcy Portugalia Grecja kwi-08 lip-07 sty-07 kwi-07 85 paź-07 Francja strefa euro Włochy Hiszpania 90 80 -1,3% -2% 95 strefa euro Niemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych) ♦ Sprzedaż detaliczna w strefie euro spadła we wrześniu o 1,3% r/r (po wzroście o 0,1% r/r w sierpniu), podczas gdy oczekiwano spadku o 0,5% r/r. Wg ostatnich dostępnych szczegółowych danych (za sierpień) kontynuowany był spadek sprzedaży paliw na stacjach benzynowych (-3,1% r/r); malała także sprzedaż sprzętu elektrycznego i mebli (-1,9% r/r) oraz odzieży i obuwia (-0,6% r/r). Wzrosła natomiast dynamika sprzedaży elektroniki (3,0% r/r) oraz leków (2,9% r/r). Spośród państw regionu Europy Zachodniej dodatnia dynamika utrzymała się we Francji, Wielkiej Brytanii i Niemczech, natomiast w dalszym ciągu malała konsumpcja w państwach Europy Południowej. ♦ W ostatnich miesiącach znacznie pogorszyły się wskaźniki nastawienia konsumentów do sytuacji gospodarczej w strefie euro, co jest efektem niepokojów społecznych związanych z silnym zacieśnianiem polityki fiskalnej w większości państw członkowskich, spowolnieniem gospodarczym, wzrostem bezrobocia i inflacji. Pogorszenie sytuacji finansowej gospodarstw domowych będzie niekorzystnie wpływało na dane o sprzedaży w kolejnych miesiącach. Handel zagraniczny Handel zagraniczny - strefa euro oraz jej główni partnerzy handlowi strefa euro - import, eksport, bilans handlowy 160 Bilans handlowy (S.A.*; mld EUR; P.O.) mld EUR Stany Zjednoczone mld EUR Import spoza strefy euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 10 5 140 % 70 Eksport do USA (L.O.; mld EUR) Import z USA (L.O.; mld EUR) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) 20 Eksport poza strefę euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) 150 22 mld EUR 18 60 50 40 16 130 30 20 14 0 120 10 12 0 10 110 -5 -20 -30 100 Import z Chin (L.O.; mld EUR) Export do Chin (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 18 60 50 16 22 40 30 16 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 % 70 mld EUR Import z Rosji (L.O.; mld EUR) Eksport do Rosji (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) 20 18 20 14 60 50 40 30 20 14 10 12 10 10 0 12 -10 10 -20 8 0 -10 -20 8 -30 Źródło: Reuters 14 -30 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 -40 lip-07 4 paź-07 -50 sty-07 -40 6 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 6 4 -50 Rosja % 70 mld EUR 20 paź-09 sty-09 Chiny 22 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 -40 paź-07 4 sty-07 -10 kwi-07 lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 6 kwi-07 90 -10 8 -50 Departament Analiz i Skarbu W ostatnich miesiącach widoczne jest spowolnienie dynamiki wymiany handlowej państw strefy euro z ich głównymi partnerami handlowymi, w tym m.in. z Chinami i USA. We wrześniu spadły wartości importu (do 148,1 mld EUR) i eksportu (do 151,0 mld EUR), przy czym import malał szybciej, dzięki czemu odnotowano 2,9 mld EUR nadwyżki w wymianie handlowej. Roczna dynamika importu i eksportu spadła, ale była dodatnia i wyniosła odpowiednio 8,0% r/r i 10,0% r/r. ♦ Rynek pracy Rynek pracy w strefie euro 5 % Stopa bezrobocia (%) Wynagrodzenia (L.O.; %; r/r) Zatrudnienie (L.O.; %; r/r) Stopa bezrobocia (P.O.; %) 4 % 3,5% 3 11,0 UE 10,5 Strefa euro 10,0 Niemcy 10,2 5,8 10,0% 2 9,5 Wielka Brytania 1 9,0 Francja 0 8,5 Włochy -1 8,0 Hiszpania -2 7,5 Grecja* -3 7,0 Portugalia sty-07 mar-07 maj-07 lip-07 wrz-07 lis-07 sty-08 mar-08 maj-08 lip-08 wrz-08 lis-08 sty-09 mar-09 maj-09 lip-09 wrz-09 lis-09 sty-10 mar-10 maj-10 lip-10 wrz-10 lis-10 sty-11 mar-11 maj-11 lip-11 0,4% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 9,7 8,3 b.d. 9,9 8,3 22,6 17,6 b.d. % 12,5 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 Źródło: Eurostat, *dane za II kw. 2011 r. ♦ Stopa bezrobocia w strefie euro wzrosła we wrześniu o 0,1 p.p. do 10,2%, po wzroście liczby bezrobotnych o 188 ty. do 16 mln 198 tys. osób – liczba bezrobotnych wzrosła 5 miesiąc z rzędu. ♦ Spośród państw Europy Zachodniej sytuacja na rynku pracy kształtuje się najgorzej w państwach najbardziej dotkniętych przez kryzys zadłużenia – Hiszpanii, Grecji i Portugalii. Wysokie bezrobocie w tych państwach dotyka przede wszystkim ludzi młodych: stopa bezrobocia wśród osób do 25 roku życia wynosi w nich odpowiednio 48,0%, 43,5% i 27,1%, podczas gdy średnia w strefie euro dla tej grupy to 21,2%. Inflacja Inflacja w strefie euro i stopa procentowa EBC - prognoza* 4,5 Inflacja HICP (r/r) Inflacja HICP w strefie euro Inflacja bazowa Stopa procentowa EBC Cel inflacyjny EBC % 4,0 3,5 3,0 Portugalia 4,0% Grecja 3,0% 2,5 Włochy 2,0 1,5 Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 2,9% Hiszpania 3,8% Wielka Brytania 5,0% 1,0 Francja 0,5 0,0 Niemcy lip-12 paź-12 sty-12 kwi-12 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 kwi-08 sty-08 -0,5 -1,0 2,5% 2,9% strefa euro 1,0% 3,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% Źródło: Eurostat, Reuters. *Prognozy rynkowe – Reuters ♦ Inflacja w strefie euro utrzymała się w październiku na poziomie z września i wyniosła 3,0% r/r. W ciągu miesiąca ceny wzrosły o 0,3%. Najsilniej rosły ceny transportu (5,3% r/r), głównie wskutek wzrostu cen paliw (14,1% r/r) oraz ceny związane z mieszkaniem (5,1% r/r), gdzie również główną rolę odegrały ceny energii (oleju opałowego 24,1% r/r, gazu 10,1% r/r i energii elektrycznej 7,5% r/r). Ceny żywności wzrosły o 3,1% r/r. Wskaźnik inflacji bazowej również pozostał na poziomie sprzed miesiąca i wyniósł 2,0% r/r. ♦ W ostatnich miesiącach inflacja HICP rosła najszybciej w Wielkiej Brytanii, Włoszech i Portugalii, jednak wzrost był widoczny w niemal wszystkich państwach strefy euro i UE. 15 Departament Analiz i Skarbu Podaż pieniądza M3 Podaż pieniądza M3 % 14 Wolumen Dynamika r/r mld EUR 9300 4 3,1% 9150 2 9000 0 8850 -2 8700 maj-11 maj-10 maj-09 maj-08 wrz-11 6 sty-11 9450 wrz-10 8 sty-10 9600 wrz-09 10 sty-09 9750 wrz-08 12 sty-08 Podaż pieniądza M3 w strefie euro wzrosła we wrześniu 2011 r. o 3,1% r/r, po wzroście o 2,7% r/r w sierpniu b.r. Wartość kredytów ogółem wzrosła o 2,4% r/r (2,5% w sierpniu), dynamika kredytów dla sektora prywatnego o 1,6% (1,8% w sierpniu). Kredyty dla gospodarstw domowych wzrosły o 2,9% (2,9% w sierpniu), w tym kredyty mieszkaniowe o 3,9% (3,9% w sierpniu). Dynamika kredytów dla przedsiębiorstw wyniosła 1,6% r/r (1,5% w sierpniu). 9900 Kredyty i depozyty Kredyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe wrz-11 -4 sty-11 4400 maj-11 -1 4000 wrz-10 -2 maj-10 4500 sty-10 0 4200 wrz-09 0 sty-09 2 4600 maj-09 4700 1 4400 wrz-08 2 4600 sty-08 4 mld EUR 4800 maj-08 6 4800 Zmiana r/r 5000 sty-07 4900 3 wrz-11 4 maj-11 8 sty-11 10 5000 wrz-10 5100 5 maj-10 6 sty-10 12 wrz-09 5200 maj-09 7 sty-09 14 wrz-08 5300 sty-08 8 maj-08 16 wrz-07 5400 sty-07 9 maj-07 Wolumen % mld EUR wrz-07 % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r maj-07 Wolumen 3800 Depozyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe Wolumen % Przedsiębiorstwa Zmiana r/r mld EUR Wolumen Zmiana r/r 9 5900 % 14 8 5700 12 1650 7 5500 10 1600 6 5300 8 1550 6 1500 4 1450 5 mld EUR 1700 5100 Źródło: EBC 16 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 sty-07 maj-07 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 maj-10 sty-10 wrz-09 maj-09 1300 sty-09 4500 2 wrz-08 1350 -2 maj-08 0 sty-08 1400 4700 wrz-07 2 3 maj-07 4900 sty-07 4 Departament Analiz i Skarbu Kredyty - Europa Zachodnia Francja gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r Niemcy przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r 1150 % 12 14 1100 10 1800 12 1050 8 1600 10 1000 6 1400 1200 % 16 mld EUR 8 950 mld EUR 2000 Włochy % 16 wrz-11 sty-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 sty-09 maj-09 wrz-08 sty-08 maj-08 wrz-07 maj-07 sty-07 650 wrz-10 400 -4 maj-10 -4 700 sty-10 600 -2 wrz-09 -2 sty-09 750 maj-09 800 0 wrz-08 0 sty-08 1000 800 maj-08 2 2 wrz-07 850 sty-07 900 4 maj-07 6 4 Hiszpania przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r 1300 % 35 14 1200 30 1050 12 1100 10 1000 25 1000 950 przedsiębiorstwa - wolumen przedsiębiorstwa - zmiana r/r mld EUR gosp. dom. wolumen gosp. dom. - zmiana r/r mld EUR 1100 wrz-11 maj-11 wrz-11 maj-11 sty-11 wrz-10 sty-10 maj-10 wrz-09 maj-09 sty-09 wrz-08 maj-08 sty-08 wrz-07 -5 maj-07 300 sty-07 -4 sty-11 700 400 wrz-10 750 -2 maj-10 800 0 sty-10 500 wrz-09 0 5 sty-09 600 maj-09 850 2 wrz-08 900 10 maj-08 15 700 sty-08 800 4 wrz-07 6 sty-07 900 maj-07 8 20 Źródło: EBC 17 Departament Analiz i Skarbu 3. Państwa Europy Środkowo-Wschodniej Wzrost gospodarczy Dynamika PKB - III kw. 2011 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw 2010 Q4 Czechy Q1 2011 Q2 0,5 0,9 Wzrost r/r Q3 2010 Q4 Q1 2011 Q2 Q3 0,1 0,0 2,7 2,8 2,2 1,5 Węgry 0,2 0,5 0,2 0,5 2,5 1,9 1,7 1,5 Słowacja 0,8 0,8 0,8 0,7 3,4 3,4 3,4 3,2 Litwa 1,8 2,1 1,8 1,3 4,4 5,4 6,5 7,2 Łotwa 0,9 1,1 2,0 1,3 3,1 3,0 5,1 5,3 Estonia 2,0 3,1 1,7 0,8 6,0 9,5 8,4 7,9 Polska 0,9 1,1 1,1 b.d. 3,9 4,4 4,5 b.d. Czechy W ęgry Słowacja Litwa Łotwa Estonia wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 cze-07 wrz-07 Polska mar-07 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% Źródło: Eurostat; dane odsezonowane. Produkcja przemysłowa Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) Wskaźnik PMI dla przemysłu 25% 60 Lipiec 2011 r. Siepień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20% 55 51,7 51,7 50 48,2 15% 45 9,6% 10% 8,3% 7,4% 7,9% 5,5% 5% Polska 35 W ęgry Litwa Łotwa Estonia Polska Indeks wielkości produkcji (2005=100) 160 160 150 150 140 140 130 130 120 120 110 Estonia Litwa Łotwa strefa euro 110 lip-11 sty-11 kwi-11 paź-10 lip-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 80 kwi-07 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 kwi-10 sty-10 lip-09 paź-09 kwi-09 sty-09 paź-08 90 lip-08 sty-08 100 kwi-08 paź-07 sty-07 kwi-07 90 lip-07 Słowacja Polska Czechy Węgry strefa euro 100 80 kwi 11 lip 11 paź 11 Ukraina lip 10 paź 10 sty 11 Słowacja paź 09 sty 10 kwi 10 Węgry Indeks wielkości produkcji (2005=100) paź 08 sty 09 kwi 09 lip 09 0% sty 08 kwi 08 lip 08 30 sty 07 kwi 07 lip 07 paź 07 3,0% 2,5% Czechy Czechy 40 6,6% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ 18 Dynamika produkcji przemysłowej była wyższa w porównaniu z okresem wakacyjnym we wszystkich analizowanych państwach z wyjątkiem Czech, Ukrainy i Estonii. Największe wyhamowanie dynamiki produkcji było obserwowane w Estonii, gdzie wskaźnik obniżył się z ponad 20% do 5,5%. Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Indeks sprzedaży detalicznej (2005=100) Dynamika sprzedaży detalicznej (r/r) 16% 120 150 12% 110 130 11,6% 10% 105 120 100 8% 110 95 4% 8,1% 6% 0,3% 0% b.d. -2% -1,7% kwi-11 lip-11 sty-11 kwi-11 -4% paź-10 sty-11 sty-08 sty-08 4,4% 2% Wielka Brytania Węgry LitwaNiemcy Portugalia Estonia Grecja kwi-08 kwi-08 lip-08 lip-08 paź-08 paź-08 sty-09 sty-09 kwi-09 kwi-09 lip-09 lip-09 paź-09 paź-09 sty-10 sty-10 kwi-10 kwi-10 lip-10 lip-07 lip-07 sty-07 kwi-07 90 85 paź-07 paź-07 Francja Czechy strefa euro Słowacja Włochy Łotwa Hiszpania Polska lip-10 paź-10 100 90 80 14,6% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 14% 115 140 -3,7% -6% Czechy Węgry Słowacja Ukraina Litwa Łotwa Estonia Polska Źródło: Eurostat (sprzedaż w cenach stałych), SSC of Ukraine (sprzedaż w cenach bieżących). *Dane za okresy od początku roku. We wrześniu dynamika sprzedaży detalicznej obniżyła się we wszystkich krajach z wyjątkiem Litwy. Najwyższa dynamika sprzedaży detalicznej została zanotowana na Ukrainie (14,6%) a najniższa na Słowacji (-3,7%). ♦ Handel zagraniczny Import - indeks 2000=100 Eksport - indeks 2000=100 360 Import - dynamika (%, r/r) lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 Eksport - dynamika (%, r/r) 14 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 12 paź-08 lip-11 kwi-11 sty-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 140 paź-08 160 140 sty-08 180 160 kwi-08 200 180 lip-07 220 200 paź-07 240 220 sty-07 260 240 kwi-07 280 260 sty-08 300 280 kwi-08 320 lip-07 300 sty-07 320 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 paź-07 Słowacja Czechy Polska Węgry 340 kwi-07 360 25 Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 20 10 8 Węgry Polska 11,4 12,1 5,8 7,3 16,9 19,2 12,5 6,8 2,7 0 -2 Czechy 5 8,2 14,8 5,2 -0,9 0 13,6 10 7,6 4 2 3,7 3,9 7,3 4 3,6 9,9 9,7 12,3 12,4 15 6 Słowacja Czechy Węgry Polska Słowacja Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 19 Departament Analiz i Skarbu Rynek pracy Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia 20% Polska 9,4% 12,8% Estonia 15% Łotwa 15,5% Litwa 10% 8,7% Ukraina 5% Łotwa Litwa Estonia Słowacja W ęgry Słowacja Polska lip-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 kwi-07 Czechy 0% 13,5% W ęgry 9,9% Czechy 0% Lipiec 2011 r. Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. 6,6% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine, urzędy statystyczne. *Dane za I kwartał 2011 r. ** Wg GUS stopa bezrobocia wyniosła w marcu br. 13,1%. Inflacja Inflacja HICP (r/r) Polska 3,8% Estonia Łotwa 4,3% Litwa 4,2% Ukraina 5,9% Słowacja 4,6% Węgry 3,8% Czechy 1% Sierpień 2011 r. Wrzesień 2011 r. Październik 2011 r. 4,7% 2,6% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. ♦ Październikowa inflacja w państwach regionu była stosunkowo wysoka. Miesięczna dynamika obniżyła się nieznacznie na Litwie, Łotwie i Estonii, natomiast wzrosła na Słowacji, Węgrzech oraz w Czechach. ♦ Najniższą inflacją w regionie charakteryzowały się Czechy (2,6%), co mogło wynikać z ujemnej dynamiki sprzedaży detalicznej oraz spadku dynamiki PKB. Na Węgrzech inflacja wyniosła 3,8%, a na Słowacji 4,6%. 20 Departament Analiz i Skarbu 3. Stany Zjednoczone Wzrost gospodarczy PKB Wpływ poszczególnych składowych na zmianę PKB 8% Poddano rewizji dane o PKB USA, który ostatecznie wzrósł w III kw. br. o 2,0% kw/kw (ujęcie zannualizowane), a nie jak dotychczas szacowano o 2,5%. Korekcie uległy m.in. dane o inwestycjach prywatnych, których udział we wzroście okazał się ujemny. 6% 4% 2,0% 2% 0% -2% -4% wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 mar-08 wrz-07 -10% cze-07 -8% cze-10 Eksport netto Konsumpcja prywatna Inwestycje prywatne brutto Wydatki i inwestycje rządowe PKB -6% PKB PKB per capita i nominalnie Dochód do dyspozycji w podziale na wydatki i oszczędności 49 15,5 tys. USD bln USD PKB per capita PKB prawa oś 49 12,0 15,0 7% Oszczędności Wydatki osoboste Oszczędności % dochodu bln USD 11,5 6% 48 5% 11,0 48 14,5 47 4% 10,5 3% 14,0 47 10,0 2% 46 13,5 9,5 1% 46 wrz-11 cze-11 gru-10 mar-11 wrz-10 cze-10 gru-09 mar-10 wrz-09 cze-09 gru-08 mar-09 wrz-08 cze-08 gru-07 cze-07 wrz-11 cze-11 mar-11 gru-10 wrz-10 cze-10 mar-10 gru-09 wrz-09 cze-09 mar-09 gru-08 wrz-08 cze-08 mar-08 gru-07 wrz-07 cze-07 0% mar-08 9,0 13,0 wrz-07 45 Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 15% 65 pkt. 10% 60 5% 3,9% 55 0% 50,8 50 -5% 45 Produkcja przemysowa r/r ISM dla przemysu 40 -15% 35 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Dynamika produkcji przemysłowej USA wzrosła w październiku do 0,7% m/m i 3,9% r/r (oczekiwano 0,4% m/m), wobec -0,1% m/m i 3,5% r/r we wrześniu. Produkcja rosła w niemal wszystkich kategoriach, jednak wyraźnie szybciej w przypadku pojazdów i części (3,1% m/m) oraz przemysłu wydobywczego (2,3% m/m i 6,0% r/r). Źródło: Reuters 21 Departament Analiz i Skarbu Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 400 380 Indeksy zaufania konsumentów 15% 80 7,3% 10% 70 mld USD Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów Sprzedaż detaliczna r/r Sprzedaż detaliczna z wyłączeniem samochodów r/r 7.2% 360 5% pkt. 60,9 60 56,0 340 0% 50 320 -5% 40 300 -10% 30 280 -15% 20 Indeks Michigan kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 Indeks Conference Board Źródło: Reuters, U.S. Census Bureau Dynamika sprzedaży detalicznej od kilku miesięcy nieco spada, jednak wciąż utrzymuje się na wysokim poziomie, osiągając w październiku 0,5% m/m i 7,2% r/r (oczekiwano 0,3% m/m), po wzroście o 1,1% m/m i 7,9% r/r miesiąc wcześniej. Szczególnie mocno wzrosła sprzedaż sprzętu elektronicznego (3,7% r/r), podczas gdy dynamika w pozostałych kategoriach wahała się pomiędzy 0,0%-1,5% m/m. Początek IV kw. br. pokazuje brak wyraźnego spowolnienia konsumpcji w USA, a wskaźniki nastrojów konsumentów uległy znacznej poprawie. Korzystnie na sprzedaż w kolejnych miesiącach będzie wpływał spadek stopy bezrobocia. Handel zagraniczny Handel zagraniczny 240 220 30% mld USD Import (mld USD) Eksport (mld USD) Import (%; r/r) Eksport (%; r/r) 20% 200 10% 180 0% 160 -10% 140 -20% Bilans handlowy = -43,1 mld USD -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 120 Źródło: Reuters 22 Deficyt w handlu zagranicznym USA we wrześniu malał 4 miesiąc z rzędu osiągając 43,1 mld USD i był najniższy od grudnia 2010 r. Był to efekt dalszego wzrostu eksportu i wyhamowania importu. Z rekordowo wysokiego poziomu zaczął spadać deficyt w wymianie handlowej z Chinami, do czego przyczyniło się umocnienie chińskiego juana oraz działania rządu USA blokujące część importu z tego kraju. Departament Analiz i Skarbu Rynek nieruchomości Sprzedaż nowych domów Sprzedaż domów na rynku wtórnym 7 30% 0,42 mln sztuk Sprzedaż 50% mln sztuk Sprzedaż Sprzedaż r/r Sprzedaż r/r 20% 6,5 40% 0,38 10% 6 30% 0,36 0% 0,34 -10% 0,40 8,9% 5,5 20% 13,5% 5 10% 5,0 -20% 4,5 0,32 0% 0,307 -30% 4 -10% 0,28 -40% 3,5 -20% 0,26 -50% 3 -30% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0,30 Indeksy cen nieruchomości Indeks nastrojów wśród przedsiębiorców budowlanych 25 5% pkt. 20 20 0% -2,2% -5% 15 -3,6% 10 -10% -15% 5 Indeks FHFA, r/r Indeks S&P Case-Shiller -20% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 0 Źródło: Reuters, Federal Housing Finance Agency W październiku sprzedaż nieruchomości na rynku pierwotnym i wtórnym wzrosła o odpowiednio 8,9% r/r (do 307 tys. w skali roku) i 13,5% r/r (do 4,97 mln w skali roku). Pomimo to wartość ta jest rekordowo niska w przypadku nowych domów, natomiast w przypadku rynku wtórnego wielkość sprzedaży jest na poziomie z 2005 r. Indeksy cen nieruchomości powoli się podnoszą, poprawiają się również nastroje w budownictwie, co w połączeniu z perspektywą stabilizacji wzrostu gospodarczego pozwala oczekiwać powolnego ożywienia na amerykańskim rynku nieruchomości. Rynek pracy Bezrobocie 11% 10% 16 mln os. Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia 15 13,9 9% 9,0% 14 13 12 8% 11 7% 10 9 6% 8 5% lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 paź-07 lip-07 4% kwi-07 7 6 Stopa bezrobocia w USA w październiku spadła o 0,1 p.p. do 9,0%. Liczba bezrobotnych wyniosła 13,9 mln osób. Zatrudnienie poza rolnictwem wzrosło o 80 tys. osób, z czego w sektorze prywatnym wzrosło o 104 tys. os., natomiast w sektorze rządowym spadło o 24 tys. os. Wynagrodzenia w sektorze prywatnym wzrosły o 0,2% m/m do 19,53 USD/godz. Źródło: Bureau of Labour Statistics 23 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 4% -6% 25% M1 Kredyty 2% 24 M2 20% 5% 0% 4% Kredyty r/r 1,2% 0% 7,1 -2% 7,0 -4% -6% 6,7 6,6 -8% -10% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 6% 3,5% 2% 2,1% 0% -2% -4% CPI CPI bazowa PPI 20,8% Kredyty mld USD 7,4 40% 7,3 35% 7,2 30% -5% kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja r/r 8% 6,1% W październiku wskaźnik inflacji CPI w USA spadł do 3,5% r/r i -0,1% m/m (oczekiwano 3,6% r/r i 0,0% m/m), wobec 3,9% r/r i 0,3% m/m we wrześniu. Głównymi czynnikami wzrostu były ceny energii (14,2% r/r) i żywności (4,7% r/r). Wskaźnik inflacji bazowej wzrósł natomiast o 0,1 p.p. do 2,1% -8% Źródło: Reuters Podaż pieniądza Podaż pieniądza, r/r 12% Depozyty Depozyty Kredyty konsumpcyjne Depozyty r/r 6% mld USD 8,6 10% 8,4 8% 8,2 15% 6,7% 8,0 10% 9,9% 4% 7,8 7,6 2% 7,4 0% 7,2 Kredyty konsumpcyjne Kredyty konsumpcyjne r/r mld USD 25% 20% 6,9 6,8 5% 0% 1,20 1,15 1,10 15% 1,05 10% 1,00 0,95 -2,7% 0,90 6,5 -10% 0,85 6,4 -15% 0,80 Departament Analiz i Skarbu Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe Kredyty dla przedsiębiorstw 10% 2,20 1,60 mld USD Kredyty mieszkaniowe Kredyty mieszkaniowe r/r 8% 15% 2,15 mld USD Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla przedsiębiorstw r/r 10% 8,8% 1,50 6% 2,10 4% 2,05 2% 2,00 0% 1,95 5% 0% 1,40 -5% 1,30 -10% -1,6% -15% 1,20 -20% -4% 1,85 -25% 1,10 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 1,90 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2% Źródło: Federal Reserve Finanse publiczne Nadwyżka/Deficyt narastająco oraz dług publiczny, % PKB 0% 98,5% 100% -0,7% -2% 95% 90% -4% 85% -6% 80% 75% -8% 70% 8,9% PKB 9,6% PKB -10% 65% Nadwyżka/deficyt, %PKB Dług publiczny, % PKB (prawa oś) sie-11 wrz-11 paź-11 cze-11 lip-11 kwi-11 maj-11 lut-11 mar-11 sty-11 lis-10 gru-10 sie-10 wrz-10 paź-10 cze-10 lip-10 kwi-10 maj-10 lut-10 mar-10 sty-10 lis-09 gru-09 sie-09 wrz-09 paź-09 cze-09 lip-09 kwi-09 maj-09 lut-09 mar-09 sty-09 lis-08 gru-08 60% paź-08 -12% Źródło: U.S. Department of Treasury; rok fiskalny w USA trwa od 1 października do 30 września 25 Departament Analiz i Skarbu 5. Japonia Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 58 Wskaźniki nastrojów przedsiębiorców 40% 55 PMI dla przemysłu Produkcja przemysłowa 56 30% 50 54 20% 46,0 45 52 45,4 10% 50 40 0% -3,3% 48 -10% 46 -20% 44 -30% 42 -40% 25 35 30 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 lis-11 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ Usługi Przemysł We wrześniu odnotowano spadek dynamiki produkcji przemysłowej Japonii do -3,3% m/m i r/r. Na spadek wpłynęły m.in. powódź w Tajlandii, która jest ważnym odbiorcą japońskiego przemysłu, a także spowolnienie gospodarcze i zbytnie umocnienie japońskiego jena. Wg prognoz ankietowanych przez rząd przedsiębiorstw japońska produkcja przyspieszy w październiku i listopadzie, na co wskazuje również wzrost wskaźnika PMI dla przemysłu. Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 6% 44 4% 42 ♦ Sprzedaż detaliczna w Japonii wzrosła w październiku o 1,4% m/m i 1,9% r/r, powyżej prognoz na poziomie 0,6% r/r. ♦ Wzrostowy trend w japońskiej konsumpcji to głównie efekt dotacji rządowych na produkty efektywne energetycznie (samochody, sprzęt domowy). W dłuższym okresie może jednak zaważyć pogorszenie sytuacji na rynku pracy – wzrost stopy bezrobocia i spadek dochodów. 1,9% 2% 40 0% 38 -2% 36 -4% 34 -6% 32 -8% 30 Sprzedaż detaliczna r/r Indeks zaufania konsumentów 28 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -10% Handel zagraniczny Handel zagraniczny 50% 6500 mld JPY 6000 Import Eksport r/r Eksport Import r/r 40% 5 786 5500 30% 20% 18,0% 5 512 10% 5000 0% 4500 Bilans handlowy w październiku = -273,8 mld JPY (ok. -3,5 mld USD) 4000 -10% -3,7% -20% -30% 3500 -40% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 ♦ 26 sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -50% 3000 W październiku Japonia zanotowała 279 mld JPY (ok 3,5 mld USD) deficytu w handlu zagranicznym (oczekiwano 39,9 mdl JPY nadwyżki), po spadku eksportu o 3,7% r/r (oczekiwano 0,3% r/r) i wzroście importu o 18,0% r/r (oczekiwano 15,2% r/r). Spadł przede wszystkim eksport do największego partnera handlowego Japonii – Chin (o 7,7% r/r), a także USA (o 2,3% r/r), UE (o 2,9% r/r) oraz Tajlandii (głównie w wyniku powodzi; o 5,1% r/r). Departament Analiz i Skarbu ♦ Pogorszenie sytuacji w handlu zagranicznym to efekt umocnienia japońskiego jena, spowolnienia gospodarczego u głównych partnerów handlowych kraju, a także zwiększonego importu surowców energetycznych w wyniku spadku produkcji energii po zniszczeniu elektrownii jądrowych przez trzęsienie ziemi w marcu. Rynek pracy Bezrobocie mln os. 3,8 6,0% Liczba bezrobotnych 3,6 Stopa bezrobocia (prawa oś) 5,5% 3,4 3,2 5,0% 3,0 4,5% 4,5% 2,8 ♦ Stopa bezrobocia w Japonii wzrosła w październiku o 0,4 p.p. do 4,5%, po wzroście liczby bezrobotnych o 130 tys. do 2,88 mln osób. 2,6 4,0% 2,88 2,4 lip-11 paź-11 sty-11 kwi-11 lip-10 paź-10 sty-10 kwi-10 lip-09 paź-09 sty-09 kwi-09 lip-08 paź-08 sty-08 kwi-08 lip-07 paź-07 sty-07 3,5% kwi-07 2,2 Inflacja Inflacja r/r 0,5% 0,0% CPI CPI bazowa (po wyłączeniu cen owoców, warzyw i owoców morza) CPI bazowa (po wyłączeniu cen żywności i energii) ♦ Wskaźniki inflacji CPI w Japonii spadły w październiku do -0,1% r/r w przypadku głównego wskaźnika oraz 1,0% r/r dla inflacji bazowej (po wyłączeniu cen energii i żywności. Niski poziom konsumpcji w Japonii powoduje problemy w walce z deflacją, która trwa od blisko 3 lat. ♦ Dynamika podaży pieniądza w Japonii pozostaje na stabilnym poziomie nieco przekraczającym 2% r/r. Wyższa dynamika podaży pieniądza M1 na poziomie ponad 5%, w tym przede wszystkim gotówki w obiegu, to efekt wypłat środków po marcowym kataklizmie, który dotknął Japonię. -0,5% -1,0% -1,5% -0,1% -0,5% -2,0% -1,0% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 -2,5% Podaż pieniądza Podaż pieniądza r/r 6% M1 M2 M3 5,2% 5% 4% 3% 2,7% 2% 2,3% 1% -1% sty-09 lut-09 mar-09 kwi-09 maj-09 cze-09 lip-09 sie-09 wrz-09 paź-09 lis-09 gru-09 sty-10 lut-10 mar-10 kwi-10 maj-10 cze-10 lip-10 sie-10 wrz-10 paź-10 lis-10 gru-10 sty-11 lut-11 mar-11 kwi-11 maj-11 cze-11 lip-11 sie-11 wrz-11 paź-11 0% 27 Departament Analiz i Skarbu 6. BRIC – Brazylia, Rosja, Indie i Chiny Wzrost gospodarczy i produkcja przemysłowa PKB r/r Produkcja przemysłowa 20% 15% 10% 5% 9,1% 15% 6,9% 10% 3,4% -10% 1,8% 0% -1,6% -5% Brazylia Rosja Indie Chiny -5% 3,6% 5% 3,1% 0% 13,2% Brazylia Rosja Indie Chiny -10% -15% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 cze 11 gru 10 mar 11 wrz 10 cze 10 gru 09 mar 10 wrz 09 cze 09 gru 08 mar 09 wrz 08 cze 08 gru 07 mar 08 wrz 07 cze 07 -20% mar 07 -15% Źródło: DataStream Chińska gospodarka w III kwartale br. rozwijała się w tempie nieznacznie niższym do zanotowanego w poprzednich kwartałach (9,1% r/r). Nieznacznie szybciej spada tempo wzrostu gospodarki Indii, która w III kw. br. rozwijała się w tempie 6,9% r/r. W październiku 2011 r. dynamika produkcji przemysłowej Chin nadal utrzymywała się na poziomie ponad 13% r/r. Natomiast w Rosji nastąpiło obniżenie dynamiki produkcji do 3,6% r/r. Również w pozostałych krajach grupy BRIC w ostatnich miesiącach widoczne było pogorszenie koniunktory. Wskaźniki HSBC PMI dla przemysłu Październikowe wskaźniki PMI dla przemysłu w krajach BRIC wskazują na poprawę perspektyw dla przemysłu w Indiach, a także – choć w mniejszym stopniu w Chinach i Rosji. Natomiast wzrost PMI w przypadku Brazylii można interpretować jako zmniejszenie prawdopodobieństwa dalszego spadku produkcji. pkt. wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 sty 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 Rosja Chiny Indie Brazylia lip 09 60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 Źródło: Markit Economics Sprzedaż detaliczna Sprzedaż detaliczna 25% 20% 17,2% 15% 10% 6,3% 5% Brazylia Chiny Źródło: DataStream 28 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 sty 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 0% W październiku 2011 r. dynamika sprzedaży detalicznej w Chinach utrzymała się na poziomie ponad 15% ósmy miesiąc z rzędu, świadcząc o stabilności popytu krajowego. W Brazylii natomiast kontynuowana jest tendencja spadkowa dynamiki sprzedaży. Departament Analiz i Skarbu Handel zagraniczny Bilans handlowy BRIC 40 W październiku nadwyżka handlowa Chin ponownie wzrosła – do 17 mld USD, pomimo spadku eksportu do 157,5 mld USD. Natomiast w przypadku Rosji i Brazylii nadwyżki handlowe uległy nieznacznemu obniżeniu. Jednocześnie eksport wzrósł w przypadku Rosji i Indii. Brazylia Rosja Indie Chiny mld USD 35 30 25 17,0 20 15 15,7 10 5 2,4 0 -5 -9,8 -10 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -15 Źródło: DataStream Eksport Brazylii 50% Import Brazylii 30 Eksport Eksport r/r 40% mld USD 30% 80% 25 25 Import Import r/r 70% 60% mld USD 50% 20% 10% 22,1 20 19,8 40% 20,5% 20 0% 30% 20% -10% 15 15 10% 19,5% 0% -20% -30% 10 -40% -10% 10 -20% -30% 40% 40 20% 35 lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 sty 11 lip 10 wrz 10 lis 10 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 wrz 10 5 lip 10 -60% maj 10 15 -60% mar 10 10 lis 09 -40% sty 10 20 -40% wrz 09 15 25 lip 09 -20% -20% maj 09 25 18,4% 20 30 mar 09 30 0% 0% sty 09 mld USD 29,2 20% maj 09 29,3% 35 Import Import r/r sty 09 mld USD 44,9 Eksport Eksport r/r 60% maj 10 Import Rosji mar 09 80% mar 10 lis 09 sty 09 Eksport Rosji sty 10 40% lip 09 45 wrz 09 50 60% 5 maj 09 -40% mar 09 5 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 mar 09 sty 09 -50% 29 Departament Analiz i Skarbu Eksport Indii 100% Import Indii Eksport Eksport r/r 80% 35 80% 24,8 30 60% 60% 25 45 Import Import r/r mld USD mld USD 40 34,6 40% 35 20 40% 20% 36,2% 20% 15 0% 10 30 17,1% 0% 25 160 150 40% 70% 50% 140 130 20% 120 0% 15,9%110 100 90 -20% 80 30% 10% -10% -30% 70 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 -50% sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 60 mar 09 -40% wrz 11 157,5 60% 170 160 140,5 150 140 130 120 110 100 28,7% 90 80 70 60 50 40 30 mld USD Import Import r/r 170 lip 11 Eksport r/r sty 09 lip 11 Import Chin mld USD Eksport mar 09 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 Eksport Chin 80% sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 lip 11 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 lip 09 mar 09 wrz 11 90% maj 11 180 mar 11 15 lis 10 -40% sty 11 0 wrz 10 -40% sty 10 20 wrz 09 -20% maj 09 5 sty 09 -20% Źródło: DataStream Rynek pracy Stopa bezrobocia 10% Brazylia Rosja 9% 8% 7% 6,4% 6% 5,8% Źródło: DataStream 30 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 lis 10 wrz 10 lip 10 maj 10 sty 10 mar 10 lis 09 wrz 09 lip 09 maj 09 mar 09 sty 09 5% Wśród analizowanych krajów, stopa bezrobocia w październiku w Brazylii ponownie zaczęła się obniżać, osiągając 5,8%, natomiast w Rosji wzrosła do 6,4%. Departament Analiz i Skarbu Inflacja Inflacja Brazylia Rosja Indie Chiny 16% 14% 12% W październiku w krajach grupy BRIC inflacja pozostawała wysoka, przekraczając 6,5% w Indiach, Rosji i Brazylii. Najwyższa inflacja notowana jest w Indiach – ponownie zbliżając się do 10% r/r (przy wzroście cen żywności o 11% i paliw o 15%). 9,8% 10% 7,2% 8% 6,7% 6% Natomiast w Chinach w październiku kontynuowany był spadek inflacji – wskaźnik osiągnął 5,5% pierwszy raz od maja br. 5,5% 4% 2% 0% lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 -2% Źródło: DataStream ♦ Wobec spowalniającego tempa wzrostu gospodarczego i malejącej od kilku miesięcy inflacji, bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 p.b. do 21,0%. (wejdzie w życie 5.12.2011 r.). Była to pierwsza obniżka – po serii 12 podwyżek, rozpoczętych na początku 2010 r., a zakończonych podwyżką o 50 p.b. w czerwcu br. Stopy procentowe nie zostały zmienione (ostatni raz podniesiono je w lipcu br.) i wynoszą: jednoroczna benchmarkowa stopa depozytowa 3,5%, a jednoroczna stopa pożyczkowa na 6,56%. Podaż pieniądza Podaż pieniądza w Brazylii, r/r Podaż pieniądza w Rosji, r/r 40% 40% M0 35% 30% M0 30% M1 M1 M2 25% 20% M3 21,5% M2 20,1% 19,8% 20,8% 20% 15,5% 15% 10% 0% 10% 6,0% -10% 5% 1,0% Podaż pieniądza w Indiach, r/r lip 11 wrz 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 lip 10 wrz 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 lip 09 wrz 09 maj 09 sty 09 mar 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 -20% mar 09 0% Podaż pieniądza w Chinach, r/r 22% 45% 20% 40% 18% 14,6% 16% M0 M1 35% M2 30% 14% 25% 15% 8% M1 10% 6% M3 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 maj 09 sty 09 wrz 11 lip 11 maj 11 mar 11 lis 10 sty 11 wrz 10 lip 10 maj 10 mar 10 lis 09 sty 10 wrz 09 lip 09 -5% maj 09 2% sty 09 0% mar 09 8,4% 5% 4% wrz 11 M0 4,1% 12,9% 11,9% 20% 10% mar 09 13,3% 12% Źródło: DataStream 31 Departament Analiz i Skarbu III 3 Wydarzenia na rynkach finansowych 1. Rynek stopy procentowej Rada Polityki Pieniężnej (RPP), na posiedzeniu w dniach 8-9 listopada, postanowiła utrzymać stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Obecnie stopa referencyjna kształtuje się w Polsce na poziomie 4,5%. Na posiedzeniu 29 listopada Narodowy Bank Węgier podwyższył stopy procentowe o 50 p.b.. Tym samym główna stopa wynosi 6,50%. Bank centralny Chin obniżył stopę rezerw obowiązkowych o 50 pkt bazowych. Bank Anglii utrzymał w październiku stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Od marca 2009 r. główna stopa procentowa wynosi 0,50%. Główne stopy procentowe banków centralnych w wybranych krajach (%) 6,0 13 5,5 12 11 5,0 10 4,5 9 4,0 8 3,5 7 3,0 6 2,5 5 2,0 4 1,5 3 1,0 2 0,5 1 0,0 2003 0 2004 2005 2006 2007 Strefa Euro 2008 USA 2009 2010 2003 2011 2004 2005 2006 2007 Polska Wielka Brytania 2008 Czechy 2009 2010 2011 Węgry Źródło: Reuters. Od 21 października do 18 listopada na rynku międzybankowym miesięczna stopa WIBOR wzrosła z 4,67% do 4,74%, trzymiesięczna wzrosła z poziomu 4,83% do 4,95%, natomiast sześciomiesięczna z 4,90% do 4,96%. Stopa WIBOR ON na koniec badanego okresu ukształtowała się na poziomie 4,67%, a POLONIA 4,37%. Stawki WIBOR, POLONIA i stopa referencyjna w Polsce (%) 5,00% 4,75% 4,50% 4,25% 4,00% ON Źródło: Reuters. 32 1M 3M 6M POLONIA ST REF 18 lis 14 lis 10 lis 6 lis 2 lis 29 paź 25 paź 21 paź 3,75% Departament Analiz i Skarbu 2. Rynek papierów dłużnych W okresie od 21 października do 18 listopada nastąpił spadek rentowności obligacji niemieckich w rezultacie wzrostu awersji do ryzyka na europejskim rynku długu i alokacji kapitału w instrumenty o mniejszym ryzyku. Rentowność niemieckich 10-letnich obligacji spadła o 11 p.b. do poziomu 1,97 %, 5-letnich o 22 p.b. do poziomu 1,07%, 2-letnich o 18 p.b. do poziomu 0,45%. W analizowanym okresie nastąpił również spadek dochodowości amerykańskich obligacji skarbowych. Rentowność 10-letnich obligacji amerykańskich spadła o 21 p.b. do poziomu 2,19%, 5-letnich o 15 p.b. do poziomu 1,06%, natomiast 2-letnich wzrosła o 1 p.b. do 0,28%. Na europejskim rynku długu panowała silna wyprzedaż, która doprowadziła do ustanowienia nowych rekordowych poziomów rentowności obligacji, nie notowanych od końca lat 90 w takich krajach jak Portugalia, Belgia, Hiszpania i Włochy. W efekcie na koniec analizowanego okresu rentowność obligacji 10-letnich Hiszpanii osiągnęła 6,4%,Włoch 6,7%, Belgii 4,8, a Portugalii 11,3. W analizowanym okresie dochodowość polskich obligacji skarbowych nieznacznie wzrosła pomimo panującej wyprzedaży na rynkach strefy euro oraz w pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Rentowność papierów 5-letnich oraz 2-letnich wzrosła o 9 p.b., natomiast 10-letniego benchmarku o 1 p.b. Po zamknięciu niniejszego raportu rentowność polskich papierów uległa skokowemu podwyższeniu (o około 30 p.b.) w reakcji na gwałtowny wzrost rentowności w pozostałych państwach UE. Ponadto, obniżenie ratingu Węgier także mogło wpłynąć na wycofanie się kapitału z polskiego rynku obligacji, gdyż przez inwestorów zagranicznych jesteśmy postrzegani jako gospodarki podobne. Polska 2Y 5Y 10Y 6,2 6,0 5,7 5,5 5,2 5,0 4,7 4,5 4,2 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 33 Departament Analiz i Skarbu 5Y 2Y USA 4,5 10Y Niemcy 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,5 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,5 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,5 1,5 1,0 1,0 1,0 0,5 0,5 0,5 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Włochy 8,0 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 0,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 4 lis 19 lis Belgia 8,0 Hiszpania 8,0 Chiny 4,5 7,5 7,0 7,0 7,0 6,5 6,0 6,0 6,0 5,5 5,0 5,0 5,0 4,5 4,0 4,0 4,0 3,5 3,0 3,0 3,0 2,5 2,0 2,0 2,0 1,5 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Grecja 136,0 1,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Portugalia 20,0 1,0 20 w rz 19,0 19,0 116,0 18,0 18,0 106,0 17,0 17,0 16,0 16,0 15,0 15,0 14,0 14,0 13,0 13,0 86,0 20 paź Irlandia 20,0 126,0 96,0 5 paź 76,0 66,0 12,0 12,0 56,0 11,0 11,0 46,0 10,0 10,0 36,0 9,0 9,0 26,0 6,0 20 w rz 7,0 7,0 5 paź Źródło: Reuters 34 8,0 8,0 16,0 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis 6,0 20 w rz 5 paź 20 paź 4 lis 19 lis Departament Analiz i Skarbu Struktura krzywej rentowności w wybranych krajach USA NIEMCY 3,50% 3,00% 4,50% 3,00% 2,50% 1,29% 0,50% 2011-10-21 0,26% 2011-11-30 5 lat 2011-10-21 0,33% 2011-11-30 2 lata 5 lat HISZPANIA 10 lat 5,37% 4,43% 6,20% 5,65% 3,50% 4,00% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 5 lat 3,00% 2,63% 2011-10-21 2011-11-30 2 lata 5 lat POLSKA 6,50% 5,25% 2,84% 3,50% 4,89% 3,00% 5,00% 2,00% 4,66% 2011-10-21 2011-11-30 3,50% 2011-10-21 1,44% 5 lat 7,09% 7,00% 2011-11-30 1,00% 2 lata 8,04% 7,43% 7,50% 2,02% 1,50% 9,07% 9,02% 9,00% 8,00% 3,16% 2,50% 5,08% 8,97% 8,50% 2,13% 5,78% 10 lat WĘGRY 9,50% 4,00% 5,93% 2011-11-30 5 lat CZECHY 4,25% 4,50% 2011-10-21 4,64% 2 lata 10 lat 4,50% 5,50% 4,55% 4,00% 10 lat 7,00% 6,00% 5,89% 5,56% 5,10% 2,50% 2 lata 7,10% 3,81% 3,64% 4,00% 4,07% 7,69% 6,75% 4,16% 4,50% 4,78% 10 lat 7,23% 7,30% 5,02% 5,00% 5,50% 2011-11-30 5 lat 7,85% 5,50% 5,48% 2011-10-21 WŁOCHY BELGIA 5,94% 5,00% 2,32% 1,22% 1,15% 2 lata 6,00% 6,27% 6,00% 1,50% 1,00% 10 lat 7,00% 6,50% 2,24% 2,00% 0,00% 2 lata 4,00% 2,30% 2,50% 0,50% 0,00% 3,26% 3,00% 1,18% 0,63% 1,00% 0,96% 0,27% 2,00% 1,50% 1,06% 1,00% 3,40% 3,50% 2,07% 2,08% 1,50% 4,00% 2,50% 2,22% 2,00% 4,50% FRANCJA 3,50% 6,50% 2011-10-21 2011-11-30 6,00% 2 lata 10 lat 5 lat 10 lat 2 lata 5 lat 10 lat CDS i Spread W okresie od 21 października do 18 listopada 2011 r., spready pomiędzy rentownością 10-letnich niemieckich obligacji skarbowych i ich odpowiednikami w pozostałych krajach UE rosły. Spready wzrosły najbardziej w przypadku obligacji greckich (o 207 p.b.), hiszpańskich (o 102 p.b.), oraz włoskich i czeskich (o 90 p.b.). Spready spadły w przypadku Portugalii (o 70 p.b.) i Wielkiej Brytanii (o 18 p.b.). Spread między 10-letnimi obligacjami skarbowymi Polski i Niemiec w analizowanym okresie wzrósł o 12 p.b. do poziomu 382 p.b. Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS NIEMCY FRANCJA WIELKA BRYTANIA WIELKA BRYTANIA 260 FRANCJA 200 240 220 150 200 180 100 160 140 120 50 100 80 0 60 40 20 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 -50 35 Departament Analiz i Skarbu Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS GRECJA (PRAWA OŚ) 1600 8000 1400 1400 7000 1200 6000 1000 5000 800 4000 600 3000 400 2000 200 1000 WĘGRY PORTUGALIA IRLANDIA GRECJA 3500 3000 1000 2500 800 2000 600 1500 400 1000 200 500 lis 11 wrz 11 paź 11 lip 11 sie 11 maj 11 kwi 11 lut 11 cze 11 0 paź 10 0 Spread pomiędzy rentownością 10-letnich obligacji rządu Niemiec i rentownością 10-letnich obligacji wybranych państw Notowania CDS POLSKA HISZPANIA 1200 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 lut 11 mar 11 sty 11 lis 10 gru 10 0 paź 10 0 WŁOCHY mar 11 IRLANDIA sty 11 PORTUGALIA gru 10 HISZPANIA lis 10 WŁOCHY SŁOWACJA CZECHY POLSKA CZECHY WĘGRY SŁOWACJA 800 650 600 700 550 600 500 450 500 400 400 350 300 300 250 200 200 150 100 100 UKRAINA (PRAWA OŚ ) Źródło: Reuters. W tym samym czasie wycena 5-letnich CDS’ów większości krajów rejonu Europy ŚrodkowoWschodniej wzrosła w przedziale od 60 do 70 p.b., najbardziej w przypadku Węgier, Słowacji oraz Litwy. Wycena 5-letniego CDS’a Polski w analizowanym okresie wzrosła o 47 p.b. do poziomu 285 p.b.. 36 lis 11 paź 11 sie 11 wrz 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 Wycena 5-letnich swapów kredytowych na dług państwowy (CDS) w analizowanym okresie wzrosła dla następujących krajów Europy Zachodniej: Grecji o 864 p.b do poziomu 6365 p.b., Włoch o 94 p.b. do 530 p.b., Hiszpanii o 81 do poziomu 453, Francji o 36 p.b. do poziomu 217 p.b. Wycena 5letnich CDS’ów Irlandii oraz Portugalii spadła o 53 p.b. do odpowiednio 733 oraz 1125 p.b.. lis 11 paź 11 wrz 11 200 sie 11 100 lip 11 400 cze 11 150 maj 11 600 kwi 11 200 lut 11 800 mar 11 250 sty 11 1000 gru 10 300 lis 10 1200 paź 10 350 lis 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 paź 10 Notowania CDS ROSJA paź 10 0 50 Departament Analiz i Skarbu 3. Rynek kapitałowy Dynamika wybranych indeksów światowych (%) WIG 20 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% 21/10/11 CAC 40 DAX FTSE WIG 20 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA 10/11/11 14/11/11 18/11/11 HANG SENG 1M 25/10/11 29/10/11 02/11/11 06/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 10/11/11 14/11/11 18/11/11 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% -14% -16% -18% -20% -22% -24% -26% -28% -30% -32% paź 10 CAC 40 DAX FTSE 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 DOW JOINES NIKKEI 225 SHANGHAI COMP. BOVESPA cze 11 sie 11 paź 11 HANG SENG 1Y gru 10 lut 11 kw i 11 cze 11 sie 11 paź 11 Źródło: Reuters. Na początku analizowanego okresu na głównych giełdach światowych notowane były umiarkowane wzrosty. W listopadzie w związku z zaostrzającym się kryzysem zadłużeniowym spadki powróciły na rynki kapitałowe. W całym analizowanym okresie niemiecki DAX stracił 3%, paryski CAC 40 5,5%, a Brytyjski FTSE 2,5%. Na rynkach azjatyckich japoński indeks NIKKEI stracił 3,5%,a chiński Hang Seng zyskał 2,5%. Amerykański DJIA stracił 0,1%. Polski indeks WIG20 spadł o 3% do poziomu 2240 pkt. 4. Rynek walutowy Notowania walut Na koniec listopada polski złoty osłabił się o 5% względem dolara i o 2% względem euro. Deprecjacja złotego była wynikiem między innymi obniżenia perspektyw dla polskiego systemu bankowego ze "stabilnej” do "negatywnej" przez agencję Moody’s. Ponadto złoty mógł reagować na silną 5-procentową przecenę węgierskiego forinta względem euro. Pod koniec października obserwowano 3-procentowy wzrost kursu EUR-USD do poziomu 1,42 w związku z porozumieniem w sprawie przyznania pomocy dla Grecji. Pod wpływem narastającego ryzyka polityczno-gospodarczego w Europie kurs EUR-USD osłabił się o 2 % w całym analizowanym okresie do 1,34. 37 Departament Analiz i Skarbu PLN 1Y 1M USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN USD/PLN EUR/PLN CHF/PLN GBP/PLN 8% 45% 7% 40% 6% NOTOWANIA WALUT PLN 35% 1Y 1M 11-11-30 USD-PLN 2,89 3,20 3,35 CHF-PLN 2,90 3,57 3,67 EUR-PLN 3,93 4,40 4,51 GBP-PLN 4,63 5,05 5,26 5% 30% 4% 25% 3% 2% 20% 1% ZMIANA % 15% 1Y 1M USD-PLN 16% 5% CHF-PLN 27% 3% EUR-PLN 15% 2% GBP-PLN 14% 4% 0% 10% -1% 5% -2% -3% 0% -4% -5% -5% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis lis 11 wrz 11 lip 11 maj 11 sty 11 mar 11 -6% lis 10 -10% USD 1Y USD/CHF USD/CNY 1M USD/EUR USD/GBP USD/JPY 10% 5% 5% 4% NOTOWANIA WALUT USD USD-CHF 1Y 1M 11-11-30 1,00 0,90 0,91 USD-EUR 0,73 0,73 0,74 USD-JPY 83,51 76,87 77,51 USD-CNY 6,63 6,38 6,38 USD-GBP 0,62 0,63 0,64 USD/CHF USD/CNY USD/EUR USD/GBP USD/JPY 3% 0% 2% -5% 1% -10% 0% ZMIANA % USD-GBP 2% 1% -2% -25% -3% -30% -4% 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis 0% lis 11 1% -4% wrz 11 -7% USD-CNY lis 10 USD-JPY -1% -20% lip 11 2% maj 11 2% 2% mar 11 1M -8% USD-EUR sty 11 1Y USD-CHF -15% EUR 1Y EUR/CHF EUR/CNY 1M EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY EUR/CHF EUR/CNY 10% 3% 5% 2% 0% 1% -5% 0% -10% -1% -15% -2% -20% -3% -25% -4% EUR/USD EUR/GBP EUR/JPY NOTOWANIA WALUT EUR 1Y 1M 11-11-30 EUR-CHF 1,36 1,23 1,23 EUR-GBP 0,85 0,87 0,86 EUR-JPY 113,93 105,91 104,24 EUR-CNY 9,05 8,80 8,57 EUR-USD 1,36 1,38 1,34 ZMIANA % -5% -3% EUR-USD -1% -2% Źródło: Reuters 38 20 paź 22 paź 24 paź 26 paź 28 paź 30 paź 1 lis 3 lis 5 lis 7 lis 9 lis 11 lis 13 lis 15 lis 17 lis 19 lis 21 lis 23 lis 25 lis 27 lis 29 lis EUR-CNY lis 11 -2% wrz 11 -9% lip 11 EUR-JPY maj 11 -2% lis 10 0% 1% mar 11 1M -10% EUR-GBP sty 11 1Y EUR-CHF Departament Analiz i Skarbu 3 IV Rynek surowców naturalnych Ropa naftowa 125 120 115 110 105 100 95 90 85 80 Brent WTI wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 kwi 11 maj 11 lut 11 mar 11 sty 11 gru 10 lis 10 75 W okresie od 21 października do 18 listopada cena ropy naftowej Brent spadła o 1,0%, do 108,7 USD za baryłkę, a WTI wzrosła aż o 13,5%, do 97,7 USD za baryłkę. Z jednej strony na spadek ceny ropy Brent w dalszym ciągu silnie oddziaływała napięta sytuacja w strefie euro. Z drugiej strony wpływ na cenę ropy miały prognozy organizacji OPEC i MAE, według których ceny ropy w okresie najbliższych kilku lat wzrosną. ∆=11,0 USD Lepsze perspektywy wzrostu dla gospodarki Stanów Zjednoczonych zmniejszyły ryzyko znaczącego spadku popytu na ropę WTI. Wzrostowi jej ceny sprzyjała także informacja o planowanym odwróceniu przepływu ropy w rurociągu łączącym zatokę Meksykańską i magazyny w Cushing – umożliwi to transport ropy w kierunku terminali eksportowych zlokalizowanych w rejonie zatoki Meksykańskiej, gdzie będzie mogła konkurować z droższą ropą z importu. Na skutek powyższych wydarzeń różnica między ceną ropy Brent i WTI spadła do 11,0 USD za baryłkę. lis 11 Cena ropy naftowej (w USD za baryłkę) paź 11 130 Źródło: Reuters. Złoto 1 950 Cena złota (w USD za uncję) 1 900 1 850 1 800 1 750 1 700 1 650 1 600 1 550 1 500 1 450 1 400 1 350 Źródło: Reuters. lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 gru 10 lis 10 1 300 Po wrześniowych spadkach, cena złota powróciła do trendu wzrostowego – na koniec analizowanego okresu odnotowano jednak jej niewielki spadek. Silny wpływ na wzrost ceny złota miały oczekiwania inwestorów dot. przeciągających się rozmów w sprawie planu ratunkowego dla strefy euro. Wstępne ustalenia dotyczyły redukcji zadłużenia Grecji, zwiększenia wartości funduszu EFSF i rekapitalizacji europejskiego sektora bankowego. W dalszej części analizowanego okresu na wzrost ceny złota silnie oddziaływał wzrost obaw inwestorów, że nie uda się zrealizować przygotowanego przez włoski rząd pakietu oszczędności budżetowych. Silnym bodźcem do zwiększenia wartości uncji złota były także spekulacje o kolejnej rundzie ilościowego rozluźnienia polityki pieniężnej przez Fed. Sytuację na rynku złota zmieniła publikacja raportu WGC, która wskazuje, że za wzrost popytu na złoto w III kw. 2011 r. odpowiada wyłącznie popyt inwestycyjny, bez wzrostu zapotrzebowania na fizyczny metal – spowodowało to nieznaczny spadek ceny złota. W całym okresie cena złota wzrosła o 6,4% i na 18 listopada wyniosła 1 722,4 USD za uncję. 39 Departament Analiz i Skarbu Surowce rolne i przemysłowe Spodziewane dalsze spowolnienie gospodarcze na świecie (w szczególności w strefie euro – wg. OECD wzrost gospodarczy w 2012 r. wyniesie 0,2%) i wzrost kursu dolara doprowadziły do dalszej przeceny surowców rolnych – cena kukurydzy spadła o 6%, pszenicy o 5,2%, a soi o 4,6%. Dobre dane z Chin (wzrost indeksu PMI dla przemysłu w październiku) i Japonii (znaczący wzrost nadwyżki w handlu zagranicznym) oraz optymizm inwestorów związany z przyjęciem elementów planu ratunkowego dla strefy euro spowodowały znaczący wzrost cen surowców przemysłowych, w tym miedzi, której cena w analizowanym okresie wzrosła o 11,4%. Dynamika cen surowców rolnych i przemysłowych 40% 35% 30% 100% 80% 25% 20% 15% 10% 5% 70% 60% 50% 40% 0% -5% -10% -15% -20% 30% 20% 10% Przenica Kukurydza Soja Cukier -25% -30% -35% 0% -10% -20% Sporządzono w Departamencie Analiz i Skarbu lis 11 paź 11 wrz 11 lip 11 sie 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 lis 11 paź 11 wrz 11 sie 11 lip 11 cze 11 maj 11 kwi 11 mar 11 lut 11 sty 11 lis 10 gru 10 -30% Źródło: Reuters. 40 Miedź Nikiel Platyna Srebro Bawełna 90%