pobierz

Iwona Gğadysz
SZPITALNE I KOMUNALNE REZERWUARY BAKTERII
Z RODZAJU LEGIONELLA ORAZ ZAPOBIEGANIE
ZAKAłENIOM (KOMUNIKAT Z BADAĠ)
Sğowa kluczowe: legionella pneumophila, legioneloza, gorĂczka Pontiac
Legioneloza jest to zakaŁna choroba czğowieka, wywoğana przez bakteriĎ
z rodzaju Legionella. W obrĎbie rodzaju Legionella znane sĂ 42 gatunki,
z których 20 jest chorobotwórczych dla czğowieka. NajwaŃniejsze z nich
to L. pneumophila, L. micdadei, L. bozemani, l. longbeache. Za ponad 85%
zakaŃeġ u ludzi odpowiedzialna jest L. pneumophila. Spoıród jej 15 serotypów wiĎkszoıĄ zakaŃeġ wywoğuje typ 1 (Krenke 2003 s. 13009).
Od 1977 roku legioneloza jest rozpoznawana i w wielu krajach wprowadzono obowiĂzek jej rejestracji. W Polsce obowiĂzek rejestracji zachorowaġ
na legionelozĎ wprowadzono 1 stycznia 2002 roku (Dz. U. Nr 126, poz.
1384, Stypuğkowska-Misiurewicz, Pancer 2002 s. 567).
Kliniczne postacie zakaŃeġ
NazwĂ legioneloza objĎte sĂ wszystkie postacie choroby wywoğywanej
przez pağeczki Legionella. NajczĎıciej opisywane i najlepiej poznane postacie legionelozy, to:
1. Choroba legionistów – okres wylĎgania ırednio 5 dni. Choroba rozpoczyna siĎ nagle zespoğem objawów: zğym samopoczuciem, bólami
miĎıni, gğowy. GorĂczka z dreszczami pojawia siĎ zwykle 24 godziny
póŁniej, a temperatura ciağa nierzadko przekracza 40º C.
2. GorĂczka Pontiac – jest ostrĂ samoograniczajĂcĂ siĎ infekcjĂ o bardzo
krótkim okresie inkubacji (najczĎıciej do 48 godzin). Charakteryzuje
siĎ grypopodobnymi objawami: zğym samopoczuciem, bólami miĎıniowymi, bólami gğowy (Stypuğkowska-Misiurewicz, Pancer 2002
s. 567, Kajfasz 2000 s. 148, Abigail Salyers, Dixie Whitt 2005 s.15).
Patogeneza i Łródğa zakaŃenia
Pağeczki z rodzaju Legionella naleŃĂ do bakterii wewnĂtrzkomórkowych.
L. pneumophila jest urzĎsionĂ tlenowĂ pağeczkĂ gram ujemnĂ. W warun– 75 –
kach naturalnych bytuje w ırodowisku wilgotnym lub wodnym. Rozwojowi
drobnoustroju sprzyja wyŃsza temperatura wody (optymalny rozwój w temperaturze 40-45º C) i zawartoıci soli Ńelaza. Naturalnym rezerwuarem sĂ
ameby i pierwotniaki, w których drobnoustrój siĎ rozmnaŃa. Gğównym Łródğem zakaŃenia sĂ: gleba, systemy klimatyzacyjne, domowe instalacje wodne, woda pitna, nawilŃacze, nebulizatory, pğuczki (Krenke 2003 s. 13009).
Zapobieganie
Badania ırodowiskowe prowadzone przez wielu autorów potwierdzajĂ,
Ńe od 12% do 70% systemów dystrybucji wody jest skolonizowanych przez
bakterie z rodzaju Legionella. Doskonağe warunki dla rozwoju tych bakterii
istniejĂ w zbiornikach i instalacjach, szczególnie wody ciepğej, gdzie pağeczki te wchodzĂ w skğad biofilmu powstajĂcego na wewnĎtrznych powierzchniach rur i elementów urzĂdzeġ kontaktujĂcych siĎ z wodĂ, a ich namnaŃaniu sprzyja korozja oraz obecnoıĄ osadów i pierwotniaków, które sĂ
bogatym Łródğem zwiĂzków organicznych. Najintensywniej zasiedlane sĂ
przewody zasilane wodĂ o temperaturze 35-46º C. L. pneumophila byğa wykrywana w wodzie wodociĂgowej o zakresie temperatur 20-55º C (Matuszewska, Krogulska 2002 s. 138).
W wodzie, w tym równieŃ pitnej, szczepy Legionella mogĂ przeŃywaĄ do
roku. Stwierdzono, Ńe pağeczki te nie sĂ radykalnie likwidowane przez
ogólnie stosowane ırodki dezynfekcyjne w wodociĂgach, a wiĎc chlor, ozon,
promienie UV, a takŃe podgrzewanie nawet do 60º C. Cağkowicie niszczy je
dopiero ogrzewanie do temperatury okoğo 80º C (Strojek 2000 s. 62).
JednĂ z metod zapobiegania jest, wiĎc okresowa kontrola bakteriologiczna wody pitnej, a szczególnie znanych Łródeğ infekcji, jakimi sĂ urzĂdzenia
klimatyzacyjne czy urzĂdzenia do terapii balneologicznej. Konieczna jest
tam czĎsta zmiana filtrów oraz unikanie recyrkulacji powietrza wentylacyjnego (Strojek 2000 s. 62).
Wğaıciwa dystrybucja, dezynfekcja oraz nadzór nad jakoıciĂ wody pozwala na unikniĎcie problemów zwiĂzanych z wtórnym mikrobiologicznym
zanieczyszczeniem wody. Bardzo waŃnym elementem profilaktyki jest
utrzymywanie we wğaıciwym stanie technicznym i higienicznym wewnĎtrznych instalacji wodociĂgowych w budynkach mieszkalnych i uŃytecznoıci
publicznej. Zapobieganie namnaŃaniu pağeczek Legionella w systemach
wodociĂgowych jest przede wszystkim problem wğaıciwych rozwiĂzaġ
technicznych (Matuszewska, Krogulska 2002 s. 138). Podczas projektowania
i eksploatacji systemów dystrybucji wody szczególnĂ uwagĎ naleŃy zwracaĄ
na to, aby:
– 76 –
1. Instalacje wody zimnej i ciepğej byğy odpowiednio izolowane, w celu
zapewnienia wğaıciwej temperatury (wody zimnej poniŃej 20º C,
wody ciepğej powyŃej 55º C)
2. Materiağy, z których wykonana jest instalacja wodna nie sprzyjağy
wzrostowi mikroorganizmów
3. Instalacja wody ciepğej byğa odporna na temperaturĎ 70-80º C (dezynfekcja termiczna)
4. Konstrukcja podgrzewaczy i zbiorników umoŃliwiağa ğatwy do nich
dostĎp
5. Nie powstawağy zastoiny wody (likwidacja tzw. ılepych odcinków
instalacji)
6. Konstrukcja perlatorów i gğówek natrysków nie pozwalağa na powstawanie mikroaerozoli o ırednicy kropel 2,0-5,0mm
7. StosowaĄ samoopróŃniajĂce siĎ przewody prysznicowe
8. ZapobiegaĄ procesom korozji i tworzenia zğogów, osadów
9. Okresowa kontrola jakoıci wody pod kĂtem obecnoıci bakterii
Legionella
NaleŃy zwróciĄ uwagĎ, Ń dopiero wdroŃenie wszystkich elementów systemu dystrybucji wody pozwala na osiĂgniĎcie bardzo wysokiego poziomu
zabezpieczenia instalacji (Krogulska, Matuszewska 2006 s. 41, Walczak,
Ostrowski 2006 s. 44).
Streszczenie
Legionella pneumophila jest czynnikiem etiologicznym legionelozy przebiegajĂcej pod dwoma postaciami klinicznymi: gorĂczki Pontiac lub postaciĂ
choroby legionistów manifestujĂcej siĎ ciĎŃkim, atypowym zapaleniem pğuc.
Gğównym Łródğem zakaŃenia sĂ: gleba, systemy klimatyzacyjne, domowe
instalacje wodne, woda pitna, nawilŃacze pğuczki, neulizatory. NajwaŃniejszymi metodami zapobiegania zakaŃeniom bakteriĂ Legionella jest wğaıciwa
dystrybucja, dezynfekcja oraz nadzór nad jakoıciĂ wody.
– 77 –
HOSPITAL AND MUNICIPAL RESERVOIRS OF LEGIONELLA
AND INFECTIONS PREVENTION
Key words: legionella pneumophila, legionellosis, Pontiac fever
Summary
Legionelosis has two distinct forms: Legionnaires´ disease, which is
more severe form of infection, and Pontiac feler which is milder. There is
main source of infection are: soil, air-conditioner systems, home water
installations, water. Proper distribution is most important methods of
preventions Legionella infections are: disinfection and oversight of quality
of water.
Literatura
1. Abigail A. Salyers, Dixie D. Whitt (2005), Mikrobiologia. RóŃnorodnoıĄ,
chorobotwórczoıĄ i ırodowisko, PWN, s. 15.
2. Kajfasz P. (2000) [w]: Choroby zakaŁne i pasoŃytnicze. Dziubek Z. (red.)
3.
4.
5.
6.
7.
8.
PZWL, s. 148.
Krenke R. (2003), Atypowe zakaŃenia ukğadu oddechowego. Nowa Klinika 13, s. 13009.
Krogulska B., Matuszewska R. (2006), Bakterie Legionella w instalacjach
ciepğej wody – naıwietlenie problemu. Polski Instalator 12, s. 41.
Matuszewska R., Krogulska B. (2002), Ocena skutecznoıci dezynfekcji
termicznej instalacji wody ciepğej zanieczyszczonej bakteriami z rodzaju
Legionella w szpitalu warszawskim. Nowiny Lekarskie 71, s. 138.
Strojek M. N. (2000), ZakaŃenia wywoğane przez pağeczki z rodzaju
Legionella. Medycyna Ogólna, s. 62.
Stypuğkowska-Misiurewicz H., Pancer K. (2002), Legioneloza – nowe
zagroŃenie w Polsce. PrzeglĂd Epidemiologiczny 56, s. 567.
Walczak M., Ostrowski J. (2006), Jak zapobiegaĄ skaŃeniu systemu c.w.u.
bakteriĂ Legionella – rozwiĂzania techniczne. Polski Instalator 12, s. 44.
Akty prawne
1. Ustawa o chorobach zakaŁnych i zakaŃeniach z dnia 6 wrzeınia 2001
roku – Dz. U. Nr 126, poz. 1384.
– 78 –