Ocena stanu pogłowia ryb i jakości wędkowania w rz. Pasłęce

AKADEMIA ROLNICZO-TECHNICZNA
w Olsztynie
Wydział Ochrony Wód i Rybactwa Śródlądowego
Adam Pawtel
OCENA STANU POGŁOWIA RYB I JAKOŚCI WĘDKOWANIA
W RZECE PASŁĘCE
NA PODSTAWIE ODŁOWÓW KONTROLNYCH
I REJESTRÓW POŁOWÓW WĘDKARSKICH
Praca magisterska
wykonana w Zakładzie Bioekonomiki
Instytutu Rybactwa śródlądowego w Olsztynie
pod kierunkiem
Prof. dr hab. Mariana Leopolda
Olsztyn 1994
Panu
Prof. dr hab. Marianowi Leopoldowi
za przyjęcie kierownictwa nad wykonaniem
niniejszej pracy i udzielenie cennych wskazówek
składam serdeczne podziękowanie.
Panu
dr Arkadiuszowi Wołosowi
dziękuję za życzliwą pomoc, wnikliwe uwagi
oraz cenne wskazówki podczas pisania
niniejszej pracy
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP..........................................................................................................3
2.
MATERIAŁY I METODYKA .......................................................................... 5
3.
OPIS TERENU BADAŃ ................................................................................ 7
3.1 Geografia ................................................................................................ 7
3.2 Charakterystyka hydrograficzna ............................................................. 7
3.3 Geomorfologia, geologia i gleby............................................................ 8
3.4 Klimat ......................................................................................................8
3.5 Opis biegu rzek ...................................................................................... 9
Rzeka Pasłęka............................................................................9
3.5.1
3.5.2 Dopływy ....................................................................................10
3.5.2.1 Jemiołówka........................................................................11
3.5.2.2 Młynówka.......................................................................... 11
3.5.2.3 Giłwa................................................................................. 11
3.5.2.4 Rentynka ........................................................................... 11
3.5.2.5 Łukta ..................................................................................12
3.6 Rezerwat „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce” ....................................... 12
3.7 Stan czystości wód dorzecza Pasłęki ................................................... 13
3.8 Status działalności wędkarskiej na terenie rezerwatu .......................... 13
4. OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA ..................................................... 15
4.1 Wyniki elektropołowów......................................................................... 15
4.1.1
Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki w 1985 roku ................... 15
4.1.2 Ichtiofauna rzeki Pasłęki w 1994 roku ......................................17
4.2 Gospodarka zarybieniowa, przerzuty ryb ............................................. 31
4.3 Analiza rejestrów połowów ...................................................................32
Charakterystyka intensywności połowów wędkarskich ........... 32
4.3.1
4.3.2
4.3.3
4.3.4
4.3.5
Połowy wędkarskie w 1992 roku ..............................................32
Połowy wędkarskie w 1993 roku ..............................................42
Wyjazdy „puste” ....................................................................... 50
Ryby niewymiarowe ................................................................. 51
5.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI 53
6.
LITERATURA 55
7.
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 61
2
1.
WSTĘP
Spośród licznych rzek Pojezierza Mazurskiego i Warmii, pełniejszych opra-
cowań ichtiologicznych doczekało się jedynie dorzecze Drwęcy [4] i dorzecze
Łyny [39]. Ponadto pewnych informacji o ichtiofaunie potoku Kośno (dorzecze
Łyny) dostarczają prace Draganika i Szczerbowskiego [12, 40]. Szczególnie
dotkliwy wydaje się brak takiego opracowania w przypadku rzeki Pasłęki —
jednej z największych i najciekawszych rzek regionu, stanowiącej integralną
część rezerwatu „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce” [38].
Specjalny statut obszaru chronionego i związane z nim przepisy nakładają
na gospodarzy wody obowiązek prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej
i rybacko-wędkarskiej. Prowadzenie takiej gospodarki jest możliwe pod zasadniczym warunkiem: posiadania odpowiednich informacji [48]. Do najważniejszych w tym zakresie zaliczamy:
— dane o prowadzonej gospodarce rybackiej, w tym głównie o odłowach
(rybackich i wędkarskich) oraz zarybieniach,
-
dane o środowisku wodnym — jego stanie i zachodzących zmianach,
-
dane o wędkarskiej atrakcyjności łowisk.
Literatura światowa generalnie potwierdza przydatność danych o połowach
wędkarskich w badaniach monitoringowych, dotyczących zarówno populacji
ryb, jak i stanu środowiska wodnego [2, 3, 28, 16, 7, 47]. Istnieją także prace
wskazujące na wyższą przydatność danych wędkarskich, niż uzyskanych za
pomocą innych metod (połowów agregatem elektrycznym [2], wontonami).
Literatura krajowa kompleksowo analizująca gospodarkę rybacko-wędkarską za
pomocą odłowów kontrolnych, oceny stanu środowiska i jakości wędkowania
jest szczególnie uboga [22].
3
W Polsce występuje powszechna tendencja do ograniczania lub całkowitego wyłączania obszarów chronionych z działalności wędkarskiej.
Liczne
przykłady z innych krajów wskazują jednak, że kontrolowana, regulowana specjalnymi przepisami presja wędkarska nie koliduje z ochronną funkcją obszarów chronionych. Mimo że wędkarze prowadzą do erozji brzegów, niszczenia
roślinności przybrzeżnej i zaśmiecania środowiska [13, 27], to jednak tworząc
lobby ekologiczne dostarczają informacji, których brak jest uważany za jeden z
istotniejszych problemów gospodarki w chronionych wodach słodkowodnych
[25].
W niniejszej pracy poddano analizie wyniki połowów agregatem elektrycznym przeprowadzonych przez autora opracowania oraz rejestry połowów wędkarskich. Przedstawiono uwarunkowania, w jakich prowadzona jest gospodarka
rybacko-wędkarska w dorzeczu Pasłęki na terenie województwa olsztyńskiego.
Wynikłe z analizy wnioski mogą być przydatne w prowadzeniu działalności
gospodarczej PZW.
4
MATERIAŁY I METODYKA
2.
Opracowanie wykonano w oparciu o następujące materiały:
1. Rejestry połowów wędkarskich opracowane w Zakładzie Bioekonomiki IRS,
które rozprowadzono wśród członków Olsztyńskiego Klubu Pstrągarzy
„Passaria”, dotyczące połowów wędkarskich w dorzeczu Pasłęki w 1992 i
1993 roku. Uzyskano zwrot 33 rejestrów z 1992 roku oraz 35 z 1993 roku.
W 1992 roku wędkarze wpisywali do rejestru tylko ryby wymiarowe, natomiast w 1993 — wszystkie, przy czym niewymiarowe w oddzielnej rubryce.
2.
Materiały dotyczące gospodarki rybacko-wędkarskiej prowadzonej przez
Zarząd Okręgu PZW w Olsztynie, uzyskane w siedzibie Zarządu.
3.
Wyniki połowów agregatowych przeprowadzonych w rzece Pasłęce, w
li pcu 1993 roku. Odłowami objęto 11 odcinków (stanowisk):
Powyżej jez. Wymój.
II.
Między jez. Wymój a jez. Sarąg.
Ill.
W pobliżu wsi Śródka.
IV.
W rejonie m. Podlejki.
V.
Poniżej jez. Isąg.
VI.
Między jez. Isąg a Pelnikiem
VII.
Powyżej mostu drewnianego k. wsi Komorowo.
VIII.
Między Komorowem a ujściem rz. Morąg.
XI.
Gamerki — Kalisty.
X.
Kalisty — Łumpia.
XI.
Pityny — Wapnik.
Na stanowiskach I-IV, X i XI przeprowadzono je przy użyciu przystawki
IUP-12 z zasilaniem akumulatorowym, a na stanowiskach V-VII przy użyciu
agregatu prądotwórczego PAB z przystawką, dającego prąd o natężeniu
5
ok. 4 A. Z powodu awarii agregatu PAB, na odcinkach VIII i IX użyto zamiennie innego, firmy Honda 1500 W (4-6 A). Na stanowiskach I, II i XI
łowiono brodząc, na pozostałych z łodzi.
Dane z połowów zostały wykorzystane do określenia składu procentowego
ichtiofauny.
Długość odcinków wahała się od 100 do 700 m, w zależności od trudności wynikających z potrzeby przenoszenia łodzi brzegiem w celu ominięcia leżących w wodzie drzew, całkowicie uniemożliwiających spływ.
Połowy były prowadzone przez zespół osób składający się z ichtiologa
— przedstawiciela IRŚ w Olsztynie, autora oraz członków klubu „Passaria”,
Na ich przeprowadzenie uzyskano zgodę Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa przy poparciu Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Olsztynie i gospodarzy rz. Pasłęki: Zarządu Okręgu PZW w
Olsztynie oraz Gospodarstwa Rybackiego Olsztyn.
4.
Kronikę Olsztyńskiego Klubu Pstrągarzy „Passaria”.
5.
Rozmowy przeprowadzone z wędkarzami, strażnikami rezerwatu, pracownikami ALP i kłusownikami oraz pracownikami zakładów mających bezpośredni związek z opracowywaną rzeką, takimi jak: młyny, elektrownie wodne, stawy hodowlane, itp.
6. Własne obserwacje przeprowadzone w latach 1984-1993 w czasie licznych
wypraw wędkarskich i akcji przeciwkłusowniczych na rzece Pasłęce.
7.
Materiały źródłowe, których spis znajduje się na str. 55.
W statystycznym opracowaniu rejestrów połowów wędkarskich wykorzys-
tano podstawowe miary, takie jak średnia arytmetyczna i udział procentowy.
6
3. OPIS TERENU BADAŃ
3.1 Geografia
Dorzecze Pasłęki wchodzi w skład Pojezierza Mazurskiego i Pobrzeża
Wschodniopomorskiego. Administracyjnie teren ten należy do województw:
olsztyńskiego i elbląskiego. W woj. olsztyńskim znajduje się odcinek Pasłęki od
źródeł do miejscowości Sportyny (długość ok. 110 km) [23].
3.2 Charakterystyka hydrograficzna
Rzeka Pasłęka posiada urozmaiconą i silnie rozwiniętą sieć wodną. Długość rzeki wynosi 211 km, a średni spadek 1,09%o. Całkowita powierzchnia
zlewni wynosi 2294,5 km 2 , z czego na obszar woj. olsztyńskiego przypada
1205,2 km 2 , tj. 52,5% całkowitej powierzchni dorzecza. Jednocześnie stanowi
to 9,8% powierzchni woj. olsztyńskiego. Cechą charakterystyczną sieci hydrograficznej Pasłęki jest obecność jezior, głównie w zachodniej i południowej
części zlewni, co ma istotny wpływ na kształtowanie się wielkości przepływów
w okresie występowania wielkich wód w tych rejonach zlewni. To samo dotyczy
głównego koryta Pasłęki, która przepływa przez kilka jezior. Są to zbiorniki
naturalne o dość znacznych powierzchniach, a tym samym o znaczącej roli w
łagodzeniu skutków dużych wezbrań w rzece. Obniżanie się wodostanów
rzecznych przypada na miesiące letnie i jesienne, wznoszenie zaś na koniec
zimy i na wiosnę.
Charakterystyczną cechą rzek warmińsko-mazurskich jest obfitość przełomów w ich biegach średnich, a czasami i dolnych. Tak właśnie przedstawia się
bieg Pasłęki, tworzącej przełomy po wyjściu z jez. Sarąg i w pobliżu ujścia
7
dopływu Miłakówka. Szczególnie znany przełom tworzy rzeka Wałsza —
dopływ Pasłęki na terenie woj. elbląskiego, płynąca miejscami w bardzo głębokich wąwozach [18].
3.3 Geomorfologia, geologia i gleby
Dolina rzeki Pasłęki w części obszaru leżącego w obrębie granic woj., to
teren młodoglacjalny, falisty. Pod względem geologiczno-geomorfologicznym
wykształcony został w marginalnej strefie fazy pomorskiej zlodowacenia bałtyckiego [14]. Obszar ten należy zakwalifikować do wysoczyzny morenowej falistej. Tylko dolina Pasłęki jest holoceńską, równiną zalewową i nadzalewowa, a
misa jeziora Isąg jest rynną subglacjalną zlodowacenia bałtyckiego. Wysoczyznę morenową falistą budują piaski i żwiry wodnolodowcowe z początków fazy
pomorskiej oraz piaski i żwiry, czasem gliny zwałowe moreny czołowej. Obszar
doliny Pasłęki zbudowany jest z piasków rzecznych, a lokalnie z namułów
holoceńskich. Skałą macierzystą dla gleb obszaru wysoczyzny są piaski międzymorenowe. W dolinach natomiast, mimo że wyraźnie dominują piaski rzeczne, częste są mursze na piaskach rzecznych i piaski akumulacji lodowcowej.
Skałą macierzystą obszaru mis jeziornych jest najczęściej piasek jeziorny i torfy
przejściowe.
Na terenie dorzecza Pasłęki przeważają gleby brunatne z przewagą gleb
brunatnych bielicowych. Poza tym występują tu gleby: murszowo-mineralne,
torfowo-murszowe, czarnoziemy, torfowiska niskie i przejściowe, mułowo-glejowe oraz bielicowe właściwe.
3.4 Klimat
Klimat Pojezierza Mazurskiego pozostaje w ścisłym związku z położeniem
geograficznym tego regionu, sąsiedztwem Bałtyku, falistością terenu, znaczną
lesistością oraz dużą liczbą jezior i moczarów. Wynika on ze ścierania się wpływów klimatu morskiego i kontynentalnego i charakteryzuje się niskimi tempera8
turami, krótszym od pozostałych krain okresem wegetacyjnym oraz częstym
występowaniem późnowiosennych i wczesnojesiennych przymrozków.
Według wieloletnich obserwacji stacji meteorologicznej w Olsztynie, średnia
roczna temperatura wynosi 6,9° C. Zimy są ostre, średnia temperatura stycznia
wynosi od -3° C do -5° C [33]; lata są chłodne, średnia temperatura lipca waha
się od +16° C do +18° C. Średnia temperatura okresu wegetacyjnego wynosi
14,6° C. Roczna suma opadów 397 mm. 71% opadów rocznych przypada na
okres wegetacyjny.
Rozpatrując rozkład dni pogodnych w poszczególnych miesiącach należy
stwierdzić, że największa ich liczba przypada na maj i wrzesień. Najmniej dni
pogodnych obserwowano w grudniu i listopadzie. Średnie roczne zachmurzenie dla Pojezierza Mazurskiego wynosi 6,7 (skala 0-10).
3.5 Opis biegu rzek (Ryc. 1)
3.5.1
Rzeka Pasłęka
Pasłęka płynie przez tereny Pojezierza Mazurskiego i Pobrzeża Wschodniopomorskiego. Źródliska rzeki położone są na wysokości 188 m n.p.m., na zabagnionych łąkach w pobliżu wsi Gryźliny, na północny wschód od Olsztynka
[33, 36]. Po kilkuset metrach od źródła, Pasłęka przepływa przez małe jeziorko
Pasarek. W dalszych partiach górnego biegu łączy jeziora Wymój (pow. 50 ha),
Sarąg (183 ha), Łęguckie (60,9 ha) i Isąg (395,7 ha), a w dolnym biegu tworzy
Pierzchalski zbiornik zaporowy. Z lewego brzegu przyjmuje dopływy: Jemiołówkę z Młynówką, Morąg z Łuktą i Miłakówkę ze Strużyną, z prawego natomiast:
Giłwę z Rentynką, Drwęcę Warmińską, Młyńską Strugę oraz Wałszę; następnie
mijając miasto Braniewo uchodzi do Zalewu Wiślanego koło osady rybackiej
Stara Pasłęka [23]. Długość jej wynosi 211 km, a średni spadek 1,09%0. Jak
wykazały pomiary przeprowadzone na terenie rezerwatu, w końcu zimy i na
wiosnę — wskutek topnienia śniegu i lodu — stan wody w Pasłęce podnosi
się, a przybór ten dochodzi nieraz do 1,2 m.
9
Krainy rzeczne niemal na całej długości rzeki Pasłęki zazębiają się i przeplatają, tworząc mozaikę o unikalnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych.
Opisując bieg rzeki na terenie woj. olsztyńskiego należy zwrócić uwagę na
szereg jezior, przez które przepływa. Wpływają one znacznie na jakość wód
rzeki, działając z jednej strony jako odstojniki zanieczyszczeń, a z drugiej jako
źródło zakwitów okrzemek i zielenic. W systemie tym mają miejsce migracje
ryb różnych gatunków (np. pstrąg potokowy, leszcz, płoć, kleń, węgorz i szczupak), związane z tarłem i czynnikami środowiskowymi.
Szereg fragmentów rzeki dawno utraciło już pierwotny, dziki charakter, na
skutek działalności człowieka, głównie melioracji. Najdłuższe zmeliorowane
odcinki Pasłęki to fragmenty:
od źródeł do jez. Wymój, o długości ok. 12 km,
od końca przełomu koło wsi Śródka do wsi Podlejki, ok. 7 km,
między wsiami Szatanki i Pityny, ok. 25 km.
Najdłuższe zaś „górskie” odcinki o dużych spadkach, położone w dzikiej i
malowniczej okolicy, to fragmenty rzeki:
— między jez. Isąg a ujściem rzeki Morąg, koło wsi Gamerki,
-
od młyna we wsi Pityny do granicy województwa, o długości około 19 km.
3.5.2
Dopływy [8]
Podstawowe dane dotyczące ważniejszych dopływów Pasłęki przedstawiono w tabeli 1.
Tab. 1
Długość i powierzchnia
zlewni dopływów Pasłęki [23]
Nazwa dopływu
Długość [km]
16,0
17,3
Jemiołówka
Giłwa
Wrzesinka (Rentynka)
Morąg
Łukta
Miłakówka
10,3
2,7
10
Powierzchnia zlewni
[
km2]
113,9
206,9
76,9
106,2
12,4
43,1
19,5
158,4
3.5.2.1 Jemiołówka
Jest to lewobrzeżny dopływ Pasłęki, wypływający na wysokości 165 m
n.p.m. w okolicach Olsztynka. Uchodzi do jez. Sarąg. Długość Jemiołówki
wynosi 16 km, a spadek 2,7%0. Prawie na całej długości jest skanalizowana. W
górnym biegu przepływa przez Olsztynek i od tego miejsca aż do ujścia jest
silnie zanieczyszczona. Dolne 1,5 km rzeki charakteryzuje się bardzo urozmaiconym korytem, zmienną głębokością i dużą prędkością wody.
3.5.2.2 Młynówka
Jest lewobrzeżnym, częściowo uregulowanym dopływem Jemiołówki, do
której uchodzi około 1 km powyżej miejscowości Guzowy Młyn. Źródła Młynówki znajdują się w okolicach Olsztynka, na wysokości 165 m n.p.m., długość
wynosi 16 km, a spadek 2,8%0. Otoczenie rzeki stanowią przeważnie łąki.
3.5.2.3 G i ł w a
Ten prawobrzeżny dopływ Pasłęki wypływa z jez. Wulpińskiego. Na odcinku 11 km — do jez. Giłwa — posiada spadek 0,07%0 i jest rzeką uregulowaną, płynącą głównie wśród pól uprawnych i łąk. Po opuszczeniu jez. Giłwa,
rzeka płynie 6 km ze spadkiem 1,1%0 i wpada do Pasłęki koło jez. Isąg.
3.5.4.2 Rentynka
Jest prawobrzeżnym dopływem Giłwy. Jej źródła znajdują się na wysokości
127 m n.p.m. koło miejscowości Łupstrych. Ujście — poniżej jez. Giłwa. Długość Rentynki wynosi 10,3 km, a spadek 2,6%0. Jej otoczenie stanowią lasy i
łąki. W środkowym biegu do rzeki uchodzi system rowów melioracyjnych osuszających duże obszary podmokłych łąk. W dolnym biegu koryto jest wyprostowane i uregulowane.
11
3.5.2.5 Łukta
Jest prawobrzeżnym dopływem rzeki Morąg — lewobrzeżnego dopływu
Pasłęki. Łukta wypływa na wysokości 100 m n.p.m. koło miejscowości Plichta
i po 12 km biegu uchodzi do rzeki Morąg — poniżej jez. Morąg. W górnym i
środkowym biegu (9 km) jest uregulowana i płynie łagodnymi zakolami przez
zmeliorowane łąki ze spadkiem 1,1%0. Poniżej miejscowości Łukta charakter
rzeki staje się bardzo zmienny, koryto jest urozmaicone, a spadek dochodzi do
2,5%0. Odcinek przyujściowy jest uregulowany.
3.6 Rezerwat „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce”
Rezerwat utworzono dla ochrony bobrów na mocy zarządzenia Ministra
Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5 stycznia 1970 roku [51]. W skład
rezerwatu wchodzą:
rzeka Pasłęka od źródeł do miasta Braniewa wraz z rozlewiskiem o nazwie
Jezioro Pierzchalskie (pow. 450 ha),
rzeka Giłwa od jez. Giłwa do ujścia (2 ha),
rzeka Morąg (0,75 ha),
rzeka Drwęca Warmińska od m. Orneta do ujścia (2,13 ha),
jeziora Sarąg (pow. 183 ha), Łęguckie (60,9 ha) i Isąg (395,7 ha),
grunty nadleśnictwa Kudypy o pow. 713,72 ha.
Łączna powierzchnia rezerwatu na terenie woj. olsztyńskiego wynosi
4030,25 ha. Na jego obszarze zabrania się m.in.:
przebywania osób do tego nieupoważnionych przez konserwatora przyrody,
wszelkich działań, które moglyby wpłynąć niekorzystnie na chronione populacje bobrów i środowisko, w którym żyją,
łowienia ryb i raków, z wyjątkiem łowienia ryb przez członków PZW posiadających zezwolenie na tę czynność wydane przez Naczelnego Konserwatora Przyrody.
12
Do ochrony rezerwatu Nadleśnictwo Kudypy zatrudniało do 1990 roku
strażnika, obecnie zaś rezerwat pozostaje praktycznie pod ochroną członków
klubu „Passaria”.
3.7 Status działalności wędkarskiej na terenie rezerwatu
Działalność wędkarska w rezerwacie nad Pasłęką odbywa się w oparciu o
porozumienie Naczelnego Konserwatora Przyrody oraz Zarządu Głównego
PZW z dnia 14.04.1970 roku. Na podstawie tego porozumienia ZO PZW w
Olsztynie otrzymał w zagospodarowanie i ochronę teren rezerwatu oraz prawo
corocznego wydawania zezwoleń imiennych uprawniających do wędkowania.
Na odcinek Pasłęki w granicach woj. olsztyńskiego wydawanych jest corocznie
200 takich zezwoleń. Na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w
Olsztynie wydzielone zostały jednak pewne odcinki rzek stanowiące ostoję
bobrów, które wyłączono spod wędkowania. Do 1989 roku całkowitym zakazem wstępu objęte były następujące fragmenty dorzecza Pasłęki:
rzeka Pasłęka od mostu we wsi Łęgucki Młyn do wsi Szatanki,
rzeka Pasłęka koło wsi Pityny,
rzeka Giłwa od jez. Giłwa do ujścia (Ryc. 1).
Na początku 1990 roku konserwator przyrody zdecydował się wydać 10
zezwoleń „na okaziciela” Olsztyńskiemu Klubowi Pstrągarzy „Passaria”. W
zamian klub zobowiązał się pomagać we wszelkich pracach związanych z
rezerwatem oraz czuwać nad przestrzeganiem przepisów dotyczących szczególnego statusu tych terenów.
3.8 Stan czystości wód dorzecza Pasłęki [35, 20, 1]
Stan czystości rzeki Pasłęki, choć w zasadzie nie zmienia się od wielu lat,
daleki jest od stanu pożądanego, tj. odpowiadającego faunie zamieszkującej
rzekę. Na całej swej długości Pasłęka niesie wody 3 klasy czystości oraz nie
13
odpowiadające normom. Również 6 badanych dopływów, tj. Jemiołówkę, Giłwę, Rentynkę, Morąg, Łuktę i Miłakówkę zakwalifikowano do 3 klasy czystości,
bądź wód pozaklasowych [20, 35]. Szczególnym zagrożeniem dla jakości środowiska są ścieki bytowo-gospodarcze z miejscowości położonych nad jej
brzegami (Tomaryny, Biesal, Podlejki, Łęguty, Pelnik, Kalisty, Zajączkowo,
Kiewry, Skolity, Kłobia, Kalisty, Łumpia, Ełdyty Wlk., Pityny, Wapnik, Sportyny,
Stolno).
Potencjalnym zagrożeniem są spływy powierzchniowe z pól uprawnych,
zawierające nawozy mineralne, gnojowicę i środki ochrony roślin.
Jeziora położone w dorzeczu spełniają w dużym stopniu funkcję osadników, a czystość ich ulega stałemu pogorszeniu, zwłaszcza w górnej części
rzeki Pasłęki. Negatywny wpływ na stan środowiska jezior ma z pewnością
usytuowanie na ich obrzeżach kolonii domków letniskowych (jez. Wymój, Giłwa, Isąg). Szczególnie istotnym zagrożeniem jest pogarszający się stan jez.
Isąg, określanego obecnie jako zbiornik eutroficzny [1]. Niewielka przezroczystość mieści wody Isąga w 3 klasie czystości [1]. W przyszłości może to poważnie ograniczać naturalny rozwój pstrąga potokowego w odcinku Pelnik-Komorowo, będącym największym z obserwowanych obecnie tarlisk tego gatunku w
rzece Pasłęce.
14
4. OMÓWIENIE
WYNIKÓW I DYSKUSJA
4.1 Wyniki elektropołowów
4.1.1
Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki w 1985 roku [8]
W rzekach dorzecza górnej Pasłęki stwierdzono występowanie 24 gatunków ryb należących do 8 rodzin (ryc. 2; Tab. 2). W Pasłęce zidentyfikowano 20
gatunków, w Łukcie i Rentynce — po 14, Jemiołówce — 11, Giłwie — 10 i
Młynówce 3. Najwięcej gatunków stwierdzono na stanowiskach 2 (13) i 20 (12).
Najmniej -- 1 gatunek na stanowisku 8.
Ryc. 2
Stanowiska połowów w dorzeczu górnej Pasłęki
15
Tab. 2
Liczba złowionych ryb
Stanowisko
Gatunek
-
1
2
3
4
Salmo trutta m. fario L.
Salmo gairdneri Rich.
5
6
7
8
9
1
4
10
11
12
13
14
4
Rutilus rutilus (L.)
Scardinius erythropthalmus (L.)
6
36
298
442
167
17
13
42
4
2
3
1
5
1
1
25
7
Leuciscus leuciscus (L.)
7
Leuciscus cephalus (L.)
Phoxinus phoxinus (L.)
3
20
250
1 56
343
1 26
5
12
18
8
147
4
1
2
13
2
1
2
1
1
1
1
33
1 71
1
1
1
69
22
1
53
5
4
Misgurnus fossilis (L.)
23
28
17
5
10
57
9
3
4
555
Gymnocephalus cernva (L.)
4
1
25
18
1
10
9
2
10
1
3
1
10
1
1
1
4
Perce fluviatilis L.
4
2
1
Anguilla anguilla (L.)
4
1
Noemacheilus barbatulus (L.)
135
19
4
35
1
Cobitis taenia L.,
23
9
Carassius auratus gibelio (Bloch)
5
1
2
4
85
17
37
2
16
457
1 03
1
2
36
18
1
1
5
1
2
5
23
16
3
21
172
117
66
40
638
375
1
9
1
1
Cottus gobio L.
Razem:
19
15
Blicca bjoerkna (L.)
Rhodeus sericeus amarus (Bloch)
Pungitius pungitius (L.)
18
1
52
34
Alburnoides bipunctatus (Bloch)
Gasterosteus aculeatus L.
17
1
1
Gobio gobio (L.)
Alburnus alburnus (L.)
16
1
Esox lucius L.
Tinca tinca (L.)
15
31
1 039
46
1 00
1 52
6
54
5
1 99
1 28
42
14
1
428
533
1 88
37
481
1 58
256
182
4.12
Ichtiofauna rzeki Pasłęki w 1994 roku
Odłowy agregatowe przeprowadzone w lipcu 1994 roku w rzece Pasłęce
pozwoliły zidentyfikować 21 gatunków ryb (Ryc. 3; Tab. 3)
Ryc.3
Stanowiska połowów w rzece Pasłęce w 1994 roku
17
8
Tab.3
Liczba złowionych ryb
Stanowisko
Gatunek
I
II
Salmo trutta m. fario (L.)
III
12
Esox lucius L.
IV
27
V
23
3
Rutilus rutilus (L.)
Leuciscus leuciscus (L.)
71
VI
9
VII
21
1
13
IX
24
1
7
1
2
68
Leuciscus cephalus (L.)
10
2
8
31
Phoxinus phoxinus (L.)
Tinca tinca (L.)
23
56
1
4
5
34
6
44
3
Alburnus alburnus (L.)
Alburnoides bipunctatus (Bloch)
71
46
6
153
2
132
1
Blicca bjoerkna (L.)
Rhodeus sericeus amarus (Bloch)
15
4
35
5
99
22
1
Gobio gobio (L.)
VIII
56
5
1
3
1
4
10
X
XI
1
9
6
1
5
29
23
27
75
10
25
2
1
6
*
1
*
16
3
Noemacheilus barbatulus (L.)
3
Cobitis taenia (L.)
Anguilla anguilla (L.)
Gasterosteus aculeatus (L.)
143
Perca fluviatilis (L.)
Cottus gobio (L.)
1
1
125
8
6
21
2
Abramis bramia (L.)
1
43
11
3
6
2
16
10
2
4
18
6
3
2
8
37
1
Thymallus thymallus (L.)
11
Lota Iota (L.)
Razem:
3
1
143
455
351
* Z powodu bardzo licznego występowania piekielnicy nie brano pod uwagę.
231
242*
114*
33*
118*
63*
170*
Na stanowisku I jedynym stwierdzonym gatunkiem był ciernik.
Od jez. Wymój do jez. Sarąg (6,5 km) rzeka płynie ze spadkiem 1,4%0
przez obszary leśne i jest częściowo uregulowana. Odłowy przeprowadzono w
okolicach mostu betonowego (stanowisko II). Bliskość jez. Wymój spowodowała, że oprócz ciernika (27%) i kozy (22%), znaczny był udział płoci (16%) i
uklei (16%) (Rys. 1). Obecność pstrąga potokowego w wieku 0 + , 1 + i starsze
świadczy o sensowności dalszego zarybiania tego odcinka tym gatunkiem.
Odłowy przeprowadzono na odcinku około 300 m.
W Pasłęce koło wsi Śródka (stanowisko III) dominowała piekielnica —
43,2% złowionych ryb, różanka 10%, kiełb 9,6% oraz pstrąg potokowy 7,7%.
Pstrągi miały długość około 5 cm, a więc pochodziły z tegorocznego zarybienia (Rys. 2). Brak starszych roczników spowodowany jest zapewne wytruciem, jakie miało miejsce w tym odcinku, w 1991 roku. Ze względu na dużą
żyzność i zarastanie rzeki, czynnikiem limitującym rozwój populacji pstrąga w
tym rejonie (oprócz zanieczyszczeń), może być wysoka temperatura wody,
szczególnie przy bardzo niskich stanach wód, jakie dominują obecnie. Odłowy
przeprowadzono na dystansie 400 m.
W pobliżu miejscowości Podlejki (stanowisko IV) na odcinku 200 m odłowiono 231 ryb (Tab. 3; Rys. 3), wśród których dominowała piekielnica (57%),
strzebla (24,2%) oraz pstrąg potokowy (10%), przy znikomej ilości innych gatunków. Taki skład ichtiofauny jest wyjątkowo korzystny z punktu widzenia
gospodarki gatunkami łososiowatymi. Niewielka ilość konkurentów pokarmowych stwarza możliwość (przy obecnej dużej bazie pokarmowej) na realne i
efektywne podtrzymywanie, bądź zwiększanie populacji pstrąga, który w czasie
elektropołowów prowadzonych w 1985 roku aż do jez. Łęguty występował
sporadycznie.
Piątym odcinkiem, na którym prowadzono odłowy był fragment Pasłęki o
długości 300 m (stanowisko V), pomiędzy mostem drewnianym przy jez. Isąg
a mostem znajdującym się powyżej ujścia rzeki Giłwy. W zestawieniu wyników
(Tab. 3; Rys. 4) nie wzięto pod uwagę piekielnicy, gdyż w czasie odłowów, ze
19
względu na jej ogromną liczebność, kierowano wysiłek połowowy na inne gatunki. Najwięcej stwierdzono płoci (28%), kiełbia (18,1%) i węgorza (17,7%).
Udział pstrąga wynosił 3,7%, zarówno palczaków, jak i ryb starszych. Ze względu na specyfikę tego odcinka (duża ilość osadów napływająca z jeziora) wędkarze nie powinni tutaj brodzić, gdyż w ten sposób dość silnie ingerują w strukturę dna. Rozwiązanie takie zastosowano m.in. na rzece Coln w Anglii [5].
Stanowisko VI miało długość około 300 m i znajdowało się powyżej mostu
betonowego na trasie Olsztyn-Łukta. Zdecydowanym dominantem wśród 114
złowionych ryb jest płoć (49,2%) oraz pstrąg (18,4%) (Rys. 5). Na szczególną
uwagę zasługuje fakt, że od wielu lat właśnie na tym odcinku obserwuje się
szczególnie dużo tarlisk pstrąga potokowego, nierzadko osobniki kilkukilogramowe.
Dominującym gatunkiem stanowiska VII (Rys. 6) o długości 100 m, znajdującego się między Pelnikiem a Komorowem, okazał się pstrąg potokowy —
39,4%. Były to osobniki kilkuletnie o długości do 45 cm. Bardzo duża liczeb-
ność piekielnicy oraz strzebli potokowej, przy bardzo korzystnych warunkach
środowiskowych (żwirowate dno, duża liczba kryjówek), czynią to miejsce „matecznikiem” pstrąga.
Odcinek Komorowo - ujście rzeki Morąg (stanowisko VIII), stanowi przejście „dzikiego”, niezmeliorowanego potoku w rzekę typu nizinnego. Mimo jego
zmieniającego się charakteru złowiono w nim na dystansie około 300 m 118
ryb, przy utrzymującej się dominacji strzebli potokowej — 63,8%, pstrąga potokowego -- 20,3% (0 + , 1 + i starsze) i bardzo dużej liczebności piekielnicy (Rys.
7).
Z uwagi na słabe oddziaływanie agregatu prądotwórczego (obserwacja
wzrokowa) wyniki odłowu w rejonie ujście rzeki Morąg - Kalisty (stanowisko IX)
nie mogą być brane pod uwagę. Mimo zmian w natężeniu prądu złowiono
niewiele ryb, a sytuację pogarszało dodatkowo silne zarośnięcie Pasłęki. W
związku z tym od wsi Kalisty do miejscowości Pityny (stanowisko X) posługiwano się zastępczo przystawką IUP-12. Z powodu jej ograniczonego zasięgu
20
złowiono zaledwie 63 ryby (Rys. 8), co na pewno nie jest wynikiem miarodajnym.
Odłowy zakończono poniżej młyna w Pitynach. Oznaczony jako stanowisko XI odcinek około 200 m okazał się najbardziej zasobny w ryby. Po raz
kolejny przyroda dała dowód, że najlepiej czuje się bez ludzkiej ingerencji [17,
26, 29, 30, 31]. Wśród warkoczy roślin, pomiędzy kamieniami, na bystrzynach
i spokojniejszych płaniach odłowiono najwięcej, bo aż 16 gatunków ryb. Dominował głowacz białopłetwy (22%), co przy dużym natlenieniu, typie dna, dużym
spadku oraz znaczącym udziale lipienia (6,5%) i pstrąga potokowego (5,2%)
(Rys. 9) pozwala zaliczyć ten fragment Pasłęki do krainy lipienia [15, 32, 44],
szczególnie atrakcyjnej dla wędkarzy.
21
Rys. 1
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 455
STANOWISKO
22
II
Rys. 1
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 455
STANOWISKO
22
II
Rys. 3
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 231 sztuk
24
Rys. 4
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 242 sztuki *
STANOWISKO V
25
Rys.5
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 114 sztuk *
STANOWISKO
26
VI
Rys. 6
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 33 sztuki *
STANOWISKO VII
27
Rys. 7
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 118 sztuk «
STANOWISKO
28
VI II
Rys. 8
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 63 sztuki *
STANOWISKO X
29
Rys. 9
Struktura odłowów kontrolnych w rzece Pasłęce w 1994 roku
100% = 170 sztuk '
STANOWISKO XI
30
4.2 Gospodarka zarybieniowa, przerzuty ryb
Gospodarką zarybieniową pstrągiem i lipieniem w Okręgu Olsztyńskim
zajmują się od 1990 roku członkowie OKP „Passaria”. Klub ten stworzył warunki do zarybiania Pasłęki narybkiem wiosennym pstrąga potokowego, dzięki
zaangażowaniu i środkom około 80 jego członków, m.in. studentów i absolwentów Wydziału Rybactwa ART w Olsztynie. Narybek pozyskiwany jest z rzek
Łukty i Rentynki, zarybianych każdego roku wylęgiem żerującym i wpuszczany
do Pasłęki na odcinku jez. Isąg - Wapnik (metoda wrocławska). Oba wytypowane potoki charakteryzują się szczególnie dobrymi warunkami i produktywnością do podchowu wylęgu [9, 10, 21]. Kilkakrotnie czyniono próby zarybiania
wylęgiem pstrąga potokowego innych strumieni, dopływów Łyny, jednakże z
gorszymi rezultatami.
W roku 1992 wpuszczono do Pasłęki 5 tys sztuk wylęgu żerującego, 6029
sztuk narybku wiosennego, jednocześnie zarybiając dopływy wylęgiem w ilościach: Łukta 80 tys. sztuk, Rentynka 30 tys. sztuk.
Rok 1993 nie przyniósł spodziewanych rezultatów metody wrocławskiej.
Odłowiono i przerzucono do Pasłęki 1887 sztuk narybku w wieku 0 ± i 50 sztuk
1 +. Przyczyniło się do tego szczególnie upalne lato w roku poprzednim. Niestety, nie wiadomo, czy pstrągi snęły z powodu wysokiej temperatury, czy też
spłynęły do Pasłęki. Zarybienie wylęgiem wynosiło 160 tys. sztuk.
Stosując metodę Embody'ego [41], ewentualnie wyliczenia szacunkowe
[19]
można przyjąć, że stosowane dawki zarybieniowe powinny być kilku-kilku-
nastokrotnie wyższe.
Jesienią 1993 roku dokonano powtórnego (introdukcja pod koniec lat 70tych) zarybienia Pasłęki narybkiem lipienia w ilości 3000 sztuk, w okolicach wsi
Pelnik i Pityny, jednakże odłowy elektryczne nie wykazały żadnych jego efektów. Przyczyną była pewnie zbyt późna pora roku (pierwsze przymrozki).
Przerzucane wiosną 1994 roku pstrągi potokowe były znakowane (tatuaż
barwnikiem chemicznym w okolicy płetwy piersiowej).
31
4.3
Analiza rejestrów połowów (Rys. 10)
4.3.1
Charakterystyka intensywności połowów wędkarskich
Intensywność połowów wędkarskich, wyrażona liczbą dni połowu na wędkarza rocznie, wynosiła w roku 1992 — 10,72, natomiast w roku 1993 — 7,26.
Wartości te są wyraźnie niższe niż na rzekach woj. słupskiego [22], zbliżone do średniej liczby dni połowu przypadającej na jednego wędkarza w
Okręgu Krośnieńskim, uważanej za niską i wynoszącej w 1986 roku —
1 0,9
[43]. Szczegółowe dane dotyczące intensywności działalności wędkarskiej na
badanym terenie w latach 1992-1993 przedstawiono w tab. 4.
Tab. 4
Dni połowu/wędkarza
na poszczególnych odcinkach i dopływach Pasłęki
Nazwa
1992
1993
Podlejki
0,06
0,23
Pelnik
3,75
1,93
Łąki I
Łąki I I
0,90
1,69
0,83
2,06
Wapnik
3,66
1,73
Giłwa
0,57
0,40
Łukta
—
0,06
Morąg
0,09
—
Łącznie
4.3.2
10,72
7,26
Połowywędkarskie w1992roku
Dorzecze Pasłęki podzielono na 8 fragmentów. 3 z nich to dopływy, pozostałe obejmują odcinki Pasłęki przedzielone jeziorami, o odmiennych walorach
krajobrazowych, bądź o różnych zasadach przydzielania pozwoleń na wędkowanie.
32
Na Pasłęce wyróżniono:
1. Odcinek „Podlejki”, od młyna we wsi Śródka do jez. Łęguckiego,
2.
Odcinek „Pełnik”, od jez. Isąg do ujścia rzeki Morąg (specjalny),
3. Odcinek „Łąki I”, od ujścia rzeki Morąg do wsi Szatanki (specjalny),
4. Odcinek „Łąki I I ", od wsi Szatanki do miejscowości Pityny,
5. Odcinek „Wapnik”, od miejscowości Pityny do granicy województwa.
Opracowano też dane dotyczące dopływów: Łukta, Morąg, Giłwa.
Analizowano informacje zawarte w 33 rejestrach połowów. 3 rejestry odrzucono ze względu na niedokładne informacje, bądź złe wypełnienie ankiety.
W roku 1992 30 wędkarzy złowiło 153,3 kg ryb, co daje średnią 4,64 kg/wędkarza. Szczegółowe dane dotyczące poszczególnych gatunków zamieszczono w
Tab. 5.
Tab. 5
Polowy wędkarskie w 1992 roku
Gatunek
Odłów całkowity
[kg]
p. potokowy
Liczba sztuk
114,94
Średnia masa
[kg]
li pień
30,65
163
74
kleń
2,00
5
0,400
okoń
0,35
1
0,350
szczupak
3,20
5
0,640
jelec
2,20
11
0,200
0,705
0,410
Struktura połowów w 1992 roku przedstawiona jest na Rys. 11, natomiast
struktura połowów na poszczególnych odcinkach na Rys. 12, 1 3, 14, 15. Udział
pstrąga potokowego wynosił 75%, lipienia 20%, pozostałe 5% to gatunki łowione przez wędkarzy przypadkowo i traktowane jako mało cenne. Sytuacja
taka jest korzystna zarówno ze względu na wędkarskie preferencje, jak i prowadzone zarybienia pstrągiem potokowym. Ponieważ pstrąg potokowy i lipień są
najatrakcyjniejszymi gatunkami łowionymi w dorzeczu Pasłęki, dokonano
szczegółowej analizy połowów tych ryb (Tab. 6).
33
~s.10
Łowiska wędkarskie w dorzeczu Pasłęki
34
Rys. 11
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku
100% = 153,34 kg
35
Rys. 12
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku — odcinek „PELNIK”
100% = 60,25 kg
36
Rys. 13
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku — odcinek "ŁĄKI I"
100% = 11,55 kg
37
Rys. 14
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku — odcinek „ŁĄKI II”
100% = 25,91 kg
pstrąg potokowy 93,8%
jelec 6,2%
38
Rys. 15
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1992 roku — odcinek „WAPNIK”
100% = 41,15 kg
39
Tab. 6
Połowy pstrąga potokowego w 1992 roku
Odcinki Pasłęki
Podlejki
Łąki I
Łąki II
Wapnik
Giłwa
Łukta
0,00
Morąg
56,10
10,55
24,31
10,50
9,48
kg/rok/wędkarz
1,70
0,32
0,73
0,32
0,28
kg/dzień
0,45
0,35
0,43
0,08
0,49
1,33
Średnia masa [kg]
0,66
0,88
1,01
0,42
0,79
0,80
93,10
91,30
23,80
Odłów całkowity [kg]
0,00
Pełnik
Dopływy
4,00
0,12
Udział w odłowach
całkowitych z danego
odcinka [%]
25,5
100,0
100,00
Wyniki analizy danych dotyczących odłowów pstrąga potokowego na dzień
wędkowania oraz średniej masy tych ryb, łowionych w poszczególnych fragmentach dorzecza Pasłęki, przedstawiono na Rys. 16 i 17.
Podstawowe parametry dotyczące połowów lipienia zostały przedstawione
w Tab. 7.
Tab. 7
Połowy lipienia w 1992 roku
Odłów całkowity [kg]
kg/rok/wędkarz
kg/dzień
Średnia masa [kg]
„Pełnik"
„Wapnik"
0,7
0,02
29,95
0,9
0,016
0,24
0,35
0,41
Udział w odłowach
całkowitych z danego
odcinka [%]
1,16
40
72,7
Rys. 16
Połów pstrąga potokowego na 1 dzień wędkowania w 1992 roku
Rys. 17
Średnia masa pstrąga potokowego łowionego w 1992 roku
41
4.3.3
Połowy wędkarskie w 1993 roku
Dorzecze Pasłęki podzielono na 8 fragmentów, tak jak w pkt. 4.3.2 (Rys.
10). 30 wędkarzy złowiło łącznie 118,5 kg ryb, co daje średnią 3,9 kg. Szczegółowe dane zamieszczono w Tab. 8.
Tab. 8
Połowy wędkarskie w 1993 roku
Gatunek
p. potokowy
li pień
szczupak
okoń
Odłów całkowity
[ kg ]
110,0
6,3
1,3
0,9
Liczba sztuk
Średnia masa
[ kg ]
0,77
0,33
0,65
0,10
143
19
2
3
Na szczególną uwagę zasługuje fakt drastycznego zmniejszenia się ilości
li pienia w odłowach, przy podobnej liczbie badanych rejestrów, zarówno w
stosunku do 1992 roku (30,65 kg), jak i do roku 1990 (105,75 kg) [35]. Podobna sytuacja ma miejsce w analizie struktury połowów (Rys. 18, 19, 20, 21,
22, 13), gdzie udział lipienia zmniejszył się z 35,3% (1990 rok) do 5,3%, co
wpłynęło na to, że pstrąg stanowił aż 93% łowionych ryb.
Zarówno elektropołowy jak i wędkarze wykazują zanik lipienia na odcinku
„Pełnik” (Tab. 9), mimo zwiększenia wymiaru ochronnego do 32 cm i zmniejszenia limitu dziennego.
Tab. 9
Połowy lipienia w 1993 roku
Odłów całkowity [kg]
kg/rok/wędkarz
kg/dzień
Średnia masa [kg]
Udział w odłowach
całkowitych z danego
odcinka [%]
„Pełnik”
„ Wapnik”
0,00
—
—
—
10,40
0,34
0,20
0,38
—
60,60
42
Podobna sytuacja jest sygnalizowana na innych rzekach w Polsce [42, 50].
Prawdopodobnie największy wpływ na ten stan ma bardzo skuteczna metoda
połowu — dolna nimfa, chociaż nie można wykluczyć wpływu środowiska [11,
49]. Lipień, jako ryba introdukowana do Pasłęki na drodze jednorazowego zarybienia małą partią materiału [34], mógł wytworzyć populację o zbyt małej
zmienności genetycznej, co prowadzi do degeneracji stada, ale wymaga to
potwierdzenia stosownymi badaniami. W latach 1984 i 1987 przeprowadzono w
Pasłęce odłowy elektryczne i uzyskano odpowiednio 26 i 17 kg tarlaków. Według relacji ichtiologa, wszystkie osobniki okazały się jałowe. Uniemożliwiło to
przeprowadzenie tarła w Ośrodku Zarybieniowym PZW w Czarcim Jarze.
43
Rys. 18
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w roku 1993
100% = 118,5
44
Rys. 19
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku — odcinek „Pelnik”
100% = 44,25 kg
45
Rys. 20
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku — odcinek „Łąki I”
100% = 19,4 kg
46
Rys. 21
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku — odcinek „Łąki II”
100% = 34,9 kg
pstrąg potokowy 98%
szczupak 2%
47
Rys. 22
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Pasłęki w 1993 roku — odcinek „Wapnik”
100% = 10,4 kg
48
Rys. 23
Struktura połowów wędkarskich z rzeki Giłwa w 1993 roku
100% = 6,85 kg
49
W Tab. 10 dokonano szczegółowej analizy połowów pstrąga potokowego w
dorzeczu Pasłęki.
Tab. 10
Połowy pstrąga potokowego w 1993 roku
Dopływy
Odcinki Pasłęki
Podlejki
Pełnik
Łąki II
Łąki I
Odłów całkowity [kg]
2,70
44,25
19,40
kg/rok/wędkarz
0,09
0,38
1,48
0,76
0,64
1,14
4,10 !
0,13
0,77
0,68
0,79
0,72
0,55
0,83
0,07
0,51
100,00
100,00
100,00
98,00
39,40
kg/dzień
Średnia masa [kg]
34,20
Wapnik
Giłwa
Łukta
I
Morąg
0,00
0,00
0,18
0,44
-
-
0,76
-
-
78,10
-
-
5,35
Udział w odłowach
całkowitych z danego
odcinka [%]
W latach 1990-1993 daje się zauważyć pozytywna tendencja do wyrównania się presji na odcinkach „Pelnik", „Łąki" i „Wapnik". Odłów z Pelnika w
1992 roku wynosił 2,85 [kg/rok/wędkarz] („Łąki" - 1,25) [35], podczas gdy w
1993 roku 1,48 [kg/rok/wędkarz] („Łąki II" - 1,14). Związane to było zapewne
z wydaniem w 1990 roku przez WKOP pozwoleń na wędkowanie od jez. Isąg
do wsi Szatanki po raz pierwszy.
4.3.4
Wyjazdy „puste"
Mimo tego, że aż połowa wyjazdów (Rys. 24) na odcinek „Łąki II" nie daje
efektu w postaci złowienia ryby wymiarowej, łowisko to jest szczególnie atrakcyjne dla wędkarzy ze względu na bardzo wysoką średnią masę pstrąga potokowego, wynoszącą w roku 1992 1,01 kg oraz występowanie takich okazów,
jak pstrąg ważący 4,52 kg przy długości 72 cm, złowiony w 1987 roku [37].
Dla porównania, najwyższa średnia masa pstrągów potokowych łowionych
w Okręgu Słupskim, w rzece Gwdzie w 1986 roku wynosiła 0,7 kg [48]. Potwierdza to dane, że wielkość ryby ma ogromne znaczenie dla wędkarzy, którzy ankietowani wymienili ją na 4-tej z 23 wymienionych pozycji [24].
50
Rys. 24
Procent „pustych” dni wędkowania w ogólnej liczbie wyjazdów
w latach 1992-1993
4.3.5
Ryby niewymiarowe (Tab. 11 i 12)
30 wędkarzy złowiło w 1993 roku 432 sztuki niewymiarowych pstrągów
potokowych i 141 sztuk niewymiarowego lipienia. Liczba pstrągów potokowych
o długości powyżej 26 cm (241 szt.) przewyższa liczbę zabranych ryb (143
szt.). Znając przyrosty pstrąga w dopływach Pasłęki oraz w innych rzekach
Polski [6, 45, 46] można przyjąć, że około 200 ryb osiągnie wymiar 35 cm w
następnym sezonie. Można to interpretować jako stan maksymalnej dopuszczalnej presji. W przypadku lipienia stosunek 141 ryb wypuszczonych do zaledwie 19 zabranych świadczy o zdecydowanie zbyt dużym obciążeniu tego gatunku połowami (ryby niewymiarowe mogą być łowione kilkakrotnie, stąd zapewne ich liczba).
51
Tab. 11
Niewymiarowe lipienie złowione w 1993 roku w rzece Pasłęce
Długość
[cm]
Sztuk
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
2
0
3
0
1
2
1
1
7
2
9
1
9
4
5
21
8
6
14
10
14
17
4
Tab. 12
Niewymiarowe p. potokowe złowione w rzece Pasłęce w 1993 roku
Długość
[cm]
Sztuk
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
4
3
3
3
3
28
4
3
12
5
37
7
9
14
17
47
20
51
28
16
43
9
24
19
15
8
5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Układ niniejszej pracy jest podyktowany możliwościami jej wykorzystania w
prowadzeniu racjonalnej gospodarki, stąd też większość wniosków i zaleceń
zostało przedstawionych we wcześniejszych rozdziałach. W podsumowaniu
podkreślono najistotniejsze kwestie:
1. Stan pogłowia ryb rzeki Pasłęki jest zadowalający, jednakże ze względu na
drastyczne zmniejszenie się populacji lipienia należy wprowadzić całkowity
zakaz połowu tego gatunku na odcinku „Pełnik”, a na odcinku „Wapnik”
system „catch and release”.
2.
Należy kontynuować zarybienia Pasłęki w jej górnym biegu (Wymój-Podlejki). Elektropołowy wykazały, że są one skuteczne, a pojawienie się większych ilości pstrąga potokowego na tych odcinkach spowoduje wzrost
zainteresowania wędkarzy tymi rejonami.
3.
Należy ograniczyć prace melioracyjne w dorzeczu Pasłęki do niezbędnego
minimum.
4.
Konieczne jest natychmiastowe uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej (budowa oczyszczalni ścieków o zasięgu lokalnym) w miejscowościach
położonych nad rzeką Pasłęką.
5. Dorzecze Pasłęki jest bardzo cennym łowiskiem wędkarskim. Decyduje o
tym zarówno struktura połowów, w której dominują atrakcyjne gatunki —
pstrąg potokowy i lipień, a także wysokie masy łowionych ryb. W zakresie
prowadzonej gospodarki zarybieniowej należy kontynuować obsadzanie
drobnych cieków wylęgiem pstrąga potokowego, a następnie przerzuty
53
narybku wiosennego do Pasłęki. Niezbędne jest jednakże zwiększenie
dawek zarybieniowych.
6.
Dotychczasowy system wydawania zezwoleń na połów ryb w rezerwacie,
umożliwiający kontrolę presji wędkarskiej, należy uznać za właściwy.
7. Wyniki pracy potwierdziły wysokie walory poznawcze prowadzonej rejestracji połowów wędkarskich. W przyszłości należy ją kontynuować, co umożliwi prowadzenie racjonalnej gospodarki wędkarskiej, w tym ocenę dotychczas przeprowadzonych zarybień.
54
6. LITERATURA
1.
Armanowska B. 1993. Ocena stanu środowiska jeziora Isąg (Żelazne) ze
szczególnym uwzględnieniem oddziaływania rzeki Pasłęki. Praca magisterska ART Olsztyn.
2.
Axford S.N. 1979. Angling returns in fisheries biology. Proceedings of the
1st British Freshwater Fisheries Conference, University of Liverpool, s.
259-271.
3.
Ayton W.J. 1976. Anling catch and its relation to stock in a Midland Canal.
Fisheries Management nr 7, s. 12-15.
4.
Backiel T. 1964. Populacje ryb w systemie rzeki Drwęcy. Rocz. Nauk Rol.,
Ser. B, 84, 193-214.
5.
Beer J. 1992. Ten Years On. Trout and Salmon Magazine. February, s. 811.
6.
Brylińska M. i in. 1986. Ryby słodkowodne Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 168.
7.
Cooper M.J., Wheatley G.A. 1981. An examination of the fish populations in
the River Trent, Nottinghamshire using angler catches. Journal of Fish
Biology nr 19, s. 539-556.
8.
Dębowski P. 1990. Ichtiofauna dorzecza górnej Pasłęki. Rocz. Nauk. PZW,
t. 3, s. 115-133.
55
9.
Dębowski P. 1992. Density and mortality of brown trout (Salmo trutta morpha fario L.) in two tributaries of the Pasłęka River. Pol. Arch. Hydrob.
Vol. 38 nr 2, s. 265-281.
10. Dębowski P. 1992. Production of brown trout (Salmo trutta morpha fario L.)
in two tributaries of the Pasłęka River. Pol. Arch. Hydrob. Vol. 38 nr 2,
s. 283-294.
11. Dill W.A. 1980. Best use of fishery resources; ecological consideration. W:
Allocation of fishery resources UN/FAO. Ed. J.H. Grover, Auburn University, s. 87-91.
12. Draganik B., Szczerbowski J.A. 1963. Wpływ odłowów elektrycznym agregatem prądotwórczym na liczebność drapieżnych ryb w potoku Kośno.
Zesz. nauk. WSR Olsztyn, 16, 73-77.
13. Edwards R.W., Cryer M. 1985. Angelr litter. W: Angling and Wildlife in Fresh
Waters (ed. P.S. Maitland i A.K. Turner), s, 7-14. Institute of Terrestrial
Ecology, Grange — over — Sands.
14. Forowic L.J. 1975. Biologiczna zabudowa na
g
órskich rzekach Przykarpa-
cia. Gidrotech. Melior. nr 9, s. 5-100.
15. Grudniewski Cz. 1985. 0 rybach dla wędkarzy. Państwowe Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne. Warszawa, s. 188, 199-206.
16. Hickley P., North E. 1981. An appraisal of anglers catch composition in the
barbel reach of the River Severn. Proceeding 1st British Freshwater
Fisheries Conference, University of Liverpool, s. 259-271.
17. Hortle K.G., Lake P.S. 1983. Fish of channelized and unchannelized sections of the Bunyip River, Victoria. Austr. J. Mar. Freshwat. Res. vol. 34,
nr 3, s. 441-450.
56
18. Jasik A. 1990. Perspektywy gospodarki rybacko-wędkarskiej w rzece Wałszy na tle środowiska. Praca magisterska, ART Olsztyn.
19. Jeleński J. 1985. Wędkarstwo muchowe. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, s. 24.
20. Klarowski R. 1977. Najciekawsze pomniki i rezerwaty przyrody w olsztyńskiem. Liga Ochrony Przyrody.
21. Kowalewski M. 1980. Kiedy zarybiać potoki pstrągiem? Gosp. Ryb. nr 9/10,
s. 8-11.
22. Kozłowski B., Ossowski W., Piskorski P., Teodorowicz M. 1985. Perspektywy gospodarki rybacko-wędkarskiej na rzekach Pomorza Środkowego
(Łeba, Łupawa z Bukowiną, Słupia, Wieprza z Grabową) na tle stanu
środowiska. Praca magisterska, ART Olsztyn.
23. Kuran J., Czajkowski S. 1960. Kajakiem po Warmii i Mazurach. Sport i
Turystyka. Warszawa.
24. Leopold M., Bnińska M., Hus M. 1980. Angling, recreation, commercial
fisheries and problems of water resources UN/FAO. Ed. J.H. Grover,
Augburn University, s. 212-221.
25. Maitland P.S., Turner A.K. 1985. Angling and Wildlife conservation — are
they incompatible? W: Angling and Wildlife in Fresh Waters (ed. P.S.
Maitland i A.K. Turner), s. 76-81. Institute of Terrestrial Ecology. Grange
— over — Sands.
26. Moyle P. 1976. Some effects of channelization on the fishes and invertebrates of Rush Greek, Modoc County, California. Calif. Fish Game. vol.
62, nr 3, s. 179-186.
57
27. Murphy K.J., Pearce H.G. 1985. Habitat modification associated with freshwater angling. W: Angling and Wildlife in Fresh Waters (ed. P.S. Maitland i A.K. Turner), s. 76-81. Institute of Terrestrial Ecology. Grange —
over — Sands.
28. North E. 1980. The effects of water temperature and flow upon angling
succes in the River Severn. Fisheries Management nr 11, s. 1-9.
29. Nowicki J. 1993. Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska. Wiadomości Wędkarskie, nr 8, s. 52-53.
30. Nowicki J. 1993. Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska (H). Wiadomości Wędkarskie, nr 11, s. 52-53.
31. Nowicki J. 1994. Regulacja rzek nizinnych a ochrona środowiska (III). Wiadomości Wędkarskie, nr 8, s. 66-67.
32. Opuszyński K. 1983. Podstawy biologii ryb. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, s. 30, 556.
33. Panfil J. 1985. Pojezierze Mazurskie. Wiedza Powszechna, Warszawa, s.
12, 24, 111-113.
34. Paruzel M. 1981. Mazurski kardynał. Wiadomości Wędkarskie nr 12, s. 8-9.
35. Piskorska M. 1991. Ocena wpływów antropogennych na środowisko wodne
rezerwatu „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce” w granicach woj. olsztyńskiego. Uwarunkowania gospodarki rybacko-wędkarskiej. Praca magisterska ART Olsztyn.
36. Piskorski P. 1992. Pasłęka — legenda bez tajemnic. Wędkarstwo Muchowe
nr 1, s. 18-21.
58
37. Piskorski P. 1992. Pasłęka — legenda bez tajemnic (II). Wędkarstwo Muchowe nr 2, s. 28-29.
38. Rezerwaty przyrody w woj. olsztyńskim. 1991. Urz. Woj. w Olsztynie.
39. Szczerbowski J.A. 1972. Fishes in the Łyna River system. Pol. Arch. Hydrobiol., 19, 4, 421-435.
40. Szczerbowski J.A., Grudniewski C., Draganik D. 1968. Efektywność odłowu
ryb przy pomocy agregatu prądotwórczego w potoku Kośno. Zesz.
Nauk. WSR Olszt., 24, 509-520.
41. Szczerbowski J.A., Mamcarz A. 1985. Rybactwo jeziorowe i rzeczne. Wydawnictwo ART, s. 156-163.
42. Tracz R. 1993. Pomorski lipień — stan zagrożenia. Wiadomości Wędkarskie
nr 11, s. 45.
43. Wachecki A. 1989. Ocena stanu środowiska i gospodarki rybacko-wędkarskiej na rzece San w oparciu o rejestry połowów wędkarskich. Praca
magisterska, ART Olsztyn.
44. Witkowski A. 1991. Wody płynące — rzeki. Wędkarstwo i Ty, nr 1, s. 4-6.
45. Witkowski A. 1992. Pstrąg. Wędkarz Polski nr 3, s. 13.
46. Witkowski A., Kowalewski M., Konkurewicz D. 1984. Lipień. Państwowe
Wydawnictwo Rolne i Leśne, Warszawa 1984.
47. Wołos A. 1987. Angler cathes as an index of state of lake environment. Ref.
symp.: Lake Eutrophication and Methods of Restoration, Olsztyn 18-20
maj.
59
48. Wołos A. 1994. Rejestracja połowów wędkarskich. Broszura IRŚ w Olsztynie.
49. Wulff L. 1992. Remembering the Battenkill. Fly Fisherman. Vol. 23. N 22.
50. Zacharczyk K. 1994. Czy musimy brać po 5 lipieni? Wiadomości Wędkarskie, nr 2, s. 59.
51. Zarządzenie Min. Leśn. i Przem. Drzew. z dn. 5.01.1970 (Monitor Polski nr
2 poz. 21) w sprawie uznania za rezerwat przyrody.
60
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA
61
Fot. 1:
Rzeka Łukta — odłowy narybku wiosennego pstrąga potokowego
Fot. 2:
Rzeka Łukta — zarybianie wylęgiem pstrąga potokowego
62
Fot.3:
Do czasu „przerzutu” pstrągi przetrzymuje się w sadzu
Fot. 4:
Ostatnie chwile w Łukcie...
63
Fot. 5:
Odłowy w niezmeliorowanym odcinku rz. Łukty poniżej m. Ramoty
Fot. 6:
Rzeka Pasłęka poniżej jez. Wymój
64
Fot. 7:
Wymiarowy pstrąg potokowy — Pasłęka poniżej jez. Wymój
Fot. 8:
Odłowy w odcinku „Podlejki”
65
Fot. 9:
Odłowy w Pasłęce poniżej jez. Isąg
Fot. 10: Odcinek "Pelnik"
66
Fot. 11: Leżące w wodzie pnie drzew to znakomita kryjówka dla wielu gatunków ryb
Fot. 12: Po raz kolejny łódź trzeba przenosić brzegiem...
67
Fot. 13 i 14: Tutaj kończy się odcinek „Pelnik”
68
Fot. 15:
Silny rozwój roślinności utrudniał odłowy w odcinku „Łąki”
Fot. 16: Pstrąg potokowy z Pasłęki poniżej m. Kalisty
69
Fot. 17 i 18:
Odłowy kontrolne — odcinek „Wapnik”
70
Fot. 19: Lipień jest coraz rzadszym wędkarskim trofeum
71