docpobierz - dr Andrzej Marjański
download 
Reklamacja Transkrypt
pobierz - dr Andrzej Marjański
Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE ORGANIZACJA I JEJ OTOCZENIE Andrzej Marjański amarjanski.swspiz.pl A by chronić pry watność uŜy tk ownik a, program PowerPoint uniemoŜliwił automaty czne pobranie tego zewnętrznego obrazu. A by pobrać i wy świetlić ten obraz, k lik nij przy cisk Opcje na pask u k omunik atów, a następnie k lik nij opcję Włącz zawartość zewnętrzną. Andrzej Marjański (49) 2 Refleksyjnie „Stawianie nowych pytań, ukazywanie nowych moŜliwości, rozpatrywanie starych problemów z nowego punktu widzenia wymaga twórczej wyobraźni i oznacza prawdziwy postęp w nauce.” Albert Einstein (ur.1879 w Ulm w Niemczech, zm. 1955 w Princeton w USA) 1 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) Kluczowe pojęcie dla zarządzania 3 Zajmując się zarządzaniem musimy w pierwszej kolejności określić jego przedmiot – uzyskać odpowiedź na pytanie Czym zarządzamy? Zarządzamy organizacjami Andrzej Marjański (49) 4 Organizacja Codziennie mijamy wiele budynków w róŜnymi szyldami. W wielu przypadkach domyślamy się, co kryje się pod ich nazwami Ale spotykamy równieŜ nazwy róŜnych instytucji, brzmiące tajemniczo, które nic nam nie mówią Często takŜe uŜywamy określenia „fatalna organizacja” lub „brak tu organizacji”. Pojęcie organizacji ma róŜne znaczenia 2 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 5 Czym jest organizacja? Źródła wyrazu organizacja • greka – organizo – tworzyć całość, porządkowanie całości • łacina – organum – organ, nieodrodny element Definicji organizacji jest tak wiele, jak wielu jest autorów akcentujących róŜne jej cechy i aspekty funkcjonowania. W rezultacie, Ŝadna z istniejących definicji nie jest w pełni satysfakcjonująca. (M. Bielski) Andrzej Marjański (49) 6 Trzy znaczenia terminu „organizacja” Rzeczowym (podmiotowym) – organizacja jako charakterystyczny obiekt, niekoniecznie materialny, ale dający się wyodrębnić (np. szkoła, sąd); rzecz zorganizowana Atrybutowym- cecha pewnych zbiorowości (zorganizowanie) danych obiektów; szczególny rodzaj stosunków części do siebie i do złoŜonej z nich całości: stosunek ten polega na tym, iŜ części współprzyczyniają się do powodzenia całości. „Organizacja imprezy była udana” – oznacza właściwy sposób zorganizowania. Czynnościowym- proces organizowania, nieustanne wprowadzanie określonego porządku lub chaosu. Tworzenie lub przekształcanie zorganizowanych całości. Wg J. Zieleniewskiego 3 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 7 Definiowanie pojęcia organizacji M. Kostera – w tradycyjnym rozumieniu moŜna organizację pojmować jako: System złoŜony z ludzi, technologii, posiadających własną strukturę i dąŜący do celu; (..) jest systemem otwartym – uczestniczy w stałej wymianie z otoczeniem R.W. Griffin: Organizacja to grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów. Pojęcie organizacji ORGANIZACJA – jest otwartym systemem społeczno technicznym, zorientowanym celowo i mającym określoną strukturę (sposób uporządkowania) (M.Bielski) Elementy organizacji (podsystemy), wszystkie są ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie wpływające cele , struktura, ludzie, technika 4 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Kreowanie potrzeb i ich zaspokajanie Organizacja stwarza róŜne warunki kreowania potrzeb i ich zaspokojenia organizacja zaspokaja potrzeby człowieka w przedziale wewnętrznym (pracownicy) i zewnętrznym (klienci) człowiek przystosowuje się do potrzeb organizacji (dobrowolnie lub przymusowo) organizacje przystosowują się do otoczenia Organizacja grupa ludzi, mająca wspólny cel, zadania, plan i program planowa koordynacja działań grupy ludzi, dla osiągnięcia wspólnych, jasno określonych celów, za pomocą podziału pracy i funkcji oraz hierarchii władzy i odpowiedzialności. 5 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 11 Trzy funkcje organizacji OSIĄGANIE CELÓW PrzezwycięŜając granice moŜliwości jednostek, umoŜliwia realizację celów, których samodzielne osiągnięcie byłoby trudniejsze lub wręcz niemoŜliwe. PRZECHOWYWANIE WIEDZY Gromadzi i chroni wiedzę cywilizacji, opracowuje teŜ nowe i skuteczniejsze metody działania TWORZENIE KARIER Zapewnia pracownikom źródło utrzymania, umoŜliwiając równocześnie osiągnięcie osobistego zadowolenia i samorealizację Elementy organizacji (podsystemy) Cele- realizowane przez organizację i wynikających stąd konkretnych zadań Ludzie- wraz z ich indywidualnymi i zbiorowymi dąŜeniami i wzorcami zachowania. WyposaŜenie - materiałowo-techniczne i technologiczne oraz określone zasady posługiwania się nimi Formalna struktura- przyjęte zasady podziału zadań i odpowiedzialności za nie, władzy i związanej z nią odpowiedzialności oraz informacji 6 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Cechy organizacji są tworami człowieka (artefektami), stworzonymi dla wykonywania określonego celu (celów), a zatem są celowo zorientowane. w skład organizacji wchodzą ludzie, stanowiący ich niezbędny element oraz środki rzeczowe (aparatura), którymi ci ludzie posługują się w swych działaniach. są systemami zachowującymi się rozmyślnie, zdolnymi do korygowania, a nawet zmiany pierwotnie wyznaczonych celów. są wyodrębnione z otoczenia, a równocześnie otwarte, czerpią z otoczenia: ludzi, materię, energię, informacje i wartości, przekazują do otoczenia: dobra usługi, informacje, wartości. Cechy organizacji c.d. są ustrukturalizowane i zhierarchizowane w podwójnym znaczeniu: zawierania się podsystemów w systemie (inkluzji) oraz podporządkowania jednych ludzi i komórek organizacyjnych innym. mają wyodrębniony człon kierowniczy sterujący ich funkcjonowaniem i rozwojem. organizacje utrwalają sposoby zachowania ludzi i zasady ich współdziałania (strukturę) w drodze formalizacji. są systemami samoorganizującymi się, zdolnymi do podnoszenia stopnia swego wewnętrznego uporządkowania (negatywnej entropii). 7 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Cechy organizacji c.d. są stabilne, zdolne do utrzymywania równowagi dzięki procesom homeostazy lub ekspansji. są ekwifinalne, zdolne do osiągania tych samych rezultatów róŜnymi drogami i wychodząc z róŜnych stanów początkowych. (M.Bielski, Podstawy teorii organizacji i zarządzania) Andrzej Marjański (49) 16 Podział ze względu na trwałość organizacji Pod uwagę brana jest trwałość organizacji i trwałość realizowanych przez nie funkcji Organizacje doraźne Organizacje trwałe – instytucje 8 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 17 Podział ze względu na podstawę wyróŜniania Pod uwagę brana jest podstawa ich wyróŜniania Organizacje formalne – akty prawne w oparciu, o które zostały powołane Organizacje nieformalne – więzi występujące między uczestnikami organizacji Podział organizacji w zaleŜności od funkcji jaką spełniają w społeczeństwie Administracyjne – militarne, policyjne, lokalne, ogólnopaństwowe, globalne Gospodarcze – nastawione na zysk działające w oparciu o zaspokajanie potrzeb materialnych Społeczne – stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe Religijne – kościoły, klasztory, związki wyznaniowe Typu „non-profit” – słuŜące zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa 9 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Cechy „organizacyjności” cel łączność pomiędzy poszczególnymi podmiotami działania współdziałanie członków organizacji do powodzenia całości zorganizowanej granice wyodrębnienia organizacji od innych w otoczeniu powtarzalność działań słuŜących realizacji celów Andrzej Marjański (49) 20 Cechy „organizacyjności” Wadliwe działanie jednego z tych elementów powoduje niesprawne działanie całości organizacji Czyli Organizacja jest racjonalnym współdziałaniem pewnej liczby osób, z myślą o uzyskaniu jasno określonego wspólnego celu, dzięki specjalizacji wykonywanych funkcji oraz ustalenie hierarchii znaczenia i odpowiedzialności 10 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Organizacja jako system kaŜda organizacja jest systemem, w którym kaŜdy element ma swoje określone i ograniczone cele zadanie systemu zarządzania odnosi się do integracji składających się na ten system elementów Podział systemów wg A.D. Halla systemy naturalne (spotykane w przyrodzie) i zbudowane przez człowieka systemy fizyczne (techniczne) i niefizyczne (instytucje, organizacje społeczne itd.) Andrzej Marjański (49) 22 Cykl Ŝycia organizacji Organizacje zostają utworzone celowo, funkcjonują, rozwijają się, przekształcają i niekiedy znikają W czasie swego działania realizują róŜne cele, zmieniają wielkość, zakres działania, strukturę organizacyjną, ... Proces zmian zachodzących w organizacji określamy mianem cyklu Ŝycia organizacji Cyklowi rozwoju organizacji towarzyszą zmiany jej struktury Najbardziej znane koncepcje cyklu Ŝycia konstrukt teoretyczny R.H. Milesa koncepcja G.L. Lippitta i W.H. Schmita model R.E. Quinn i K.S. Cameron teoria rozwoju kryzysowego L.E. Greinera * 11 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 23 Cykl Ŝycia organizacji R.H. Milesa Czteroetapowy konstrukt teoretyczny Narodziny – wejście na rynek Młodość – duŜa dynamika wzrostu Wiek średni – mniejsze tempo wzrostu Dojrzałość – osiągnięcie stabilizacji Andrzej Marjański (49) 24 Cykl Ŝycia organizacji G.L. Lippitta i W.H. Schmita Trzy etapy rozwoju organizacji Narodziny – ukierunkowanie na tworzenie i przetrwanie organizacji, przy załoŜeniu określonego poziomu ryzyka Młodość – dąŜenie do zdobycia stabilizacji i reputacji, przy zachowaniu dyscypliny i umiejętności delegowania uprawnień decyzyjnych Dojrzałość – osiągnięcie wyjątkowości, zdolności przystosowawczej i świadczeniem na rzecz społeczeństwa 12 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 25 Cykl Ŝycia organizacji wg R.E. Quinn i K.S. Cameron Czteroetapowy model rozwoju organizacji Przedsiębiorczość – z duŜą ilością pomysłów Praca zespołowa – duŜe zaangaŜowanie we wspólne działanie Formalizacja i stabilność Rozszerzenie działalności i przekształcanie struktury Andrzej Marjański (49) 26 Cykl Ŝycia organizacji L.E. Greinera Pięcioetapowy model rozwoju organizacji Wskazuje na zmiany rewolucyjne i ewolucyjne w dostosowaniu wewnętrznym i zewnętrznym organizacji Pięć etapów rozwoju i pięć odpowiadających im sytuacji kryzysowych wzrost przez kreatywność z kryzysem przywództwa wzrost przez formalizację wzrost przez delegowanie uprawnień z kryzysem decentralizacji wzrost przez współdziałanie z kryzysem zwiększenia kosztów funkcjonowania organizacji 13 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) Systemowe ujecie organizacji 27 Systemowe ujęcie organizacji przedstawił w swoim modeli H.L. Leavitt Pozwala na zrozumienie: istoty organizacji wskazanie elementów tworzących organizację ukazanie powiązań ukazanie interakcji z otoczeniem Andrzej Marjański (49) Podstawowe elementy organizacji 28 Cele naczelne organizacji i zadania dla poszczególnych stanowisk pracy – ich zrealizowanie wymaga określenia określenia strategii Ludzie (aktorzy) – uczestnicy organizacji, ich kwalifikacje i umiejętności, postawy, wzorce kulturowe, motywacja do pracy, gotowość partycypacji w zarządzaniu Struktura – wewnętrzna budowa systemu określona przez wymiary: specjalizacji, standaryzacji, konfiguracji, centralizacji i formalizacji. Ogół zaleŜności o charakterze hierarchicznym, technicznym, funkcjonalnym i informacyjnym jakie zachodzą pomiędzy elementami organizacji Technika – algorytmy, procedury i technologie działania 14 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 29 Systemowe ujęcie organizacji OTOCZENIE misja cele zadania ludzie cele i zadania struktura organizacyjna motywacja postawy kwalifikacje umiejętności predyspozycje stosunki międzyludzkie technika hierarchia schemat organizacyjny zakres czynności instrukcje know-how wytwarzanie przetwarzanie danych Model organizacji wg H.L. Leavitta Andrzej Marjański (49) Systemowe ujęcie organizacji 30 Cztery wskazane elementy niezaleŜnie od: Wielkości Rodzaju prowadzonej działalności Stopnia formalizacji Są wspólne dla wszystkich organizacji Przybierają: RóŜne formy Mają róŜne znaczenie dla organizacji Ich istnienie jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania kaŜdej organizacji * 15 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) Co konstytuuje organizację ? 31 Cel (grupa celów) Cel organizacji – przyszły antycypowany stan do którego dana organizacja dąŜy i pod pewnymi względami jest korzystny dla niej Organizacja gospodarcza system stale otwarty współdziałający ze środowiskiem, z którego wyprowadza: surowce ludzi energię informację aby wytworzyć wyroby i usługi, zwracane następnie środowisku, zgodnie z jego potrzebami. 16 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) Przedsiębiorstwo – organizacja gospodarcza 33 jest organizacją gospodarczą funkcjonującą w określonym otoczeniu, realizującą komercyjnie określone zadania (najczęściej gospodarcze) działające w sposób samodzielny i niezaleŜny, funkcjonujące zgodnie z zasadą legalności i gospodarności ekonomicznej Organizacja gospodarcza jako system istotną cechą przedsiębiorstwa jako systemu jest to Ŝe działa w otoczeniu, czyli określonym środowisku stanowiącym całokształt warunków, na które składa się środowisko naturalne, polityczne, ekonomiczne i społeczno-organizacyjne. Z tym środowiskiem wchodzą w związki, ulegają pod jego wpływem zmianom a takŜe oddziaływują na niego organizacje są systemami otwartymi – stale prowadzą wymianę energii i informacji z otoczeniem. Wytwarzane produkty są przyjmowane przez otoczenie, a otoczenie zaopatruje organizację w materialne i pozamaterialne czynniki umoŜliwiające jej kontynuowanie i ewentualne rozszerzenie działalności. 17 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Organizacja gospodarcza jako system organizacje są uporządkowanymi w określony sposób systemami społeczno-technicznymi i posiadają cechy: cel (funkcja) – stanowiące podstawę ich istnienia wejścia – surowce, materiały, informacje, energia, zasoby finansowe, praca Ŝywa wyjścia – wyroby i usługi stanowiące rezultat przetwarzania zasobów w toku pracy kolejność postępowania w procesie transformacji wejść na wyjścia wyraŜająca się w procesach pracy otoczenie źródła fizyczne – umoŜliwiające transformację wejść na wyjścia tj. maszyny, narzędzia, urządzenia itd. ludzie stanowiący podstawowy czynnik współdziałania wszystkich wyŜej wymienionych cech systemu Organizacja gospodarcza jako system śadne przedsiębiorstwo nie moŜe prawidłowo działać bez tak istotnego komponentu jakim jest podsystem Organizacji i Zarządzania organizacje są systemami złoŜonymi w róŜnych jednostek o wielu odmianach i przeznaczeniu zdolność przedsiębiorstwa do usprawniania i udoskonalania w wyniku podjęcia odpowiednich działań, wykonywanych przez specjalistów wykorzystujących odpowiednią wiedzę i stosowane narzędzia badawcze i projektowe, którymi są w naszym przypadku techniki organizatorskie 18 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Otoczenie organizacji System silnie z nią powiązany, który istotnie wpływa na organizację i na który ona oddziaływuje KaŜda organizacja ma otoczenie zewnętrzne i wewnętrzne Otoczenie organizacji to, to, co znajduje się na zewnątrz niej, poza jej granicami i oddziałuje na nią. Otoczenie podlega ciągłym zmianom. Kto lepiej „odczyta" przyszłe stany otoczenia ten ma większe szanse szanse na odniesienie sukcesu sukcesu Andrzej Marjański (49) Otoczenie zewnętrzne organizacji 38 wszystko poza organizacją, co moŜe na nią oddziaływać Składają się na nie dwie warstwy Otoczenie ogólne – czynniki bliŜej nie sprecyzowane ale wpływające na działalność organizacji: Gospodarczo ekonomiczne Techniczno-technologiczne (komputeryzacja, automatyzacja, redukcja zatrudnienia) Polityczno-prawne Międzynarodowe (w tym UE) Demograficzne Społeczno – socjalno - kulturowe Dostępności zasobów 19 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Otoczenie zewnętrzne organizacji otoczenie celowe – konkretne organizacje lub grupy, które mogą wpływać na organizację Konkurenci Klienci Dostawcy Odbiorcy Rynek pracy – pracownicy Właściciele Strategiczni sojusznicy Otoczenie zewnętrzne organizacji Organizacja nie dostosowuje się biernie do otoczenia, lecz wpływa na nie zgodnie z własnymi interesami, w otoczeniu moŜna wyróŜnić tę część, na którą organizacja moŜe wpływać –otoczenie sterowane, oraz tę część na którą nie ma ona wpływu – otoczenie niesterowane 20 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Otoczenie wewnętrzne organizacji Otoczenie wewnętrzne ( wnętrze) organizacji składa się z: Zarządu organizacji Pracowników ToŜsamości Kultury – jako szczególnego elementu, którego znaczenie jest bardzo duŜe. Kluczowym kryterium pozwalającym ocienić, jak organizacja radzi sobie w stosunkach z otoczeniem, jest poziom jej skuteczności. Typy otoczenia Proste – złoŜone Stałe – zmienne Andrzej Marjański (49) 42 Organizacja i jej otoczenie obszar międzynarodowy obszar ekonomiczny inne podmioty obszar politycznoprawny konkurenci Organizacja Otoczenie wewnętrzne zarząd pracownicy kultura właściciele związki zawodowe obszar demograficzny klienci obszar społeczny dostawcy regulatorzy obszar technologiczny 21 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) Model otoczenia wg K. Bolesty-Kukułki 43 Segment „natura” • globalne trendy rynkowe • przyroda Segment gra • procesy demograficzne • klienci • przemiany kulturowe i świadomościowe w skali masowej • dostawcy Segment władza • banki • firmy usługowe • firmy doradcze Organizacja • właściciel (e) • giełdy • firmy ubezpieczeniowe • pośrednicy • instytucje państwowe • konkurenci i przeciwnicy •„centrale” Segment „walka” • akcjonariusze Andrzej Marjański (49) 44 Klasyfikacja warunków otoczenia 22 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 45 Otoczenie organizacji gospodarczej wg M. E. Portera Andrzej Marjański (49) 46 Zmiany otoczenia, złoŜoność i niepewność Proste Stopień jednorodności Mała niepewność Umiarkowana niepewność Umiarkowna niepewność DuŜa niepewność ZłoŜone Stabilne Stopień zmienności Dynamiczne 23 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 47 Zagadnienia do dyskusji Scharakteryzuj pojęcie i cechy organizacji Wymień elementy (podsystemy) organizacji Jakie funkcje spełnia organizacja? Charakterystyka cech organizacji Pojęcie otoczenia organizacji i jego podział Cykl Ŝycia organizacji Andrzej Marjański (49) Literatura do wykładu 48 M. Dołhasz, J. Fundaliński, M.Kosała, H.Smutek, Podstawy zarządzania, PWN, Warszawa 2009, rozdział 1. R.W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 2004, rozdział 3. 24 Materiały przeznaczone wyłącznie dla studentów Andrzej Marjański Andrzej Marjański (49) 49 Pytania? „Zmień się lub zgiń. Kiedy tempo zmian zachodzących na zewnątrz firmy jest większe niŜ tempo zmian wewnątrz, zbliŜa się koniec.” Jack Welch, szef General Electric 25
