Granice interpersonalne Większość zwierząt posiada rewiry, które

Granice interpersonalne
Większość zwierząt posiada rewiry, które uważa za swoje i zaznacza je w charakterystyczny sposób.
Podobnie i człowiek posiada swoją ,,otoczkę", którą nosi ze sobą, a jej zasięg, rozmiar zależy od
zagęszczenia populacji w jakiej się wychowywał. Wynika z tego, że ta osobista strefa dystansu jest
zdeterminowana kulturowo.
Wyróżnia się w zasadzie cztery strefy dystansu:
STREFA INTYMNA (0-50 cm). Jest to najbardziej intymna i najsilniej strzeżona strefa. Każdy
człowiek uważa ją za swoją własność i dopuszcza do niej tylko osoby uczuciowo z nim związane.
Wyróżnia się tu substrefę rozciągającą się do 15 cm od ciała danego człowieka i która może być
naruszona tylko podczas kontaktu fizycznego. Jest to strefa ściśle intymna.
STREFA OSOBISTA (50-100 cm). Taką odległość utrzymujemy podczas kontaktów społecznych
(np. w biurze) i towarzyskich (np. przyjęcia u znajomych).
STREFA SPOŁECZNA (1-3,5 m). Tą odległość zachowujemy w stosunku do nieznajomych nam
osób (np. hydraulika).
STREFA PUBLICZNA (powyżej 3,5m.). Jest to odległość, którą staramy się zachować zwracając
się do większej ilości osób.
Musimy mieć świadomość, że w zależności od tego czy mamy poszanowanie dla przestrzeni osobistej
innych osób czy nie zostaniemy przez nich zaakceptowani lub odrzuceni. Nasze wtargnięcie w cudzą
przestrzeń powoduje agresję, wycofanie i niechęć tej osoby. Jeżeli potrafimy szanować przestrzeń
innych osób jesteśmy odbierani pozytywnie.
Podstawowe zasady, których według niepisanych norm, powinni przestrzegać ludzie zmuszeni do
wtargnięcia w cudzą przestrzeń osobistą:
−
Unikaj bezpośrednich kontaktów wzrokowych z innymi.
−
Nie nawiązuj rozmowy będąc w strefie intymnej innej osoby.
−
Zachowaj ,,kamienną twarz" i nie zdradzaj swoich uczuć.
−
Wykorzystaj książkę, czy gazetę do zaznaczenia swojej odrębności, granicy. Innymi
słowy spraw, by inni byli przekonani, że jesteś nią pochłonięty.
Skuteczna komunikacja
Słowo „komunikacja” pochodzi od łacińskiego słowa communicato i oznacza łączność, wymianą,
rozmowę. W odniesieniu do relacji między ludźmi przez komunikację rozumie się przekaz pewnej
informacji (komunikatu) i zdolność rozumienia tego przekazu. Często pojęcie to utożsamia się
również ze sposobem przekazywania informacji (komunikatów) oraz z relacjami, jakie zachodzą
podczas ich wymiany. Przekazywanie komunikatów odbywa się za pomocą umownych znaków,
takich jak: słowa, gesty, dźwięki, liczby, litery, symbole.
Systemy takich umownych znaków nazywamy kodami.
Używając najprostszych znaków graficznych i symboli, model komunikacji można przedstawić w
sposób następujący:
Osoba A komunikat Osoba B
Osoba A jest osoba wysyłającą (nadająca komunikat. Stanowi zatem źródło komunikatu, dlatego jest
nazywana nadawcą. Osoba B jest nazywana odbiorcą komunikatu.
Nie zawsze odbiorca odczytuje przekazany komunikat w takim samym znaczeniu, w jakim nadał go
nadawca. Powiemy wówczas, iż w procesie komunikacji wystąpiły pewne zakłócenia. Odebrany
komunikat na wyjściu jest różny od podanego na wejściu. Przyczyny takiej sytuacji mogą być różne.
Nadawca mógł swoje myśli, zamiary, uczucia wyrazić w sposób niezbyt jasny lub zrozumiały dla
odbiorcy i w ten sposób pełne porozumienie się oraz skomunikowanie stało się utrudnione lub nawet
niemożliwe. Taki stan rzeczy nie tylko utrudnia porozumienie między ludźmi, ale również powoduje
znaczne zniekształcenie celów, których dany komunikat dotyczy.
Komunikat
Odbiorca
Komunikat
Dekodowanie
Komunikat
Kanał
Komunikat
Kodowanie
Nadawca
Źródło
O doskonałym procesie komunikacji międzyludzkiej powiemy więc wówczas, gdy w efekcie tego
procesu w umyśle odbiorcy powstanie identyczny obraz jak ten, który powstał w umyśle nadawcy lub
innymi słowy – gdy komunikat odebrany przez odbiorcę będzie miało takie samo znaczenie, jak
komunikat wysłany przez nadawcę.
Sprzężenie zwrotne
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTY PROCESU KOMUNIKOWANIA SIĘ
To, czy efekt komunikowania się zakończy się mniejszym, czy też większym powodzeniem
(sukcesem), zależy w dużej mierze od umiejętności nadawcy i odbiorcy, dotyczących następujących
czterech obszarów: mówienie (przemawianie), pisanie, słuchanie, czytanie. Innymi czynnikami
decydującymi o skuteczności procesu komunikowania się są: zdolności i predyspozycje do przekazu i
odbioru komunikatów, posiadana wiedza, system uwarunkowań społeczno – kulturowych w danej
zbiorowości.
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Słowa stanowią jeden ze sposobów przekazywania komunikatów. Inną techniką, nie mniej ważną, jest
komunikacja niewerbalna. Jak sama nazwa wskazuje, technika ta nie wymaga słów, a jej waga zależy
od tego jak silnie nadawca związany jest z komunikatem (z tym, co chce przekazać) oraz odbiorcą.
Malarz tworząc obraz zazwyczaj pragnie przekazać pędzlem coś więcej niż układ linii i kolorów –
swoje odczucia, emocje, stosunek do tego, co stanowi przedmiot jego pracy. Podobnie muzyk –
komponując utwór – także w swoisty sposób adresuje do naszej podświadomości szereg komunikatów
za pośrednictwem symboli w postaci nut i innych znaków muzycznych. Ale najwięcej można
przekazać samym sobą – sposobem zachowania, gestami, wyrazem twarzy, postawą. Jest to tzw.
mowa ciała, zwana również mową niewerbalną. Badania prowadzone przez psychologów dowodzą,
że tylko 35% informacji jest przekazywanych werbalnie, czyli za pomocą znaczenia poszczególnych
słów. Resztę, czyli 65%, przekazujemy w sposób niewerbalny.
Mowa ciała
65%
Nadawca
Odbiorca
Słowa
35%
Mówi się, że ludzie częściej kłamią, używając słów. W mowie niewerbalnej zdarza się to tylko
sporadycznie. Nie warto kłamać, gdyż zdradzi to język ciała. Często nie zdajemy sobie sprawy, jaką
rolę w komunikacji z innymi odgrywa nie tylko to, co mówimy, ale również to, jak mówimy i
zachowujemy w procesie komunikowania się.
Do głównych form komunikacji niewerbalnej należą:
−
wyraz twarzy,
−
kontakt wzrokowy,
−
gesty i inne ruchy ciała,
−
kontakt dotykowy,
−
postawa ciała,
−
odległość od partnera,
−
wygląd zewnętrzny,
−
niewerbalne aspekty mowy,
−
uśmiech.
Wyraz twarzy stanowi najbardziej wymowny sposób komunikacji niewerbalnej. Sposób, w jaki
mówimy poruszając wargami, układ ust i brwi podczas rozmowy, grymas twarzy, wyraz oczu – to
wszystko świadczy o naszym stanie emocjonalnym oraz najczęściej jest pierwszą reakcją na
komunikat nadawany przez inną osobę.
Kontakt wzrokowy odkrywa nasz stosunek do rozmówcy. W zależności od tego, czy i jak patrzy się
na drugą osobę oraz jak długo utrzymuje się kontakt wzrokowy, ludzie są mniej lub bardziej
zainteresowani towarzystwem i podtrzymywaniem konwersacji. Unikanie kontaktu wzrokowego może
być odebrane jako objaw znudzenia lub braku szczerości i zdecydowania. Z drugiej strony jednak nie
można przesadzać i wpatrywać się w naszego rozmówcę gdyż stawia go to w niezręcznej sytuacji i w
efekcie może utrudniać komunikowanie się.
Gesty i inne ruchy ciała towarzyszą niemal każdej rozmowie. Gdy mówimy, bardzo często
pomagamy sobie „kreśląc” rękoma w powietrzu rożne kształty, kiwamy głową, zaciskamy pięści,
grozimy palcem itp. Każdy z tych gestów ma swoje znaczeni. Stanowią one w ten sposób nieodłączny
element procesu komunikowania się oraz ważne dopełnienie komunikacji werbalnej. Mogą one
również stanowić sygnały o naszym samopoczuciu lub stanie emocjonalnym.
Dotyk i kontakt fizyczny oznacza zazwyczaj pewną zażyłość z partnerem, ale również zależy od
wieku, płci, pozycji w hierarchii władzy. Może mieć charakter pozytywny, wyrażający chęć niesienia
pomocy lub akceptacji zachowania drugiej osoby (uścisk dłoni, klepanie po plecach, pocałunek) lub
negatywny świadczący o drugiej osoby albo dezaprobacie tego, co robi (uderzanie, potrącanie).
Postawa ciała przyjmowana podczas rozmów wyraża zazwyczaj stosunek do danej osoby. Gdy
aprobujemy partnera, jesteśmy zwróceni do niego nie tylko twarzą, ale i stopami
1
3
1
3
2
2
Osoby 1 i 2 raczej nie
Układ otwarty - osoby
Akceptują osoby 3 –
1 i 2 zapraszają osobę 3
Układ stóp sygnalizuje,
że nie chcą, aby dołączyła
do dołączenia się
do rozmowy.
się do nich.
Ogólnie uważa się, że osoby otwarte i pewne siebie przyjmują postawę swobodną, a nawet nieco
ekspansywną, z prosto uniesiona głową. Natomiast poza z głową pochyloną do przodu i rękami
założonymi lub kurczowo coś trzymającymi oznacza niepewność i uległość. W pozycjach siedzących
postawa osoby lekko pochylonej do przodu, z dłońmi opartymi na kolanach lub dłońmi skierowanymi
ku górze, świadczy o czystych zamiarach, gotowości słuchania i otwartości. Skrzyżowanie jednej nogi
na kolanie mówi o pewności siebie, poczuciu wyższości, a nawet chęci ataku. Osoba siedząca w
pozycji półleżącej, tzn. silnie przechylona do tyłu z silnie wyciągniętymi nogami, wraża dezaprobatę
dla otoczenia, natomiast osoba bezwładnie siedząca z podpartą na dłoni głową komunikuje otoczeniu
swoją bezsilność, zmęczenie lub przeciążenie pewnymi kłopotami.
Odległość od partnera jest związana z relacją zachodząca między dwiema osobami i walką o własne
terytorium psychologiczne. Im większa jest nić sympatii i otwartości łącząca osoby, tym odległość
utrzymywana między nimi podczas rozmów jest mniejsza – i odwrotnie.
Wygląd zewnętrzny i higiena osobista. Te cechy wywierają silne wrażenie na ludziach i albo będą
ułatwiać proces komunikowania się, albo stworzą barierę. Bardzo często tzw. pierwsze wrażenie
decyduje o powodzeniu rozmowy, zdanym egzaminie, przyjęciu do pracy.
Niewerbalne aspekty mowy podkreślają znaczenie przesyłanych komunikatów oraz nasz stosunek do
tego, co i o czym mówimy. Bardzo często wyrokują one również o skuteczności wysyłanego przez
nadawcę komunikatu. A należą do nich: intonacja i barwa głosu, tempo i rytm mówienia, sposób
akcentowania naszych odczuć i emocji.
Uśmiech również stanowi jedną z form mowy niewerbalnej. Może być on miły, zachęcający, ciepły,
nieśmiały albo ironiczny, złośliwy, ośmieszający, lekceważący. Uśmiech ma wpływ na nawiązanie,
podtrzymywanie lub zakończenie komunikacji niewerbalnej.
KOMUNIKACJA WERBALNA
Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując
komunikaty używamy słów. Rozmawiając z drugą osobą – używamy słów, czytając książkę –
odbieramy komunikaty autora przekazywane za pomocą słów, pisząc list lub wypracowanie również
używamy słów, a nie np. rysunków. Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów,
rozróżniamy: komunikację pionową oraz komunikację poziomą.
Komunikacja pionowa dotyczy najczęściej komunikatów formalnych przepływających pomiędzy
pracownikami i ich przełożonymi w celu osiągania założonych celów, przekazania informacji i
poleceń, a także zasygnalizowania spraw wymagających szczególnej uwagi lub rozwiązania problemu.
Mówimy wtedy o komunikacji skierowanej ku dołowi.
Możemy mieć również do czynienia z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej, tzn.
z komunikacją skierowaną ku górze. Ma to miejsce, gdy podwładni informują przełożonych o swoich
osiągnięciach, stopniu wykonanych zadań, występujących w pracy problemach itp. Przełożeni są
zainteresowani tym kierunkiem komunikacji ponieważ ułatwia on im kierowanie i czuwanie nad
rozwojem prowadzonej działalności.
Z komunikacją poziomą mamy do czynienia wówczas, gdy przebiega ona między członkami
tej samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcję na tym samym poziomie. Komunikacja
ta może mieć charakter zarówno formalny jak i nieformalny.
Aktywne słuchanie
Natura dała nam dwoje oczu, dwoje uszu, ale tylko jeden język po to, abyśmy więcej
patrzyli i słuchali niż mówili.
Czemu służy aktywne słuchanie
1. pozwala wytworzyć poczucie wzajemnego zaufania akceptowania drugiej osoby
takiej, jaka jest. Może również dostarczać poczucia wsparcia
2. zachęca do większej otwartości, zwierzenia się ze wszystkich problemów, co być
może uświadomi naszemu rozmówcy, gdzie tkwi źródło jego trudności
3. pomaga rozmówcy na dokładnie zanalizowanie i organizację swojej wypowiedzi, co
zwiększa jego szanse na samodzielne rozwiązanie problemu
4. umożliwia swobodne wypowiedzenie się na dany temat, „wyrzucenie” z siebie danego
problemu zmniejszając tym samym napięcie psychiczne
5. daje możliwość konfrontacji wyobrażeń danej osoby z rzeczywistością oraz ich
korekty, jest źródłem informacji zwrotnych
6. pozwala prześledzić tok rozumowania drugiej osoby, jej sposobu myślenia
wnioskowania
Umiejętność aktywnego słuchania w dużej mierze polega na kontrolowaniu i odpowiednim
kierowaniu swoim zachowaniem niewerbalnym (mimiką, gestami). Ważne jest w trakcie
rozmowy;
utrzymywanie kontaktu wzrokowego
przejawianie zainteresowania tym co mówi nasz rozmówca
zachęcenie do rozmowy
zadawanie dodatkowych pytań dotyczących tego co mówi druga osoba
krótkie powtarzanie niektórych elementów wypowiedzi rozmówcyparafrazowanie
powstrzymanie się od komentowania, udzielania rad
wyrażania tolerancji
cierpliwość
nie przerywanie rozmówcy
Najczęściej popełniane błędy to:
okazywanie znudzenia, obojętności wobec tego, co mówi rozmówca
wtrącanie własnych uwag do czyjejś wypowiedzi
przechodzenie na inne tematy
brak koncentracji na tym, co próbuje przekazać nam druga osoba
stałe komentowanie wypowiedzi rozmówcy
ocenianie rozmówcy
Przykładem werbalnych wskaźników słuchania są:
Parafraza powtórzeniem tego, co powiedział nasz rozmówca. Jest to powtórzenie
własnymi słowami, ale oddanie klimatu mówiącego. W parafrazowaniu nie należy
interpretować tego, co się usłyszało
Klaryfikacja- to prośba o wyjaśnienie, gdy nie możemy zrozumieć wypowiedzi.
Czasem też w wypowiedzi pojawia się wiele wątków - prosimy wtedy o wybranie
jednego
ZADAWANIE PYTAŃ.
Podstawowe trzy rodzaje pytań, jakie zadajemy ludziom to:
Pytania otwarte
Pytania zamknięte
Pytania sugerujące
Pytania otwarte- stosuj jak najczęściej
to pytania prowadzące do nieograniczonej ilości odpowiedzi. Zaczynają się od słów: JAK,
JAKI, JAKA, CO, W JAKI SPOSÓB itp.
Pytania otwarte w znacznym stopniu poszerzają obszar uzyskiwanych informacji, sprzyjają
klimatowi otwartości i zaufania
Pytania zamknięte- stosuj wtedy, kiedy trzeba
To pytania prowadzące do ograniczonej ilości odpowiedzi, najczęściej do dwóch. Zwykle
zaczynają się od słów CZY.
Pytania zamknięte służą uściśleniu informacji i domykania wątków. Zadawane przedwcześnie
albo z nadmiarem mogą wywołać poczucie ograniczenia i przedmiotowego traktowania
rozmówcy.
Pytania sugerujące-staraj się uniknąć
To pytania, które zawierają w sobie oczekiwaną przez pytającego odpowiedź. Kończą się
często słowami: PRAWDA? CZYŻ NIE, NIE? TAK?
Pytania sugerujące ograniczając odpowiedź do jednej- oczekiwanej przez słuchacza,
wprowadzają element fałszu do rozmowy.
PARAFRAZA jest powtórzeniem, wypowiedzi rozmówcy lub wyrażenie jej własnymi
słowami.
PARAFRAZA ROZPOCZYNA SIĘ OD SŁÓW POWIEDZIAŁĘŚ, ŻE……………..,
MÓWISZ, ŻE................ na końcu parafrazy można zadać pytanie Czy tak?,
Parafrazy są odbierane, jako wyraz dobrego słuchania oraz pozwalają na bieżąco korygować
ewentualne nieporozumienia.
Mówisz, że masz kłopot z podjęciem tej decyzji, czy tak?
Parafraza może stanowić logiczne wprowadzenie do postawienia pytania otwartego lub
zamkniętego, stosowanie do intencji osoby mówiącej. Może też być wstępem do pytań
klasyfikujących.
Mówisz, że, masz kłopot z podjęciem tej decyzji. Co zatem zamierzasz robić dalej? Czy
to oznacza, że…..?
KLARYFIKACJA jest podsumowaniem i uogólnieniem istotnych elementów wypowiedzi
rozmówcy. Klaryfikacje można zacząć od słów: ROZUMIEM, ŻE…….. Z TEGO, CO
MÓWISZ WNIOSKUJĘ, ŻE. Na końcu klaryfikacji można dodać pytanie sprawdzające
np.: Czy dobrze cię rozumiem? Czy to się zgadza?
Klaryfikacje, podobnie jak parafrazy są odbierane przez rozmówcę, jako wyraz uważnego
słuchania, pomagają rozmówcy uporządkować własną wypowiedź, pozwalają słuchającemu
akcentować pewne wątki i w ten sposób wpływać na kierunek dalszej rozmowy.
Rozumiem, że brakuje ci konkretnych danych do podjęcia decyzji, a poza tym masz ostatnio
wiele kłopotów Zgadza się?
1.
Czym jest Asertywność
Asertywność to sposób porozumiewania się z ludźmi, stanowczy ale jednocześnie
respektujący godność i prawa osobiste jednostki
Asertywność to umiejętność obrony swoich praw, interesów, potrzeb, całego
terytorium psychologicznego w sposób nieagresywny, bez naruszania się
terytorium innych
Asertywność to umiejętność wyrażania własnych myśli
Zachowanie asertywne nie jest agresją, nie jest manipulacją nie jest uległością.
Jest zachowaniem Partnerskim-dojrzałym i godnym
Asertywna komunikacja to komunikaty przekazywane wprost, rzeczowo
i konkretnie, wypowiadane bez intencji zranienia, nie zawierające kłamstw,
komunikaty typu „ja, traktujące drugiego człowieka w sposób pełen szacunku
Asertywnej postawy, asertywnego zachowania, asertywnej komunikacji można się uczyć
Zachowanie asertywne………..
……nie jest uległe, bo jest stanowczym i zdecydowanym działaniem na rzecz swoich praw
…..nie jest agresywne, bo nie narusza praw innych osób
…..nie jest manipulacyjne, bo zakłada otwartość i uczciwość
PIEĆ PRAW FENSTERHAIMA
1. Masz prawo do robienia tego, co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego
2. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie-nawet
jeśli to rani kogoś innego-dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne, lecz
asertywne
3. Masz prawo do przedstawienia innym swoich próśb-dopóty, dopóki uznajesz, że druga
strona ma prawo odmówić
4.
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze
jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z druga osobą i wyjaśnienia jej.
5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw
Dlaczego zachowujemy się …
Co ryzykujemy?
Agresywnie?
boimy się, że nie dostaniemy tego, co
konflikty w stosunkach z innymi ludźmi
chcemy
(czują się zagrożeni)
nie wierzymy w samych siebie
utratę szacunku dla samego siebie
wcześniej okazywało się to skutecznie
utratę szacunku dla innych
chcemy zwrócić na siebie uwagę
poczucie winy
chcemy zademonstrować swoją władzę
będziemy nie lubiani
chcemy wyładować swoją złość
poważny stres
chcemy manipulować innymi
dojdzie do przemocy
rezultaty przeciwne do zamierzonych
Ulegle?
boimy się utraty aprobaty ze strony
utratę poczucia własnej wartości
innych
poczucie krzywdy, złość, frustrację
boimy się reakcji innych ludzi
zachęcenie innych do dominacji
uważamy, że jest właściwe, grzeczne
wybuch agresji spowodowaną kumulacją
zachowanie
chcemy uniknąć konfliktów
chcemy manipulować innymi
uczuć
Asertywnie?
jesteśmy zadowoleni z siebie i innych
mamy szacunek dla siebie i innych
pomaga nam to w osiągnięciu celów i
realizacji potrzeb
dzięki temu mniej ranimy innych
dzięki temu rośnie wiara w siebie
daje to poczucie kontroli nad własnym
życiem
jesteśmy uczciwi w stosunku do
samych siebie i innych
będziemy nie lubiani za to, że wyrażamy
swoje odczucia
etykietkę człowieka idącego przez życie
przebojem
zmiany w naszych relacjach z innymi
Pamiętaj!: Zachowanie asertywne oznaczają bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażenie
wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia,
postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. Warunkiem podejmowania postawy
asertywnej jest świadomość swoich praw. Postawy asertywne można ćwiczyć, by wzmocnić
swoje konsekwencje w tym zakresie.
Zachowanie agresywne
Zachowania uległe
Zachowania asertywne
Bronimy własnych praw,
Lekceważymy własne prawa,
Bronimy własnych praw
lekceważymy prawa innych. pozwalając innym je naruszać.
i uznajemy prawa innych.
Dominujemy nad innymi.
Nie demonstrujemy własnych
Wyrażamy swoje poglądy,
potrzeb, odczuć i poglądów.
potrzeby i odczucia.
Podejmujemy decyzje nie
Nasze zachowania pozostają
Słuchamy w sposób
uwzględniające praw
w sprzeczności z naszymi
aktywny, tego co druga
innych.
odczuciami, co powoduje
osoba ma do powiedzenia.
kumulację złości i agresji.
Przyjmujemy postawy
Przyjmujemy postawę bierną,
Komunikuję co chcę, aby
wrogie lub obronne
podporządkowaną
się wydarzyło.
Informacja zwrotna
Informacja zwrotna- to ustosunkowanie się do czyjegoś zachowania,
wypowiedzi, wyglądu, cech charakteru, sposobu bycia. Rozróżniamy
informację zwrotną pozytywną- jej intencją jest aprobata cech lub
zachowania., oraz informację zwrotną negatywną, której intencją jest
dezaprobata, a w przypadku zachowania-powstrzymanie.
Negatywną informację zwrotną najczęściej wypowiadamy w drugiej osobie
liczby pojedynczej, np.:
Zachowujesz się okropnie
Mówisz niejasno
Jesteś głupia
Są to tak zwane komunikaty typu „ty” Komunikaty tego typu oznaczają
wejście na terytorium psychologiczne drugiego człowieka. Rozmówca czuje się
osobiście zaatakowany, koncentruje się na negatywnych uczuciach do partnera
rozmowy lub do siebie samego, rzadko w pełni korzysta z treści komunikatu.
Asertywna informacja zwrotna:
„Kiedy Ty…………………………., to ja………………………………..”
To komunikat w pierwszej osobie mówi o tym jak ja reaguje na zachowanie,
wygląd, wypowiedź drugiej osoby. Jest to komunikat typu „ja” np.:
Drażni mnie, kiedy wciąż bębnisz palcami w blat
Nie rozumiem Cię Kiedy mówisz tak szybko
Nie podoba mi się, kiedy mówisz do mnie w ten sposób
Używając takiego komunikatu pozostaje nas własnym terytorium, nie stawiam
rozmówcy w sytuacji zagrożenia, nie naruszam jego godności
Komunikat typu „ja”
Opisują zachowanie
Obiektywne- skupiają się na faktach
Komunikat typu „ty”
Oceniają osobę
Subiektywne-skupiają się na opinii,
wrażeniu
Trudne do podważenia, ponieważ z Łatwe do podważenia, ponieważ
uczuciami trudno polemizować
możemy różnić się pod względem
opinii, ocen
Komunikacja oparta na partnerstwie Komunikacja oparta na hierarchii
ASERTYWNA ODMOWA I STAWIANIE GRANIC
Jak odmawiać łagodnie i stanowczo?
Asertywna odmowa to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe i
stanowcze. Składa się z trzech elementów:
1. Słowa NIE
2. Informacji o tym jak zamierzam postąpić
3.
Krótkiego wyjaśnienia
oraz ewentualnie :
komunikatu podtrzymującego relację
(jeśli chcę wyraźnie podkreślić, że na relacji z rozmówcą mi zależy, a moja
odmowa nie ma na celu odrzucenia, czy odsunięcia się)
Odmawiając:
-nie zaczynaj od przepraszam, ale
-nie mnóż argumentów i uzasadnień (które zdeterminowany rozmówca będzie kolejno zbijał)
-nie usprawiedliwiaj się
-nie używaj zwrotów: nie mogę, muszę (twój rozmówca będzie cię próbował Cię przekonać, że jednak
możesz i nie musisz)
-nie atakuj (jak śmiesz mnie o to prosić)
-nie pouczaj (A kto mi jeszcze nie oddał poprzedniego długu)
Przykład:
Nie, nie wezmę za ciebie tego dyżuru, ponieważ zdecydowałam już, że spędzę ten weekend z rodziną
(Ale chętnie pomogę napisać ci sprawozdanie)
Zmiękczenia:
W sytuacji, w której odmawiamy osobie bardzo dla nas ważnej, bliskiej, bądź osobie, z którą jesteśmy
w relacji zależności (szef-podwładny), odmówić jest bardzo trudno. Możemy wówczas stosować tzw.
Zmiękczenia, które ułatwią nam „przeżyć” moment odmawiania:
-przykro mi, ale nie…..
-wiem, że to dla ciebie ważne, ale..
-nie jest mi łatwo ci odmówić
Odmowa uprzedzająca
Bywa, że ktoś przez dłuższy czas doświadcza sytuacji. W których robi coś, na co nie ma ochoty i chce
wreszcie odmówić. Wart wtedy zwrócić się z komunikatem zapowiadającym naszą odmowę- można
uprzedzić o postanowieniu zmiany zachowania, co jest o tyle łatwiejsze od bezpośredniej odmowy, że
można wybrać czas, miejsce, a nawet zaplanować dokładnie co chce się powiedzieć.
MAPA ASERTYWNOŚCI
Mapa asertywności pomoże Ci sprawdzić, w jakich sytuacjach korzystasz ze swojego prawa do
asertywnego zachowania, a w jakich masz z tym kłopot. Jak - w różnych sytuacjach – radzisz sobie z
wyrażaniem siebie i respektowaniem
praw innych osób.
Chodzi o to, żeby znaleźć sytuacje, które zmniejszają Twoją wiarę w siebie, których się boisz,
unikasz, w których czujesz własną bezradność. Albo też zachowujesz się w sposób, który zupełnie Cię
nie zadowala.
Wstaw krzyżyk do odpowiedniej kratki, przyjmując, że pierwsza oznacza Tak – raczej tak druga Nie
– raczej nie. Ciemniejsze kratki wskazują obszary
Twoich trudności w zachowaniu się w sposób asertywny.
Obrona swoich praw w sytuacjach społecznych
1) Czy zdarza Ci się kupić jakąś rzecz, na którą właściwie nie masz ochoty, tylko dlatego, że
trudno Ci było odmówić sprzedawcy?
Tak, raczej tak
Nie, raczej nie
2) Czy wahasz się przed zwróceniem towaru do sklepu, nawet jeśli jest on najwyraźniej wadliwy
i nieużyteczny?
3) Jeżeli ktoś rozmawia głośno podczas filmu, sztuki teatralnej lub koncertu – czy prosisz go,
aby był cicho?
4) Jeżeli ktoś potrąca lub stuka w Twoje krzesło, w kinie, teatrze itd. – czy prosisz tę osobę, aby
przestała?
5) Jeżeli przeszkadza Ci, że ktoś pali papierosa blisko Ciebie, czy potrafisz to
powiedzieć?
6) Jeżeli sprzedawca niesłusznie obsługuje przed Tobą kogoś, kto przyszedł do sklepu po Tobie,
czy zwracasz głośno uwagę na tę sytuację?
Tak, raczej tak
Nie, raczej nie
7) W przypadku jakiejś niedogodności lub awarii w Twoim mieszkaniu –
czy nalegasz, aby odpowiedni pracownik administracji dokonał naprawy,
do której jest zobowiązany?
8) Jeżeli taksówkarz, któremu płacisz za kurs, traktuje resztę jako napiwek –
czy upominasz się o swoje pieniądze (nawet jeśli to nieduża suma)?
Obrona swoich praw w kontaktach osobistych
9) Jeżeli ktoś zachowuje się wobec Ciebie w sposób niesprawiedliwy lub krzywdzący – czy
zwracasz na to uwagę?
10) Jeżeli ktoś pożyczył od Ciebie pieniądze (lub jakąś rzecz) i od dłuższego czasu zwleka z
oddaniem- czy wspominasz mu otym?
11) Jeżeli ktoś prosi Cię o przysługę, która wiąże się z poniesieniem przez
Ciebie (w Twoim
odczuciu) nadmiernego trudu lub niewygody - czy odmawiasz spełnienia jego prośby?
12) Czy masz wrażenie, że inni ludzie mają tendencję do wykorzystywania Ciebie lub rządzenia
Tobą?
13) Czy często zdarza Ci się robić coś, na co nie masz ochoty, tylko dlatego, że nie potrafisz
przeciwstawić się otoczeniu?
Inicjatywa i kontakty towarzyskie
14) Czy jesteś w stanie rozpocząć rozmowę z obcą osobą?
Tak, raczej tak
Nie, raczej nie
15) Czy często odczuwasz trudności w podtrzymywaniu rozmowy towarzyskiej?
16) Czy sprawia Ci trudność podtrzymywanie kontaktu wzrokowego z osobą, z którą
rozmawiasz?
17) Czy swobodnie uczestniczysz w spotkaniu towarzyskim, gdzie nie znasz nikogo oprócz
gospodarzy?
Oceny – wyrażanie i przyjmowanie krytyki i pochwał
18) Gdy ktoś Cię chwali – czy wiesz jak się zachować?
19) Czy zdarza Ci się chwalić przyjaciół, znajomych, członków rodziny?
20) Gdy ktoś Cię krytykuje – czy wiesz jak się zachować?
21) Czy masz trudności w krytykowaniu swoich znajomych, przyjaciół,członków rodziny?
Wyrażanie próśb
22) Czy potrafisz zwrócić się do nieznajomej osoby o potrzebną Ci pomoc?
Tak, raczej tak
Nie, raczej nie
23) Czy potrafisz prosić swoich znajomych, przyjaciół, członków rodziny o przysługi lub
pomoc?
Wyrażanie uczuć
24) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła, sympatii, zaangażowania wobec
mężczyzn?
25) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu niezadowolenia i złości wobec
mężczyzn?
26) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła, sympatii,zaangażowania wobec
kobiet?
27) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu niezadowolenia i złości wobec kobiet?
28) Czy często zdarza Ci się unikać pewnych ludzi lub sytuacji z obawy przed własnym
zakłopotaniem?
29) Czy zdarza Ci się dzielić swoimi osobistymi odczuciami z jakąś inną osobą?
Wyrażanie opinii
30) Jeżeli rozmawiając z kimś uświadomisz sobie, że masz odmienne zdanie-czy zwykle
decydujesz się wyrazić swój pogląd?
Tak, raczej tak
Nie, raczej nie
31) Czy często unikasz wypowiadania Twojej prawdziwej opinii na jakiś temat z obawy, aby
Twój rozmówca nie nabrał o Tobie niekorzystnego wyobrażenia?
32) Czy często przeżywasz taką sytuację, że inni atakują Twoje zdanie, a Ty masz kłopot z
jego obroną?
33) Czy masz zwyczaj reagować niepokojem i napięciem, gdy Twój rozmówca ma odmienne
zdanie od Twojego?
Wystąpienia publiczne
34) Czy jest dla Ciebie trudnością zabranie głosu ( np. zadanie pytania lub podzielenie się
opinią) przy dużym audytorium?
35) Czy odczuwasz trudności w podejmowaniu występów publicznych (np. przemówienie,
pogadanka itd.) wobec szerszego forum?
Kontakt z autorytetem
36) Jeżeli masz odmienne zdanie niż ktoś, kto jest dla Ciebie autorytetem - czy otwarcie
wyrażasz swoje stanowisko?
37) Czy często zdarza Ci się w kontakcie z osobą, która jest dla Ciebie autorytetem,
rezygnować ze swoich interesów i preferencji, na korzyść interesów i preferencji tej osoby?
Naruszenie cudzego terytorium
38) Czy zdarza Ci się kończyć zdanie za inne osoby?
39) Czy masz zwyczaj używać krzyku jako sposobu zmuszania innych do zrobienia tego,
czego chcesz?
40) Czy złoszcząc się, masz zwyczaj używania wyzwisk i niecenzuralnych
wyrazów?
41) Czy kontynuujesz prowadzenie sprzeczki, mimo, że druga osoba od
dłuższego czasu ma jej dosyć?
42) Czy masz zwyczaj podejmować decyzje za inne dorosłe osoby?
Asertywna diagnoza
Osoby
bliskie
Odmawianie
Reagowanie na
krytykę
Reagowanie na atak
werbalny
Obrona i wyrażanie
własnego zdania
Wyrażanie złości
Wyrażanie
konstruktywnej
krytyki
Wyrażanie próśb i
oczekiwań
Wydawanie poleceń
Wyrażanie pochwał
Przyjmowanie
pochwał
Wyrażanie
własnych mocnych
stron
Ekspozycja
społeczna
Osoby
ważneszefowie
autorytety
Znajomi
współpracownicy
podwładni
dzieci
klienci
obcy