debata o kulturze - Alma Mater

DEBATA O KULTURZE
23–25
września 2009 roku w gmachu Auditorium
Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbył
się Kongres Kultury Polskiej, przygotowany z inicjatywy i pod
honorowym patronatem ministra kultury i dziedzictwa narodowego
Bogdana Zdrojewskiego. Organizatorem Kongresu było Narodowe
Centrum Kultury, a współorganizatorami Uniwersytet Jagielloński
oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe.
Do udziału w Kongresie zaproszono najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury i nauki. W skład jego Rady Programowej
weszli: prof. Piotr Sztompka, prof. Stanisław Bereś, kard. Stanisław
Dziwisz, Agnieszka Holland, dr Zina Jarmoszuk, prof. Andrzej
K. Koźmiński, Jerzy Koźmiński, Michał Merczyński, Krzysztof
Penderecki, prof. Maria Poprzęcka, Anda Rottenberg, prof. Andrzej
Rottermund, Andrzej Wajda, Krzysztof Warlikowski, prof. Antoni
Wit, prof. Edmund Wnuk-Lipiński.
Celem VI Kongresu Kultury Polskiej było podsumowanie
dotychczasowego dorobku kultury polskiej w dwudziestolecie
politycznych, społecznych i gospodarczych przekształceń, dys-
kusja nad obecną sytuacją kultury oraz przygotowanie propozycji
reform. Trzydniowe obrady obejmowały pięć sesji plenarnych oraz
26 równoległych sympozjów problemowych. Dyskusja toczyła się
wokół następujących problemów:
– Przestrzenie twórczości
– Ile państwa w kulturze: rząd, samorząd czy społeczeństwo obywatelskie?
– Kultura nośnikiem wartości i fundamentem tożsamości
– Dwie kultury: wysoka i popularna, elitarna i masowa, lokalna
i globalna. Czy podziały mają jeszcze sens?
– Kultura – kapitał rozwoju.
Dla uczestników Kongresu przygotowano także wiele imprez
towarzyszących, między innymi spektakl Trylogia według Henryka
Sienkiewicza w adaptacji Jana Klaty oraz Sebastiana Majewskiego
i reżyserii Jana Klaty wystawiany na Dużej Scenie Starego Teatru,
spektakl Factory 2 w reżyserii Krystiana Lupy na Scenie Kameralnej Starego Teatru, a także zwiedzanie, otwartego na nowo, Domu
Jana Matejki.
MF
Od lewej: prof. Andrzej Zoll, kardynał Franciszek Macharski
i prezydent Krakowa prof. Jacek Majchrowski
16
ALMA MATER
A. Wojnar
Prof. Piotr Sztompka wita Andrzeja Wajdę
i Krystynę Zachwatowicz
A. Wojnar
Tuż przed rozpoczęciem Kongresu Kultury Polskiej. Od lewej:
rektor UJ prof. Karol Musioł, prof. Piotr Sztompka oraz minister kultury
i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski
A. Wojnar
A. Wojnar
KONGRES KULTURY POLSKIEJ – DZIEŃ PIERWSZY
Agnieszka Holland i Maja Komorowska
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
Uroczyste otwarcie obrad w auli Auditorium Maximum. Od lewej: rektor UJ prof. Karol Musioł, minister Bogdan Zdrojewski i prof. Piotr Sztompka
A. Wojnar
A. Wojnar
Jako pierwszy przemawiał rektor UJ prof. Karol Musioł, który powitał zgromadzonych gości i życzył wszystkim owocnych obrad.
Rektor odczytał także listy od prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz premiera Donalda Tuska
A. Wojnar
A. Wojnar
Kolejno przemawiali: minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski
oraz przewodniczący Rady Programowej Kongresu prof. Piotr Sztompka
Rozmowa o kulturze stała się wkładem w rozwój kultury. Dziełem, które nie jest zamknięte, lecz się dzieje.
Kultura to proces dochodzenia do wartości – twierdzi prof. Piotr Sztomka
ALMA MATER
17
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
W Kongresie Kultury Polskiej uczestniczyli nie tylko przedstawiciele świata artystycznego,
ale także wybitni naukowcy i reprezentanci władz lokalnych
Znajdujemy się w szczególnym momencie – można powiedzieć, że romantyzm i niepewności związane z transformacją są za nami, sytuacja niby
się ustabilizowała, ale różne sposoby myślenia o funkcji i celach kultury, o miejscu twórczości w przestrzeni społecznej, a także i o zarządzaniu
i finansowaniu kultury współegzystują, wzajemnie się nie przenikając – jak byśmy żyli w różnych miejscach i epokach równocześnie – mówiła
Agnieszka Holland
TROCHĘ HISTORII...
VI Kongres Kultury Polskiej został z organizowany w 20. rocznicę zapoczątkowania w kraju zmian ustrojowych i społecznych oraz w piątą rocznicę wejścia
Polski do Unii Europejskiej. W ten sposób wpisał się w tradycję zwoływania podobnych zjazdów w momentach szczególnie ważnych w historii Polski.
Pierwszy z nich, zwany „Zjazdem Grunwaldzkim”, odbył się prawie sto lat temu: 15–17 lipca 1910 roku w Krakowie. Jego celem było uczczenie 500.
rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem, a poprzez ten fakt wzmocnienie ducha narodowego i wiary w odzyskanie niepodległości. Pod przewodnictwem
prezydenta Krakowa Juliana Leo i patronatem marszałka Stanisława Badeniego powołano Krajowy Komitet Obchodów Rocznicy Grunwaldzkiej. W jego
działania włączył się Teodor Axentowicz, Wojciech Kossak, Feliks Nowowiejski, Henryk Uziębło, a artyści Władysław Anszyc, Stanisław Rączkowski, Lucjan Rydel, Józef Szujski, Władysław Żeleński przekazali swoje dzieła. Patronem duchowym i mecenasem całego przedsięwzięcia był kompozytor, pianista
i mąż stanu – Ignacy Paderewski.
II Kongres Kultury Polskiej – „Antyfaszystowski” – został zwołany w dniach 16–17 maja 1936 roku we Lwowie. Bodźcem do jego przygotowania stał się
Międzynarodowy Antyfaszystowski Kongres Pisarzy, któremu przewodzili między innymi Romain Rolland, André Gidé, Andre Malraux, a który miał miejsce
18
ALMA MATER
A. Wojnar
A. Wojnar
Pierwszą sesję plenarną Przestrzenie twórczości prowadziła Agnieszka Holland
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
Podczas pierwszego dnia Kongresu wystąpił także Leszek Balcerowicz, który poparł plan reformy finansowej polskiej kultury
przedstawiony w maju br. przez Jerzego Hausnera
A. Wojnar
A. Wojnar
W trakcie trwania obrad Kongresu wszystkie wydarzenia były na bieżąco relacjonowane przez stację telewizyjną TVP Kultura.
W przerwie obrad paneliści podsumowywali dotychczasowe dyskusje
Był także czas na odpoczynek. Na specjalnych stanowiskach można było skorzystać z internetu,
a prasa opisująca wydarzenia kongresowe była dostarczana na bieżąco
rok wcześniej w Paryżu. Podczas obrad paryskich zaapelowano o organizowanie lokalnych spotkań intelektualistów, których celem miała być obrona kultury
przed faszyzmem. W Polsce inicjatorem kongresu była komunistyczna inteligencja, zwłaszcza działacze Komunistycznej Partii Polski.
Inicjatorami zwołania III Kongresu Kultury Polskiej – „Milenijnego” – były władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, a jego projekt sformułował, podczas
Walnego Zjazdu Literatów Polskich w Krakowie w grudniu 1965 roku, eseista, prozaik, poeta, redaktor, tłumacz Jarosław Iwaszkiewicz. Kongres odbył się
7–9 października 1966 roku w Warszawie w Teatrze Wielkim, stając się ważnym elementem obchodów tysiąclecia państwa polskiego, miał jednocześnie
na celu przeciwdziałanie uroczystościom 1000. rocznicy chrztu Polski, świętowanym przez Kościół katolicki.
IV Kongres Kultury Polskiej – „Solidarnościowy”, bo zorganizowany przez opozycję solidarnościową, rozpoczął się 11 grudnia 1981 roku w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Jego głównym przesłaniem była wolność kultury niepodlegająca żadnym ograniczeniom. Kongres składał się z czterech sesji,
którym przewodniczyli Aleksander Gieysztor, Gustaw Holoubek, Kazimierz Dejmek, Karol Małcużyński. Odczytano także depeszę od Jana Pawła II. Obrady
Kongresu zostały przerwane 13 grudnia przez wprowadzenie stanu wojennego.
V Kongres Kultury Polskiej odbył się u progu XXI wieku, 7–10 grudnia 2000 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Wzięło w nim udział ponad 1000
osób, reprezentujących różnorodne środowiska kulturalne. Wygłoszono 230 wypowiedzi podczas czterech debat plenarnych („Twórczość i potencjał
twórczy Polaków”, „Elity i autorytety współczesności”, „Spotkanie dziedzictwa z nowoczesnością”, „Spór o istotę i przyszłość polskości”) i dziewięciu
forów tematycznych. Obradom Kongresu towarzyszyło wiele wydarzeń artystycznych.
ALMA MATER
19
A. Wojnar
A. Wojnar
DZIEŃ DRUGI
A. Wojnar
A. Wojnar
Drugi dzień obrad rozpoczęła sesja plenarna Kultura nośnikiem i fundamentem tożsamości
A. Wojnar
A. Wojnar
Dyskusję poprowadził prof. Edmund Wnuk-Lipiński, a prelegentami byli: prof. prof. Władysław Stróżewski, Ryszard Legutko i Krzysztof Pomian
Od lewej: prof. Edmund Wnuk-Lipiński, prof. Piotr Sztompka
i prof. Władysław Stróżewski
20
ALMA MATER
A. Wojnar
A. Wojnar
Kolejna sesja plenarna nosiła tytuł Dwie kultury: wysoka i popularna, elitarna i masowa, lokalna i globalna. Czy podziały mają jeszcze sens?
Każdego dnia w sesjach plenarnych Kongresu uczestniczyło
ponad tysiąc osób
R. Pagacz-Moczarska
R. Pagacz-Moczarska
W panelu zorganizowanym pod hasłem W stronę systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, który poprowadził prof. Franciszek Ziejka (pierwszy
z prawej), uczestniczyli (od lewej) prof. prof. Konrad Kucza-Kuczyński, Andrzej Tomaszewski, Jerzy Jasieńko, Bogumiła Rouba oraz Jacek Purchla
A. Wojnar
Powitalny uścisk dłoni przed rozpoczęciem kolejnego dnia obrad
A. Wojnar
Od lewej: Elżbieta Penderecka, Andrzej Wajda
i minister Bogdan Zdrojewski
A. Wojnar
A. Wojnar
DZIEŃ TRZECI
A. Wojnar
A. Wojnar
Tadeusz Gadacz przedstawił wykład Kultura i odpowiedzialność
Ostatni dzień Kongresu stanowił podsumowanie dotychczasowych obrad, na sesję Kultura – kapitał rozwoju przybyło dużo znakomitych gości
ALMA MATER
21
A. Wojnar
A. Wojnar
A. Wojnar
Wśród uczestników Kongresu znaleźli się także
(od lewej) aktorka Małgorzata Potocka i reżyser Kazimierz Kutz
A. Wojnar
Rektor UJ prof. Karol Musioł i reżyser Krzysztof Zanussi
podczas przerwy w obradach
Po lewej Jerzy Hausner, po prawej Jerzy Stuhr i Jacek Żakowski podczas podsumowania Kongresu Kultury Polskiej
22
ALMA MATER
A. Wojnar
Minister Bogdan Zdrojewski
A. Wojnar
Michał Boni przedstawił prezentację Polska 2030 – Kultura 2030
A. Wojnar
A. Wojnar
Panel podsumowujący Kongres Kultury Polskiej z udziałem ministra oraz moderatorów sesji plenarnych i sympozjów