Europejska Karta Społeczna (plik pdf )

EUROPEJSKA KARTA SPO£ECZNA
sporz¹dzona w Turynie dnia 18 paŸdziernika 1961 r.
(Dz. U. z dnia 29 stycznia 1999 r.)
W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ podaje do powszechnej wiadomoœci:
W dniu 18 paŸdziernika 1961 r. w Turynie zosta³a sporz¹dzona Europejska Karta Spo³eczna, zmieniona Protoko³em
zmieniaj¹cym Europejsk¹ Kartê Spo³eczn¹, sporz¹dzonym w Turynie dnia 21 paŸdziernika 1991 r., w nastêpuj¹cym
brzmieniu: EUROPEJSKA KARTA SPO£ECZNA.
Preambu³a
Rz¹dy-sygnatariusze, cz³onkowie Rady Europy,
Zwa¿ywszy, ¿e celem Rady Europy jest osi¹gniêcie wiêkszej jednoœci jej cz³onków dla zagwarantowania i urzeczywistnienia idea³ów i zasad, które s¹ ich wspólnym dziedzictwem oraz dla u³atwienia postêpu gospodarczego i spo³ecznego,
w szczególnoœci poprzez obronê i rozwijanie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci;
Zwa¿ywszy, ¿e w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci, sporz¹dzonej w
Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. i w Protokole do niej, podpisanym w Pary¿u dnia 20 marca 1952 r., Pañstwa - Cz³onkowskie Rady Europy zgodzi³y siê zapewniæ swej ludnoœci prawa obywatelskie i polityczne oraz wolnoœci w nich okreœlone;
Zwa¿ywszy, ¿e korzystanie z praw spo³ecznych powinno byæ zapewnione bez dyskryminacji ze wzglêdu na rasê, kolor,
p³eæ, religiê, pogl¹dy polityczne, pochodzenie narodowe lub spo³eczne; zdecydowane podj¹æ wspólnie wszelkie wysi³ki dla podnoszenia poziomu ¿ycia i popierania dobrobytu spo³ecznego, zarówno ludnoœci miejskiej, jak i wiejskiej, za
pomoc¹ odpowiednich instytucji i dzia³añ, uzgodni³y co nastêpuje:
CZÊŒÆ I
Umawiaj¹ce siê Strony przyjmuj¹ za cel swej polityki, która bêdzie realizowana za pomoc¹ wszelkich odpowiednich
œrodków, zarówno o charakterze krajowym, jak i miêdzynarodowym, stworzenie warunków, w których nastêpuj¹ce
prawa i zasady bêd¹ mog³y byæ skutecznie realizowane:
1. Ka¿dy bêdzie mia³ mo¿liwoœæ zarabiania na ¿ycie poprzez pracê swobodnie wybran¹.
2. Wszyscy pracownicy maj¹ prawo do odpowiednich warunków pracy.
3. Wszyscy pracownicy maj¹ prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
4. Wszyscy pracownicy maj¹ prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, wystarczaj¹cego dla zapewnienia im, jak i ich
rodzinom, godziwego poziomu ¿ycia.
5. Wszyscy pracownicy i pracodawcy maj¹ prawo do swobodnego zrzeszania siê w organizacjach krajowych lub miêdzynarodowych, w celu ochrony ich interesów gospodarczych i spo³ecznych.
6. Wszyscy pracownicy i pracodawcy maj¹ prawo do rokowañ zbiorowych.
7. Dzieci i m³odociani maj¹ prawo do szczególnej ochrony przed zagro¿eniami fizycznymi i moralnymi, na które s¹
nara¿eni.
8. Pracownice, w razie macierzyñstwa, oraz inne pracownice, w uzasadnionych przypadkach, maj¹ prawo do szczególnej ochrony w swej pracy.
9. Ka¿dy ma prawo do odpowiednich u³atwieñ w zakresie poradnictwa zawodowego w celu uzyskania pomocy w
wyborze zawodu odpowiadaj¹cego jego osobistym uzdolnieniom i zainteresowaniom.
10. Ka¿dy ma prawo do odpowiednich u³atwieñ w zakresie szkolenia zawodowego.
11. Ka¿dy ma prawo do korzystania z wszelkich œrodków umo¿liwiaj¹cych mu osi¹gniêcie mo¿liwie najlepszego stanu
zdrowia.
12. Wszyscy pracownicy i osoby bêd¹ce na ich utrzymaniu maj¹ prawo do zabezpieczenia spo³ecznego.
13. Ka¿dy nie maj¹cy wystarczaj¹cych zasobów ma prawo do pomocy spo³ecznej i medycznej.
14. Ka¿dy ma prawo do korzystania ze s³u¿b opieki spo³ecznej.
15. Osoby niepe³nosprawne maj¹ prawo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji zawodowej i spo³ecznej, bez wzglêdu na przyczynê i rodzaj ich inwalidztwa.
16. Rodzina, jako podstawowa komórka spo³eczeñstwa, ma prawo do odpowiedniej ochrony spo³ecznej, prawnej i
ekonomicznej dla zapewnienia jej pe³nego rozwoju.
17. Matki i dzieci, niezale¿nie od stanu cywilnego i stosunków rodzinnych, maj¹ prawo do odpowiedniej ochrony
socjalnej i ekonomicznej.
18. Obywatele ka¿dej z Umawiaj¹cych siê Stron maj¹ prawo do prowadzenia wszelkiej dzia³alnoœci zarobkowej na
terytorium innej Umawiaj¹cej siê Strony, na zasadzie równoœci z obywatelami tej ostatniej, z zastrze¿eniem ograniczeñ wynikaj¹cych z wa¿nych powodów ekonomicznych lub spo³ecznych.
233
19. Pracownicy migruj¹cy, którzy s¹ obywatelami Umawiaj¹cej siê Strony, oraz ich rodziny maj¹ prawo do ochrony i
pomocy na terytorium ka¿dej innej Umawiaj¹cej siê Strony.
CZÊŒÆ II
Umawiaj¹ce siê Strony uznaj¹ siê, jak przewidziano w czêœci III, za zwi¹zane zobowi¹zaniami okreœlonymi w nastêpuj¹cych artyku³ach i ustêpach.
Artyku³ 1
Prawo do pracy
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do pracy, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. przyj¹æ, jako jeden z ich zasadniczych celów i obowi¹zków, osi¹gniêcie i utrzymanie mo¿liwie najwy¿szego i stabilnego poziomu zatrudnienia w celu osi¹gniêcia stanu pe³nego zatrudnienia;
2.chroniæ skutecznie prawo pracownika do zarabiania na ¿ycie poprzez pracê swobodnie wybran¹;
3. ustanowiæ lub utrzymywaæ bezp³atne s³u¿by zatrudnienia dla wszystkich pracowników;
4. zapewniæ lub popieraæ odpowiednie poradnictwo zawodowe, szkolenie i readaptacjê zawodow¹.
Artyku³ 2
Prawo do odpowiednich warunków pracy
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do odpowiednich warunków pracy, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. okreœliæ rozs¹dny dzienny i tygodniowy czas pracy, stopniowo skracaæ tygodniowy czas pracy do takiego wymiaru,
na jaki pozwala wzrost wydajnoœci oraz inne zwi¹zane z tym czynniki;
2. zapewniæ p³atne dni œwi¹teczne;
3. zapewniæ coroczny, co najmniej dwutygodniowy p³atny urlop;
4. zapewniæ pracownikom zatrudnionym przy okreœlonych pracach, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia,
b¹dŸ skrócenie czasu pracy, b¹dŸ dodatkowe p³atne urlopy;
5. zapewniæ tygodniowy wypoczynek, który bêdzie, w miarê mo¿liwoœci, zbiega³ siê z dniem uznanym za dzieñ wolny
od pracy zgodnie z tradycj¹ lub zwyczajem danego kraju lub regionu.
Artyku³ 3
Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, Umawiaj¹ce
siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. wydaæ przepisy dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny;
2. zapewniæ œrodki kontroli stosowania tych przepisów;
3. konsultowaæ siê, gdy zachodzi potrzeba, z organizacjami pracodawców i pracowników w sprawach œrodków zmierzaj¹cych do poprawy bezpieczeñstwa i higieny pracy.
Artyku³ 4
Prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do sprawiedliwego wynagrodzenia, Umawiaj¹ce siê Strony
zobowi¹zuj¹ siê:
1. uznaæ prawo pracowników do takiego wynagrodzenia, które zapewni im i ich rodzinom godziwy poziom ¿ycia;
2. uznaæ prawo pracowników do zwiêkszonej stawki wynagrodzenia za pracê w godzinach nadliczbowych, z zastrze¿eniem wyj¹tków w przypadkach szczególnych;
3. uznaæ prawo pracowników, mê¿czyzn i kobiet, do jednakowego wynagrodzenia za pracê jednakowej wartoœci;
4. uznaæ prawo wszystkich pracowników do rozs¹dnego okresu wypowiedzenia w razie zwolnienia z pracy;
5. zezwoliæ na dokonywanie potr¹ceñ z wynagrodzeñ tylko na warunkach i w zakresie przewidzianym w ustawodawstwie
krajowym lub ustalonym w uk³adach zbiorowych pracy lub w orzeczeniach arbitra¿owych.
Wykonywanie tych praw powinno byæ zapewnione w drodze b¹dŸ swobodnie zawartych uk³adów zbiorowych pracy,
b¹dŸ w drodze prawnie okreœlonych mechanizmów ustalania wynagrodzeñ, b¹dŸ za pomoc¹ innych œrodków, odpowiednich do warunków krajowych.
234
Artyku³ 5
Prawo do organizowania siê
W celu zapewnienia lub popierania prawa pracowników i pracodawców do tworzenia lokalnych, krajowych lub miêdzynarodowych organizacji w celu ochrony ich interesów ekonomicznych i spo³ecznych oraz wstêpowania do tych
organizacji, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê, ¿e ustawodawstwo krajowe nie bêdzie naruszaæ ani te¿ nie bêdzie
stosowane w sposób, który narusza³by to prawo. Zakres, w jakim gwarancje przewidziane w niniejszym artykule bêd¹
mia³y zastosowanie do policji, zostanie okreœlony przez ustawodawstwo krajowe. Zasada dotycz¹ca stosowania tych
gwarancji do cz³onków si³ zbrojnych i zakres, w jakim bêd¹ one mia³y zastosowanie do tej grupy osób, zostan¹ równie¿
okreœlone przez ustawodawstwo krajowe.
Artyku³ 6
Prawo do rokowañ zbiorowych
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do rokowañ zbiorowych, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. popieraæ wspólne konsultacje pomiêdzy pracownikami a pracodawcami;
2. popieraæ, kiedykolwiek bêdzie to konieczne i w³aœciwe, mechanizm dobrowolnych negocjacji miêdzy pracodawcami
lub organizacjami pracodawców z jednej strony a organizacjami pracowników z drugiej strony, dla uregulowania, w
drodze uk³adów zbiorowych pracy, warunków zatrudnienia;
3. popieraæ ustanowienie i wykorzystywanie w³aœciwych mechanizmów pojednawczych oraz dobrowolnego arbitra¿u dla
rozstrzygania sporów zbiorowych;
oraz uznaj¹:
4. prawo pracowników i pracodawców do zbiorowego dzia³ania w przypadku konfliktu interesów, w³¹czaj¹c w to prawo
do strajku, z zastrze¿eniem zobowi¹zañ, jakie mog³yby wynikn¹æ z wczeœniej zawartych uk³adów zbiorowych pracy.
Artyku³ 7
Prawo dzieci i m³odocianych do ochrony
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa dzieci i m³odocianych do ochrony, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1.ustaliæ, ¿e wiek piêtnastu lat bêdzie minimalnym wiekiem dopuszczenia do zatrudnienia, z zastrze¿eniem wyj¹tków
wobec dzieci zatrudnionych przy okreœlonych, lekkich pracach, nieszkodliwych dla ich zdrowia, moralnoœci lub
kszta³cenia;
2. ustaliæ wy¿szy minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia w niektórych, okreœlonych zawodach, uznanych za
niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia;
3. zabroniæ, by dzieci, które podlegaj¹ jeszcze obowi¹zkowemu nauczaniu, by³y zatrudniane przy pracach, które uniemo¿liwia³yby im pe³ne korzystanie z tego nauczania;
4. ograniczyæ czas pracy pracowników maj¹cych mniej ni¿ szesnaœcie lat tak, by odpowiada³ potrzebom ich rozwoju, a
szczególnie potrzebie ich szkolenia zawodowego;
5. uznaæ prawo pracowników m³odocianych i praktykantów do sprawiedliwego wynagrodzenia lub do innych odpowiednich zasi³ków;
6. przewidzieæ, ¿e czas poœwiêcany przez m³odocianych na szkolenie zawodowe podczas zwyk³ego czasu pracy bêdzie,
za zgod¹ pracodawcy, traktowany jako stanowi¹cy czêœæ dnia pracy;
7.ustaliæ, ¿e osoby zatrudnione, maj¹ce mniej ni¿ osiemnaœcie lat, uprawnione bêd¹ do corocznego p³atnego urlopu, nie
krótszego ni¿ trzy tygodnie;
8. zabroniæ zatrudniania osób maj¹cych mniej ni¿ osiemnaœcie lat przy pracy nocnej, z wyj¹tkiem pewnych zawodów,
okreœlonych przez ustawodawstwo krajowe;
9. ustaliæ, ¿e osoby maj¹ce mniej ni¿ osiemnaœcie lat, wykonuj¹ce niektóre, okreœlone przez ustawodawstwo krajowe
zawody, bêd¹ podlega³y regularnej kontroli lekarskiej;
10. zapewniæ szczególn¹ ochronê przed fizycznymi i moralnymi zagro¿eniami, na które nara¿one s¹ dzieci i m³odociani, a szczególnie przed tymi, które bezpoœrednio lub poœrednio wynikaj¹ z ich pracy.
Artyku³ 8
Prawo pracownic do ochrony
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa pracownic do ochrony, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. zapewniæ kobietom, przed i po urodzeniu dziecka, urlop w wymiarze ca³kowitym co najmniej dwunastu tygodni b¹dŸ
poprzez p³atny urlop, b¹dŸ poprzez odpowiednie œwiadczenia z ubezpieczenia spo³ecznego lub z funduszy publicznych;
235
2. uznaæ za bezprawne wypowiedzenie przez pracodawcê pracy kobiecie w okresie jej nieobecnoœci z powodu urlopu
macierzyñskiego lub dokonanie wypowiedzenia w takim terminie, ¿e okres wypowiedzenia wygaœnie w trakcie
takiej nieobecnoœci;
3. zapewniæ matkom karmi¹cym swoje dzieci wystarczaj¹ce przerwy w tym celu;
a) uregulowaæ zatrudnianie kobiet przy pracy nocnej w przemyœle;
b) zakazaæ zatrudniania kobiet w kopalniach pod ziemi¹ oraz, je¿eli ma to miejsce, przy wszelkich innych pracach
nieodpowiednich dla nich z powodu niebezpiecznego, niezdrowego lub uci¹¿liwego charakteru.
Artyku³ 9
Prawo do poradnictwa zawodowego
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do poradnictwa zawodowego, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê zapewniæ lub popieraæ, w miarê potrzeby, s³u¿by, które bêd¹ udzielaæ pomocy wszystkim osobom, w tym
osobom niepe³nosprawnym, w rozwi¹zywaniu problemów dotycz¹cych wyboru zawodu i awansu zawodowego, uwzglêdniaj¹c indywidualne predyspozycje oraz zwi¹zek tych predyspozycji z mo¿liwoœciami zatrudnienia; pomoc ta bêdzie
dostêpna bezp³atnie, zarówno dla m³odzie¿y, w tym dla dzieci w wieku szkolnym, jak i dla doros³ych.
Artyku³ 10
Prawo do szkolenia zawodowego
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do szkolenia zawodowego, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹
siê:
1.zapewniæ lub popieraæ, w miarê potrzeby, szkolenie techniczne i zawodowe wszystkich osób, w tym osób niepe³nosprawnych, w porozumieniu z organizacjami pracodawców i pracowników oraz umo¿liwiæ oparty jedynie na kryterium uzdolnieñ indywidualnych dostêp do wy¿szego nauczania technicznego i uniwersyteckiego;
2. zapewniæ lub popieraæ system przysposobienia zawodowego oraz inne systemy szkolenia m³odych ch³opców i dziewcz¹t w ró¿nych zawodach;
3. zapewniæ lub popieraæ, w miarê potrzeby:
a) odpowiednie i dostêpne u³atwienia w celu szkolenia doros³ych pracowników;
b) specjalne u³atwienia w celu przeszkolenia doros³ych pracowników, niezbêdnego ze wzglêdu na postêp techniczny lub nowe tendencje na rynku pracy;
4. popieraæ pe³ne wykorzystywanie u³atwieñ zapewnianych poprzez odpowiednie œrodki, takie jak:
a) obni¿enie lub zniesienie wszelkich kosztów lub op³at;
b) przyznanie, w uzasadnionych przypadkach, pomocy finansowej;
c) w³¹czenie do zwyk³ego czasu pracy czasu spêdzanego na zawodowym szkoleniu uzupe³niaj¹cym, podjêtym w
okresie zatrudnienia przez pracownika na ¿yczenie jego pracodawcy;
d) zapewnienie, poprzez odpowiedni nadzór, w porozumieniu z organizacjami pracodawców i pracowników, skutecznego systemu przysposobienia zawodowego i ka¿dego innego systemu szkolenia m³odych pracowników
oraz, w sposób ogólny, odpowiedniej ochrony m³odych pracowników.
Artyku³ 11
Prawo do ochrony zdrowia
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do ochrony zdrowia, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê
podj¹æ b¹dŸ bezpoœrednio, b¹dŸ we wspó³pracy z organizacjami publicznymi lub prywatnymi, stosowne œrodki zmierzaj¹ce zw³aszcza do:
1. wyeliminowania, tak dalece jak to mo¿liwe, przyczyn chorób;
2. zapewnienia u³atwieñ w zakresie poradnictwa oraz oœwiaty, dla poprawy stanu zdrowia i rozwijania indywidualnej
odpowiedzialnoœci w sprawach zdrowia;
3. zapobiegania, tak dalece, jak to mo¿liwe, chorobom epidemicznym, endemicznym i innym.
Artyku³ 12
Prawo do zabezpieczenia spo³ecznego
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do zabezpieczenia spo³ecznego, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. ustanowiæ lub utrzymywaæ system zabezpieczenia spo³ecznego;
2. utrzymywaæ system zabezpieczenia spo³ecznego na zadowalaj¹cym poziomie, równym co najmniej poziomowi niezbêdnemu dla ratyfikowania Konwencji Miêdzynarodowej Organizacji Pracy (nr 102) dotycz¹cej minimalnych norm
zabezpieczenia spo³ecznego;
236
3. zabiegaæ o stopniowe podnoszenie poziomu systemu zabezpieczenia spo³ecznego;
4. podj¹æ kroki, poprzez zawarcie odpowiednich porozumieñ dwustronnych i wielostronnych lub za pomoc¹ innych œrodków, i z zastrze¿eniem warunków ustanowionych w takich porozumieniach, w celu zapewnienia:
a) równego traktowania w³asnych obywateli i obywateli innych Umawiaj¹cych siê Stron, je¿eli chodzi o uprawnienia z tytu³u zabezpieczenia spo³ecznego, w tym zachowanie korzyœci wynikaj¹cych z ustawodawstwa dotycz¹cego zabezpieczenia spo³ecznego, bez wzglêdu na zmiany miejsca pobytu na terytoriach Umawiaj¹cych siê
Stron, które mog³yby podj¹æ osoby chronione;
b) przyznawania, zachowania i przywracania uprawnieñ z tytu³u zabezpieczenia spo³ecznego za pomoc¹ takich
œrodków, jak zliczanie okresów ubezpieczenia lub zatrudnienia, wype³nionych zgodnie z ustawodawstwem ka¿dej z Umawiaj¹cych siê Stron.
Artyku³ 13
Prawo do pomocy spo³ecznej i medycznej
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do pomocy spo³ecznej i medycznej, Umawiaj¹ce siê Strony
zobowi¹zuj¹ siê:
1. zapewniæ, by ka¿dej osobie, która nie posiada dostatecznych zasobów i która nie jest zdolna do zapewnienia ich sobie z
innych Ÿróde³, szczególnie poprzez œwiadczenia z systemu zabezpieczenia spo³ecznego, zosta³a przyznana odpowiednia
pomoc oraz, w przypadku choroby, opieka konieczna ze wzglêdu na jej stan;
2. zapewniæ, by osoby otrzymuj¹ce tak¹ pomoc nie cierpia³y z tego wzglêdu ograniczenia ich praw politycznych lub
spo³ecznych;
3. przewidzieæ, by ka¿dy móg³ otrzymaæ od w³aœciwych s³u¿b publicznych lub prywatnych tak¹ poradê i osobist¹
pomoc, jaka mo¿e byæ konieczna dla zapobie¿enia lub usuniêcia stanu potrzeby, lub ul¿enia sytuacji osobistej lub
rodzinnej;
4. stosowaæ postanowienia przewidziane w ustêpach 1, 2 i 3 niniejszego artyku³u na równi wobec swoich obywateli i
wobec obywateli innych Umawiaj¹cych siê Stron, znajduj¹cych siê legalnie na ich terytoriach, zgodnie z zobowi¹zaniami wynikaj¹cymi dla Stron z Europejskiej konwencji o pomocy spo³ecznej i medycznej, podpisanej w Pary¿u
dnia 11 grudnia 1953 r.
Artyku³ 14
Prawo do korzystania ze s³u¿b opieki spo³ecznej
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do korzystania ze s³u¿b opieki spo³ecznej, Umawiaj¹ce siê
Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. popieraæ lub organizowaæ s³u¿by pos³uguj¹ce siê metodami w³aœciwymi dla pracy socjalnej oraz które przyczyniaj¹
siê do dobrobytu i rozwoju zarówno jednostek, jak i grup w spo³eczeñstwie, oraz do ich adaptacji w œrodowisku
spo³ecznym;
2. zachêcaæ do uczestnictwa jednostek i organizacji dobroczynnych lub innych w ustanawianiu i utrzymywaniu
takich s³u¿b.
Artyku³ 15
Prawo osób niepe³nosprawnych fizycznie lub umys³owo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji
zawodowej i spo³ecznej
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa osób niepe³nosprawnych fizycznie lub umys³owo do szkolenia
zawodowego, rehabilitacji oraz readaptacji zawodowej i spo³ecznej, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. podj¹æ konieczne œrodki w celu zapewnienia osobom niepe³nosprawnym u³atwieñ szkoleniowych, w tym, je¿eli to
konieczne, utworzenie wyspecjalizowanych instytucji publicznych lub prywatnych;
2. podj¹æ odpowiednie œrodki w celu zatrudniania osób niepe³nosprawnych, takie jak wyspecjalizowane s³u¿by poœrednictwa pracy, u³atwianie podejmowania pracy chronionej oraz œrodki dla zachêcania pracodawców do zatrudniania
osób niepe³nosprawnych.
Artyku³ 16
Prawo rodziny do ochrony spo³ecznej, prawnej i ekonomicznej
W celu zapewnienia warunków niezbêdnych do pe³nego rozwoju rodziny, która jest podstawow¹ komórk¹ spo³eczeñstwa, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê popieraæ ekonomiczn¹, prawn¹ i spo³eczn¹ ochronê ¿ycia rodzinnego,
zw³aszcza poprzez takie œrodki, jak œwiadczenia spo³eczne i rodzinne, rozwi¹zania podatkowe, zachêcanie do budowania mieszkañ dostosowanych do potrzeb rodzin, œwiadczenia dla m³odych ma³¿eñstw oraz wszelkie inne stosowne
œrodki.
237
.Artyku³ 17
Prawo matek i dzieci do ochrony spo³ecznej i ekonomicznej
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa matek i dzieci do ochrony spo³ecznej i ekonomicznej, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê podejmowaæ wszelkie konieczne i odpowiednie œrodki w tym celu, w³¹czaj¹c w to
ustanowienie lub utrzymywanie odpowiednich instytucji lub s³u¿b.
Artyku³ 18
Prawo do prowadzenia dzia³alnoœci zarobkowej na terytoriach innych Umawiaj¹cych siê Stron
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do prowadzenia dzia³alnoœci zarobkowej na terytorium ka¿dej
innej Umawiaj¹cej siê Strony, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. stosowaæ istniej¹ce regulacje prawne w duchu liberalnym;
2. uproœciæ obowi¹zuj¹ce formalnoœci oraz zmniejszyæ lub znieœæ op³aty administracyjne i inne op³aty, nak³adane na
pracowników zagranicznych lub ich pracodawców;
3. liberalizowaæ, indywidualnie lub zbiorowo, regulacje prawne dotycz¹ce zatrudniania pracowników zagranicznych;
oraz uznaj¹:
4. prawo do opuszczenia kraju przez swych obywateli, pragn¹cych wykonywaæ dzia³alnoœæ zarobkow¹ na terytoriach
innych Umawiaj¹cych siê Stron.
Artyku³ 19
Prawo pracowników migruj¹cych i ich rodzin do ochrony i pomocy
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa pracowników migruj¹cych i ich rodzin do ochrony i pomocy na
terytorium ka¿dej innej Umawiaj¹cej siê Strony, Umawiaj¹ce siê Strony zobowi¹zuj¹ siê:
1. utrzymywaæ lub zapewniæ odpowiednie i bezp³atne s³u¿by zobowi¹zane do udzielania pomocy takim pracownikom,
szczególnie do udzielania im dok³adnych informacji oraz podejmowania wszelkich odpowiednich œrodków, tak
dalece, jak zezwala na to ustawodawstwo krajowe, przeciwko myl¹cej propagandzie dotycz¹cej emigracji i imigracji;
2. przyj¹æ, w ramach w³asnej jurysdykcji, odpowiednie œrodki dla u³atwienia wyjazdu, podró¿y i przyjêcia takich pracowników i ich rodzin oraz zapewniæ im, w ramach w³asnej jurysdykcji, odpowiedni¹ opiekê sanitarn¹ i medyczn¹
oraz dobre warunki higieniczne w trakcie podró¿y;
3. popieraæ wspó³pracê, kiedy to w³aœciwe, miêdzy s³u¿bami socjalnymi, publicznymi i prywatnymi, krajów emigracji
i imigracji;
4. zapewniæ takim pracownikom, przebywaj¹cym legalnie na ich terytoriach, tak dalece jak reguluje to ustawodawstwo
lub podlega kontroli w³adz administracyjnych, traktowanie nie mniej korzystne ni¿ w³asnych obywateli w zakresie
nastêpuj¹cych spraw:
a) wynagradzania oraz innych warunków zatrudnienia i pracy;
b) cz³onkostwa w zwi¹zkach zawodowych oraz korzystania z dobrodziejstw rokowañ zbiorowych;
c) zakwaterowania;
5. zapewniæ takim pracownikom, przebywaj¹cym legalnie na ich terytoriach, traktowanie nie mniej korzystne ni¿ w³asnych obywateli, je¿eli chodzi o podatki, op³aty lub sk³adki p³atne z tytu³u zatrudnienia;
6. u³atwiæ, w mo¿liwym zakresie, po³¹czenie rodziny pracownika migruj¹cego, któremu zezwolono na osiedlenie siê na
danym terytorium;
7. zapewniæ takim pracownikom, znajduj¹cym siê legalnie na ich terytoriach, traktowanie nie mniej korzystne ni¿
w³asnych obywateli w zakresie postêpowania s¹dowego, dotycz¹cego spraw powo³anych w niniejszym artykule;
8. zapewniæ, by tacy pracownicy, mieszkaj¹cy legalnie na ich terytoriach, nie mogli byæ wydaleni, o ile nie zagra¿aj¹
bezpieczeñstwu pañstwa lub nie naruszaj¹ porz¹dku publicznego lub dobrych obyczajów;
9. zezwoliæ, w granicach ustalonych przez ustawodawstwo, na przekazywanie takiej czêœci zarobków i oszczêdnoœci
pracowników migruj¹cych, jakiej mog¹ oni sobie ¿yczyæ;
10. rozszerzyæ ochronê i pomoc przewidzian¹ w niniejszym artykule na pracowników migruj¹cych pracuj¹cych na
w³asny rachunek, tak dalece, jak œrodki te maj¹ wobec nich zastosowanie.
CZÊŒÆ III
Artyku³ 20
Zobowi¹zania
1. Ka¿da z Umawiaj¹cych siê Stron zobowi¹zuje siê:
a) uznaæ czêœæ I niniejszej Karty za deklaracjê celów, do których osi¹gniêcia d¹¿yæ bêdzie przy pomocy wszelkich
238
stosownych œrodków, zgodnie z postanowieniami ustêpu wprowadzaj¹cego tê czêœæ;
b) uznaæ siê za zwi¹zan¹ przez co najmniej piêæ z siedmiu nastêpuj¹cych artyku³ów czêœci II Karty: artyku³y 1, 5,
6, 12, 13, 16 i 19;
c) w uzupe³nieniu artyku³ów wybranych przez ni¹ zgodnie z poprzednim punktem, uznaæ siê za zwi¹zan¹ tak¹
liczb¹ artyku³ów lub numerowanych ustêpów czêœci II Karty, które wybierze, pod warunkiem, ¿e ogólna liczba
artyku³ów lub numerowanych ustêpów, którymi siê zwi¹¿e, nie bêdzie mniejsza ni¿ 10 artyku³ów lub 45 numerowanych ustêpów.
2. Wybór artyku³ów lub ustêpów, dokonany w myœl postanowieñ punktów b) i c) ustêpu 1 niniejszego artyku³u, bêdzie
notyfikowany Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy przez zainteresowan¹ Umawiaj¹c¹ siê Stronê w chwili sk³adania dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzenia.
3. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona bêdzie mog³a oœwiadczyæ w póŸniejszym czasie, w drodze notyfikacji skierowanej do
Sekretarza Generalnego, ¿e uwa¿a siê za zwi¹zan¹ ka¿dym innym artyku³em lub numerowanym ustêpem czêœci II
Karty, którego jeszcze nie przyjê³a zgodnie z postanowieniami ustêpu 1 niniejszego artyku³u. Takie póŸniejsze
zobowi¹zania bêd¹ uwa¿ane za stanowi¹ce integraln¹ czêœæ ratyfikacji lub zatwierdzenia i bêd¹ mia³y taki sam
skutek pocz¹wszy od trzydziestego dnia od daty notyfikacji.
4. Sekretarz Generalny powiadomi wszystkie Rz¹dy sygnatariuszy oraz Dyrektora Generalnego Miêdzynarodowej Organizacji Pracy o ka¿dej notyfikacji, jak¹ otrzyma stosownie do postanowieñ niniejszej czêœci Karty.
5. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona bêdzie utrzymywa³a w³aœciwy w warunkach krajowych system inspekcji pracy.
CZÊŒÆ IV
Artyku³ 21
Sprawozdania dotycz¹ce przyjêtych postanowieñ
Umawiaj¹ce siê Strony bêd¹ przedstawia³y Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy, w odstêpach dwuletnich, sprawozdania w formie okreœlonej przez Komitet Ministrów, dotycz¹ce stosowania tych postanowieñ czêœci II Karty, które
przyjê³y.
Artyku³ 22
Sprawozdania dotycz¹ce postanowieñ, które nie zosta³y przyjête
Umawiaj¹ce siê Strony bêd¹ przedstawia³y Sekretarzowi Generalnemu, w odpowiednich odstêpach czasu i na wniosek
Komitetu Ministrów, sprawozdania dotycz¹ce postanowieñ czêœci II niniejszej Karty, które nie zosta³y przyjête w chwili jej ratyfikowania lub zatwierdzania, lub w drodze póŸniejszej notyfikacji. Komitet Ministrów okreœlaæ bêdzie, w
regularnych odstêpach czasu, w odniesieniu do których postanowieñ bêd¹ wymagane sprawozdania, oraz ustali formê
takich sprawozdañ.
Artyku³ 23
Przekazywanie kopii
1. Ka¿da z Umawiaj¹cych siê Stron przekazywaæ bêdzie kopie swych sprawozdañ, o których mowa w artyku³ach 21 i
22, tym z jej krajowych organizacji, które s¹ cz³onkami miêdzynarodowych organizacji pracodawców i pracowników zapraszanych, zgodnie z artyku³em 27 ustêp 2, do udzia³u w posiedzeniach Podkomitetu Rz¹dowego Komitetu
Spo³ecznego.
2. Umawiaj¹ce siê Strony bêd¹ przekazywa³y Sekretarzowi Generalnemu wszelkie uwagi do sprawozdañ otrzymane
od organizacji krajowych, je¿eli bêd¹ one sobie tego ¿yczyæ.
Artyku³ 24
Rozpatrywanie sprawozdañ
Sprawozdania przedstawiane Sekretarzowi Generalnemu, zgodnie z artyku³ami 21 i 22, bêd¹ rozpatrywane przez
Komitet Ekspertów, który bêdzie równie¿ dysponowa³ wszelkimi uwagami przekazanymi Sekretarzowi Generalnemu
zgodnie z ustêpem 2 artyku³u 23.
Artyku³ 25
Komitet Ekspertów
1. Komitet Ekspertów bêdzie sk³ada³ siê z nie wiêcej ni¿ siedmiu cz³onków mianowanych przez Komitet Ministrów z
listy niezale¿nych ekspertów odznaczaj¹cych siê najwy¿sz¹ prawoœci¹ i uznan¹ kompetencj¹ w miêdzynarodowych
sprawach spo³ecznych, którzy zostan¹ zg³oszeni przez Umawiaj¹ce siê Strony.
2. Cz³onkowie Komitetu bêd¹ mianowani na szeœæ lat. Mog¹ oni byæ mianowani ponownie. Jednak¿e kadencja dwóch
239
cz³onków mianowanych po raz pierwszy up³ynie po czterech latach.
3. Cz³onkowie, których mandat up³ynie po pocz¹tkowym czteroletnim okresie, zostan¹ wybrani przez Komitet Ministrów w drodze losowania, natychmiast po dokonaniu pierwszego mianowania.
4. Cz³onek Komitetu Ekspertów mianowany w miejsce cz³onka, którego mandat jeszcze nie up³yn¹³, bêdzie pe³ni³
funkcjê przez resztê kadencji swego poprzednika.
Artyku³ 26
Udzia³ Miêdzynarodowej Organizacji Pracy
Miêdzynarodowa Organizacja Pracy zostanie zaproszona do wyznaczenia przedstawiciela do udzia³u, w charakterze
doradcy, w obradach Komitetu Ekspertów.
Artyku³ 27
Podkomitet Rz¹dowego Komitetu Spo³ecznego
1. Sprawozdania Umawiaj¹cych siê Stron, jak i wnioski Komitetu Ekspertów, bêd¹ przedk³adane do rozpatrzenia Podkomitetowi Rz¹dowego Komitetu Spo³ecznego Rady Europy.
2. Podkomitet bêdzie sk³ada³ siê z przedstawicieli Umawiaj¹cych siê Stron, po jednym z ka¿dej. Nie wiêcej ni¿ dwie
miêdzynarodowe organizacje pracodawców i nie wiêcej ni¿ dwie miêdzynarodowe organizacje pracowników zostan¹ zaproszone do wyznaczenia obserwatorów do brania udzia³u w jego posiedzeniach, w charakterze doradcy. Ponadto, Podkomitet bêdzie móg³ zasiêgaæ opinii nie wiêcej ni¿ dwóch przedstawicieli miêdzynarodowych organizacji
pozarz¹dowych maj¹cych status doradczy przy Radzie Europy w sprawach, którymi organizacje te s¹ szczególnie
w³aœciwe zajmowaæ siê, takich jak, na przyk³ad, dobrobyt spo³eczny oraz ekonomiczna i spo³eczna ochrona rodziny.
3. Podkomitet przedstawi Komitetowi Ministrów sprawozdanie zawieraj¹ce jego wnioski, do³¹czaj¹c do niego sprawozdanie Komitetu Ekspertów.
Artyku³ 28
Zgromadzenie Doradcze
Sekretarz Generalny Rady Europy przeka¿e Zgromadzeniu Doradczemu wnioski Komitetu Ekspertów. Zgromadzenie
Doradcze przeka¿e Komitetowi Ministrów uwagi do tych wniosków.
Artyku³ 29
Komitet Ministrów
Wiêkszoœci¹ dwóch trzecich g³osów cz³onków uprawnionych do zasiadania w Komitecie, Komitet Ministrów bêdzie
móg³, na podstawie sprawozdania Podkomitetu oraz po konsultacji Zgromadzenia Doradczego, skierowaæ wszelkie
niezbêdne zalecenia do ka¿dej z Umawiaj¹cych siê Stron.
CZÊŒÆ V
Artyku³ 30
Uchylenia w przypadku wojny lub zagro¿enia bezpieczeñstwa publicznego
1. W przypadku wojny lub innego zagro¿enia bezpieczeñstwa publicznego, zagra¿aj¹cego ¿yciu narodu, ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e podj¹æ œrodki uchylaj¹ce jej zobowi¹zania wynikaj¹ce z niniejszej Karty, w zakresie œciœle
odpowiadaj¹cym wymogom sytuacji i pod warunkiem, ¿e takie œrodki nie bêd¹ sprzeczne z jej innymi zobowi¹zaniami wynikaj¹cymi z prawa miêdzynarodowego.
2. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona, korzystaj¹ca z prawa uchylenia zobowi¹zañ, w rozs¹dnym terminie poinformuje
wyczerpuj¹co Sekretarza Generalnego Rady Europy o œrodkach, które podjê³a, oraz o powodach ich zastosowania.
Musi ona równie¿ powiadomiæ Sekretarza Generalnego o terminie uchylenia tych œrodków oraz o dacie, od kiedy
ponownie podjête bêdzie wykonywanie w pe³ni przyjêtych postanowieñ Karty.
3. Sekretarz Generalny poinformuje inne Umawiaj¹ce siê Strony i Dyrektora Generalnego Miêdzynarodowego Biura
Pracy o wszelkich notyfikacjach otrzymanych zgodnie z ustêpem 2 niniejszego artyku³u.
Artyku³ 31
Ograniczenia
1. Skuteczna realizacja praw i zasad ustanowionych w czêœci I oraz skuteczne wykonywanie ich, tak jak przewidziano
w czêœci II, nie bêd¹ mog³y byæ przedmiotem ¿adnych ograniczeñ lub restrykcji nie wymienionych w czêœciach I i II,
240
z wyj¹tkiem tych, które s¹ okreœlone przez prawo i które s¹ niezbêdne w spo³eczeñstwie demokratycznym dla ochrony praw i wolnoœci innych osób lub dla ochrony porz¹dku publicznego, bezpieczeñstwa narodowego, zdrowia publicznego lub dobrych obyczajów.
2. Ograniczenia dozwolone zgodnie z postanowieniami niniejszej Karty w stosunku do praw i zobowi¹zañ w niej
ustanowionych nie mog¹ byæ stosowane w jakimkolwiek innym celu ni¿ ten, dla którego zosta³y przewidziane.
Artyku³ 32
Stosunek pomiêdzy Kart¹ a prawem wewnêtrznym lub umowami miêdzynarodowymi
Postanowienia niniejszej Karty nie naruszaj¹ postanowieñ prawa wewnêtrznego lub jakichkolwiek dwustronnych lub
wielostronnych traktatów, konwencji lub porozumieñ ju¿ obowi¹zuj¹cych lub które wejd¹ w ¿ycie, zgodnie z którymi
osoby chronione by³yby traktowane w sposób korzystniejszy.
Artyku³ 33
Wykonywanie w drodze uk³adów zbiorowych pracy
1. W Pañstwach cz³onkowskich, w których postanowienia ustêpów 1, 2, 3, 4 i 5 artyku³u 2, ustêpów 4, 6 i 7 artyku³u 7,
ustêpów 1, 2, 3 i 4 artyku³u 10 czêœci II niniejszej Karty s¹ zwykle przedmiotem uk³adów zawieranych pomiêdzy
pracodawcami lub organizacjami pracodawców a organizacjami pracowników, lub zwykle wykonywane s¹ w inny
sposób ni¿ poprzez przepisy prawa, Umawiaj¹ce siê Strony mog¹ podj¹æ zobowi¹zania wyp³ywaj¹ce z tych ustêpów
i zgodnoœæ z nimi bêdzie uwa¿ana za zachowan¹, je¿eli ich postanowienia bêd¹ stosowane w drodze takich uk³adów
lub innych œrodków wobec znacznej wiêkszoœci zainteresowanych pracowników.
2. W Pañstwach cz³onkowskich, w których postanowienia te s¹ zwykle regulowane przez ustawodawstwo, Umawiaj¹ce
siê Strony mog¹ podj¹æ odpowiednie zobowi¹zania i zgodnoœæ z nimi bêdzie uwa¿ana za zachowan¹, je¿eli ich
postanowienia bêd¹ stosowane w drodze ustaw wobec znacznej wiêkszoœci zainteresowanych pracowników.
Artyku³ 34
Terytorialny zakres stosowania
1. Niniejsza Karta bêdzie stosowana na terytorium metropolitalnym ka¿dej Umawiaj¹cej siê Strony. Ka¿dy sygnatariusz mo¿e w chwili podpisywania lub sk³adania dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzenia okreœliæ, w drodze
oœwiadczenia skierowanego do Sekretarza Generalnego Rady Europy, terytorium, które bêdzie w tym celu uwa¿ane
za terytorium metropolitalne.
2. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e w chwili ratyfikacji lub zatwierdzenia niniejszej Karty lub w jakiejkolwiek
póŸniejszej chwili oœwiadczyæ, w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza Generalnego Rady Europy, ¿e Karta
bêdzie obowi¹zywaæ, w ca³oœci lub czêœci, na terytorium lub terytoriach niemetropolitalnych, okreœlonych w wymienionym oœwiadczeniu, za których stosunki miêdzynarodowe Strona ta jest odpowiedzialna lub za które przejmuje odpowiedzialnoœæ miêdzynarodow¹. Strona wska¿e w oœwiadczeniu artyku³y lub ustêpy czêœci II Karty, które
przyjmuje jako wi¹¿¹ce w odniesieniu do ka¿dego z terytoriów wymienionych w oœwiadczeniu.
3. Karta bêdzie obowi¹zywaæ na terytorium lub terytoriach wymienionych w oœwiadczeniu, o którym mowa w poprzednim ustêpie, pocz¹wszy od trzydziestego dnia od daty przyjêcia notyfikacji oœwiadczenia przez Sekretarza Generalnego.
4. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona bêdzie mog³a oœwiadczyæ w póŸniejszym czasie, w drodze notyfikacji skierowanej do
Sekretarza Generalnego Rady Europy, ¿e w odniesieniu do jednego lub wiêcej terytoriów, na których Karta by³a
stosowana zgodnie z ustêpem 2 niniejszego artyku³u, przyjmuje za wi¹¿¹cy ka¿dy artyku³ lub numerowany ustêp,
którego jeszcze nie przyjê³a w odniesieniu do tego lub tych terytoriów. Podjête póŸniej zobowi¹zania bêd¹ uwa¿ane
za stanowi¹ce integraln¹ czêœæ pierwotnego oœwiadczenia dotycz¹cego danego terytorium i bêd¹ mia³y tak¹ sam¹
moc pocz¹wszy od trzydziestego dnia od daty przyjêcia notyfikacji przez Sekretarza Generalnego.
5. Sekretarz Generalny powiadomi inne Rz¹dy sygnatariuszy oraz Dyrektora Generalnego Miêdzynarodowego Biura
Pracy o ka¿dej notyfikacji przekazanej mu zgodnie z niniejszym artyku³em.
Artyku³ 35
Podpisanie, ratyfikacja i wejœcie w ¿ycie
1. Niniejsza Karta jest otwarta do podpisu dla cz³onków Rady Europy. Podlega ona ratyfikacji lub zatwierdzeniu.
Dokumenty ratyfikacyjne lub zatwierdzenia bêd¹ sk³adane Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.
2. Niniejsza Karta wejdzie w ¿ycie trzydziestego dnia od daty z³o¿enia pi¹tego dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzenia.
241
3. W odniesieniu do ka¿dego sygnatariusza dokonuj¹cego ratyfikacji w terminie póŸniejszym, Karta wejdzie w ¿ycie
trzydziestego dnia od daty z³o¿enia dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzenia.
4. Sekretarz Generalny notyfikuje wszystkim cz³onkom Rady Europy oraz Dyrektorowi Generalnemu Miêdzynarodowego Biura Pracy o wejœciu w ¿ycie Karty, nazwach Umawiaj¹cych siê Stron, które j¹ ratyfikowa³y lub zatwierdzi³y,
oraz o póŸniejszym z³o¿eniu ka¿dego dokumentu ratyfikacyjnego lub zatwierdzenia.
Artyku³ 36
Poprawki
Ka¿dy cz³onek Rady Europy mo¿e, w oœwiadczeniu skierowanym do Sekretarza Generalnego Rady Europy, zaproponowaæ poprawki do niniejszej Karty. Sekretarz Generalny przeka¿e innym cz³onkom Rady Europy wszelkie zg³oszone
w ten sposób poprawki, które zostan¹ nastêpnie rozpatrzone przez Komitet Ministrów i przed³o¿one Zgromadzeniu
Doradczemu do zaopiniowania. Poprawki przyjête przez Komitet Ministrów wejd¹ w ¿ycie trzydziestego dnia od dnia
powiadomienia Sekretarza Generalnego przez wszystkie Umawiaj¹ce siê Strony o ich przyjêciu. Sekretarz Generalny
notyfikuje wszystkim Pañstwom cz³onkowskim Rady Europy oraz Dyrektorowi Generalnemu Miêdzynarodowego Biura
Pracy o wejœciu w ¿ycie tych poprawek.
Artyku³ 37
Wypowiedzenie
1. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e wypowiedzieæ niniejsz¹ Kartê nie wczeœniej ni¿ po up³ywie piêciu lat od daty
wejœcia w ¿ycie Karty w stosunku do niej lub po up³ywie ka¿dego kolejnego okresu dwóch lat i, w ka¿dym
przypadku, przy zachowaniu szeœciomiesiêcznego okresu wypowiedzenia notyfikowanego Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy, który powiadomi o tym inne Umawiaj¹ce siê Strony oraz Dyrektora Generalnego Miêdzynarodowego Biura Pracy. Wypowiedzenie nie narusza wa¿noœci Karty w stosunku do innych Umawiaj¹cych siê
Stron, je¿eli liczba Umawiaj¹cych siê Stron nie bêdzie nigdy mniejsza ni¿ piêæ.
2. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e, zachowuj¹c warunki okreœlone w ustêpie poprzednim, wypowiedzieæ
którykolwiek przyjêty przez siebie artyku³ lub ustêp czêœci II Karty, je¿eli liczba artyku³ów lub ustêpów, którymi
Umawiaj¹ca siê Strona pozostanie zwi¹zana, nie bêdzie mniejsza ni¿ 10 w pierwszym przypadku i nie mniejsza
ni¿ 45 w drugim oraz z zastrze¿eniem, ¿e ta liczba artyku³ów lub ustêpów obejmowaæ bêdzie artyku³y wybrane
przez Stronê spoœród tych, do których specjalne odes³anie uczynione zosta³o w artykule 20 ustêp 1 punkt b).
3. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e, zachowuj¹c warunki okreœlone w ustêpie 1 niniejszego artyku³u, wypowiedzieæ niniejsz¹ Kartê lub którykolwiek z artyku³ów lub ustêpów czêœci II Karty, w odniesieniu do ka¿dego
terytorium, na którym Karta ma zastosowanie na mocy oœwiadczenia z³o¿onego zgodnie z ustêpem 2 artyku³u 34.
Artyku³ 38
Za³¹cznik
Za³¹cznik do niniejszej Karty stanowi jej integraln¹ czêœæ.
W dowód czego ni¿ej podpisani, nale¿ycie upowa¿nieni w tym celu, podpisali niniejsz¹ Kartê.
Sporz¹dzono w Turynie dnia 18 paŸdziernika 1961 r., w jêzyku francuskim i angielskim, przy czym oba teksty s¹
jednakowo autentyczne, w jednym egzemplarzu, który zostanie z³o¿ony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy przeka¿e uwierzytelnione odpisy ka¿demu sygnatariuszowi.
ZA£¥CZNIK DO KARTY SPO£ECZNEJ
Zakres Karty Spo³ecznej w odniesieniu do osób chronionych
1. Nie naruszaj¹c postanowieñ artyku³u 12 ustêp 4 i artyku³u 13 ustêp 4, do osób, o których mowa w artyku³ach od 1
do 17, zalicza siê obcokrajowców, tylko o ile s¹ obywatelami innych Umawiaj¹cych siê Stron legalnie mieszkaj¹cymi lub pracuj¹cymi na terytorium zainteresowanej Strony, z zastrze¿eniem, ¿e artyku³y bêd¹ interpretowane w
œwietle postanowieñ artyku³ów 18 i 19. Interpretacja niniejsza nie bêdzie sta³a na przeszkodzie rozszerzeniu przez
któr¹kolwiek Umawiaj¹c¹ siê Stronê podobnych praw na inne osoby.
2. Ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona przyzna uchodŸcom, okreœlonym zgodnie z Konwencj¹ dotycz¹c¹ statusu uchodŸców, sporz¹dzon¹ w Genewie dnia 28 lipca 1951 r., legalnie zamieszka³ym na jej terytorium, mo¿liwie najkorzystniejsze traktowanie, a w ka¿dym razie nie mniej korzystne ni¿ wynikaj¹ce z zobowi¹zañ przyjêtych przez tê
Umawiaj¹c¹ siê Stronê na mocy wspomnianej Konwencji, jak i wszelkich innych istniej¹cych umów miêdzynarodowych maj¹cych zastosowanie do uchodŸców.
242
CZÊŒÆ I ustêp 18 i CZÊŒÆ II artyku³ 18 ustêp 1
Uznaje siê, ¿e postanowienia te nie dotycz¹ wjazdu na terytoria Umawiaj¹cych siê Stron i nie naruszaj¹ postanowieñ
Europejskiej konwencji osiedleñczej, podpisanej w Pary¿u dnia 13 grudnia 1955 r.
CZÊŒÆ II
Artyku³ 1, ustêp 2
Postanowienie to nie bêdzie interpretowane ani jako zakazuj¹ce, ani jako zezwalaj¹ce na jakiekolwiek klauzule lub
praktykê zabezpieczaj¹ce dzia³alnoœæ zwi¹zków zawodowych.
Artyku³ 4, ustêp 4
Postanowienie to nie bêdzie interpretowane jako zabraniaj¹ce natychmiastowego zwolnienia z powodu pope³nienia
powa¿nego wykroczenia.
Artyku³ 4, ustêp 5
Rozumie siê, ¿e Umawiaj¹ca siê Strona wype³nia zobowi¹zanie wymagane w tym ustêpie, je¿eli zakazane jest dokonywanie potr¹ceñ z wynagrodzeñ wobec znacznej wiêkszoœci pracowników b¹dŸ przez ustawodawstwo, b¹dŸ przez uk³ady zbiorowe pracy lub orzeczenia arbitra¿owe; wyj¹tki stanowi¹ osoby, których nie dotycz¹ wymienione dokumenty.
Artyku³ 6, ustêp 4
Rozumie siê, ¿e ka¿da Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e, tak dalece, jak jej to dotyczy, uregulowaæ ustawowo wykonywanie
prawa do strajku tak, by ka¿de dalsze ograniczenie tego prawa mog³o byæ uzasadnione zgodnie z postanowieniami
artyku³u 31.
Artyku³ 7, ustêp 8
Rozumie siê, ¿e Umawiaj¹ca siê Strona wype³nia zobowi¹zanie wymagane w tym ustêpie, je¿eli dostosuje siê do ducha
tego zobowi¹zania, zapewniaj¹c w ustawodawstwie, ¿e znaczna wiêkszoœæ osób poni¿ej osiemnastego roku ¿ycia nie
bêdzie zatrudniana przy pracy nocnej.
Artyku³ 12, ustêp 4
Wyra¿enie “i z zastrze¿eniem warunków ustanowionych w takich porozumieniach”, znajduj¹ce siê we wstêpie do tego
ustêpu, oznacza, miêdzy innymi, ¿e je¿eli chodzi o œwiadczenia, które s¹ dostêpne niezale¿nie od systemu sk³adkowego,
Umawiaj¹ca siê Strona mo¿e domagaæ siê, przed przyznaniem takich œwiadczeñ obywatelom innych Umawiaj¹cych siê
Stron, spe³nienia warunku posiadania okreœlonego okresu zamieszkania.
Artyku³ 13, ustêp 4
Rz¹dy nie bêd¹ce stronami Europejskiej konwencji o pomocy spo³ecznej i medycznej mog¹ ratyfikowaæ Kartê Spo³eczn¹ w odniesieniu do tego ustêpu z zastrze¿eniem, ¿e bêd¹ traktowaæ obywateli innych Umawiaj¹cych siê Stron
zgodnie z postanowieniami wymienionej konwencji.
Artyku³ 19, ustêp 6
Dla stosowania tego postanowienia wyra¿enie “rodzina pracownika migruj¹cego” oznacza co najmniej ma³¿onka pracownika i jego dzieci maj¹ce mniej ni¿ 21 lat, pozostaj¹ce na jego utrzymaniu.
CZÊŒÆ III
Rozumie siê, ¿e Karta zawiera zobowi¹zania prawne o charakterze miêdzynarodowym, których stosowanie podlega
jedynie kontroli przewidzianej w jej czêœci IV.
243
Artyku³ 20, ustêp 1
Rozumie siê, ¿e “numerowane ustêpy” mog¹ obejmowaæ artyku³y zawieraj¹ce tylko jeden ustêp.
CZÊŒÆ V
Artyku³ 30
Wyra¿enie “w przypadku wojny lub innego zagro¿enia bezpieczeñstwa publicznego” bêdzie interpretowane w sposób
obejmuj¹cy równie¿ zagro¿enie wojn¹.
Po zaznajomieniu siê z powy¿sz¹ Kart¹ wraz z Protoko³em w imieniu
Rzeczypospolitej Polskiej oœwiadczam, ¿e:
- zosta³y one uznane za s³uszne zarówno w ca³oœci, jak i ka¿de z postanowieñ w nich zawartych,
- s¹ przyjête, ratyfikowane i potwierdzone,
- bêd¹ niezmiennie zachowywane.
Jednoczeœnie, zgodnie z artyku³em 20 Karty, oœwiadczam, ¿e Rzeczpospolita Polska uwa¿a siê za zwi¹zan¹ postanowieniami Karty w nastêpuj¹cym zakresie:
artyku³ 1. Prawo do pracy (ustêpy 1-4, wszystkie)
artyku³ 2. Prawo do odpowiednich warunków pracy (ustêpy 1, 3-5)
artyku³ 3. Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (ustêpy 1-3, wszystkie)
artyku³ 4. Prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia (ustêpy 2-5)
artyku³ 5. Prawo do organizowania siê
artyku³ 6. Prawo do rokowañ zbiorowych (ustêpy 1-3)
artyku³ 7. Prawo dzieci i m³odocianych do ochrony (ustêpy 2, 4, 6-10)
artyku³ 8. Prawo pracownic do ochrony (ustêpy 1-4, wszystkie)
artyku³ 9. Prawo do poradnictwa zawodowego
artyku³ 10. Prawo do szkolenia zawodowego (ustêpy 1 i 2)
artyku³ 11. Prawo do ochrony zdrowia (ustêpy 1-3, wszystkie)
artyku³ 12. Prawo do zabezpieczenia spo³ecznego (ustêpy 1-4, wszystkie)
artyku³ 13. Prawo do pomocy spo³ecznej i medycznej (ustêpy 2 i 3)
artyku³ 14. Prawo do korzystania ze s³u¿b opieki spo³ecznej (ustêp 1)
artyku³ 15. Prawo osób niepe³nosprawnych fizycznie lub umys³owo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji
oraz readaptacji zawodowej i spo³ecznej (ustêpy 1 i 2, wszystkie)
artyku³ 16. Prawo rodziny do ochrony spo³ecznej, prawnej i ekonomicznej
artyku³ 17. Prawo matek i dzieci do ochrony spo³ecznej i ekonomicznej
artyku³ 18. Prawo do prowadzenia dzia³alnoœci zarobkowej na terytoriach innych Umawiaj¹cych siê Stron (ustêp 4)
artyku³ 19. Prawo pracowników migruj¹cych i ich rodzin do ochrony i pomocy (ustêpy 1-10, wszystkie)
Na dowód czego wydany zosta³ akt niniejszy, opatrzony pieczêci¹ Rzeczypospolitej Polskiej.
Wydano w Warszawie dnia 10 czerwca 1997 r.
244
PROTOKÓ£ DODATKOWY Z 1998 ROKU
Protokó³ dodatkowy z 1988 roku rozszerzy³ zakres ratione materiae Karty z 1961 roku poprzez dodanie do praw, które
ona przewiduje, zgrupowanych w 19 artyku³ach, innych praw, zebranych w czterech innych artyku³ach.
Prawa te s¹ nastêpuj¹ce:
- prawo do równych szans i do równego traktowania w dziedzinie zatrudnienia i szkolenia, bez dyskryminacji ze
wzglêdu na p³eæ (artyku³ l);
- prawo do informacji i konsultacji (artyku³ 2);
- prawo do brania udzia³u w okreœlaniu i poprawie warunków pracy i œrodowiska pracy (artyku³ 3);
- prawo osób w zaawansowanym wieku do ochrony socjalnej (artyku³ 4).
Do dnia dzisiejszego protokó³ zosta³ ratyfikowany przez osiem pañstw: Daniê, Finlandiê, Grecjê, W³ochy, Holandiê,
Norwegiê, S³owacjê i Szwecjê. Pañstwa te, z wyj¹tkiem Danii i S³owacji, które ratyfikowa³y protokó³ niedawno, przedstawi³y ju¿ sprawozdanie dotycz¹ce sposobu, w jaki stosuj¹ postanowienia zawarte w protokole, w toku XIII-3, XIII-5
iXIV-2 cyklu kontroli. Prawa, których dotycz¹ te artyku³y, zosta³y w³¹czone do Zrewidowanej Europejskiej Karty
Spo³ecznej z 1996 roku; znajduj¹ one swój odpowiednik w artyku³ach 20, 21, 22 i 23.
ZREWIDOWANA EUROPEJSKA KARTA SPO£ECZNA
W trakcie 98. posiedzenia Komitetu Ministrów, 3 maja 1996 roku, zosta³a otwarta do podpisu Zrewidowana Europejska Karta Spo³eczna. Francja, Rumunia, S³owenia i Szwecja ratyfikowa³y Kartê zrewidowan¹. Zosta³a ona ponadto
podpisana przez Albaniê, Austriê,Belgiê, Bu³gariê, Cypr, Daniê, Estoniê, Finlandiê, Grecjê, Islandiê, Litwê, Luksemburg, Mo³dawiê, Portugaliê, Ukrainê, W³ochy i Zjednoczone Królestwo. Karta zrewidowana wesz³aw ¿ycie l lipca
1999 roku.Tekst Karty zrewidowanej skupia prawa gwarantowane przez Kartê z 1961 roku wraz z pewn¹ liczb¹ poprawek, prawa gwarantowane przez Protokó³ dodatkowy z 1988 roku, a tak¿e nowe prawa.
Zmienione postanowienia przyjê³y nastêpuj¹ce brzmienie:
Artyku³ 2
Prawo do sprawiedliwych warunków pracy
Minimalna d³ugoœæ p³atnych urlopów zmienia siê z dwóch tygodni, tak jak jest to okreœlone w Karcie, do czterech
tygodni w Karcie zrewidowanej. Artyku³ 2, paragraf 4, który przewiduje, ¿e pracownicy zatrudnieni przy pracach
niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia korzystaj¹ ze skrócenia czasu pracy lub z dodatkowych p³atnych urlopów, zosta³ zmieniony w taki sposób, aby odzwierciedliæ obecne tendencje, zgodnie z którymi eliminowane jest raczej
ryzyko, na które wystawieni s¹ pracownicy.
Nowy paragraf tego artyku³u zobowi¹zuje Strony do postêpowania w taki sposób, aby pracownicy byli informowani w
sprawie zasadniczych elementów umowy o pracê lub stosunku pracy.
Inny nowy paragraf przewiduje, ¿e pracownicy wykonuj¹cy pracê nocn¹ powinni korzystaæ ze œrodków uwzglêdniaj¹cych szczególny charakter tej pracy.
Artyku³ 3
Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
Nowe postanowienia zawarte w tym artykule zobowi¹zuj¹ Strony do okreœlenia, realizacji i okresowego dokonywania
przegl¹du spójnej polityki krajowej w dziedzinie bezpieczeñstwa, zdrowia pracowników i œrodowiska pracy. Artyku³ 3,
paragraf 4 nak³ada na Strony obowi¹zek popierania stopniowego tworzenia s³u¿b medycyny pracy, którym powierza siê,
zasadniczo, zadania w zakresie prewencji i poradnictwa.
Artyku³ 7
Prawo dzieci i m³odocianych do ochrony
Minimalny wiek dopuszczenia do zatrudnienia w niektórych, okreœlonych zawodach, uwa¿anych za niebezpieczne lub
szkodliwe dla zdrowia, który nie by³ ustalony w Karcie, zosta³ okreœlony na osiemnaœcie lat.
Ograniczenie wymiaru czasu pracy dotyczy, zgodnie z Kart¹ zrewidowan¹, pracowników w wieku do osiemnastu lat. W
Karcie z 1961 roku ograniczenie to dotyczy³o pracowników w wieku do szesnastu lat.
Minimalna d³ugoœæ rocznego urlopu p³atnego pracowników maj¹cych mniej ni¿ osiemnaœcie lat zosta³a podniesiona z
trzech (Karta) do czterech tygodni (Karta zrewidowana).
245
Artyku³ 8
Prawo pracownic do ochrony macierzyñstwa
D³ugoœæ urlopu macierzyñskiego zmieniona zosta³a z dwunastu (Karta) do czternastu tygodni (Karta zrewidowana).
Artyku³ 8, paragraf 2 Karty zrewidowanej wyd³u¿a okres, w trakcie którego ciê¿arnej kobiecie nie mo¿e byæ wypowiedziany stosunek pracy. Okres ten rozpoczyna siê od chwili, kiedy pracownica powiadomi o stanie ci¹¿y swojego pracodawcê i koñczy siê wraz z up³ywem okresu urlopu macierzyñskiego.
W celu uwzglêdnienia zasady równoœci, artyku³ ten zosta³ zmieniony w taki sposób, ¿e jedynie pracownice w sytuacjach zwi¹zanych z macierzyñstwem objête s¹ obecnie szczególn¹ ochron¹, wynikaj¹c¹ z uregulowañ dotycz¹cych
pracy nocnej kobiet oraz zakazuj¹cych zatrudniania kobiet przy pracach pod ziemi¹ w kopalniach i przy wszelkich
innych pracachmaj¹cych charakter niebezpieczny lub uci¹¿liwy.
Artyku³ 10
Prawo do szkolenia zawodowego
W zwi¹zku ze zwiêkszeniem siê skali d³ugoterminowego bezrobocia, do artyku³u tego dodany zosta³ nowy paragraf 4.
Paragraf ten zmierza do zapewnienia lub popierania szczególnych dzia³añ w zakresie readaptacji lub reintegracji d³ugoterminowo bezrobotnych.
Artyku³ 12
Prawo do zabezpieczenia spo³ecznego
Zmieniony zosta³ paragraf 2 tego artyku³u. Zawiera on obecnie odniesienie do Europejskiego Kodeksu Zabezpieczenia
Spo³ecznego, nie zaœ, jak Karta, do Konwencji MOP numer 102 dotycz¹cej minimalnej normy zabezpieczenia spo³ecznego.
Artyku³ 15
Prawo osób niepe³nosprawnych do samodzielnoœci, integracji spo³ecznej i do udzia³u w ¿yciu spo³ecznym
W stosunku do artyku³u 15 Karty ochrona osób niepe³nosprawnych zosta³a rozszerzona: Karta zrewidowana nie odnosi siê
jedynie do szkolenia i readaptacji zawodowej, ale przewiduje, ponadto, prawo osób niepe³nosprawnych do indywidualnej
integracji spo³ecznej, samodzielnoœci i do udzia³u w ¿yciu wspólnoty.
Artyku³ 17
Prawo dzieci i m³odocianych do ochrony socjalnej, prawnej i ekonomicznej
Nowe sformu³owania, zawarte w artykule 17 Karty zrewidowanej, zapewniaj¹ dzieciom i m³odocianym ochronê, która
wykracza poza ramy pracy i zmierza do zapewnienia ochrony odpowiedniej w stosunku do szczególnych wymagañ,
zwi¹zanych z ich wra¿liwoœci¹. Postanowienia tego artyku³u odnosz¹ siê do wszystkich dzieci, bez wzglêdu na to czy
pochodz¹ z ma³¿eñstwa, czy te¿ s¹ to dzieci pozama³¿eñskie. Je¿eli chodzi o ochronê przewidzian¹ przez artyku³ 17
Karty (prawo matki i dziecka do ochrony spo³ecznej i ekonomicznej), jest ona w Karcie zrewidowanej przedmiotem artyku³u 16, uzupe³nionego za³¹cznikiem.
Artyku³ 19
Prawo pracowników migruj¹cych i ich rodzin do ochrony i pomocy
W za³¹czniku do paragrafu 6 artyku³u 19 zmieniona zosta³a definicja “rodziny pracownika migruj¹cego”. Obecnie nie
tylko ma³¿onka pracownika migruj¹cego objêta jest tymi postanowieniami; objêty t¹ ochron¹ jest ma³¿onek, kobieta
lub mê¿czyzna, pracownika lub pracownicy. Ponadto dzieci przyjmowane w ramach ³¹czenia rodzin, to ju¿ nie tylko
dzieci bêd¹ce na utrzymaniu i maj¹ce mniej ni¿ dwadzieœcia jeden lat; obecnie s¹ to dzieci bêd¹ce na utrzymaniu i nie
pozostaj¹ce w ma³¿eñstwie, tak d³ugo, jak d³ugo s¹ uwa¿ane za niepe³noletnie przez kraj przyjmuj¹cy. Do artyku³u 19
zosta³y te¿ dodane dwa nowe paragrafy: paragraf 11, który dotyczy popierania i u³atwiania nauczania pracowników
migruj¹cych i cz³onków ich rodzin jêzyka kraju pañstwa przyjmuj¹cego, oraz paragraf 12, który przewiduje takie same
postanowienia, je¿eli chodzi o nauczanie dzieci jêzyka ojczystego pracownika migruj¹cego.
Nowe prawa zawarte w Karcie zrewidowanej obejmuj¹:
Prawo do ochrony na wypadek zwolnienia (artyku³ 24)
Postanowienia tego artyku³u chroni¹ pracowników przed jakimkolwiek zwolnieniem stanowi¹cym nadu¿ycie - pracownicy nie mog¹ byæ zwolnieni bez uzasadnionego powodu. Uprawnienie to uzupe³nia obowi¹zek zapewnienia drogi
odwo³awczej i zasi³ków.
246
Prawo pracowników do ochrony ich nale¿noœci w przypadku niewyp³acalnoœci pracodawcy (artyku³ 25)
W rozumieniu tego artyku³u wyp³ata nale¿noœci pracowników, wynikaj¹ca z umów o pracê lub stosunków pracy, musi
byæ gwarantowana przez instytucjê gwarancyjn¹ lub w drodze jakiejkolwiek innej skutecznej formy ochrony.
Prawo do poszanowania godnoœci w pracy (artyku³ 26)
Zrewidowana Europejska Karta Spo³eczna przewiduje, ¿e powinny byæ podejmowane dzia³ania na rzecz uwra¿liwienia, informowania i zapobiegania, w celu zapewnienia ochrony pracowników w razie przypadków molestowania seksualnego lub innych dzia³añ skierowanych przeciwko nim.
Prawo pracowników maj¹cych obowi¹zki rodzinne do równoœci szans oraz do równego traktowania (artyku³
27)
Przedmiotem tego artyku³u Karty zrewidowanej jest d¹¿enie do zapewnienia, by obowi¹zki rodzinne nie zmniejszy³y
szans zawodowych pracowników. W tym celu Karta wymaga, by przyjête zosta³y szczegó³owe postanowienia, zw³aszcza sprzyjaj¹ce zachowaniu i powrotowi do czynnego ¿ycia zawodowego po okresie nieobecnoœci, jak te¿ postanowienia w zakresie s³u¿b opieki nad dzieæmi i urlopu rodzicielskiego.
Prawo przedstawicieli pracowników do ochrony w przedsiêbiorstwie i udzielania im u³atwieñ (artyku³ 28)
W Zrewidowanej Europejskiej Karcie Spo³ecznej wzmocniona zosta³a wolnoœæ zwi¹zkowa: przedstawiciele pracowników s¹ szczególnie chronieni na wypadek krzywdz¹cych dzia³añ, które mog³yby byæ podejmowane z powodu ich
przynale¿noœci do zwi¹zku zawodowego; musz¹ oni, ponadto, korzystaæ z u³atwieñ umo¿liwiaj¹cych im efektywne
spe³nianie ich funkcji.
Prawo do informacji i konsultacji w toku postêpowania zwi¹zanego ze zwolnieniami zbiorowymi (artyku³ 29)
Prawo do informacji i konsultacji jest ju¿ objête postanowieniami artyku³u 21. Artyku³ ten zosta³ uzupe³niony w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Spo³ecznej poprzez artyku³ 29, który dotyczy procedury zwolnieñ zbiorowych.
Prawo do ochrony przed ubóstwem i marginalizacj¹ spo³eczn¹ (artyku³ 30)
Zjawisko wielkiego ubóstwa i jego niszcz¹ce skutki dla spójnoœci spo³ecznej to jedna z wielkich plag dotykaj¹cych
nasze spo³eczeñstwa. Zrewidowana Europejska Karta Spo³eczna stara siê zmierzyæ z t¹ sytuacj¹, poprzez ustanowienie
obowi¹zku prowadzenia globalnej i skoordynowanej polityki walki z marginalizacj¹ spo³eczn¹, ci¹¿¹cego na Uk³adaj¹cych siê Stronach.
Prawo do mieszkania (artyku³ 31)
Prawo do mieszkania stanowi kontynuacjê postanowieñ dotycz¹cych walki z ubóstwem i marginalizacj¹ spo³eczn¹,
których dotyczy artyku³ 30. Artyku³ 31 przewiduje ró¿ne œrodki, które powinny byæ podejmowane, zw³aszcza w dziedzinie dostêpu do mieszkañ. Mechanizm kontroli wykonywania postanowieñ Karty zrewidowanej jest taki sam, jak w
przypadku Karty. Oznacza to, ¿e punktem wyjœcia dla procedury kontroli s¹ sprawozdania krajowe, przedstawiane
przez Uk³adaj¹ce siê Strony i, w przypadku pañstw, które ratyfikowa³y Protokó³ dodatkowy do Karty z 1995 roku lub
z³o¿y³y deklaracjê przewidzian¹ w artykule D Karty zrewidowanej, skargi zbiorowe.
247