Sąd Najwyższy o dopuszczalności wyłączenia z masy upadłości

NEWSLETTER
Styczeń 2016
Sąd Najwyższy o dopuszczalności wyłączenia z masy upadłości
środków należących do osób trzecich
Chcielibyśmy poinformować Państwa o istotnym, szczególnie z punktu widzenia
podmiotów wchodzących w skład konsorcjum, orzeczeniu Sądu Najwyższego. Otóż
w jednym z niedawno wydanych wyroków Sąd Najwyższy pochylił się nad kwestią
możliwości wyłączenia z masy upadłości środków należących do osób trzecich,
a znajdujących się na rachunku zastrzeżonym tzw. escrow, którego formalnym
posiadaczem był „upadły” lider konsorcjum1.
I.
Komentowane orzeczenie zapadło po sporze toczonym przez jednego
z konsorcjantów z syndykiem masy upadłości.
II.
W związku z realizacją dużej inwestycji kilku wykonawców zawarło umowę
konsorcjum. Ustalono, iż liderem konsorcjum będzie jeden z wykonawców.
Z uwagi na praktykę zamawiających wymagających wskazania jednego rachunku
bankowego do płatności na rzecz wszystkich członków konsorcjum założono
tzw. rachunek zastrzeżony (escrow).
III.
Rachunek zastrzeżony założony został dla lidera konsorcjum. Służyć miał
rozliczeniom konsorcjum. Mimo, iż w rachunku escrow inni konsorcjanci mogą
zabezpieczyć swoje interesy – gdy są stroną umowy z bankiem mają zapewniony
wzgląd do stanu konta, a przelewy wymagają wspólnej dyspozycji wszystkich
członków konsorcjum, to formalnie posiadaczem konta pozostaje lider
konsorcjum.
IV.
Stosowanie tego rozwiązania nie jest wolne od wad. Może bowiem dojść
do „zapaści” finansowej lidera konsorcjum i w konsekwencji ogłoszenia upadłości
tego podmiotu. Wtedy pojawia się problem z rachunkiem escrow, a ściślej
problem członków konsorcjum w odzyskaniu należnych im kwot znajdujących
się na rachunku zastrzeżonym.
1
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2015 r., sygn. akt: II CSK 536/14, Legalis.
1
V.
Często przyjmuje się bowiem, iż skoro formalnie konto bankowe należy
do upadłego lidera konsorcjum to do niego należą też środki zgromadzone na tym
rachunku, a obowiązek rozliczenia się z tych kwot stanowi jeden z długów
upadłego podlegających zaspokojeniu w prowadzonym postępowaniu
upadłościowym.
VI.
Z powyższym związane są negatywne konsekwencje dla pozostałych członków
konsorcjum. Będą oni traktowani bowiem jako zwykli wierzyciele upadłego,
a w konsekwencji zazwyczaj otrzymają jedynie część należnego im wynagrodzenia
(albo nawet w ogóle). Środki zgromadzone na rachunku zastrzeżonym posłużą
do spłat wszystkich wierzycieli upadłego.
VII.
Na gruncie zaistniałej sprawy członek konsorcjum złożył do sędziego komisarza
prowadzącego postępowanie upadłościowe wniosek o wyłączenie z masy
upadłości środków znajdujących się na rachunku escrow, a przynależnych
konsorcjantowi. Z uwagi na oddalenie wniosku konsorcjant wniósł pozew.
VIII.
Zgodnie bowiem z art. 70 Prawa upadłościowego istnieje możliwość wyłączenia
z masy upadłości składników mienia, jeżeli nie należą one do majątku upadłego.
IX.
W wydanym orzeczeniu Sad Najwyższy wskazał, iż istnieje możliwość wyłączenia
z masy upadłości środków należących do członków konsorcjum, a znajdujących
się na rachunku zastrzeżonym należącym do upadłego.
X.
Sąd zaznaczył, że ocena prawna żądania do wyłączenia z masy upadłości środków
pieniężnych i wydania ich innej osobie, powinna się opierać na tytułach prawnych
przewidzianych w kodeksie cywilnym, na treści zawartej umowy i uzupełniających
ją przepisach kodeksu cywilnego. Także gotówka należna innej osobie, która
wpłynęła na rachunek bankowy może być wydana tej osobie, jeżeli pozostaje w masie
upadłości i możliwe jest wydzielenie jej z tej masy.
XI.
A zatem, możliwość wyłączenia któregokolwiek ze składników masy upadłości
zachodzi, w razie wykazania, że: a) składnik ten nie należał do upadłego oraz
b) osoba, na rzecz której ma nastąpić wyłączenie, miała do tego składnika prawo,
które może wynikać z prawa rzeczowego albo ze stosunków zobowiązaniowych.
XII.
Członek konsorcjum będzie musiał wykazać więc, iż dana kwota znajdująca się
na rachunku zastrzeżonym przynależy jemu, a nie upadłemu liderowi konsorcjum.
Ponadto istotne będzie wykazanie możliwości wydzielenia tej kwoty z masy
upadłości (konieczne ustalenie, które wpłaty na konto przypadały konsorcjantowi
i które wypływy go obciążały).
2
XIII.
Komentowany wyrok będzie miał ogromne znaczenie praktyczne. Wpłynie
na „komfort” członków konsorcjów, którzy nie będą już musieli się obawiać, iż
w przypadku upadłości lidera konsorcjum kwoty zgromadzony na rachunku
escrow wejdą w skład masy upadłości bez możliwości ich wydzielenia.
*****
3