DIALOG (ASPEKT MORALNY) Jan Paweł II wiąże rozumienie d. z

DIALOG (ASPEKT MORALNY)
- od gr. „dialogos” – rozmowa; „dia-logos” – wypowiada si razem. W szerszym znaczeniu d. dotyczy
sposobów i form uzgadniania stanowisk w rzeczach istotnych. W płaszczy nie ycia moralnego d. jest
rozumiany jako wspólne poszukiwanie prawdy w celu uregulowania podstawowych kwestii dotycz cych
ludzkich działa . W prowadzeniu d. nale y unika dwóch skrajno ci – absolutyzowania tych norm ycia
moralnego, które takiego charakteru nie maj (nie wszystkie normy s dane w cało ci i jednoznacznie
zinterpretowane) oraz rezygnacji z wszelkich form kompromisu jako formy realizmu ycia moralnego.
Odrzucenie kompromisu byłoby powa nym bł dem w prowadzeniu d., gdy wła ciwie rozumiany kompromis
nie jest rezygnacj z prawdy, lecz jedynie wyrazem wielo ci dróg w jej odkrywaniu.
Poj cie d. we współczesnym rozumieniu pojawiło si stosunkowo niedawno. Niew tpliwy wpływ na jego
obecny kształt wywarli tacy my liciele jak H. Cohen, F. Ebner, F. Rosenzweig czy M. Buber. W łonie Ko cioła
szczególne nasilenie wskzywania na potrzeb d. odnotowuje si wraz z rozwojem ruchu ekumenicznego. Po raz
pierwszy zasady dotycz ce prowadzenia d. zostały sprecyzowane w instrukcji Piusa XII, De motione
oecumenica (20.12.1949). Dalsze o ywienie w kwestii d. nast piło za pontyfikatu Jana XXIII i Pawła VI. Sobór
Watyka ski II rozwin ł rozumienie d. jako sposobu komunikowania Ko cioła i wiata (KDK, DE, DRN),
natomiast doktrynalne uzasadnienie d. ukazał Paweł VI w encyklice Ecclesiam suam (1964), gdzie wskazał na
konkretne kr gi d. zarówno „ad intra” jak i „ad extra’.
Jan Paweł II wi e rozumienie d. z samo wiadomo ci Ko cioła. wiadomo ta „kształtuje
si […] „w dialogu”, który zanim stanie si rozmow , musi naprzód by skierowaniem
własnej uwagi w stron „drugiego”, tego wła nie z kim mamy rozmawia ” [RH 11].
Podyktowane jest to rozumieniem d. jako daru a postawy dialogicznej jako „wymiany darów”
[US 28]. D. ma swoje gł bokie uzasadnienie, wymogi i godno , podyktowane tym, co w
ka dym człowieku zdziałał Duch wi ty [por. RMS 56]. D. cechuje poszukiwanie prawdy,
dobra, sprawiedliwo ci, otwarcie na odmienno , poszukiwanie dobra [ DP 83,6]. W
wymiarze moralnym d. nacechowany jest duchem miło ci (ze wzgl du na charakter osobowy)
oraz pokor wobec prawdy, której człowiek powinien szuka , poznawa j i w niej trwa
[por. US 36, 32]. Pokora w d. wypływa ze wiadomo ci, i poznanie pełni prawdy znajdzie
dopełnienie w perspektywie eschatologicznej. W ten sposób d. „jest nowym imieniem
miło ci” [VC 74], którego wyrazem dla wiata jest ycie konsekrowane. Poszukiwanie
prawdy w d. zakłada wspólnotowy charakter poszukiwa opartych na wzajemno ci,
jednocze nie staj c si dla uczestników d. w wymiarze najbardziej fundamentalnym
„dialogiem sumie ” [US 34]. To wła nie na płaszczy nie osobowej najpełniej dochodzi do
głosu powi zanie prawdy i dobra. Człowiek nie zadowalaj c si prawdami cz stkowymi
„zmierza ku gł bszej prawdzie, która mo e mu ukaza sens ycia; poszukiwanie to mo e
zatem osi gn cel jedynie w absolucie” [FR 33].
Papie ukazuj c d. osadza go przede wszystkim w kontek cie historiozbawczym i
eklezjalnym. Jednocze nie ukazuje on d. jako obowi zek moralny ka dego wierz cego. Jest
zatem d. obowi zkiem wszystkich i d. ze wszystkimi. Przez „wszystkich” papie rozumie
społeczno ludzk oraz szeroko poj t współczesn kultur . Uszczegółowieniem takiego
rozumienia jest d. duszpasterski. Kapłan jawi si w nim jako „człowiek misji i dialogu” [PDV
18]. Kolejnym kr giem uszczegółowienia odpowiedzialno ci moralnej za d. jest rodzina. Jest
ona z natury wspólnot dialogu z Bogiem, gdzie znajduje on konkretny wyraz w yciu
sakramentalnym, ofierze ycia i modlitwie [por. FC 55].
Poszukuj c konkretnych aspektów realizacji moralnej odpowiedzialno ci za d. papie
wskazuje na d. teologiczny, który musi znamionowa prawda, szczero i miło . Jest on
przygotowaniem do d. ekumenicznego, który stawia sobie za cel przywrócenie pełnej komunii
pomi dzy siostrzanymi ko ciołami i wspólnotami. Dalszym rozszerzeniem jest d.
2
mi dzyreligijny. Z kolei dla współczesnego wiata szczególnego znaczenia nabiera d.
społeczny. Ma on na celu przezwyci enie podziałów mi dzy narodami, umacnianie pokoju,
rozwijanie mi dzyludzkiej solidarno ci, szczególnie w jej praktycznym wymiarze, jakim jest
praca [por. LE 8]. Natomiast głównymi przeszkodami w budowaniu mi dzyludzkiej
solidarno ci s : ksenofobia, zamykanie granic oraz ideologie wznosz ce sztuczne bariery
[por. DP 87.4]. W postawie d. wyra a si najpełniej chrze cija ska odpowiedzialno , z
której papie wyprowadza konkretne zach ty do szukania z gotowo ci przyj cia, szczero ci
i sprawiedliwo ci , podejmuj c trud d. „nieustannie, wytrwale i z nadziej wypływaj c z
wiary” [por. DP 83,12].
Jan Paweł II: RH 6, 11; LE 8; RMS 56; US 27, 28, 32, 34; VS 36, 58; FR 33; FC 55; PDV 18; VC 74; V
DP; VIII DP 4-5; XIV DP 5-6; XV DP 4-5. Jan Paweł II i dialog miedzyreligijny, wybór i oprac. B.L.
Sherwin, H. Kasimow.Tłum. A. Nowak. Kraków 2001. Sakowicz E.: Najwa niejsze dokumenty i przemówienia
papie a Jana Pawła II z zakresu dialogu mi dzyreligijnego oraz wydarzenia i spotkania (1978-2002). „Nurt
SVD” 2002 nr 4 s. 113-119.
Kamykowski Ł.: Ko ciół na drogach dialogu - pytania do teologii moralnej, w: ladami Boga i
człowieka. Ksi ga pami tkowa ku czci ks. prof. dr. hab. Jana Kowalskiego. Red. J. Orzeszyna. Kraków 2000 s.
305-314. Królikowski J.: Dialog z kulturami. Aktualno ci, trudno ci i kryteria. W: Wyzwania moralne przełomu
tysi cleci. Red. J. Nagórny, A. Derdziuk. Lublin: Wyd. Diecezjalne w Sandomierzu 1999 s. 69-106.
Mroczkowski I.: Moralne aspekty dialogu ekumenicznego. „Studia Płockie” 29:2001 s. 101-110. Nowosad S.,
Moralno w dialogu ekumenicznym. RT 47(2000) z.3 s. 47-77. Rero T.: rodki społecznego komunikowania
w słu bie mi dzyludzkiego dialogu. W: Veritatem facientes. Ksi ga Pami tkowa ku czci Ksi dza Profesora
Franciszka Greniuka. Red. J. Nagórny, J. Wróbel. Lublin 1997 s. 375-388. Rosik S.: Dialog Boga z
człowiekiem. „Roczniki Teologiczne” 41:1994 z. 3 s. 99-1 12. Rosik S.: Sumienie - sanktuarium spotkania i
dialogu z Bogiem. PD 1995/96 s. 238-246. yci ski J.: Dialog Ko cioła z kultur współczesn w nauczaniu Jana
Pawła II. „Wrocławski Przegl d Teologiczny” 1996 nr 2 s. 23-34. yci ski J.: Wiara chrze cija ska w dialogu z
kultur współczesn według Jana Pawła II. „Ethos” 1998 nr 1/2 s. 133-146.
Jarosław A. Sobkowiak MIC