PROGRAM PROFILAKTYKI Centrum Kształcenia Zawodowego i

`
PROGRAM PROFILAKTYKI
Centrum Kształcenia Zawodowego
i Ustawicznego
w Nysie
Opracowanie:
mgr Anna Jachim
mgr Joanna Tomasiak
mgr Izabela Jastrzębska
I.
Wstęp
1.
Program profilaktyki Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w
Nysie jest wynikiem diagnozy, w której uwzględniono potrzeby rozwojowe
uczniów, potrzeby wynikające ze specyfiki środowiska szkoły oraz szeroko
pojęty kontekst przemian społeczno-ekonomicznych w kraju.
2.
Profilaktyka rozumiana jest tu jako złożony proces wspierania
zintegrowanych, wielopłaszczyznowych działań wychowawczych
zmierzających do wypracowania racjonalnego poczucia własnej wartości oraz
przeciwdziałania i eliminacji destrukcyjnych czynników zakłócających proces
wychowania.
3.
W działaniach tych skupiamy się na profilaktyce 1° i 2°
a.
pierwszego stopnia - to działania skierowane do:

całej społeczności uczniowskiej mające na celu zapobieganie
pojawianiu się problemów związanych z zachowaniami
destrukcyjnymi

do nauczycieli i pracowników szkoły

do rodziców uczniów
Realizują je wszyscy nauczyciele, pracownicy szkoły i rodzice.
b.
drugiego stopnia - to działania specjalistycznie zindywidualizowane
skierowane do uczniów o najwyższym stopniu ryzyka
dysfunkcjonalności, pomagające im w jego redukcji.
Tę formę profilaktyki realizują pedagog szkolny ,wychowawcy ,
nauczyciele i specjaliści współpracujący ze szkołą.
4.
Działania pierwszego stopnia prowadzone są na kilku poziomach:
a.
Informacyjnym. Nie są to działania główne w zakresie profilaktyki w
szkole, są tylko pomocne w profilaktyce, same nie prowadzą bowiem
do redukcji zachowań.
b.
Edukacji psychologicznej i społecznej. To działania, które dostarczają
wiedzy i umiejętności przydatnych, korzystnych lub wręcz
niezbędnych do tego, by uczniowie byli w stanie sami lepiej radzić
sobie z zagrożeniami, np. uzależnieniem, stresem itp. Są bardzo
wiarygodne i efektywne i ze wszystkich najskuteczniejsze w
zapobieganiu uzależnieniom.
2
c.
Działalności alternatywnej. Działania te mają zaspokoić potrzeby
młodych ludzi, np. bycie zadowolonym, odprężonym, potrzeby
zabawy, kontaktu z innymi.
5.
Program profilaktyki jest powiązany z programem wychowawczym,
szkolnym zestawem programów nauczania, harmonizuje w szczególności z:
6.
a.
godzinami do dyspozycji wychowawcy
b.
przedmiotami nauczania
c.
godzinami do dyspozycji dyrektora szkoły
d.
programami nauczania
e.
ścieżkami edukacyjnymi
f.
zajęciami pozalekcyjnymi
Program ma charakter środowiskowy, bo objęto nim wszystkie osoby tworzące
środowisko szkolne
7.
a.
uczniów
b.
nauczycieli i pracowników administracji i obsługi
c.
Rodziców
Zadanie realizacji programu, po zaopiniowaniu przez Radę Pedagogiczną,
Radę Rodziców i Samorząd szkolny spoczywa na wszystkich wychowawcach,
nauczycielach i pracownikach administracji i obsługi szkoły, przy współpracy
ze specjalistami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej i instytucji
działających na rzecz dzieci i rodziny wraz z ekspertami spośród rodziców.
8.
Program profilaktyki oparto o:
a.
przepisy prawne dotyczące wychowania i profilaktyki
b.
narodowe programy, np. Ochrony Zdrowia, Profilaktyki i
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Przeciwdziałania
Narkomanii itp.
c.
Statut Szkoły, Program Wychowawczy Szkoły
d.
Wewnątrzszkolny System Oceniania
3
9.
Profilaktyka w CKZiU w Nysie ma charakter :
a.
Działań zintegrowanych ze szkolnym zestawem programów nauczania,
wykorzystuje te programy do promowania i rozwoju psychologicznego
i społecznego jednostki
b.
samodzielnych programów profilaktycznych skoncentrowanych wokół
specyficznych celów i zadań, niezależnie od realizowanych programów
nauczania, np. zajęć integracyjnych w klasach pierwszych
c.
działań incydentalnych, które są formą odpowiedzi na konkretne
zdarzenia zaistniałe w szkole lub w środowisku
10.
W ramach programu profilaktyki w CKZiU w Nysie podejmuje się działania w
zakresie:
11.
a.
stałego rozpoznawania i diagnozowania zagrożeń
b.
zapewnienia warunków systematycznego realizowania programu
c.
współpracy z rodzicami
Finansowaniem działań profilaktycznych (pozyskiwaniem pieniędzy) zajmują
się wszyscy pracownicy placówki a ich działania koordynuje dyrektor szkoły.
12.
Program profilaktyki podlega ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej. Wyniki jej
podaje się do wiadomości rady pedagogicznej, rodziców i uczniów.
II.
Podstawa prawna
1.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej uchwalona przez Zgromadzenie
Narodowe 2 kwietnia 1997 r.
2.
Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r., ratyfikowana przez Polskę 30
kwietnia 1991 r.
3.
Program Polityki Prorodzinnej Państwa przygotowany przez Międzyresortowy
Zespół ds. Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa powołany przez
Prezesa Rady Ministrów i przyjęty w dniu 17 listopada 1998 r. przez Komitet
Społeczny Rady Ministrów.
4.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, zwana "ustawą o
systemie oświaty" (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329; zm.: z 1996 r. Nr 106,
poz. 496; z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943; z 1998 r. Nr 117, poz.
759 i Nr 162, poz. 1126; z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 299 i Nr 48,
poz. 550)
5.
Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, zwana "ustawą o
pomocy społecznej" (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414; zm.: z 1998 r. Nr 106,
4
poz. 668, Nr 117, poz. 756, Nr 162, poz. 1118 i 1126; z 1999 r. Nr 20, poz.
170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001; z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i Nr 19, poz.
238. )
6.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zwana "ustawą o wychowaniu w trzeźwości"
(Dz. U. Nr 35, poz. 230; zm.: z 1984 r. Nr 34, poz. 184; z 1987 r. Nr 33, poz.
180; z 1989 r. Nr 35, poz. 192; z 1990 r. Nr 34, poz. 198 i Nr 73, poz. 431; z
1991 r. Nr 73, poz. 321 i Nr 94, poz. 419; z 1993 r. Nr 40, poz. 184; z 1996 r.
Nr 127, poz. 593; z 1997 r. Nr 88, poz. 554, Nr 113, poz. 732 i Nr 121, poz.
770; z 1998r. Nr 106, poz. 668; z 2000 r. Nr 12, poz. 136)
7.
Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, zwana
"ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii" (Dz. U. Nr 75, poz. 468; zm.: z 1997
r. Nr 88, poz. 554; z 1998 r. Nr 106, poz. 668; z 2000 r. Nr 20, poz. 256.)
8.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, zwana
"ustawą o ochronie zdrowia psychicznego" (DZ. U. Nr 111 poz. 535; zm.: z
1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 113, poz. 731; z 1998 r. Nr 106, poz. 668; z 1999
r. Nr 11, poz. 95.)
9.
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami
używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, zwana "ustawą o ochronie zdrowia
przed następstwami używania tytoniu" (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55; zm.
1997 r. Nr 88, poz. 554 i 121, poz. 770; z 1999 r. Nr 96, poz. 1107.)
10.
Statut Zespołu Szkół Mechanicznych w Nysie nadany przez Radę Powiatu w
Nysie .
III.
11.
Wewnątrzszkolny System Oceniania zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną
12.
Program Wychowawczy zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną .
Cele programu
1.
Stworzenie jednolitego i kompleksowego oddziaływania profilaktycznego na
młodzież ( nauczyciele - rodzice ,pracownicy administracji i obsługi szkoły pracownicy instytucji działających na rzecz młodzieży)
2.
Wspieranie wychowania i nauczania wszędzie tam, gdzie pojawia się
zagrożenie dla rozwoju uczniów
5
3.
Koncentrowanie się na tworzeniu warunków, w których młodzież ma dostęp
do przyjaznych i bezpiecznych grup rówieśniczych,
4.
Wspieranie rodziców w ich funkcjach wychowawczych i edukacyjnych
poprzez różne formy doskonalenia umiejętności rodziców w pracy
profilaktycznej i wychowawczej
5.
Uświadamianie wśród uczniów, rodziców i wychowawców i nauczycieli
konieczności działań profilaktycznych, ich wpływu na przyszłe decyzje i życie
młodych ludzi
IV.
Potrzeby rozwojowe uczniów i potrzeby środowiska
Problemy młodzieży i środowiska
Problemy okresu dojrzewania
biologiczne, np. zmiany w wyglądzie
społeczne, np. kłopoty w
nawiązywaniu kontaktów
psychiczne, np. "huśtawka uczuć"
prawne, np. brak odpowiedzialności za
swoje postępowanie
o
o
o
potrzeba rzetelnej informacji na temat
dojrzewania
Problemy zdrowotne
niewłaściwe odżywianie
choroby np. bulimia, anoreksja,
otyłość
o
potrzeba rzetelnej wiedzy o
zagrożeniach i eliminowanie mitów
związanych z uzależnieniem
Problemy związane z kryzysem autorytetu
dorosłych

nieporozumienia w domu

kłopoty w szkole

kwestionowanie wartości dorosłych
o
potrzeba konstruktywnych wzorców w
rodzinie, szkole, w mediach
potrzeba autonomii i samodzielności
potrzeba sukcesu
potrzeba czytelnych i klarownych
wymagań i oczekiwań rodziców, nauczycieli
Problemy związane z wysokim poziomem
neurotyzmu

skłonność do przeżywania stanów
lękowych

niska odporność na stresy

problemy adaptacyjne w nowym
środowisku
o
1.




2.


3.
4.
Potrzeby wynikające z problemów
5.


osoby
o
o
o
o
o
o
o
o
Problemy natury psychicznej
mankamenty komunikowania się
nieumiejętność nawiązywania
kontaktów
6
potrzeba samoakceptacji
potrzeba pozytywnego obrazu własnej
potrzeba satysfakcji, miłości oraz
radości w życiu
potrzeba radzenia sobie w trudnych,
stresowych sytuacjach
potrzeba akceptacji
potrzeba kontaktu z rówieśnikami
potrzeba akceptacji
potrzeba poczucia bezpieczeństwa i
własnej wartości



6.
kłopoty w kontaktach z rówieśnikami
niezaspokojona potrzeba akceptacji,
poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości
oraz sensu życia
potrzeba autonomii
o
Problemy związane z zagrożeniami XXI
o
o
o
wieku





7.






narkomania, alkoholizm, nikotynizm,
lekomania
uzależnienia, gier komputerowych i
internetu
wczesna inicjacja seksualna
nerwice, choroby psychiczne
alergie
Problemy tkwiące w środowisku
adaptacyjno-integracyjne w nowym
środowisku szkolnym
kłopoty w kontaktach z rówieśnikami
problemy w nauce,
wagary
niedostatek ekonomiczny
patologia rodziny, uzależnienia
V.
o
o
o
o
o
o
o
o
potrzeba celów życiowych i sensu życia
potrzeba szczęścia, zadowolenia
potrzeba zabawy i odpoczynku
potrzeba rzetelnej wiedzy o
zagrożeniach
potrzeba akceptacji w grupie
rówieśniczej
potrzeba asertywnych zachowań
potrzeba miłości i akceptacji
potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji,
kontaktów z rówieśnikami
potrzeba sukcesów
potrzeba miłości rodzicielskiej
potrzeba bezpieczeństwa
potrzeba satysfakcji i zadowolenia z
życia
Profilaktyka pierwszego stopnia
To działania skierowane do całej społeczności :
A.
uczniowskiej
B.
nauczycieli
C.
rodziców
Działania te mają na celu ;
a. zapobieganie pojawianiu się problemów związanych z zachowaniami
dysfunkcyjnymi
b. eliminowanie symptomów niedostosowania społecznego
c. zintegrowanie działalności korekcyjno dydaktycznej, wychowawczej i
opiekuńczej
d. przygotowanie do samodzielnego życia i pracy zawodowej
7
Obejmują następujące modele działań:
1.informacyjny
2.edukacji psychologicznej i uczenia umiejętności społecznych
3.działań alternatywnych
Działania skierowane do młodzieży
1.
Model informacyjny ("nauka faktów")

ułatwia uczniom wejście w społeczność szkolną poprzez
znajomość regulaminów

dostarcza rzetelnej wiedzy o skutkach uzależnień, wyjaśnia
mechanizm uzależnienia

zmniejsza stres związany z nauką szkolną, nowym zespołem
klasowym

umożliwia przejście od roli pozytywnego odbiorcy do
aktywnego uczestnika warsztatów

często ma postać wykładu, pogadanki ilustrowanej materiałami
i środkami audiowizualnymi

realizowany jest przez wychowawców , nauczycieli,
zaproszonych ekspertów, w tym rodziców, a także przez
rówieśników - liderów
ZADANIA
FORMY REALIZACJI
OSOBY
ODPOWIEDZIALNE
1.
Zapoznanie z:
obowiązującymi
regulaminami
2.
3.
Zapoznanie uczniów na godzinach Wychowawcy
wychowawczych ze Statutem,
WSO, Programem
Wychowawczym i Planem
Profilaktyki w każdym roku.
Spotkania z pedagogiem szkolnym
na temat pracy szkoły i pedagoga w Pedagog szkolny
klasach pierwszych..
Informowanie o regulaminach
pracowni, sali gimnastycznej i
Nauczyciele
siłowni na lekcjach
przedmiotu
8
organizacyjnych
1.
prawami ucznia i
człowieka
2.
Godziny wychowawcze oraz
rozmowy z pedagogiem szkolnym
dotyczące praw i obowiązków
uczniów.
Gazetki ścienne dotyczące tej
problematyki
Wychowawcy,
Pedagog
Zespoły klasowe pod
kierunkiem
wychowawcy
1.
zasadami uczenia się
2.
Lekcja wychowawcza „Jak
Wychowawcy
efektywnie się uczyć?- wskazanie
sposobów efektywnego uczenia
się, nowoczesnych technik
przyswajania wiedzy i ich źródeł
itp.
Sukcesy absolwentów jako dobre wychowawcy
źródło motywowania uczniów do
uczenia się-lekcja wychowawcza,
gazetka ścienna, strona internetowa
szkoły.
trudnościami okresu
dojrzewania
1.
biologicznymi
2.
społecznymi
3.
psychicznymi
Spotkania z lekarzami, pielęgniarką
szkolną.
Godziny wychowawcze dotyczące
okresu dojrzewania.
Spotkania z rodzicami - ekspertami
w tej dziedzinie.
pielęgniarka, pedagog,
wychowawcy
wychowawcy,
nauczyciel wdż
pedagog
1.
zagrożeniami XXI
wieku ;
2.
uzależnienia
3.
nerwice, stresy
choroby
cywilizacyjne
4.
5.
Godziny wychowawcze na temat
przyczyn uzależnień i ich skutków.
Uświadomienie zagrożenia
wynikającego z nadmiernego
korzystania z gier komputerowych i
Internetu
Spotkania z przedstawicielami
Sądu Rodzinnego, Policji i Sądu dla
Nieletnich na temat prawnej
odpowiedzialności młodzieży.
Rozmowy z pielęgniarką szkolną
na temat higieny oraz sposobów
właściwego odżywiania.
Gazetki tematyczne dotyczące
zagrożeń XXI wieku.
9
wychowawcy
j.w.
pedagog
pielęgniarka
zespoły klasowe
1.
Diagnozowanie potrzeb
bytowych (niedostatku
ekonomicznego)
2.
3.
4.
Tworzenie bezpiecznego,
wolnego od uzależnień
środowiska
wychowawczego
placówki
1. Zapoznanie uczniów z punktami
statutu dotyczącymi zakazu
używania środków uzależniających i
opuszczania szkoły podczas zajęć
lekcyjnych oraz imprez szkolnych.
2. Sprawozdania pedagoga dotyczące
sytuacji wychowawczej szkoły .
3. Spotkania z osobami zajmującymi
się profilaktyką w szkole i w
mieście.
4. Współpraca z Policją ,Strażą
Miejską.
5. Konsekwentne stosowanie nagród i
kar zawartych w statucie.
6. Pozyskiwanie środków finansowych
na realizację własnych programów
profilaktycznych
1.
2.
Diagnoza zachowań rozpoznawanie sytuacji
Pomoc materialna i sposoby jej
uzyskania (usamodzielnienie,
stypendia na kontynuację nauki,
itp.).
Rozpoznawanie sytuacji
materialnej uczniów.
Indywidualne rozmowy z
wychowankami - uczniami
Stała obserwacja uczniów
pedagog, wychowawcy
pedagog, wychowawcy
j.w.
wychowawcy
Pedagog
Dyrektor, pedagog
Wychowawcy
nauczyciele
Monitorowanie potrzeb uczniów i
wychowawcy,
ich sytuacji rodzinnej.
pedagog
Eliminowanie przejawów zachowań
aspołecznych; wandalizmu, agresji j.w
kradzieży, manipulacji poniżania ,
przemocy fizycznej i psychicznej.
ryzykownych
10
2.
Model edukacyjny (edukacji psychologicznej i uczenia umiejętności
społecznych)
a. Model edukacji psychologicznej:
wspiera rozwój osobowy ucznia
zakłada, że jednostka dobrze przystosowana i dobrze radząca sobie z trudnościami będzie
zdolna do podejmowania racjonalnych decyzji życiowych
obejmuje działania zorientowane na właściwy wybór, rozwijanie samoświadomości i
samooceny
b. Model uczenia umiejętności społecznych:
kształtuje i rozwija umiejętności funkcjonowania w sytuacjach społecznych
przygotowuje młodych ludzi do radzenia sobie z negatywną presją rówieśników tzw.
psychiczne uodpornienie
kształtuje postawy asertywności, uczy mówienia NIE, wyrażania własnych opinii i oczekiwań
oraz dobierania sobie przyjaciół
wskazuje bezpieczne sposoby wchodzenia w dorosłość
Zadania
Kształtowanie i
wzmacnianie
pozytywnego i realnego
poczucia własnej
wartości
Formy realizacji
Osoby
odpowiedzialne
1.Tworzenie okazji do wzajemnego poznania wychowawcy,
się poprzez imprezy klasowe (rajd
Samorząd
integracyjny pierwszoklasistów, dyskoteki,
Szkolny
biwaki, wycieczki).
2. Nagradzanie i promowanie sukcesów
uczniów na forum szkoły.
3. Warsztaty dotyczące kreowania własnego
wizerunku
11
wychowawcy,
dyrektor
pedagog
Przeciwdziałanie
sytuacjom stresowym:
tkwiącym w szkole
związanym z trudną
sytuacją materialną
ucznia
związanym ze
zdrowiem
1.Pomoc koleżeńska w nauce i adaptacji w
szkole.
Wychowawcy
2. Indywidualna pomoc pedagoga szkolnego i
kierowanie do PPP.
Pedagog
3. Rozpoznawanie sytuacji rodzinnej ucznia Wychowawcy,
poprzez badania ankietowe i kontakt z domem pedagog
rodzinnym.
4.Omawianie trudnych sytuacji problemów
zdrowotnych i adaptacyjnych młodzieży na
zespołach wychowawczych.
Przygotowanie do życia 1.Organizacja zajęć grupowych biwaków lub
zajęć integracyjnych.
w grupie poprzez:
Wychowawcy,
pedagog
Wychowawcy,
SU
przełamywanie
negatywnych
stereotypów
zachowań
2.Rozmowy nt. zainteresowań i planach uczniów. Wychowawcy
Wzbudzanie chęci do planowania własnej
przyszłości przez uczniów, nakreślanie
pozytywnych perspektyw
rozwijanie
umiejętności
nawiązywania
kontaktów
międzyludzkich
3.Eksponowanie na forum społeczności, grupy,
klasy i szkoły osiągnięć sportowych i
artystycznych uczniów.
Wychowawcy,
SU, dyrektor
4.Przygotowanie imprez klasowych: Wigilii,
Andrzejek itp..
wychowawcy
1. Działania propagujące wolne od uzależnień
formy spędzania wolnego czasu (wycieczki,
rozgrywki sportowe itp.).
Wychowawcy
nauczyciele
2.Zajęcia profilaktyczne nt. uzależnień od
środków psychoaktywnych z pracownikami
poradni Dor-Med. W Nysie
pedagog
identyfikację z
zespołem klasowym
kształtowanie
otwartości, empatii i
wzajemnego zaufania
w grupie
Prowadzenie edukacji
antyuzależnieniowej
3. Spektakle profilaktyczne
12
Działania zorientowane na właściwy wybór
Zadania
Kształtowanie asertywnych
postaw wobec środków
uzależniających poprzez:
Formy realizacji
1.Realizacja na godzinach
wychowawczych tematów o
systemie wartości, kształtowaniu
charakteru itp.
werbalizację potrzeb
radzenie sobie z presją grupy
Osoby
odpowiedzialne
Wychowawcy
pedagog
2. Spotkania z psychologiem,
pedagogiem.
wzajemne wspieranie
sztukę odmawiania
Zapoznanie z zasadami
skutecznej komunikacji poprzez:
1.Warsztaty doskonalące
umiejętności komunikowania się.
pedagog
2. Spotkania z pracownikami PPP.
analizę przyczyn zakłóceń w
procesie komunikacji
rozwijanie umiejętności
aktywnego słuchania
j.w
3.Realizacja zasad skutecznej
komunikacji na wszystkich zajęciach wychowawy
lekcyjnych i pozalekcyjnych.
poznanie zasad skutecznej
komunikacji
rozwijanie empatii
Kształtowanie pozytywnego
myślenia o sobie poprzez:
poznawanie swoich mocnych
stron
docenianie własnych,
najmniejszych sukcesów
1.Warsztaty dotyczące poczucia
własnej wartości, kreowania
własnego wizerunku.
Pedagog
2. Organizowanie kół zainteresowań Dyrektor
umożliwiających uczniom rozwijanie
talentów, umiejętności, uzdolnień.
3. Promowanie sukcesów młodzieży
(artystycznych, naukowych,
sportowych itp.), poprzez pochwały,
nagrody i informacje na stronie
internetowej szkoły.
13
Dyrektor,
nauczyciel
informatyki(
administrator
szkolnej strony
internetowej)
Profilaktyka chorób XXI w.
1. Omawianie tematyki dbałości o
zdrowie na wszystkich zajęciach i
przedmiotach.
Nauczyciele
2.Projekcje filmów o tematyce
profilaktycznej i dyskusje nad nimi. Wychowawcy
3. Propagowanie wśród młodzieży
aktywnego stylu życia. Zachęcanie
do zajęć ruchowych, korzystania z
zajęć pozalekcyjnych o charakterze
sportowym.
nauczyciele
Kształtowanie odpowiedzialności za życiowe wybory
Zadania
Doskonalenie umiejętności
interpersonalnych poprzez:
poszanowanie godności
innych
Formy realizacji
1.Godziny wychowawcze lub tematy na
lekcjach religii o hierarchii wartości,
ideałach.
Osoby
odpowiedzialne
Wychowawcy,
nauczyciele
religii, wdż
2.Dyskusje na języku polskim o wzorcach
osobowych w literaturze itp.
poszanowanie zdrowia i
życia
walka z wszelakimi
przejawami agresji
fizycznej
Kształtowanie
odpowiedzialności:
1.Godziny wychowawcze dotyczące
właściwych wyborów.
Wychowawcy
j.w.
za siebie i innych
2.Zachęcanie do pomocy koleżeńskiej w
nauce.
za podejmowane decyzje
i zachowania
14
Szerzenie wśród młodzieży
znajomości prawa i
wyrabianie nawyku
poszanowania go
1.Spotkania z policją, pracownikami sądu,
PPP.
Pedagog
2.Godziny wychowawcze dotyczące
obowiązków ucznia i odpowiedzialności za
ich lekceważenie.
Wychowawcy
3.Kategoryczne przestrzeganie nagród i kar
za nieprzestrzeganie Statutu.
Kształtowanie postaw
tolerancji dotyczących:
j.w.
1.Dyskutowanie o problematyce tolerancji na nauczyciele
godzinach wychowawczych, religii,
przedmiotów
wychowaniu do życia w rodzinie itp.
różnych wyznań
2.Gazetki tematyczne, konkursy plastyczne.
różnych narodowości
odmiennych poglądów
itp.
Przygotowanie do pełnienia nowych ról społecznych
Zadania
Przygotowanie do
zdawania egzaminów
-maturalnych
- na wyższe uczelnie
Formy realizacji
1.Zapoznanie z procedurą organizacji i
przebiegu egzaminem maturalnym.
Osoby
odpowiedzialne
Dyrektor
2.Współpraca z pedagogiem, psychologiem,
doradcą zawodowym w zakresie
Wychowawca
indywidualnej pomocy w wyborze studiów.
3.Udostępnianie aktualnych informacji o
szkolnictwie wyższym, diagnoza rynku
pracy.
Doradca
zawodowy
4.Organizacja próbnej matury.
Dyrektor
15
1.Oczekiwane efekty działalności profilaktycznej pierwszego stopnia.
. Uczniowie mają szeroką wiedzę o:
1.problemie uzależnień, bezpośrednich i odległych ich skutkach
2.związkach między odurzeniem a innymi chorobami, np. AIDS
3.niebezpieczeństwie jednoczesnego używania środków chemicznych, leków i alkoholu
4.wpływie środków odurzających na różne formy aktywności człowieka (nauka, praca,
sport)
5.skutkach prawnych, społecznych i ekonomicznych używania środków odurzających
6.placówkach interwencyjnych dla osób zagrożonych lub uzależnionych
7.prawach ucznia i człowieka
8.możliwościach alternatywnych spędzania czasu wolnego
9..aktach prawnych regulujących życie szkoły
Zmiany w postawach i zachowaniu
uczeń:
-.zachowuje abstynencję od poszczególnych lub wszystkich środków odurzających a
przez to minimalizuje ryzyko wystąpienia zachowań agresywnych dla siebie i otoczenia
-.dba o własne i innych bezpieczeństwo
-nawiązuje przyjaźń z rówieśnikami zachowującymi wolność od środków odurzających
-rozumie istotę - presji rówieśników i umie bronić się przed ich agresja
-przyjął prawidłową postawę wobec używania środków odurzających
-zmienił postawę wobec odurzających się rówieśników
-ma poczucie poczucia własnej wartości i wie, jak pracować nad jej podnoszeniem
16
-posiada prawidłową motywację do pokonywania trudności
-zna zasady dobrej komunikacji
-potrafi określić i nazwać pozytywne i negatywne emocje i radzi sobie z nimi
-rozumie, czym jest stres i wie, jak sobie z nim radzić
-zna sposoby rozwiązywania konfliktów i osiągać kompromis bez podwyższania stopnia
agresji
-rozumie istotę zachowań asertywnych i agresywnych
-dysponuje umiejętnością przeciwstawiania się presji do używania środków odurzających
a. Aktywność alternatywna uczniów
uczeń:
-włącza się do realizacji programów profilaktycznych i działań interwencyjnych
-angażuje się w programy wsparcia rówieśniczego i pomocy koleżeńskiej
-podejmuje działania o charakterze wolontarystycznym
-uczestniczy w formach aktywności wykluczających używanie środków odurzających
-pełni funkcje społeczne w szkole i placówce
Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu szkolnym
uczeń:
-osiąga pozytywne wyniki w zachowaniu i nauce
-podejmuje wartościowe cele edukacyjne, np. turnieje, olimpiady, konkursy,
17
-uczestniczy w zajęciach sportowych i innych nadobowiązkowych działaniach
pozalekcyjnych zmniejszających stopień zachowań agresywnych
-nie opuszcza zajęć szkolnych
-pełnieni funkcje opiekuńcze, np. pomaga młodszym w nauce w zaadaptowaniu się do
rzeczywistości placówki
-.przestrzega postanowień wszelkich organów placówki opartych na obowiązującym
prawie
Działania skierowane do Rodziców
Działania CKZiU w Nysie skierowane do rodziców mają im pomóc w trudnej sztuce
wychowania swoich dzieci. Działania te mają zatem przybliżyć rodzicom zasady i
prawidłowości rządzące funkcjonowaniem rodziny zwłaszcza występujące w relacji
rodzice - dzieci, dzieci - rodzice.
Zadania
Informowanie o:
Formy realizacji
1.
pracy szkoły i jej
regulaminach
2.
funkcjonowaniu
dziecka w
szkole
3.
4.
5.
Doskonalenie
wiedzy i
umiejętności z
zakresu
wychowania i
profilaktyki
Zapoznanie ze statutem, WSO, Programem
Wychowawczym i informowanie o organizacji
roku szkolnego, planach lekcji, działalności
kółek, terminach wywiadówek.
Informowanie o wynikach uczniów w nauce,
frekwencji i zachowaniu na spotkaniach z
rodzicami.
Pisma informujące o wynikach w zachowaniu,
pracy i nauce.
Rozmowy telefoniczne z rodzicami.
Prezentacja prac i wyników młodzieży podczas
zebrań rodziców.
Osoby
odpowiedzialne
Wychowawcy
j.w
j.w.
j.w
j.w
1.Spotkania z pedagogiem szkolnym na temat
adaptacji i pracy pedagoga.
pedagog
2.Spotkania z pracownikami instytucji działającymi
na rzecz dzieci i rodzin.
18
Zadania
Włączanie
rodziców do
pracy szkoły
Formy realizacji
Osoby
odpowiedzialne
3.Spotkania z pracownikami Policji, Sądu, PPP.
j.w
4.Zajęcia profilaktyki uzależnień - pedagogizacja
rodziców
j.w
5.Zajęcia, warsztaty zgodnie z zapotrzebowaniem.
pedagog/
wychowacy
6. Wskazanie (służenie) literaturą pedagogicznopsychologiczną.
j.w
7. Indywidualne spotkania z wychowawcą,
pedagogiem, nauczycielami i dyrekcją.
pedagog
1.Pozyskiwanie zgody rodziców na realizację
programów szkolnych.
wychowawcy,
pedagog
2.Rozpoznanie oczekiwań rodziców(ankiety)
wychowawcy
3.Korzystanie z pomocy rodziców- ekspertów.
4.Pomoc rodziców przy realizacji imprez klasowych.
pedagog,
wychowawcy
j.w
5. Zapraszanie rodziców na imprezy szkolne, klasowe.
wychowawcy
Działania skierowane do nauczycieli
Zadania
Stałe
doskonalenie
umiejętności
wychowawczych
Formy realizacji
1.Poznawanie przepisów określających pracę
wychowawczą i profilaktyczną placówki - szkoły.
nauczyciele
2.Prezentowanie planów profilaktycznych podczas
posiedzeń rad pedagogicznych.
pedagog
3.Przygotowanie i przeprowadzanie rad
p
szkoleniowych dotyczących pracy z młodzieżą w
ramach profilaktyki.
pedagog
4.Pomoc przy opracowaniach planów
profilaktycznych.
pedagog/
wychowawcy
5.Udział wychowawcy w warsztatowych zajęciach wychowawcy
pedagog/
19
Zadania
Formy realizacji
prowadzonych w grupach i klasie.
pedagog
6.Wskazanie literatury pedagogicznopsychologicznej.
Pedagog
Propagowanie
kursów i
szkoleń
Wspieranie
nauczycieli w
pracy
wychowawczoprofilaktycznej
1.Przygotowanie i przedstawienie oferty WDN
Lider WDN
2..Diagnozowanie potrzeb w zakresie
doskonalenia.
j.w.
3..Zachęcanie nauczycieli do podejmowania
różnorakich form doskonalenia zawodowego
j.w
4.Zachęcanie do tworzenia własnych programów
profilaktycznych.
pedagog
1.Spotkania wychowawców z psychologiem i
pedagogiem i rozwiązywanie problemów
wychowawczych w grupach i klasach.
Pedagog,
wychowawcy
2.Uwzględnianie problematyki profilaktyki w
rozkładach materiałów i w pracy zespołów
samokształceniowych.
Wychowawcy.
Zespoły
samokształceniowe
Działania pedagoga szkolnego
a. Udziela indywidualnej pomocy wychowankom uczniom i rodzicom.
b. Opiekuje się dyspanserami (osobami skierowanymi lub prowadzonymi przez
PPP): informuje RP o dyspanserach
prowadzi informację o sytuacji w szkole
c. Prowadzi pedagogizację rodziców dotyczącą:
problemów adaptacyjnych w placówce szkole
przyczyn uzależnień i zapobiegania im
diagnozuje przyczyny i skutki zachowań nieadekwatnych
analizuje ilość i przyczyny wagarów i innych wg potrzeb
20
d. Dokonuje monitoringu i ewaluacji programu profilaktycznego:
analiza opinii PPP
rozmowy z uczniami,
rodzicami,
wychowawcami
instytucjami wspomagającymi pracę szkoły
informowanie RP i dyrekcji o sytuacji wychowawczej w szkole
e. Przygotowuje i prowadzi rady szkoleniowe dotyczące spraw wychowawczych
profilaktycznych (tematyka wg potrzeb).
f. Promuje i wspiera wychowanków uczniów słabo sytuowanych:
rozpoznanie ich sytuację ,prace w komisji stypendialnej.
g. Utrzymuje kontakt z instytucjami pracującymi z dziećmi, rodzinami:
i. PPP,
ii. Policja, Straż Miejska
iii. Sąd dla Nieletnich, Kuratorzy Sądowi
iv. PCPR
VI. Zadania szkoły w zakresie profilaktyki drugiego stopnia
Profilaktyka drugiego stopnia to działania wczesnej interwencji mające na celu ujawnienie
osób lub grup o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności oraz pomaganiu im w redukcji tego
ryzyka. To profesjonalna odpowiedź na konkretne trudności, zagrożenia i problemy.
Do grupy "wysokiego ryzyka" zaliczamy osoby, które:
1.żyją w złych warunkach ekonomicznych
2.wychowywane są w rodzinach patologicznych
3.doświadczyły przemocy fizycznej i psychicznej
4.dokonały czynów karalnych
5.doświadczyły przez dłuższy czas bólu fizycznego (choroby, urazy) oraz u których pojawiły
się w zachowaniu już takie objawy jak:
wagary
zachowania agresywne, posługiwanie się wulgaryzmami





porzucenie szkoły
defekty w zakresie możliwości intelektualnych
defekty w zakresie zdrowia somatycznego
dysfunkcyjność w zakresie psychicznym
podejmowały próby samobójcze
21



utrzymują kontakty z rówieśnikami odurzającymi się lub z grupami, w
których normą są zachowania dysfunkcyjne
mają za sobą próby ze środkami odurzającymi
podjęły zbyt wcześnie inicjację seksualną
W przypadku stwierdzenia zachowań nagannych pedagog wraz z wychowawcami
podejmują działania zmierzające do zminimalizowania ich skutków, przezwyciężania
zachowań destrukcyjnych i obniżenia prawdopodobieństwa wystąpienia ich w przyszłości
(tzw. profilaktyka objawowa)
Są to:
a. działania interwencyjne (kierowanie do specjalistycznych poradni,
lekarzy, na zajęcia grup terapeutycznych)
b .namowa - jest najłagodniejszą formą przymusu
c. nakaz - jest poleceniem do bezwzględnego wykonania
d zakaz - jest poleceniem czegoś zabraniającym
e. kara statutowa - ma powstrzymać zachowanie sprzeczne z normami
regulaminowymi i wpłynąć na poprawę postępowania ucznia
naruszającego te normy
f.przegrupowanie indywidualne i zbiorowe (chodzi o rozbicie grupy
nieformalnej np. zmiana grupy wychowawczej klasy, placówki)
W ramach wczesnej interwencji bezpośrednie działania prowadzi:




wychowawca klasy
pedagog szkolny (indywidualne rozmowy, współpraca z rodziną, z
wychowawcą , kierowanie do specjalistycznych poradni)
grupa rówieśnicza (pomoc w nauce, wsparcie itp.)
profesjonaliści (pracownicy instytucji działających na rzecz dzieci i
rodziny):
 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
 Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii
 Poradnia Zdrowia Psychicznego
 Sąd dla Nieletnich
 Policja
Zadania szkoły w zakresie rozwijania czynników chroniących
W CKZiU w Nysie szczególny nacisk kładzie się na wcześniejsze rozpoznawanie
patologii zachowań, diagnozowanie bezpośrednich i ukrytych przyczyn oraz o ile to
możliwe zapobieganie czynnikom destrukcyjnym w myśl hasła "Lepiej i łatwiej oraz
22
taniej zapobiegać niż leczyć". Bardzo duży nacisk kładzie się na rozwijanie
czynników chroniących.
Należą do nich:
1..Silna więź rodzinna.
2.Zainteresowanie nauką szkolną ( przez nakreślenie realnych celów życiowych,
zajęcie czasu wolnego, odciąganie od uzależnień ).
3.Praktyki religijne (wskazanie sensu życia, właściwych zachowań, dbałości o
siebie, kolegów).
4.Wiara w wartości społeczne, normy i prawo (wskazanie wartości życia
społecznego, stosowanie i przestrzeganie prawa i norm społecznych).
5.Promowanie przynależności do konstruktywnych grup rówieśniczych
(wskazanie właściwych sposobów spędzania czasu wolnego, właściwe dobieranie
kolegów, praca na rzecz innych).
6. Pomoc materialna (zapobieganie problemom ekonomicznym, biedzie).
7. Pomoc w nauce (likwidacja źródeł stresu).
Obowiązki osób odpowiedzialnych za realizację programu profilaktyki w CKZiU
w Nysie
Obowiązki dyrektora:
a. Zna przyczyny i sygnały ostrzegawcze sięgania po środki uzależniające przez
uczniów agresji wychowanków i innych zachowań dysfunkcyjnych.
b. Pozyskuje sprzymierzeńców do realizacji programu profilaktycznego.
c. Dąży do integracji grona pedagogicznego, SU i ich współpracy w procesie
profilaktyki.
d. Zna osoby i instytucje (z adresami i telefonami) pracującymi na rzecz dzieci i
rodziny.
23
e. Planuje rady szkoleniowe z zakresu profilaktyki.
f. Analizuje możliwości placówki w dziedzinie realizacji programu.
g. Ustala zasady postępowania i procedury w przypadku występowania sytuacji
kryzysowych problemów uzależnienia i nieprzestrzegania statutu (współpraca
z gronem pedagogicznym, pedagogiem, specjalistami spoza szkoły).
h. Kontroluje realizację programu profilaktyki w szkole i dba o właściwy podział
obowiązków w jego ramach oraz o systematyczne dokumentowanie jego
realizacji (wpis w dziennikach wychowawcy, pedagoga).
i. Zna przepisy prawne dotyczące działalności profilaktyki szkoły.
j. Podejmuje ostateczną decyzję wobec wychowanków , którzy przejawiają
niekontrolowaną agresję, posiadają, rozprowadzają, odurzają się środkami
uzależniającymi lub nie przestrzegają statutu placówki.
k. Nie lekceważy sygnałów o potrzebie pomocy uczniom.
l. Aprobuje alternatywne form spędzania czasu wolnego i mobilizuje do nich
wychowawców nauczycieli i uczniów.
m. Dąży do stworzenia wokół szkoły stref wolnych od środków uzależniających
poprzez:
i. wprowadzenie całkowitego zakazu posiadania narkotyków w szkole i
wokół niej oraz ich używania
ii. wprowadzenie całkowitego zakazu palenia papierosów w szkole i
wokół niej
iii. zabezpieczenie szkoły tak, aby osoby obce nie mogły wchodzić do
szkoły (dyżury nauczycieli i pracowników - wejście do szkoły)
iv.
ścisłą współpracę z organami ścigania w zakresie ochrony przed
agresją
n. Promuje nauczycieli doskonalących się w zakresie wychowania i profilaktyki.
o. Sprzyja pozytywnym relacjom nauczyciel - uczeń, między uczniami oraz
nauczyciel - rodzic.
p. Wspiera finansowo działania profilaktyczne na miarę możliwości szkoły.
Obowiązki pedagoga szkolnego
Przygotowuje i opracowuje program profilaktyczny szkoły. Dba o jego ewaluację.
Prowadzi diagnozę zagrożeń młodzieży w środowisku szkolnym i poza nim.
24
Informuje Radę Pedagogiczną o sytuacji wychowawczej w szkole i zagrożeniach
oraz o problemach młodzieży.
Prowadzi szkolenia Rady Pedagogicznej na temat uzależnień, profilaktyki,
zagrożeń, itp.
Prowadzi pedagogizację rodziców dotyczącą adaptacji klas najmłodszych ,
profilaktyki uzależnień, komunikacji.
Prowadzi warsztaty i spotkania w klasach.
Zaprasza ekspertów spoza szkoły na zajęcia, spotkania i warsztaty.
Dba o promocję zdrowego życia, alternatywne formy spędzania czasu wolnego
(PCK, wolontariat ,honorowe krwiodawstwo, gazetki, konkursy).
Nie lekceważy sygnałów o potrzebie pomocy wychowankom uczniom.
Współpracuje z instytucjami pracującymi na rzecz rodziny i dzieci, tj. :
PPP, Policją, Sądem rodzinnym, Monarem, Towarzystwem Zapobiegania
Narkomanii.
Rozpoznaje potrzeby ekonomiczne uczniów i pracuje w Komisji Pomocy
Materialnej.
Propaguje treści i programy profilaktyczne.
Jest liderem w zakresie profilaktyki w szkole.
Systematycznie doskonali się w zakresie wychowania i profilaktyki oraz pomocy
uczniom.
Współpracuje z rodzicami poprzez:
indywidualne spotkania i porady
zajęcia pedagogizacji rodziców
informowanie o możliwościach uzyskania pomocy specjalistycznej
25
Obowiązki wychowawców, nauczycieli
Poszerzają wiedzę na temat przyczyn agresji, środków uzależniających, zagrożeń
młodzieży, zasad komunikacji i rozwiązywania problemów (zdobywają
kompetencje w zakresie profilaktyki).
Znają bardzo dobrze plan profilaktyki placówki i uwzględniają go w tworzonych
przez siebie dla planach pracy wychowawczej.
Zapoznają uczniów grup i rodziców z zamierzeniami profilaktycznymi na dany
rok.
Uczestniczą w radach szkoleniowych dotyczących zagrożeń młodzieży.
Starają się wprowadzać i realizować w jak największym zakresie programy
profilaktyczne dla uczniów i rodziców.
Uważnie obserwują swoich uczniów zbierają o nich informacje ( które analizują
wspólnie i pedagogiem) oraz reagują na pierwsze niepokojące objawy.
Znają środowisko rodzinne wychowanków .
Utrzymują stały kontakt z rodzicami, pedagogiem i informują ich o wynikach
nauce i sytuacji wychowawczej (palenie, picie, agresywne zachowanie, wagary,
oceny niedostateczne).
Prowadzą "pedagogizację" rodziców i "wciągają ich" do realizacji programu
profilaktycznego.
Działają zgodnie z Kodeksem Praw Ucznia, z Konwencją o Prawach Dziecka.
Współpracują z pedagogiem.
Dostarczają wzorców konstruktywnego stylu życia metodą przykładu własnego
Utrzymują osobowe relacje z wychowankami (poprzez konsultacje, indywidualne
rozmowy, organizację pomocy koleżeńskiej w nauce).
Są dyskretni, ale i ostrożni.
26
Obowiązki rodziców
Uczestniczą we wszystkich spotkaniach organizowanych przez szkołę.
Reagują na każde wezwanie do szkoły.
Znają program wychowawczy i profilaktyki placówki i wyrażają o nim swoje
opinie.
Zdobywają wiedzę na temat potrzeb dzieci, zagrożeń wieku dojrzewania i
sposobów przeciwdziałania im.
Pracują wspólnie z wychowawcami nad dostarczeniem wzorów konstruktywnego
stylu życia dzieciom.
Uczestniczą w pedagogizacji i programach profilaktycznych skierowanych do
rodziców.
Włączają się aktywnie w proces nauczania i readaptacji.
Zdobywają rzetelną wiedzę na temat negatywnych zachowań swoich dzieci i
rzetelnie o nich informują szkołę.
Dbają o dobry kontrakt z dzieckiem.
Formy współpracy z rodzicami w rozwiązywaniu problemów młodzieży
ZSM w Nysie współpracuje z rodzicami w realizacji działań wychowawczych i
profilaktycznych
Zbiorowe formy współpracy
Spotkania rodziców wywiadówki (dotyczą osiągnięć szkolnych w nauce
zachowaniu, rozwiązują problemy uczniów).
Spotkania z ekspertem (pedagogiem, rodzicem, pracownikiem PPP,
policji).
27
Spotkania poświęcone pedagogizacji rodziców (dotyczą problemów
wychowania i profilaktyki).
Indywidualne formy współpracy (stanowią uzupełnienie i wzbogacają
kontakty zbiorowe)
Konsultacje pedagogiczne rodziców z wychowawcą, nauczycielem
przedmiotu, pedagogiem, dyrekcją.
Wizyty domowe.
Korespondencje (za pomocą , listów i pism informujących).
Rozmowy telefoniczne.
Ewaluacja programu
Cel ewaluacji:
1.kontrola realizacji programu
2.rozwój wiedzy o programie
3.rozwiązywanie problemów powstających w czasie realizacji
Ocenie podlegają 4 elementy programu:
1.zasoby, jakie są używane w trakcie realizacji (realizatorzy, nakłady finansowe,
pomoc, materiały itp.)
2.zastosowane strategie oddziaływań profilaktycznych (informacyjna, ewolucyjna,
alternatywna, wczesnej interwencji itp.)
3.osiągnięte wyniki bezpośrednie obejmujące widoczne zmiany przede wszystkim
w strefie osobowości i zachowania
4.osiągnięte wyniki "odroczone", czyli zmiany obserwowane w funkcjonowaniu
psychospołecznym uczestników co najmniej w rok po zrealizowaniu programu
Program profilaktyki w CKZiU w Nysie przygotowano na cykl kształcenia.
Ewaluację prowadzą osoby, które go tworzyły i realizowały.
28
Ewaluacja dzieli się na:
1.kształcącą - skupiającą się na poprawie i wzmacnianiu programu nie tylko w
fazie początkowej, ale w każdym momencie jego realizacji. Ma ona odpowiedzieć
na pytania czy należy dokonać bieżących korekt określonych części programu?
Informacji dostarczają tu obserwacje, ankiety, wywiady, rozmowy indywidualne,
analiza akt osobowych
2.podsumowującą - prowadzona jest przez wyznaczone przez dyrektora grupy
osób tworzących zespół. Przygotowuje on:





obszary, które podlegać będą ewaluacji,
narzędzia gromadzenia poszczególnych informacji,
analizę zebranych informacji,
ustala kierunki dalszego działania,
informuje o wynikach ewaluacji.
Ewaluacja podsumowująca ma dać odpowiedź na pytania:
1.czy program powinien być kontynuowany ?
2.czy jest efektywny, wartościowy, czy pozwolił osiągnąć wyniki zgodne z
oczekiwaniami ?
3.czy schemat programu był wszechstronny ?
4.czy nauczyciele potrafili wykorzystać wszystkie zgromadzone w nim materiały ?
5.czy działania były jednoznaczne i właściwie dobrane, itp. ?
O wynikach ewaluacji zostaną poinformowani wszyscy pracownicy szkoły, rodzice i
uczniowie.
Program opracował zespół:
mgr Janina Noga
mgr Anna Jachim
mgr Joanna Tomasiak
mgr Izabela Jastrzębska
29