A. Promocja zdrowia

A. Promocja zdrowia
Promowanie zdrowia jest procesem uczenia się, zamiast
nauczania.
1. Definicja zdrowia
Co to jest zdrowie ?
- stan fizycznego i psychicznego dobrostanu, brak choroby,
również satysfakcja i zadowolenie z życia
2. Potrzeby zdrowotne
Zdrowie zależy od :
- służby zdrowia 12 %
- czynników środowiskowych 17 %
- nas samych (i/lub rodziny) 75 %
Indywidualne działania każdego z nas stanowią ogromną rolę na
rzecz własnego zdrowia, przez świadomy wybór sprzyjającego
zdrowiu stylu życia.
3. Co to znaczy styl życia ?
Styl życia to zbiór wzorów, zachowań, na który wpływają :
- system wartości
- tradycje
- typowe formy komunikowania się
- sposób żywienia, ubierania się, spędzania wolnego czasu
4. Co daje przyjęcie tego modelu życia ?
Przyjęcie tego określonego stylu życia daje :
- poczucie przynależności, bezpieczeństwa, sensu istnienia
- umiejętność radzenia sobie z wymogami i sprzecznościami
otaczającego świata
5. Pomoce w edukacji zdrowotnej
a/ materiały drukowane :
przygotowane przez lekarza
przedruki
broszury
rysunki lub diagramy
książki (np. wypożyczalnia w
gabinecie)
b/ inne środki :
modele szkoleniowe (np. kręgosłu
pa)
taśmy magnetofonowe
prezentacja przezroczy lub taśm
taśmy magnetofonowe
c/ programy komputerowe : ocena zagrożeń zdrowotnych
ocena żywienia
programy informacyjme
d/ konultacje specjalistyczne : wyszkolony lekarz rodzinny
dietetyk
fizykoterapeuta
kursy szkolenia dla pacjentów
organizowane przez szpital
(np. szkoły rodzenia)
B. Poradnictwo w zakresie promocji zdrowia
1. Motywacja :
- znalezienie motywacji do zmiany dotychczasowego stylu
życia
- konieczność poszukiwań zdrowszego modelu życia
2. Teoria modyfikacji
Jest to osiąganie długotrwałych zmian dzięki stopniowej realizacji
zadań :
- należy wybrać szczegółowe cele krótkoterminowe (1 – 8
tygodni) oraz co najmniej jeden cel odległy
- oceniać swoje postępy
- nagradzać samych siebie w sposób rzeczowy i zdrowy
- zachęcać członków rodzin i przyjaciół aby ich wspierali w
działaniach
3. Wskazówki dotyczące zmiany zachowań zdrowotnych
a/ Twoje zdrowie jest ważne !
- jesteś odpowiedzialny za wybór przyzwyczajeń zdrowotnych, które sam chcesz zmienić
b/ Możesz zmienić niezdrowe przyzwyczajenia na zdrowe
- wybierz jedno, konkretne, niezdrowe zachowanie, które
chciałbyś zmienić
- rozważnie zrób plan zmiany, czytaj książki, artykuły i rozmawiaj z przyjaciółmi na ten temat
- wyznacz datę zmiany
nagradzaj siebie za sukces doraźny I kontynuuj swoje
nowe przyzwyczejnia
4. Kroki które możesz podjąć teraz
- dorośli – np. nie palić papierosów
- dzieci – np. ograniczyć nadmiar słodyczy, coli, chipsów
- ćwicz regularnie cztery razy w tygodniu
- podczas jazdy zakładaj pasy bezpieczeństwa
- z byle powodu nie denerwuj się
- śpij 7 – 8 godzin dziennie (bardzo ważne u dzieci)
- unikaj przemocy
-
C. Szczegółowe strategie promocji zdrowia
Aktywność fizyczna (ćwiczenia gimnastyczne)
Fizyczne i psychologiczne korzyści regularnych ćwiczeń fizycznych dotyczą osób w każdym wieku i mają wpływ na przedłużenie
życia, poprawienie ruchliwości i samopoczucia
Zalecane ćwiczenia :
- ćwiczenia 3 – 5 razy na tydzień po 20 min.
- bieg, spacer, jazda na rowerze, pływanie 30 min., gra w
tenisa 45 min.
- wykonuj ćiwczenia idąc
- rozciągaj swoje mięśnie każdego dnia przed położeniem
się spać, rano oraz 5 min. przed i po gimnastyce
- zwiększaj zakres ćwiczeń powoli przez trzy miesiące
2. Odżywianie
W stanie zdrowia „Jestem tym co zjem”
- otyłość (masa ciała przekroczona o ponad 30 % ciała masy
należnej
- nieprawidłowy skład pożywienia (rola witamin i składników mineralnych)
- anoreksja – jadłowstręt psychiczny (głównie u młodzieży
po „dietach cud”)
- bulimia – nadmierna otyłość prosta z powodu nadmiaru jedzenia (żarłoczności)
Wskazówki dotyczące zdrowszej diety :
- oceniamy jaka powinna być należna masa ciała
1.
- codziennie jaść dużo świeżych owoców, warzyw, kaszy I
ziarna
- jeść mniej mięsa i produktów zwierzęcych, więcej pełnoziarnistych
- zmniejszyć ilość soli, nie solić potraw w nadmiarze
- codziennie jeść śniadanie
D. Zdrowie psychiczne
Dobre zdrowie psychiczne to umiejetność skutecznego radzenia so
bie ze stresami dnia codziennego oraz dobre samopoczucie, optymi
styczne nastawienie i pozostawanie w prawidłowych stosunkach
międzyludzkich, koleżeńskich
1. Łagodzenie stresu – zmniejszanie obowiązków
2. Sen – porady
- spać 7 – 8 godz. Dziennie
- nie pić kawy, alkoholu, nie gimnastykować się przed snem,
nie objadać się
- nie oglądać TV w łóżku
- ustalenie stałej pory chodzenia spać
- cisza podczas snu
3. Duchowość
Dla wielu osób modlitwa i religia odgrywają ważną rolę w zwalczaniu stresu i niepewności dnia codziennego. Uznanie i potwierdzenie
wartości duchowych może zaowocowac doskonałym wynikiem
terapeutycznym.
E. Przemoc i urazy
1. Rodzaje przemocy :
a/ fizyczna :
- gwałt
- zabójstwo
- przemoc wobec dziecka, współmałżonka, osoby starszej
- zachowania autodestrukcyjne : samobójstwo, samouszkodzenie
b/ emocjonalna – szantaż emocjonalny uprawiają dorośli (np. ko
2.
3.
4.
5.
chający dziadkowie, zaborcze matki, zazdrosne narzeczo
ne) jak i dzieci (rozpieszczone, niezaspokojone w swoich
pragnieniach)
Przyczyny przemocy
- wybitnie negatywny wpływ środków masowego przekazu
jak TV, radio, prasa, audiowizualne, gry komputerowe
- niski poziom moralny rodziców
- wpływ środowiska (hałas, tłok, zanieczyszczenia, strach)
- brak odpowiedniej edukacji w szkołach, duża liczebność
uczniów w klasach
- transformacja społeczno-polityczna działania polityków
Jak działa szantażysta ?
Cechą wspólną zachowań szantażystów jest to, że wywołują u ofiar
trzy sprzyjające ich działaniu stany :
- lęk – informację na temat lęków dostarczamy szantażyście
sami; w oparciu o tę wiedzę buduje strategię działania (np.
wykorzystuje nasz lęk przed opuszczeniem)
- zobowiązanie – szantażyści obciążają nas często odpowiedzialnością ponad miarę i testują granice tolerancji
(np. coś otrzymaliśmy i mamy obowiązek zrobić coś w zamian)
- poczucie winy (niech czuje się winny) – manipulacja szantażysty zmierza do wzmocnienia w nas niezawinionego poczucia winy, cierpienie płynie z przekonania, że jesteśmy
winni cudzemu nieszczęściu
Narzędzia pracy szantażysty :
- racjonalizacja – każde jego działanie ma na celu nasze dobro
- umocnienie w nas przekonania, że jesteśmy źli –
kwestionuje nasz charakter, motywy działania, naszą wartość
- często wmawia nam chorobę
- szuka sprzymierzeńców skierowanych przeciwko nam
- porównywanie z innymi (ideał człowieka bez skazy)
Co zrobić ?
Należy działać, by nie poddać się lękom i nie popadać w coraz
większą frustrację. Każdego człowieka obrażać i ranić można
tylko do czasu !
- zmieniać własne reakcje na zachowanie szantażysty np.
kiedy grozi nie wpadać w panikę, częściej zadawać pytania
- wypracować metody obronne – nie ujwniać swojego strachu
- nie odsłaniać swoich słabych punktów, przełamać swój lęk
i odważnie zastosować własną praktykę
6. Urazy :
a/ zamierzone – pobicie
b/ niezamierzone – wypadki (samochód, rower)
Przemoc i urazy pociągają za sobą ogromne straty fizyczne,
emocjonalne i finansowe.
F. Uzależnienia
Alkoholizm i nadużywnie substancji psychoaktywnych
Definicje:
Używanie – celowe używanie sucstancji chemicznych doustnie,
węchowo, wstrzyknięcie substancji chemicznych
podskórnie, domięśniowo lub dożylnie
Nadużywanie – celowe użycie środka „leczniczego”; ciągłe uży
wanie środka psychoaktywnego i/lub alkoholu, mimo
niekorzystnego wpływu na uźywającego lub na inne
osoby
Uzależnienie – stan, w którym dana osoba musi kontynuować uży
wanie substancji chemicznej w celu uniknięcia obja
wów odstawienia
Zespół odstawienia – objawy fizyczne i/lub psychiczne, które po
wstają po zaprzestaniu pobierania substancji chemicz
nej
Nałóg – ciągłe stosowanie substancji chemicznej, mimo związane
go z tym pogarszania stanu somatycznego i
psychicznego oraz pogarszania sytuacji ekonomicznej
i prawnej
Tolerancja – stan zmniejszonej wrażliwości na substancję che
miczną (wieksze dawki bo małe nie dają euforii)
Choroba alkoholowa – przewlekła choroba charakteryzująca się
koniecznością spożywania alkoholu, prowadząca do
utraty kontroli nad jego przyjmowaniem, mimo
niekorzystnych konsekwencji społecznych, emocjo
nalnych i/lub somatycznych, które towarzyszą jego
używaniu
„Uzależnienie krzyżowe” – odnosi się do osób jednocześnie uza
leżnionych od więcej niż jednej substancji
(szczególnie występuje u osób młodocianych)
1. Uzależnienia jako choroba złej adaptacji
Przyczyny uzależnień :
a/ zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny
- brak więzi z rodziną (ludzie bogaci)
- ubóstwo, bezdomność, bezrobocie, alkoholizm, lęk przed
przyszłością (ludzie z niższych warstw społeczno-ekonomicznych)
- „kryzys oparcia” ze strony rodziny
- osamotnienie dzieci wynikłe z trudności przeżywanych w
rodzinie i szkole
b/ czynniki środowiskowe i społeczne
- brak „miejsca” w środowisku otaczającym szkołę i rodzinę
oraz w szerszej rzeczywistości społeczno-kulturowej
c/ problemy „wewnętrzne”
- poczucie zagubienia w świecie
- poszukiwanie sensu istnienia, wartości które można by
uznać za swoje
- przeżywanie konfliktów wewnętrznych w kilku sferach (w
stosunku do samego siebie, do własnej rodziny, w kontaktach z rówieśnikami)
- odczuwanie napięcia emocjonalnego, nieufności i samotni
Doznania takie mają wszyscy albo prawie wszyscy młodzi ludzie, nie
wszyscy jednak są w stanie konstruktywnie je przeżyć i przekroczyć.
Z powyższego wynika, że problemy z adaptacją mają różnorakie tło :
psychologiczne, społeczne, kulturowe a nawet polityczne. Dotyczą
one różnych sfer funkcjonowania człowieka : życia wewnętrznego,
kontaktów interpersonalnych, ról społecznych, wartości kulturowych.
2. Zapobieganie uzależnieniom
a/ informacja o szkodliwości – najmniej skuteczna; nie należy stra
szyć, ale informować o mechanizmach uzależnień, uczyć
jak umiejętnie podejmować decyzję w tym zakresie, a
także umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach
życiowych oraz – najszerzej rzecz ujmując – na rozwijaniu
tych cech osobowości, które sprzyjają abstynencji
Formy informacji, które zdają egzamin :
- dyskusja grupowa
- modelowanie zachowań
- odgrywanie scenek
- bezpośrednia wymiana doświadczeń
b/ własne zdanie
zwiększeniu autonomii służą m.in.
- wyuczenie zdolności otwartego wyrażania własnych opinii
i odmawiania
- „stworzenie” obrazu samego siebie jako osoby wartościowej i niezależnej
- „wyrobienie” poczucia odpowiedzialności za siebie i swoje zdrowie
c/ zdolność radzenia sobie w trudnych sytuacjach
Nie wystarczy tylko praca psychologów, pedagogów, lekarzy, policjantów czy duchownych, należy solidarnie zająć się
problemem !
Uzależnienia są głównym czynnikiem niepowodzeń szkolnych, stanów depresyjnych, swobód seksualnych i przenoszenia wirusa
HIV.
Źródła :
1. Philip D. Sloane, Lisa M. Slatt, Peter Curtis : Medycyna rodzinna
2. Prof. Krystyna Bożkowa : Vademecum pediatrii
3. Droga – tygodnik katolicki
4. Alicja Pacewicz : Zanim spróbujesz
Mgr Hanna Rydlewska- Mueller