Projekt z dn. 29.01.2015r. 1 UZASADNIENIE

Projekt z dn. 29.01.2015r.
UZASADNIENIE
rozporządzenia Nr ………….. Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej
w Warszawie z dnia ..... 2015 r. w sprawie ustalenia warunków
korzystania z wód regionu wodnego Niemna
Opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego Niemna wynika z Planu
gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna (M.P. z 2011 Nr 58 poz. 578). Opracowanie
warunków korzystania z wód regionu wodnego jest jednym z działań podstawowych z grupy B
przewidzianych dla wszystkich części wód w Programie wodno-środowiskowym kraju.
Rozporządzenie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Niemna zwane
dalej Warunkami stanowi wykonanie upoważnienia zawartego w art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca
2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.), który zobowiązuje dyrektorów
regionalnych zarządów gospodarki wodnej do ustalenia w drodze aktu prawa miejscowego warunków
korzystania z wód regionów wodnych. Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy Prawo wodne warunki
korzystania z wód regionu wodnego określają szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód
wynikające z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych oraz
ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych
jednolitych części wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych.
Nadrzędnym celem Warunków jest ustanowienie zasad, reguł i wytycznych dla zapewnienia
osiągnięcia lub utrzymania dobrego stanu lub potencjału wód oraz zapewnienie skuteczności działań
prowadzących do osiągnięcia celów środowiskowych wskazanych w Planie gospodarowania wodami
na obszarze dorzecza Niemna.
Działając na postawie art. 92 ust. 3 pkt 2 ustawy Prawo wodne oraz kierując się zapisem art. 120 ust. 2
ustawy Prawo wodne, Dyrektor RZGW w Warszawie w dniu 17 października 2011 r. wydał
obwieszczenie o przystąpieniu do sporządzenia Warunków. Tym samym Dyrektor RZGW
w Warszawie poinformował o możliwości składania przez zainteresowane strony uwag i wniosków
w terminie do 18 listopada 2011 r. W wyniku konsultacji społecznych do RZGW wpłynęły 24
wnioski. Zebrane uwagi zostały przeanalizowane pod kątem możliwości uwzględnienia w Warunkach.
Do wszystkich uwag i wniosków wniesionych w trakcie konsultacji społecznych przedstawiono
uzasadnienie uwzględnienia lub nieuwzględnienia ich w Warunkach.
W związku z opinią Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku, wskazującą
konieczność przeprowadzenia procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko,
opracowano prognozę oddziaływania na środowisko Warunków zwaną dalej Prognozą. Warunki wraz
z Prognozą poddano konsultacjom społecznym zgodnie z art. 54 ust. 2 ustawy z dnia 3 października
2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 z późn. zm.).
W Obwieszczeniu o sporządzeniu Warunków wraz z Prognozą z dnia 2 stycznia 2013r. Dyrektor
RZGW w Warszawie poinformował o możliwości składania przez zainteresowane podmioty uwag i
wniosków w terminie do 23 stycznia 2013 r. W trakcie konsultacji do Warunków wpłynęło 66 uwag
i wniosków od 6 podmiotów; do Prognozy nie wpłynęły uwagi. Do wszystkich wniesionych uwag
i wniosków przedstawiono uzasadnienie uwzględnienia lub nieuwzględnienia ich w Warunkach.
Dnia 28 lutego 2013 r. zgodnie z art. 100 ust.2 pkt 1 ustawy Prawo wodne Rada Gospodarki Wodnej
Regionu Wodnego Środkowej Wisły regionu wodnego Jarftu, regionu wodnego Niemna, regionu
wodnego Łyny i Węgorapy oraz regionu wodnego Świeżej zaopiniowała pozytywnie przedłożone
Warunki.
1
Projekt z dn. 29.01.2015r.
Zgodnie z art. 120 ust. 1 ustawy Prawo wodne Warunki zostały uzgodnione przez Prezesa Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej.
Zgodnie z art. 59 ust. 2 ustawy z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej
w województwie (Dz. U. z 2009 Nr 31, poz. 206 z późn. zm.) Warunki podlegały uzgodnieniom
z Wojewodą Podlaskim. W wyniku uzgodnień w Warunkach wprowadzono zmiany wynikające
z uwag zgłoszonych przez Wojewodę Podlaskiego.
Z uwagi na wejście w życie ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 850) wprowadzono korektę § 3 Warunków.
W związku z wprowadzeniem ww. zmian Warunki zostały ponownie poddane uzgodnieniom
z Wojewodą. Warunki zostały uzgodnione z Wojewodą Podlaskim w dniu 29.12.2014 r.
Szczegółowe uzasadnienie treści rozporządzenia Nr………. Dyrektora RZGW w Warszawie z
dnia ..... 2015 r. w sprawie ustalenia
warunków korzystania z wód regionu wodnego Niemna
1. Uzasadnienie dotyczące szczegółowych wymagań w zakresie stanu wód wynikających
z ustalonych celów środowiskowych.
1.1 Wymagania w zakresie jakości wód powierzchniowych
Zapisy zawarte w § 5 oraz § 6 mają na celu ustalenie zasad wprowadzania ścieków do wód
w zależności od stanu odbiornika, pozwalających zapobiegać pogarszaniu stanu wód odbiornika
i uwzględniają potrzebę poprawy jego stanu. Zapisy § 5 ograniczają skalę negatywnego oddziaływania
wprowadzanych ścieków poprzez wskazanie w zależności od stanu odbiornika wyższych wymagań
oczyszczania ścieków niż te, które wynikają z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca
2006 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi
oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. Nr 137
poz. 984 z późn. zm.). Jednocześnie zapisy Warunków określają górną granicę wymagań dotyczących
oczyszczania ścieków jaką jest zastosowanie najlepszej dostępnej techniki (BAT) oczyszczania
ścieków w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013
poz. 1232 z późn. zm.).
Zapisy § 6 zapewniają możliwość rzetelnej analizy stopnia oddziaływania wprowadzanych ścieków na
stan wód odbiornika w przypadku braku badań prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska, poprzez nałożenie obowiązku wykonywania badań odbiornika dla nowych obiektów
w przekroju planowanego zrzutu, a dla istniejących obiektów poniżej i powyżej miejsca
wprowadzania ścieków. Liczba wykonywanych przez użytkownika badań jest zróżnicowana
w zależności od wielkości planowanego wprowadzania ścieków.
1.2 Wymagania w zakresie ciągłości morfologicznej.
Jednym z kluczowych problemów w kontekście osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego lub dobrego
potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), są braki ciągłości
morfologicznej cieków w zlewni rzecznej w wyniku zastosowania zabudowy poprzecznej.
Konieczność odtwarzania ciągłości morfologicznej cieków, poprzez ich udrażnianie, jest niezbędna do
osiągnięcia celów środowiskowych. Przerwanie ciągłości morfologicznej rzek, poprzez ich zabudowę
uważa się za działanie najgroźniejsze dla organizmów wodnych. Ryby są najbardziej wrażliwym na
brak ciągłości morfologicznej rzeki elementem biologicznym. Stworzenie warunków do ich migracji
gwarantuje jednocześnie możliwość migracji innym organizmom wodnym. Biorąc pod uwagę
konieczność osiągnięcia przez JCWP celów środowiskowych w granicach obszarów dorzeczy
2
Projekt z dn. 29.01.2015r.
w Polsce, poddano analizie wszystkie cieki pod kątem ustalenia priorytetów udrożnieniowych
(Błachuta J. i in., Ocena potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości morfologicznej rzek na obszarach
dorzeczy w kontekście osiągnięcia dobrego stanu i potencjału części wód w Polsce, Poznań, 2010).
W wyniku przeprowadzonej analizy w regionie wodnym Niemna nie wskazano cieków szczególnie
istotnych oraz istotnych ze względu na występowanie miejsc rozmnażania, migracji oraz bytowania
ryb, w związku z czym w § 7 ustalono jednolite wymagania dla wszystkich cieków w regionie
wodnym Niemna. Jako reprezentatywne gatunki ryb charakteryzujące się najwyższymi wymaganiami
w zakresie drożności cieków wśród wszystkich rozpatrywanych gatunków ryb wskazano certę lub
węgorza. Zapewnienie możliwości migracji tym gatunkom ryb pozwoli na migrację gatunkom mniej
wymagającym pod względem zachowania drożności cieku.
1.3 Wymagania w zakresie wód podziemnych
Zapis § 8 Warunków wskazuje wymóg utrzymania eksploatacji (poborów) wód podziemnych na takim
poziomie, aby nie spowodować negatywnych oddziaływań na stan zasobów wód podziemnych,
pośrednio na zasoby wód powierzchniowych oraz ekosystemy wodne i od wody zależne.
1.4 Wymagania w zakresie zachowania przepływu nienaruszalnego
Obecnie brak jest aktu prawnego wskazującego metodę, która powinna być stosowana do obliczania
przepływu nienaruszalnego, co powoduje dowolność wyboru metody stosowanej do określenia
wielkości tego przepływu i w konsekwencji znaczne zróżnicowanie uzyskiwanych wyników.
Zaproponowany w Warunkach zapis spowoduje ujednolicenie wyznaczania przepływu
nienaruszalnego w zlewni co zapewni jego ciągłość i jednorodność wzdłuż cieku.
W § 9 Warunków dokonano standaryzacji zasad wyznaczania przepływu nienaruszalnego na obszarze
regionu wodnego Niemna. Uwzględniono przy tym szczególne wymagania dla cieków w obszarach
chronionych, w tym obszarach Natura 2000. Przyjęto, że przepływ nienaruszalny nie może być
mniejszy niż największa z wartości ustalonych w odrębnych aktach prawnych lub wartości ustalonej
jako iloczyn współczynnika „k” (Cabala B, i in., Wskazanie metody obliczania przepływu
nienaruszalnego dla cieków na obszarze RZGW w Warszawie, 2012, Raszyn), zależnego od typu
hydrologicznego cieku oraz powierzchni jego zlewni w przekroju zamierzonego korzystania z wód
oraz wielkości średniego rocznego niskiego przepływu (SNQ) w tym przekroju JCWP. Załącznik nr 3
do rozporządzenia przedstawia wartości współczynnika „k” dla poszczególnych JCWP.
2. Uzasadnienie dotyczące ustalonych priorytetów w korzystaniu z wód.
O przyjętej hierarchii zaspokajania potrzeb wodnych zdecydowały konsekwencje społecznoekonomiczne niedostarczenia wody oraz względy ekologiczne, przy czym ustalone priorytety
obowiązują w przypadku gdy zamierzone korzystanie obejmuje jednoczesne pobory wody na różne
cele przez dwóch lub więcej użytkowników w ramach tych samych dostępnych zasobów
dyspozycyjnych.
Z uwagi na konieczność zachowania przepływu reprezentującego minimalne wymagania
środowiskowe, w tym dla obszarów chronionych, na pierwszym miejscu w hierarchii zaspokajania
potrzeb wodnych wskazano przepływ nienaruszalny.
Na kolejnym miejscu w hierarchii ustalono użytkowników wymagających wody wysokiej jakości tj.
ludność, której należy zapewnić wodę do spożycia i na cele socjalno-bytowe.
Następną pozycję w hierarchii przyznano zakładom produkującym artykuły żywnościowe
i farmaceutyczne. Za takim podejściem przemawia fakt, iż zabezpieczenie wody pitnej oraz do
produkcji żywności i artykułów farmaceutycznych wiąże się z zaspokojeniem celów nadrzędnego
interesu publicznego. Ostatnie miejsce w hierarchii zajmują potrzeby pozostałych działów gospodarki.
3
Projekt z dn. 29.01.2015r.
Ponadto w § 11 ustalono kolejność korzystania z zasobów wodnych dla celów rolniczych.
Wykorzystanie dla zaspokojenia potrzeb rolniczych w pierwszej kolejności wód powierzchniowych
zapobiegnie nadmiernemu korzystaniu z zasobów wód podziemnych, które zgodnie z art. 32 ustawy
Prawo wodne wykorzystywane są przede wszystkim do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną
do spożycia. Spośród wód podziemnych w pierwszej kolejności zaleca się wykorzystanie zasobów
wód czwartorzędowego piętra wodonośnego, ponieważ jakość wód pięter starszych niż
czwartorzędowe jest wyższa, z powodu ich zazwyczaj głębszego położenia. Ustalona kolejność
wykorzystania wód pomoże w ochronie wód podziemnych, które są priorytetowe ze względu na cele
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia.
3. Uzasadnienie dotyczące ustalonych ograniczeń w korzystaniu z wód niezbędnych do osiągnięcia
ustalonych celów środowiskowych.
Głównym celem Warunków jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych ustalonych
w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna. Konieczne jest więc
zagwarantowanie tego poprzez wprowadzenie ograniczeń w korzystaniu z wód. Wprowadzone
ograniczenia w zakresie korzystania z wód wynikają ze szczegółowych wymagań dotyczących stanu
wód. Zapisy § 13 ograniczają korzystanie z wód do takiego, które nie stworzy nowego zagrożenia
nieosiągnięcia celów środowiskowych dla poszczególnych części wód lub nie zwiększy istniejącego
zagrożenia.
3.1 Ograniczenia w zakresie wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, w tym jezior
W odniesieniu do zidentyfikowanych potencjalnych zagrożeń wynikających z wprowadzania ścieków
do odbiorników zapisy § 14 ograniczają możliwość wprowadzania zanieczyszczeń do wód
uwzględniając jakość odbiorników tych zanieczyszczeń.
Zapisy § 15 umożliwiają wprowadzenie bardziej rygorystycznych ograniczeń dla jakości
odprowadzanych ścieków niż wynika to z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006
r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz
w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego i ma na celu stopniową
eliminację lub zaniechanie ich emisji do środowiska.
Zapisy § 16 i § 17 ograniczają wydawanie pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków o
wyższych stężeniach zanieczyszczeń niż najwyższe dozwolone w odrębnych przepisach do części wód
zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych i tym samym stanowią doprecyzowanie art.
41 ust. 6 ustawy Prawo wodne.
3.2 Ograniczenia w zakresie poboru wód podziemnych
Ograniczenia w poborze wód podziemnych ustalone w § 18 wynikają z konieczności ochrony
zasobów wodnych przed skutkami nadmiernego ich rozdysponowania. Jeśli nadmierna eksploatacja
przekroczy wielkość dostępnych do zagospodarowania zasobów to może dojść do obniżenia
zwierciadła wód podziemnych oraz degradacji zasobów w wyniku ich zanieczyszczenia. W efekcie
następuje zmniejszenie zasobów wód podziemnych możliwych do zagospodarowania, w tym zasobów
wód przeznaczonych do spożycia oraz zagrożone zostają cele środowiskowe dla wód podziemnych
i powierzchniowych, a także dla ekosystemów od wód zależnych.
3.3 Ograniczenia w zakresie wykorzystywania budowli piętrzących
Wprowadzone w § 19 ograniczenia w wykorzystywaniu oraz budowie nowych budowli piętrzących
wynikają z konieczności zachowania ciągłości morfologicznej cieków jako elementu dobrego stanu
wód oraz zapewnienia możliwości migracji ryb. Zapisy § 19 ust. 4 wskazują na konieczność
4
Projekt z dn. 29.01.2015r.
wyposażenia budowli piętrzących w urządzenia umożliwiające migrację reprezentatywnych gatunków
ryb, tym samym zapewniając możliwość migracji pozostałym gatunkom ryb.
Mając na uwadze ochronę ichtiofauny wód zapisy § 19 ust. 1 pkt 2 dopuszczają wykorzystanie
budowli piętrzących wyposażonych w zabezpieczenia wlotów do elektrowni wodnych oraz kanałów
i ujęć wód zmniejszające śmiertelność ryb związaną z eksploatacją ww. budowli.
Zapisy § 19 ust. 3 dotyczą działań związanych z udrożnianiem istniejących obiektów
niewyposażonych w urządzenia umożliwiające migrację ryb. W związku z naturalną umiejętnością
pokonywania przeszkód przez ryby przyjęto, iż maksymalna wysokość sztucznej budowli poprzecznej
możliwej do pokonania przez ryby może wynosić do 30 cm w zależności od składu gatunkowego
migrujących ryb (krainy rybnej). Równocześnie niezbędne jest wyposażenie budowli piętrzącej w
przelew koncentrujący przepływ wody zapewniający głębokość tranzytową równą trzykrotnej
wysokości dorosłego osobnika. Takie podejście zostało wypracowane w ramach Spotkań Grupy
Roboczej ds. Dobrych Praktyk w Projektowaniu Urządzeń Służących Migracji Ryb przy Europejskiej
Komisji Doradczej ds. Rybactwa Śródlądowego w Rzymie (EIFAC European Inland Fisheries
Advisory Commission), Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).
3.4 Ograniczenia w zakresie zachowania przepływu nienaruszalnego
Zapisy § 20 dopuszczają korzystanie z wód powierzchniowych pod warunkiem zachowania w cieku
przepływu nienaruszalnego. Wprowadzony obowiązek określenia sposobu realizacji wielkości
przepływu nienaruszalnego, wynika z nieprecyzyjnych zapisów prawa w tym zakresie, co powoduje
niejednokrotnie konflikty użytkowników korzystających z tego samego piętrzenia oraz brak
możliwości kontroli nad realizowanym przepływem. Wprowadzając zaproponowane zapisy
w Warunkach można takich sytuacji uniknąć na etapie wydawania decyzji administracyjnych.
5