WYROK UZASADNIENIE - Sąd Apelacyjny w Łodzi

Sygn. akt III AUa 523/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 lutego 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:
Przewodniczący: SSA Iwona Szybka
Sędziowie: SSA Anna Szczepaniak-Cicha
SSA Beata Michalska (spr.)
Protokolant: sekretarz sądowy Małgorzata Matusiak
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2016 r. w Ł.
sprawy B. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.
o emeryturę pomostową
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł.
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 3 lutego 2015 r. sygn. akt IV U 483/14
zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.
B. M. I. A. S.-C.
Sygn. akt III AUa 523/15
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z 3 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w punkcie pierwszym zmienił decyzję Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. z 9 maja 2014r. i przyznał B. K. prawo do emerytury pomostowej od 17
marca 2014r.; w punkcie drugim ustalił, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej
okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:
B. K., ur. (...), jest z zawodu pielęgniarką, w okresie od 15 lipca 1981r. do 31 sierpnia 2012r. była zatrudniona w
(...) Publicznym Zespole (...) w P., początkowo jako pielęgniarka odcinkowa na Oddziale Chorób Wewnętrznych.
Z dniem 20 września 1990r. powierzono wnioskodawczyni obowiązki dyspozytora D. Pomocy Doraźnej przy ZOZ
w P.. Składnikami wynagrodzenia było wynagrodzenie zasadnicze, 20% dodatek za pracę w godzinach nocnych,
80% dodatek za pracę w niedziele i święta, premia i dodatek stażowy. Od 1 czerwca 1992r. otrzymywała dodatek
za pracę w zespole wyjazdowym. Zgodnie z zakresem czynności na stanowisku dyżurnej pielęgniarki - dyspozytora
w D. Pomocy Doraźnej, wnioskodawczyni była bezpośrednim przełożonym dyżurujących lekarzy, pielęgniarek,
ratowników medycznych, sanitariuszy, kierowców i odpowiedzialną za właściwe zorganizowanie pracy zespołów
wyjazdowych, za ich gotowość do pracy. Przyjmowała wezwania z zewnątrz i zgłoszenia na miejscu, wypełniała
zlecenia wyjazdów, przekazywała je lekarzowi dyżurnemu zespołu wyjazdowego oraz załatwiała inne sprawy związane
z pracą i działalnością działu pomocy doraźnej, a nie ujęte w zakresie czynności, a wydanych przez kierownika
działu lub dyrekcję ZOZ. Obok obowiązków dyspozytora wykonywała także obowiązki pielęgniarki w Ambulatoryjnym
Punkcie (...) Całodobowej działającym przy (...), zakładając opatrunki na rany, asystując podczas zabiegu, wykonując
według zlecenia lekarza iniekcje podskórne, domięśniowe, dożylne. Ambulatorium (...) funkcjonowało do czasu
powstania (...) w P.. Praca pielęgniarki — dyspozytora w D. Pomocy Doraźnej odbywała się w systemie 12/24. W
(...) w P. było łącznie 5 pielęgniarek — dyspozytorek pracujących według grafiku sporządzanego przez starszego
dyspozytora koordynującego. Mogła mieć dyżur albo w (...) albo dyżur wyjazdowy specjalistyczną karetką (...). W
przypadku wyjazdu pielęgniarki — dyspozytora karetką specjalistyczną, obowiązki dyspozytora (...) pełniła druga
pielęgniarka - dyspozytor, gdyż na dyżurze musiały być zawsze 2 pielęgniarki. Dodatek wyjazdowy był liczony wg.
ilości wyjazdów. Obowiązki pielęgniarki - dyspozytora w (...) wykonywała także A. S. (1) i A. W.. Od 10 kwietnia 1996r.
wnioskodawczyni dodatkowo pełniła funkcję zakładowego społecznego inspektora pracy.
Jak ustalił Sąd Okręgowy, w 2007r. Dział Pomocy Doraźnej przekształcono w (...). Pielęgniarka - dyspozytor (...) w
ramach obowiązków wykonywała nadal prace w zespołach wyjazdowych i pracowała w systemie 12/24h. Warunkiem
zatrudnienia w systemie ratownictwa medycznego było podnoszenie kwalifikacji zawodowych, tj. ukończenie kursu
ratownictwa medycznego, kursu pielęgniarki anestezjologicznej albo chirurgicznej. W okresie od 6 do 7 maja 2002r.
wnioskodawczyni i A. S. (2) były słuchaczkami kursu z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Od 1 maja 2007r. powierzono wnioskodawczyni stanowisko starszej pielęgniarki- dyspozytor w (...) z 20% dodatkiem
za pracę w D. Pomocy Doraźnej. W skład zespołu wyjazdowego zarówno w (...) i w (...) wchodzili: lekarz, pielęgniarka
i sanitariusz. Na podstawie aneksu do umowy o pracę z dniem 1 października 2008r. wnioskodawczyni powierzono
pracę na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora w (...) w P. z 20% dodatkiem za pracę w zespole wyjazdowym.
W skład zespołu wyjazdowego (...) wchodził lekarz, ratownik i pielęgniarka.
W ramach podnoszenia kwalifikacji z zakresu ratownictwa medycznego wnioskodawczyni oraz A. S. (2) uczęszczały na
kurs kwalifikacyjny z zakresu anestezjologii i intensywnej opieki, zorganizowany przez SP Oświata w C., zakończony
egzaminem w dniu 9 maja 2008r., do którego przystąpiła A. S. (2), otrzymując certyfikat. Wnioskodawczyni do
egzaminu nie przystąpiła i certyfikatu nie otrzymała. Jak ustalił Sąd Okręgowy, brak certyfikatu nie był przeszkodą
w dalszym zatrudnieniu wnioskodawczyni jako starszej pielęgniarki - dyspozytora (...) z uwagi na jej doświadczenie
zawodowe i ukończone inne szkolenia.
W dniu 17 marca 2014r. pracodawca wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy w szczególnym
charakterze za okresy zatrudnienia na stanowisku starszej pielęgniarki, pielęgniarki zespołu wyjazdowego (...) w
(...) w okresie od 20 września 1990 do 31 sierpnia 2008r. (wykaz A pkt 4, poz. 3 wykazu stanowiącego załącznik
do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych
warunkach ) oraz od 1 stycznia 2009 do 31 sierpnia 2012 (załącznik 2 poz. 18 wykazu prac o szczególnym charakterze
stanowiącego załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych). Następnie w dniu 30 kwietnia 2014r. pracodawca
wystawił kolejne, poprawione świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wskazując w nim, że
po 2008r. wnioskodawczyni nie wykonywała prac w szczególnym charakterze. Powodem zmiany treści świadectwa
pracy był brak stanowiska ubezpieczonej w wykazie składek na fundusz emerytur pomostowych, jak też nieujęcie w
załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych stanowiska pielęgniarki – dyspozytora.
Organ rentowy uznał za udowodnione ogólnie 33 lata, 6 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych.
Do stażu szczególnego uwzględniono na podstawie poprawionego świadectwa wykonywania prac w szczególnych
warunkach 17 lat, 10 miesięcy i 15 dni, tj. okres od 20 września 1990r. do 31 grudnia 2008r.
Jak ustalił Sąd Okręgowy, współpracownica A. S. (1) nabyła prawo do emerytury pomostowej w 2013r.
Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzone dowody potwierdzają, iż od 1 października 2007r. do 31 grudnia 2012r.
wnioskodawczyni pracowała na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytor w zespołach wyjazdowych (...) w P..
Specyfika tej pracy była obciążająca w sposób szczególny stan psychofizyczny, stąd pielęgniarka - dyspozytorka mogła
ją wykonywać dyżurując naprzemiennie raz jako dyspozytor, a raz jako pielęgniarka w zespołach wyjazdowych .
Świadectwo pracy z 30 kwietnia 2014 r. nie odzwierciedla faktycznego przebiegu i charakterystyki pracy
wnioskodawczyni wykonywanej po 31 grudnia 2008r. Niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku przekazania ZUS
danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie przeszkodziło Zakładowi w przyznaniu
prawa do emerytury pomostowej A. S. (1), która zajmowała tożsame jak odwołująca stanowisko starszej pielęgniarki
- dyspozytorki w (...) w P. w zbliżonym okresie czasu.
W uzasadnieniu stanu prawnego powołano art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (j.t.:Dz.U.
z 2015r., poz.965 ze zm. ), w myśl którego prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5 - 12, przysługuje
pracownikowi, który: urodził się po 31 grudnia 1948r., ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet, ma okres składkowy
i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 - 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
wynoszący co najmniej 20 lat dla , przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub
prace w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy. Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy,
prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności
psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu,
w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia
sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa
załącznik nr 2 do ustawy. W załączniku nr 2 wymienia się prace członków zespołów ratownictwa medycznego.
W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni spełniła przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej,
bowiem przed 1 stycznia 1999r. wykonywała pracę w szczególnym warunkach w rozumieniu art. 32 ust.2 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8,
poz. 43 ze zm.), wymienioną w załączniku do tegoż rozporządzenia wykaz A Dział XII punkt 4 - prace w zespołach
pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego, a po 31 grudnia 2008r. wykonywała pracę w rozumieniu art. 3 ust. 3
ustawy o emeryturach pomostowych, określoną w załączniku nr 2 pod poz. 18 - prace członków zespołów ratownictwa
medycznego. Legitymuje się wymaganym 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym
charakterze, ma wymagany staż ogólny, rozwiązała stosunek pracy, urodziła się po 31 grudnia 1948r.
Z przytoczonych wyżej powodów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
W apelacji organ rentowy zaskarżył wskazany wyżej wyrok w całości, zarzucając:
- naruszenie prawa materialnego tj. art. 3, art. 4, art. 35 ust. 1 i 2, art. 38 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych
poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;
- naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na bezzasadnym przyjęciu, że zebrany w sprawie materiał
dowodowy stanowi dostateczną podstawę do ustalenia, że ubezpieczona po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywała
prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach
pomostowych i tym samym spełnia warunki niezbędne do przyznania prawa do emerytury pomostowej.
W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że nie zaliczył jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia
od 1 stycznia 2009r. do 3l sierpnia 2012 r. ponieważ za okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach od 1 stycznia
2009 r., zgodnie z art. 38 ustawy pomostowej płatnik składek jest zobowiązany złożyć druki (...) do 31 marca danego
roku kalendarzowego za poprzedni rok. W przypadku wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej
zgłoszenie danych o pracy w warunkach szczególnych w danym roku kalendarzowym płatnik składek przekazuje do
Zakładu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku. Pracodawca w poprawionym świadectwie wykonywania pracy w
warunkach szczególnych podał, że po 2008 r. odwołująca nie wykonywała prac w szczególnym charakterze. Ponadto
apelujący podkreślił, że jak wynika z umowy o pracę oraz z zeznań świadków w spornym okresie odwołująca pracowała
jako pielęgniarka – dyspozytor, a zatem nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze członka
zespołów ratownictwa medycznego.
Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania.
Sąd Apelacyjny zważył:
Apelacja organu rentowego jest uzasadniona, a podniesione zarzuty skutkowały w rezultacie zmianą zaskarżonego
wyroku i oddaleniem odwołania.
Zgodnie z art.4 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (j.t.:Dz.U. z 2015r., poz.965 ze zm. ), prawo
do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące
warunki:
1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art.11 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze,
w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art.33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;
6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w
rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.
Ponadto w myśl art.49 ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:
1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w
rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;
2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;
3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.
W świetle wykładni językowej powołanych art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, warunkiem
skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową jest legitymowanie się określonym stażem pracy w
warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub
dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po
dniu 1 stycznia 2009 r. W przypadku, kiedy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie kontynuuje pracy
w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy
"szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia tylko
wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych (art. 3 ust. 1
ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy) w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów. Innymi
słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres
pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany. Co oznacza ,
że wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w
rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o e.p. jest warunkiem koniecznym nabycia prawa do emerytury pomostowej.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 marca 2012r., II UK 164/11, OSNP 2013/5-6/62, nie spełnia przesłanki
określonej w art. 49 pkt 3 ustawy o e.p. ubezpieczony, którego dotychczasowy okres pracy nie jest okresem pracy w
warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, warunkiem nabycia prawa do emerytury pomostowej przez
wnioskodawczynię było ustalenie, czy po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywała ona pracę w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( warunek konieczny z art.4 pkt 6 ustawy o e.p. ) albo
w dniu wejścia w życie ustawy ( 1 stycznia 2009r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres
pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( art.49 pkt 3 ustawy o
e.p. ). Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni z zawodu pielęgniarka, w okresie od 15 lipca 1981r.
do 31 sierpnia 2012r. była zatrudniona w (...) Publicznym Zespole (...) w P., początkowo jako pielęgniarka odcinkowa
na Oddziale Chorób Wewnętrznych, a od 20 września 1990r. jako dyspozytor D. Pomocy Doraźnej. Zgodnie z treścią
aktualnego świadectwa wykonywania pracy o szczególnym charakterze, wystawionego przez pracodawcę w dniu 30
kwietnia 2014r., w okresie od 20 września 1990r. do 31 grudnia 2008r. (tj. ponad 15 lat ) wnioskodawczyni stale i w
pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego, wymienioną
w wykazie A, pkt 4, poz. 3 stanowiącym załącznik do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983r.
w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.
Należy w tym miejscu przypomnieć, że postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, w związku z czym
sąd drugiej instancji musi dokonać ponownych własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa
materialnego (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07,
OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2009r., IV CSK 341/08, Sąd
drugiej instancji nie narusza art. 386 § 1 k.p.c., jeżeli zmieni zaskarżone orzeczenie i orzeknie co do istoty sprawy na
podstawie oceny, że apelacja jest zasadna. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że sąd drugiej instancji może
zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę orzeczenia sądu pierwszej instancji, ma jednak obowiązek dokonać
własnej oceny wyników postępowania dowodowego i objąć nią wszystkie przeprowadzone dowody. Również w wyroku
z 12 grudnia 2008r., II CSK 387/08 podniesiono, że Sąd drugiej instancji może wydać orzeczenie reformatoryjne
po dokonaniu własnych ustaleń na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w
postępowaniu apelacyjnym. Sąd ten ma jednak nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo
całego zebranego w sprawie materiału, oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny
zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Ponadto w wyroku z 4 czerwca 2008r.,
II PK 323/07 wskazano, że Sąd drugiej instancji może zmienić wyrok sądu pierwszoinstancyjnego mimo braku
własnych ustaleń faktycznych, odmiennych od ustaleń Sądu pierwszej instancji. Może to być następstwem odmiennej
oceny przez Sąd odwoławczy przeprowadzonych dowodów, może jednak być również konsekwencją dokonania
przez sąd drugiej instancji odmiennej oceny materialnoprawnej ustalonych faktów. Sąd drugiej instancji musi więc
samodzielnie dokonać jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem
oraz stojącymi za nim motywami; zarzuty mają charakter pomocniczy i nie ograniczają swobody sądu.
Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy poczynił zasadniczo niewadliwe ustalenia
faktyczne co do charakteru pracy wnioskodawczyni w całym okresie zatrudnienia w stacji pogotowia ratunkowego.
Następnie jednak dokonał błędnej subsumpcji prawidłowo ustalonych faktów do obowiązujących przepisów prawa
materialnego, uznając, że praca na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora mieści się w zakresie prac ujętych
pod poz. nr 18 załącznika nr 2 do ustawy o e.p. – prace członków zespołów ratownictwa medycznego.
Z niespornych ustaleń Sądu Okręgowego, opartych na treści akt osobowych ( w tym angaży) i zeznaniach
współpracowników, wynika , iż od 20 września 1990r. do 31 sierpnia 2012r. wnioskodawczyni pracowała na
stanowisku dyspozytora w ZOZ w P., początkowo w D. Pomocy Doraźnej ( (...)), przekształconym następnie w
2005r. ( a nie – w 2007r., jak ustalił Sąd pierwszej instancji, z tym że okoliczność ta jest bez znaczenia w sprawie)
w (...) ( (...)). Jak ustalił Sąd Okręgowy, do 2007r. wnioskodawczyni wykonywała pracę dyspozytora, pielęgniarki
w całodobowym ambulatorium oraz w zespołach wyjazdowych. W dniu 30 kwietnia 2005r. wnioskodawczyni
otrzymała zakres obowiązków na stanowisku dyspozytora w (...) i pielęgniarki w Ambulatoryjnym Punkcie (...)
Całodobowej. W 2007r. ambulatorium zostało zlikwidowane. Z aneksów do umowy o pracę wynika, że od 1 maja
2007r. powierzono wnioskodawczyni stanowisko starszej pielęgniarki - dyspozytora w (...) z 20% dodatkiem za pracę
w zespole pomocy doraźnej, a z dniem 1 października 2008r. - z 20% dodatkiem za pracę w zespole wyjazdowym.
Wg niespornych ustaleń Sądu Okręgowego, zgodnie z zakresem czynności na stanowisku dyżurnej pielęgniarki
– dyspozytora, do głównych obowiązków wnioskodawczyni na tym stanowisku należało właściwe zorganizowanie
pracy zespołów wyjazdowych. Odpowiadała za ich gotowość do wyjazdu, przyjmowała wezwania, wypełniała zlecenia
wyjazdów, przekazywała je lekarzowi dyżurnemu zespołu wyjazdowego oraz załatwiała inne sprawy związane z pracą
i działalnością działu pomocy doraźnej. Ponadto wykonywała też pracę pielęgniarki w zespołach wyjazdowych. Wg
ustaleń Sądu Okręgowego , wnioskodawczyni „naprzemiennie”, w zależności od ustalonego grafiku, wykonywała
obowiązki dyspozytora albo pielęgniarki w zespołach wyjazdowych w systemie pracy 12 godzin na 24. Te ustalenia
są prawidłowe, aczkolwiek wymagają doprecyzowania . Ze zgodnych zeznań świadków : A. S. (1) i A. W. oraz
przesłuchania wnioskodawczyni wynika , że pielęgniarki-dyspozytorki otrzymywały stały dodatek dla dyspozytorki
za pracę „przy biurku” w wysokości 20% oraz 30% dla pielęgniarki za wyjazdy w zespole wyjazdowym. Świadek A.
W. nie potrafiła udzielić odpowiedzi na pytanie, ile razy w miesiącu dyspozytorka miała dyżur wyjazdowy. Natomiast
wnioskodawczyni podała, że mogło być około 5-6 takich dyżurów w miesiącu. Jak wynika przy tym z akt osobowych
wnioskodawczyni, do wynagrodzenia przysługiwał jej stały dodatek w wysokości 20% uposażenia zasadniczego, a 30%
dodatek otrzymała za okres pracy w zespole wyjazdowym (...) od 17 do 26 marca 2006r. ( pismo SP ZOZ na k.39 akt
osobowych).
Ponadto należy też doprecyzować ustalenia Sądu Okręgowego co do zajmowanych stanowisk przez świadków A.
W. i A. S. (1). Jak wynika z dokumentów zawartych w ich aktach osobowych ( załączonych do niniejszej sprawy) ,
formalnie miały inny zakres obowiązków niż wnioskodawczyni . W dokumentacji pracowniczej znajdują się pisma
każdej z ww. pracownic do dyrekcji SP ZOZ w P. z grudnia 2008r. z prośbą o możliwość pracy w zespole wyjazdowym
(...) z powodu ukończenia kursu kwalifikacyjnego anestezjologii i intensywnej opieki medycznej, który „umożliwia
wykonywanie pracy w zespole wyjazdowym” oraz aneksy do umów o pracę , w których w stosunku do A. W.
wskazano stanowisko: pielęgniarka koordynująca – starszy dyspozytor - pielęgniarka zespołu wyjazdowego , a w
przypadku A. S. (1) – starsza pielęgniarka - dyspozytor - pielęgniarka zespołu wyjazdowego . Natomiast w aktach
osobowych wnioskodawczyni znajduje się pismo pracodawcy z 21 października 2008r. informujące o tym , że w
przypadku niezłożenia w terminie 7 dni dokumentacji potwierdzającej kwalifikacje uprawniające do pracy w (...) na
stanowisku dyspozytora, wnioskodawczyni zostanie przeniesiona na inne stanowisko pracy. Po tej dacie załączono
do akt potwierdzenie uczestnictwa wnioskodawczyni w szkoleniu dla dyspozytorów medycznych z 28 października
2008r. oraz w dniu 18 grudnia 2008r. podpisano z wymienioną aneks do umowy o pracę , ale na stanowisku wyłącznie:
starsza pielęgniarka - dyspozytor . Z niespornych ustaleń Sądu Okręgowego wynika przy tym , że wnioskodawczyni nie
uzyskała w 2008r. kwalifikacji formalnych do pracy na stanowisku pielęgniarki zespołu wyjazdowego, a okoliczność ta
znajduje pełne potwierdzenie w aktach osobowych . W konsekwencji tych dodatkowych ustaleń, wynikających wprost
z załączonych akt osobowych dwóch świadków trzeba mieć na uwadze, że od 1 października 2008r. co najmniej z
formalnego punktu widzenia charakter zatrudnienia i zajmowane przez wnioskodawczynię stanowisko różniło się
od tego , jakie zajmowała w szczególności A. S. (1) ( która nabyła prawo do emerytury pomostowej). Stąd ustalenie
Sądu Okręgowego , że wnioskodawczyni i A. S. (1) pracowały na tożsamych stanowiskach, jeżeli chodzi o okres od
1 października 2008r. pozostaje w sprzeczności z załączoną do sprawy dokumentacją pracowniczą , ponieważ A.
S. (1) pracowała na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora - pielęgniarki zespołu wyjazdowego. Natomiast
wnioskodawczyni zajmowała stanowisko starszej pielęgniarki – dyspozytora. Jednocześnie Sąd Okręgowy niespornie
ustalił w oparciu o zeznania A. K., że wnioskodawczyni nie była ujęta w wykazie pracowników, od których pracodawca
zgodnie z art.35 i art.38 ustawy o e.p. odprowadzał składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, ponieważ w wykazie
prac o szczególnym charakterze nie było ujęte zajmowane przez nią stanowisko, tylko stanowisko „pielęgniarka
zespołu wyjazdowego”. W rezultacie , wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, okoliczność , że A. S. (1) nabyła prawo
do emerytury pomostowej , nie może być istotnym argumentem w niniejszej sprawie, ponieważ status pracowniczy
jej i wnioskodawczyni nie był tożsamy .
W ocenie Sądu Okręgowego, ze względu na specyfikę pracy na stanowisku dyspozytora – pielęgniarki, obciążającej
w sposób szczególny stan psychofizyczny pracownika, należy ją zaliczyć do pracy w szczególnym charakterze , o
jakiej mowa w załączniku nr 2 poz.18 do ustawy o e.p. Tej materialnoprawnej oceny zasadniczo niespornego stanu
faktycznego ( po jego uściśleniu) nie sposób podzielić . Zgodnie z art.3 ust. 3 ustawy o e.p., prace o szczególnym
charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których
możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub
życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności
psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr
2 do ustawy. Przy czym w myśl ust.5, za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się
pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których
mowa w ust. 3. Jednocześnie zgodnie z powołanym załącznikiem nr 2 pod poz.18 do prac o szczególnym charakterze
zaliczono „prace członków zespołów ratownictwa medycznego”. W cytowanym wyżej wyroku z 13 marca 2012r.
Sąd Najwyższy podkreślił, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o e.p. jest zamknięty i nie podlega
uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą
posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. W rezultacie trzeba
odpowiedzieć na pytanie , czy wnioskodawczyni, zatrudniona na stanowisku starszej pielęgniarki-dyspozytora w stacji
ratownictwa medycznego , wykonująca w pierwszej kolejności obowiązki dyspozytora , a także dodatkowo – około
5-6 razy w miesiącu pracę na stanowisku pielęgniarki w zespole wyjazdowym, wykonywała pracę wymienioną w
punkcie nr 18 załącznika nr 2 do ustawy o e.p. Aby to rozstrzygnąć , należy odwołać się do ustawy z 8 września
2006r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( j.t.: Dz.U. z 2013r., poz.757 ze zm.), która wprost definiuje pojęcie
„członków zespołu ratownictwa medycznego”. Mając na uwadze , że jedną z podstawowych właściwości systemu
prawa jest jego jedność materialna i formalna ( logiczna ), wyrażająca się m.in. w tym , że system ten tworzy
spójną całość w sensie różnego rodzaju zależności treściowej między normami ( jedność materialna, rzeczowa),
należy uznać, że prawodawca konstruując w ustawie z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych pojęcie:
„prace członków zespołów ratownictwa medycznego”, wprost odniósł je do definicji tego pojęcia z obowiązującej
od 1 stycznia 2007r. ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( (...)) . Zgodnie przy tym z art.3 pkt
10 ustawy o (...) zespół ratownictwa medycznego to jednostka systemu, o której mowa w art.32 ust.1 pkt 2,
podejmująca medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych, spełniająca wymagania określone w
ustawie . W rozdziale 4 ustawy zatytułowanym „Jednostki systemu” w art.36 ust.1 pkt1-2 wskazano, że zespoły
ratownictwa medycznego dzielą się na: zespoły specjalistyczne, w skład których wchodzą co najmniej trzy osoby
uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu
lub ratownik medyczny i zespoły podstawowe, w skład których wchodzą co najmniej dwie osoby uprawnione do
wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny. W skład
zespołu wchodzi też kierowca, gdy żaden z członków zespołu ratownictwa medycznego nie spełnia wymogów z art.106
ust.1 ustawy o kierujących pojazdami ( Dz.U. z 2011r., Nr 30, poz.151 ze zm.). Przy czym pielęgniarka systemu to
w myśl art.3 pkt 6 ustawy o (...), to pielęgniarka posiadająca tytuł specjalisty lub specjalizująca się w dziedzinie
pielęgniarstwa ratunkowego , anestezjologii i intensywnej opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii, a także pielęgniarka
posiadająca ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego, anestezjologii i intensywnej
opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii oraz posiadającą co najmniej 3-letni staż pracy w oddziałach tych specjalności,
oddziałach pomocy doraźnej, izbie przyjęć lub pogotowiu ratunkowym . W ustawie o (...) uwzględniono też stanowisko
dyspozytora medycznego, które ujęte jest odrębnie w rozdziale 3 dotyczącym „Planowania i organizacji systemu”. W
art.26 ust.2 wskazano warunki kwalifikacyjne na tym stanowisku, a w art. 27 ust.1 – zadania dyspozytora. Zgodnie
z powołanym przepisem, do zadań dyspozytorów medycznych należy w szczególności: przyjmowanie zawiadomień
o zdarzeniach, ustalanie priorytetów i niezwłoczne dysponowanie zespołów ratownictwa medycznego na miejsce
zdarzenia , przekazywanie niezbędnych informacji osobom udzielającym pierwszej pomocy, przekazywanie osobie
kierującej akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych niezbędnych informacji ułatwiających prowadzenie
medycznych czynności ratunkowych na miejscu zdarzenia. Te zadania są przy tym zgodne z ustalonym przez
Sąd Okręgowy zakresem czynności wnioskodawczyni na zajmowanym stanowisku dyspozytora. Zgodnie z treścią
przepisów powołanej ustawy o (...), dyspozytor medyczny nie jest członkiem zespołu ratownictwa medycznego. Jeśli
tak, to przy niekwestionowanym ustaleniu Sądu Okręgowego , że wnioskodawczyni w spornym okresie wykonywała
„naprzemiennie” pracę dyspozytora medycznego oraz pielęgniarki w zespole wyjazdowym ( przy czym z zeznań samej
ubezpieczonej wynika , że w przeważającej części były to obowiązki dyspozytora ) , nie ma podstaw faktycznych
i prawnych do uznania , że w jakimkolwiek okresie pracy w SP ZOZ w P. wnioskodawczyni stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy wykonywała pracę członka zespołu ratownictwa medycznego. Nie wyklucza to natomiast
ustalenia , że praca ta mogła być zakwalifikowana jako praca o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32
ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (j.t.: Dz.U. z 2015r., poz.748 ze zm.) i rozporządzenia
Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie ze stanowiącym załącznik do tegoż
rozporządzenia wykazem A, działem XII, punktem 4 – do takich prac zaliczono „prace w zespołach pomocy doraźnej
pogotowia ratunkowego”. Należy przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z przepisami resortowymi (załącznik do
zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 13 lutego 1989r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej ( Dz.Urz. MZiOS.
1989.2.5.) , które doprecyzowują ww. wykaz , do prac o szczególnym charakterze zalicza się stanowisko pielęgniarki w
zespole pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego zarówno w zespołach wyjazdowych, jak i ambulatoriach pogotowia.
Obecnie obowiązująca ustawa o emeryturach pomostowych zawężyła te stanowiska tylko do pracy członków zespołów
wyjazdowych podejmujących medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych. Poza sporem jest, w
świetle ustaleń Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni takiej pracy w żadnym okresie nie wykonywała stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy, jak wymaga cyt. art. 3 ust.5 ustawy o e.p. Ponieważ nie ma podstaw faktycznych i prawnych
do zakwalifikowania pracy na stanowisku pielęgniarki - dyspozytora do prac wymienionych w załączniku nr 2 pod
poz.18. , to oznacza , że po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym
charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( warunek konieczny z art.4 pkt 6 ustawy o e.p. ), jak też w dniu wejścia
w życie ustawy ( 1 stycznia 2009r. ) nie miała wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( art. 49 pkt 3 ustawy o e.p. ). W rezultacie wnioskodawczyni
nie spełnia jednego z koniecznych warunków stażowych do nabycia prawa do emerytury pomostowej. Rację ma zatem
apelujący, że doszło do naruszenia prawa materialnego art. 3, art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych przez
ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Naruszenie art. 35 ust. 1 i 2, art. 38 ustawy o e.p., które nakazują
zgłoszenie danych pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o
których mowa w art.3 ust.1 i 3 i opłacenie z tego tytułu składek na (...), przez ich pominięcie , ma w tej sytuacji
znaczenie drugorzędne. Niedokonanie przez pracodawcę zgłoszenia wnioskodawczyni do ZUS we wskazanym trybie
dodatkowo tylko potwierdza brak przesłanek do nabycia przez nią prawa do emerytury pomostowej.
Z tych względów na podstawie art.386§ 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić odwołanie przy
uwzględnieniu art.47714§1 k.p.c.
Przewodniczący: Sędziowie: