JAROSLAV HRBAČEK NIE ŻYJE!

PTH
JAROSLAV HRBAČEK NIE ŻYJE!
Anna Hillbricht-Ilkowska
W lipcu 2010 roku w wieku 89 lat zmarł w Pradze doc. dr Jaroslav Hrbaček – światowej sławy uczony, znakomity
organizator nauki i nauczyciel, niezwykły człowiek i znany wielu z nas- kolega! Uczony, którego badania zooplanktonu
stawów rybnych prowadzone w końcu lat 50-tych i koncepcje oddziaływania ryb jako drapieżników wniosły nowe idee
do rozwoju limnologii i ekologii na całe dalsze półwiecze! Nasza współczesna wiedza n/t top-down control i roli ryb
oraz innych drapieżników w strategii życia planktonowych bezkręgowców, (szczególnie wioślarek) i ich ewolucji,
dynamice fitoplanktonu i funkcjonowaniu ekosystemu wodnego – bierze swój początek z pierwszych badań Hrbačka,
które w owym czasie (przełom lat 50. i 60.) były tak nowatorskie, że trudem je akceptowano w środowisku naukowym!
Jaroslav Hrbaček ukończył studia biologiczne w 1949 roku na Uniwersytecie Karola w Pradze, na którym przez
dalsze 10 lat (do 1958 roku) kierował Zakładem Zoologii Ogólnej i prowadził badania zooplanktonu w stawach i
zbiornikach zaporowych. Jego rozprawa doktorska, ukończona w 1960 roku, a opublikowana w 1962 roku („Species
composition and the amount of the zooplankton in relation to the fish stock” – Rozpravy ČSAV, 1962,120 116 str.),
stanowi swoisty kamień węgielny późniejszego rozwoju badań układu ryby-zooplankton- ekosystem. Pozostaje jedną z
licznie i nieprzerwanie cytowanych prac w limnologii światowej. Od 1958 roku Jaroslav Hrbaček tworzy własny
zespół badawczy w ramach Akademii Nauk, potem przekształcony w zakład, a wreszcie w Instytut Hydrobiologii
Czeskiej Akademii Nauk. Prowadzi wielostronne i intensywne badania limnologiczne i zooplanktonu zbiorników
zaporowych Slápy, Kličava i innych. Osobiście interesuje się składnikami strategii życiowej wioślarek, wpływem
czynników środowiskowych oraz związkami taksonomicznymi wśród tej grupy zooplanktonu. Razem z Milanem
Straškrabą publikuje i redaguje zbiory prac (Hydrobiological Studies) oraz prezentuje je na wielu międzynarodowych
zjazdach i konferencjach. W końcu lat 60. bierze – wraz z zespołem – czynny udział w Międzynarodowym Programie
Biologicznym – programie poświęconym badaniom produktywności jezior i rzek. Zbiornik zaporowy Slápy jest
ważnym elementem tych badań jak też obiektem badań wieloletnich. Jaroslav Hrbaček często bywa w tym czasie w
Polsce.
Po przeniesieniu Instytutu Hydrobiologii do Czeskich Budziejowic (1981-1985), Jaroslav Hrbaček pracuje w
Instytucie Botaniki Czeskiej Akademii Nauk w Třeboni gdzie wraz z grupą ekologów prowadzi badania planktonu
stawów rybnych oraz stawów „przyduchowych”, formułując interesujące koncepcje o roli warunków tlenowych w
kształtowaniu zależności między wioślarkami a widłonogami.
W 1983 roku Jaroslav Hrbaček w uznaniu swych nowatorskich idei i osiągnięć otrzymuje Medal
Naumanna-Thienemanna Międzynarodowego Stowarzyszenia Limnologów, SIL.
Od 1995 Jaroslav Hrbaček prowadzi - na własna rękę - częstotliwe badania wieloletnie podstawowych warunków
środowiskowych w zbiorniku Slápy poszukując zależności pomiędzy temperaturą, przeźroczystością wód, pH a
długotrwałością clear water phase.
Jaroslav Hrbaček wykształcił i kierował zespołem limnologów skupionych obecnie w Instytucie Hydrobiologii
Czeskiej Akademii Nauk w Czeskich Budziejowicach. Ośrodek ten jest obecnie jednym z wiodących w Europie
Środkowej, ma osiągnięcia naukowe światowego formatu, prowadzi kształcenie akademickie biologów, limnologów i
ekologów. Ośrodek ten w tym roku obchodzi swoje 50 lat istnienia ( n Ten adres email jest ukrywany przed
spamerami, włącz obsługę JavaScript w przeglądarce, by go zobaczyć
), które przecież zawdzięcza doc. dr.
Jaroslavowi Hrbačkowi! Zasmuca nas śmierć doc. Jaroslava Hrbačka, ale jednocześnie cieszą bardzo sukcesy naszych
kolegów z Instytutu Hydrobiologii Czeskiej Akademii Nauk. Życzymy Wam sukcesów na dalsze 50 lat!
Anna Hillbricht-Ilkowska
{Zdjęcie: Jaroslav Hrbaćek, 1956. Slapy (photo Viera Straškrabova – with permission).
strona 1 / 1