dockomunikaty - Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
download 
Reklamacja Transkrypt
komunikaty - Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
KOMUNIKATY Dwumiesięcznik "Zarządzanie Zasobami Ludzkimi" 3-4/2003. Powielanie, przedrukowywanie oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji ZZL zabronione. Marta Goroszkiewicz* Czy fundusz szkoleniowy mo¿e siê op³acaæ? Wprowadzenie Kszta³cenie ustawiczne jest to proces ci¹g³ego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawoKomunikaty dowych, trwaj¹cy przez ca³e ¿ycie cz³owieka. Musimy zdawaæ sobie z tego sprawê, ¿e wykszta³cenie zdobyte w systemie szkolnym staje siê stopniowo przestarza³e i koniecznoci¹ jest kontynuowanie kszta³cenia w takim kszta³cie, jaki dla danego zawodu jest optymalny. Strategicznym celem jest pobudzanie rozwoju systemu kszta³cenia ustawicznego opartego na zasadach formalnych oraz nadanie szeregowi istniej¹cych ju¿ form kszta³cenia ustawicznego ci¹g³oci i mo¿liwoci budowania cie¿ki rozwoju osobistego. Sprzyjaæ to bêdzie wzrostowi konkurencyjnoci, poprawie organizacji pracy oraz aktywnemu poszukiwaniu pracy i zatrudnieniu. Ze wzglêdu na obecny poziom bezrobocia, uwarunkowania demograficzne, niedostosowanie strukturalne zasobów pracy oraz spodziewany wp³yw procesu integracji europejskiej konieczne jest zwiêkszenie iloci i skutecznoci dzia³añ z zakresu aktywnej polityki rynku pracy oraz polityki integracji zawodowej i spo³ecznej. W poni¿szym materiale przygotowanym na podstawie opracowañ Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej podjê³am próbê przybli¿enia rozwi¹zañ w tym zakresie w krajach Unii Europejskiej. Czy polskie prawodawstwo reguluje kwestie zwi¹zane z podnoszeniem kwalifikacji przez osoby doros³e? 1) Konstytucja RP w art. 65 ust. 5 mówi, ¿e w³adze publiczne prowadz¹ politykê zmierzaj¹c¹ do pe³nego produktywnego zatrudnienia poprzez realizacjê programów * Marta Goroszkiewicz jest specjalistk¹ w Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych. 94 Komunikaty zwalczania bezrobocia, w tym organizowania i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego. 2) Kodeks pracy w art. 17 podaje: Pracodawca jest obowi¹zany u³atwiaæ pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz w art. 102: Kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy okrelonego rodzaju lub na okrelonym stanowisku mog¹ byæ ustalane w przepisach prawa pracy przewidzianych w art. 771773, w zakresie nie uregulowanym w przepisach szczególnych. Art. 103: W zakresie i na warunkach ustalonych, w myl rozporz¹dzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, pracodawca u³atwia pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. 3) Powy¿sze znajduje swoje rozwiniêcie w zapisach rozporz¹dzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 padziernika 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykszta³cenia ogólnego doros³ych (Dz.U. z 1993 r. Nr 103, poz. 472). 4) Ustawa o systemie owiaty w art. 68 ust. 1: Kszta³cenie ustawiczne umo¿liwia rozwój osobowoci oraz zdobywanie wiedzy, kszta³towanie umiejêtnoci i rozwój uzdolnieñ, w szczególnoci z uwzglêdnieniem wymogów rynku pracy. ust. 2 System kszta³cenia ustawicznego obejmuje kszta³cenie, dokszta³canie i doskonalenie w formach szkolnych i pozaszkolnych. 5) Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2004-2006: Sektorowy Program Operacyjny Rozwój zasobów ludzkich realizacja celu NPR wymaga koncentracji uwagi polityki spo³eczno-gospodarczej na rynku pracy oraz systemie edukacji i kszta³cenia ustawicznego stanowi¹cych podstawê kompleksowego rozwoju zasobów ludzkich. Dzia³ania w tym zakresie powinny doprowadziæ do zwiêkszenia konkurencyjnoci zasobów ludzkich, a tym samym zwiêkszenia szans na znalezienie zatrudnienia na europejskim rynku pracy. Wymaga to wyranej poprawy jakoci funkcjonowania systemu rynku pracy i edukacji oraz zwiêkszenia rodków finansowych przeznaczonych dla objêtych pomoc¹ osób w zakresie: g wzrostu poziomu wykszta³cenia i kwalifikacji zawodowych przez m³odzie¿ i doros³ych g podwy¿szania efektywnoci i jakoci dzia³ania systemu edukacji i kszta³cenia ustawicznego g podwy¿szania skutecznoci funkcjonowania instytucji i instrumentów rynku pracy g wspomagania tworzenia nowych przedsiêbiorstw i adaptacji kadr istniej¹cych do funkcjonowania na jednolitym rynku europejskim, w tym w szczególnoci tych, które Komunikaty 95 wykazuj¹ najwiêkszy potencja³ rozwojowy tak¿e w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy. Wdra¿anie osi Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia Narodowego Planu Rozwoju na lata 20042006, odbywaæ siê bêdzie poprzez: g kontynuacjê programów finansowanych ze rodków krajowych, które wynikaj¹ z realizacji Narodowej Strategii Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich 20002006 oraz strategii spo³eczno-gospodarczego rz¹du Przedsiêbiorczoæ Rozwój Praca; realizacji programu Kapita³ dla przedsiêbiorczych (patrz poni¿ej) g realizacjê programów wspó³finansowanych przez Europejski Fundusz Spo³eczny: c SPO Rozwój zasobów ludzkich c Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL dotycz¹cej nowych sposobów zwalczania dyskryminacji i nierównoci na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukuj¹cych pracy, jak równie¿ wspierania osób ubiegaj¹cych siê o status uchodcy c wdro¿enie programów wspó³finansowanych z zasobów programu przedakcesyjnego Phare, którego realizacja zakoñczy siê w roku 2006. W ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL zostanie przygotowany jeden dokument programowy Jednolity Dokument Programuj¹cy dla EQUAL oraz Uzupe³nienie Programu. Programem Operacyjnym Inicjatywy zarz¹dza Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej, któremu przyporz¹dkowana jest koordynacja Europejskiego Funduszu Spo³ecznego. Komplementarnie dzia³ania w zakresie rozwoju zasobów ludzkich dostosowane do sytuacji na regionalnych rynkach pracy bêd¹ podejmowane w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. g g g 6) Program gospodarczy Przedsiêbiorczoæ Rozwój Praca Przyjêty przez Radê Ministrów 29 stycznia 2002 r. Jego g³ówne cele to: stopniowy powrót w ci¹gu 2 lat na cie¿kê co najmniej 5% wzrostu PKB aktywizacja zawodowa spo³eczeñstwa i zwiêkszenie zatrudnienia skuteczna absorpcja funduszy europejskich i wykorzystanie ich dla rozwoju kraju. 7) Narodowa Strategia Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich w latach 20002006 Przyjêty dokument stanowi kontynuacjê zamierzeñ realizowanych w ramach wczeniejszych programów rz¹dowych dotycz¹cych rynku pracy, ale zawiera te¿ nowe propozycje dzia³añ, wród których jednym z bardzo istotnych jest stworzenie odpowiednich warunków dla funkcjonowania i kszta³towania efektywnego modelu kszta³cenia ustawicznego. 96 Komunikaty 8) Kapita³ dla przedsiêbiorczych Przyjêty przez Radê Ministrów 13 sierpnia 2002 roku program mia³ s³u¿yæ poprawie dostêpu ma³ych i rednich przedsiêbiorstw do zewnêtrznych róde³ finansowania. W ci¹gu najbli¿szych 4 lat zbudowana ma zostaæ sieæ oko³o 100 lokalnych i 16 regionalnych funduszy porêczeñ kredytowych dla MP i osób podejmuj¹cych dzia³alnoæ gospodarcz¹, w tym dla absolwentów, oraz oko³o 100 lokalnych i 16 regionalnych funduszy po¿yczkowych dla ma³ych firm. Instytucje te bêd¹ dzia³aæ na zasadzie non-profit. Regulacje prawne w zakresie kszta³cenia ustawicznego Jednak wy¿ej przedstawione regulacje wydaj¹ siê byæ niewystarczaj¹ce i zanadto rozproszone. Najw³aciwsze by³oby przyjêcie jednolitych zasad dotycz¹cych funduszy szkoleniowych, oczywicie popartych niezbêdnymi zachêtami finansowymi (podatkowymi) tak dla pracodawców, jak i dla pracowników. Spójrzmy dla porównania, jak kszta³tuje siê prawodawstwo unijne w zakresie regulacji dotycz¹cych kszta³cenia ustawicznego (tabela 1.). Tabela 1. Regulacje prawne w zakresie kszta³cenia ustawicznego w krajach UE Niemcy (najwa¿niejsze ustawy i rozporz¹dzenia federalne) 1. Ustawa o kszta³ceniu i szkoleniu zawodowym z 1969 r. 2. Ustawa o promocji kszta³cenia i szkolenia zawodowego z 1982 r. 3. Prawo Konstytucji Przemys³owej z 1972 r. 4. Kodeks rzemielniczy z 1965 r. 5. Ustawa o promocji reformy zatrudnienia w kodeksie zabezpieczenia spo³ecznego 6. Ustawa o promocji zaawansowanego szkolenia z 1996 r. 7. Ustawa o ochronie uczenia siê na odleg³oæ z 1976 r. Szwecja 1. Rozporz¹dzenie (1992) dot. edukacji doros³ych pozostaj¹cej w gestii samorz¹dów 2. Ustawa (1991) i rozporz¹dzenie (1992) o krajowych szko³ach dla doros³ych 3. Rozporz¹dzenie w sprawie subsydiów dla edukacji ludowej (np. dla wy¿szych szkó³ ludowych) z 1991 r. 4. Rozporz¹dzenia w sprawie szkolenia dla zatrudnienia z 1999 r. Irlandia: Podstawy prawnej dla ustawicznego szkolenia zawodowego mo¿na szukaæ w 22 aktach prawnych, wród których najstarsze s¹ z lat trzydziestych XX wieku. Kwestia finansowania edukacji doros³ych i kszta³cenia ustawicznego zosta³a podniesiona przez komitet powo³any w 1998 r. przez ministra odpowiedzialnego za edukacjê doros³ych. Hiszpania 1. Zarz¹dzenie Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1985 r. 2. Rezolucja Dyrektoriatu Pracy z 1993 r., Rezolucja Subsekretariatu Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1997 r. Komunikaty 97 3. Rezolucja Sekretariatu Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1997 r. Zarz¹dzenie Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1988 r. 4. Zarz¹dzenie z 1994 r. reguluj¹ce programy warsztatów szkoleniowych i centrów szkolenia rzemielniczego, jednostek promocji i rozwoju oraz centrów dla inicjatyw przedsiêbiorstw oraz okrelaj¹ce podstawy dofinansowania tych inicjatyw ze rodków publicznych 5. Rezolucja Krajowego Instytutu Zatrudnienia z 1995 r. w sprawie wdro¿enia i realizacji Ministerialnego Zarz¹dzenia Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1994 r. 6. Zarz¹dzenie Ministerstwa Pracy i Zabezpieczenia Socjalnego z 1995 r. reguluj¹ce Krajowy Plan Szkolenia Zawodowego i Integracji Zawodowej W³ochy 1. Ustawa o szkoleniu zawodowym z 1978 r. 2. Ustawa o narzêdziach wspieraj¹cych zatrudnienie z 1993 r. 3. Ustawa o promocji zatrudnienia z 1997 r. 4. Ustawa o stworzeniu funduszu w celu udoskonalenia i poszerzenia szkoleñ oraz narzêdzi wyrównawczych z 1997 r. Finlandia 1. Ustawa o szkoleniu w ramach praktycznej nauki zawodu z 1923 r. 2. Ustawa o instytucjach zawodowych z 1931 r. 3. Nowelizacja ustawy o szko³ach zawodowych z 1958 r. 4. Ustawa o Krajowej Radzie Kszta³cenia Zawodowego z 1965 r. 5. Ustawa o kursach szkolenia zawodowego na rzecz promocji zatrudnienia z 1965 r. 6. Ustawa o kwalifikacjach zawodowych z 1967 r. 7. Ustawa o szkoleniu w ramach praktycznej nauki zawodu z 1967 r. 8. Ustawa o promocji kszta³cenia i szkolenia zawodowego na obszarach rozwijaj¹cych siê z 1975 r. 9. Ustawa o szkoleniu na rzecz rynku pracy z 1976 r. 10. Ustawa o reformie kszta³cenia na poziomie rednim z 1978 r. 11. Ustawa o finansowaniu instytucji zawodowych z 1983 r. 12. Ustawa o zasi³kach socjalnych dla uczestników szkoleñ w instytucjach zawodowych z 1986 r. 13. Ustawa o instytucjach zawodowych z 1987 r. 14. Ustawa o centrach kszta³cenia zawodowego doros³ych z 1990 r. 15. Ustawa o szkoleniu na rzecz zatrudnienia z 1990 r. 16. Ustawa o instytucjach szkolenia nauczycieli zawodu z 1990 r. 17. Ustawa o Krajowej Radzie ds. Edukacji z 1991 r. 18. Ustawa o finansowaniu edukacji i kultury z 1992 r. 19. Ustawa o szkoleniu w ramach praktycznej nauki zawodu z 1992 r. 20. Ustawa o kwalifikacjach zawodowych z 1994 r. 21. Ustawa o studiach w instytucjach AMK z 1995 r. 22. Ustawa o finansowaniu dodatkowego szkolenia zawodowego z 1996 r. 23. Ustawa o finansowaniu edukacji i kultury z 1996 r. 24. Ustawa o wstêpnym (podstawowym) kszta³ceniu zawodowym z 1998 r. 25. Ustawa o ustawicznym kszta³ceniu zawodowym z 1998 r. 26. Ustawa o finansowaniu edukacji i kultury z 1998 r. 98 Komunikaty Holandia 1.Ustawa o edukacji i kszta³ceniu zawodowym doros³ych z 1996 r. 2. Ustawa o zarz¹dzaniu prac¹ z 1991 ze zmianami z 1996 r. 3. Zbiorowe umowy o pracê miêdzy organizacjami pracodawców i pracowników w ró¿nych sektorach gospodarki 4. Komisja Wagnera z 1984 r. 5. Komisja Rauwenhoffa z 1990 r. Austria 20 aktów prawnych dotyczy szkolenia zawodowego, w tym ustawiczne szkolenie zawodowe, praktyczna nauka zawodu (szkolenie czeladnicze) oraz szkolenie bezrobotnych regulowane jest przez: 1. Ustawa o us³ugach zatrudnieniowych z 1969 r. 2. Ustawa o szkoleniu zawodowym z 1969 r. uwzglêdnia kwestiê nauki zawodu w zak³adzie pracy 3. Federalna ustawa o promowaniu edukacji doros³ych i biblioteki narodowej z funduszy federalnych z 1973 r. uwzglêdnia kwestiê subsydiowania dobroczynnych instytucji edukacyjnych 4. Ustawa o pracy dzieci i m³odych ludzi z 1994 r. uwzglêdnia kwestiê ochrony wiekowej, etc. 5. Ustawa o zatrudnieniu obcokrajowców z 1994 r. 6. Ustawa o zabezpieczeniu szkolenia m³odzie¿y z 1998 r. uwzglêdnia kwestie narzêdzi w ramach Narodowej Inicjatywy na rzecz Zatrudnienia 7. Prawa landów wspieraj¹ce pracobiorców z 1998 r. uwzglêdnia promowanie ustawicznego szkolenia zawodowego na szczeblu landów Dania 1. Ustawa o szkoleniu na rzecz rynku pracy z 1993 r., nowelizacja z 1997 r. 2. Ustawa o aktywnej polityce rynku pracy z 1993 r. 3. Ustawa o Funduszu Rynku Pracy z 1995 r. okrela sk³adkê podatku brutto (8% w 1998 r.), nak³adan¹ generalnie na wszystkich pracuj¹cych, okrela podzia³ dochodu z podatku brutto na trzy fundusze rynku pracy, które s³u¿¹ m.in. finansowaniu szkoleñ ze rodków publicznych 4. Ustawa o aktywizacji lokalnej (municypalnej). 5. Ustawa o podatkach 6. Ustawa o urlopach Wielka Brytania 1. Ustawa o reformie edukacji z 1988 r. 2. Ustawa o edukacji dalszej i wy¿szej z 1992 r. 3. Rady ds. finansowania dalszej edukacji (Anglia i Walia) dla przegl¹du rozwoju i adekwatnej organizacji dalszej edukacji. ród³o: opracowanie na podstawie materia³ów Departamentu Rynku Pracy, Ministerstwa Gospodarki Pracy i Polityki Spo³ecznej Jak wiêc widaæ, podzia³ odpowiedzialnoci miêdzy urzêdy centralne i poziomy administracji rz¹dowej, ró¿norodnoæ organizatorów szkoleñ i oferowanych kursów, ró¿ne zaanga¿owanie partnerów spo³ecznych i odmiennie wyznaczona (drugorzêdna lub wiod¹ca) rola pañstwa to cechy ustawicznego szkolenia zawodowego wybranych krajów Europy. Równie¿ regulacje prawne dotycz¹ce ustawicznego szkolenia zawodowego bywaj¹ ograniczone lub rozproszone, aczkolwiek czêsto istniej¹ osobne akty prawne powiêcone wy³¹cznie kszta³ceniu i szkoleniu zawodowemu. Komunikaty 99 Czy w dobie „szalej¹cego” polskiego bezrobocia kszta³cenie ustawiczne mo¿e siê komukolwiek op³acaæ? Coraz tañsza si³a robocza jest dostêpna obecnie w ilociach praktycznie nieograniczonych. Wydaje siê, ¿e pracodawcy poza obowi¹zkowymi szkoleniami bhp tak naprawdê nie musz¹ byæ zainteresowani takimi motywatorami, jak szkolenia dla swoich podw³adnych. Z kolei osoby pracuj¹ce, lub ju¿ bezrobotne, czêsto nie mog¹ sobie pozwoliæ na ponoszenie kosztów dokszta³cania siê z w³asnej kieszeni. Dochodzi do swoistego paradoksu czy¿by w naszym kraju nauka nikomu siê nie op³aca³a? Ale b¹dmy ostro¿ni w ferowaniu tak pochopnych os¹dów. Mo¿e bowiem dojæ do kolejnego paradoksu na obszarach dotkniêtych bezrobociem pomimo istnienia ofert pracy nie bêdzie osób zdolnych do podjêcia pracy! Ucierpi¹ wówczas wszyscy i pracownicy mogliby zarobiæ, lecz nie maj¹ odpowiednich kwalifikacji i potencjalni pracodawcy oferuj¹c pracê i zarobek, ale nie znajduj¹c chêtnych. Wszyscy powinni zatem byæ zainteresowani podnoszeniem kwalifikacji. Na pewno pracodawcy s¹ najbardziej zainteresowani zatrudnianiem pracowników o jak najwy¿szych kwalifikacjach zawodowych. Niestety wród ogó³u pracuj¹cych w polskiej gospodarce jest wiêcej osób z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym oraz podstawowym (48%) ni¿ z wykszta³ceniem wy¿szym i rednim zawodowym (mniej ni¿ 45%). Nie zapominajmy o fakcie, ¿e Polska jest krajem o znacz¹cym zatrudnieniu w rolnictwie. Wiêkszoæ zatrudnionych (67%) pracuje za w sektorze MP. Konieczne jest zatem jak najszybsze dokszta³cenie, ale w oczekiwanym przez ma³ych i rednich pracodawców zakresie, wiêkszej czêci spo³eczeñstwa. Niezbêdne bêdzie bowiem zw³aszcza po akcesji Polski do UE posiadanie przez pracowników kompetencji kluczowych, takich chocia¿by jak samodzielnoæ, bieg³oæ w obs³ugiwaniu komputera, ³atwoæ uczenia siê. Niestety rola edukacji w rozwoju zasobów ludzkich na rynku pracy pozostanie niespe³niona, dopóki system edukacji nie bêdzie pracowa³ dla rynku pracy, a wszyscy partnerzy spo³eczni nie zaakceptuj¹ znaczenia inwestowania w siebie (pracownicy) czy w kapita³ ludzki (pracodawcy). Dlatego obecny system edukacji i kszta³cenia ustawicznego wymaga modernizacji, a partnerzy spo³eczni musz¹ zostaæ w³¹czeni w powszechne opracowywanie standardów kwalifikacji zawodowych. Zachêcanie do nauki powinno byæ wspierane takimi dzia³aniami w sferze gospodarki, które prowadz¹ do tworzenia nowych miejsc pracy. Modele kszta³cenia ustawicznego w krajach UE W krajach Unii Europejskiej kszta³cenie ustawiczne jest jednym z podstawowych dzia³añ polityki rynku pracy i zatrudnienia. Ze wzglêdu na ró¿norodnoæ rozwi¹zañ trudno jest przyj¹æ jeden uniwersalny model organizacji, zakresu i finansowania kszta³cenia usta- 100 Komunikaty wicznego. Zakres ustawicznego szkolenia zawodowego w krajach europejskich jest niezwykle szeroki, i tak: Niemcy g szkolenie w zak³adzie pracy g szkolenie w systemie publicznym g indywidualnie podejmowane szkolenie g programy ³¹cz¹ce podnoszenie kwalifikacji z programami zatrudnienia. Generalnie ustawiczne szkolenie zawodowe w Niemczech charakteryzuje siê: c podzia³em odpowiedzialnoci miêdzy rz¹d federalny i rz¹dy poszczególnych landów c du¿¹ liczb¹ i ró¿norodnoci¹ organizatorów szkoleñ i kursów c drugorzêdn¹ rol¹ pañstwa. Szwecja g szkolenie doros³ych przez samorz¹dy g wy¿sze szko³y ludowe g szkolenie personelu g kszta³cenie kwalifikacyjne g inne kszta³cenie i szkolenie zawodowe g ³¹czone programy szkoleniowe (rotacja zadañ, zastêpstwo na okres urlopu szkoleniowego) Irlandia Generalnie, z prawnego punktu widzenia, nie rozró¿nia siê wstêpnego szkolenia zawodowego i szkolenia ustawicznego. Dokonuje siê rozró¿nienia miêdzy szkoleniem pracowników, uczniów, osób bezrobotnych oraz ogó³u obywateli. Hiszpania: g szkolenie pracowników W³ochy: g szkolenie przez przedsiêbiorstwa w³asnych pracowników g szkolenie pracowników administracji publicznej g szkolenie pracowników przez instytucje szkoleniowe, zwi¹zki zawodowe, stowarzyszenia zawodowe g szkolenie podejmowane przez indywidualne osoby g szkolenie szkoleniowców / trenerów. Natomiast z punktu widzenia finansowania wydziela siê nastêpuj¹ce kategorie kszta³cenia: c szkolenia zawodowe administrowane regionalnie lub centralnie (publiczny system szkolenia zawodowego) Komunikaty c c 101 szkolenie finansowane przez przedsiêbiorstwa szkolenie indywidualne. Finlandia g wstêpne (podstawowe) szkolenie zawodowe dla doros³ych w instytucjach kszta³cenia i szkolenia zawodowego g dodatkowe szkolenie zawodowe obejmuj¹ce: szkolenie zawodowe, uzupe³niaj¹ce i dalsze szkolenie zawodowe g praktyczna nauka zawodu dla doros³ych g szkolenie w toku pracy Holandia g uczestnictwo osób w szkoleniu ustawicznym w niepe³nym wymiarze czasu, które chc¹ polepszyæ swoj¹ sytuacjê na rynku pracy , oraz tych, którzy w m³odoci przerwali naukê, a obecnie pragn¹ uzyskaæ dyplom. Kursy, w których uczestnicz¹, s¹ identyczne jak nauka w ramach kszta³cenia szkolnego oraz praktycznej nauki zawodu w ramach szkolenia ustawicznego g edukacja doros³ych maj¹ca na celu wi¹zanie kszta³cenia zawodowego i kszta³cenia na poziomie rednim, sprzyjanie osobistemu rozwojowi osób doros³ych w wyniku udzia³u w kursach obejmuj¹ca: c kszta³cenie ogólne doros³ych na poziomie rednim c szkolenie nakierowane na ogólne umiejêtnoci spo³eczne c naukê jêzyka holenderskiego jako jêzyka drugiego c inne szkolenia nakierowane na dostosowanie spo³eczne g kszta³cenie i szkolenie w zakresie przedsiêbiorczoci dla osób bezrobotnych oraz tych, którzy chc¹ uruchomiæ w³asny zak³ad, obejmuj¹ce nastêpuj¹ce rodzaje: c handel detaliczny w ró¿nych sektorach c rzemios³o c sektor us³ug c ogólna wiedza o biznesie g kszta³cenie korespondencyjne (g³ównie kursy za porednictwem poczty elektronicznej) oraz tradycyjne kursy oferowane przez instytucje prywatne, umo¿liwiaj¹ce przygotowanie do uzyskania dyplomu pañstwowego lub dyplomu uznawanego przez ró¿ne sektory biznesu g szkolenie ³¹czone, w tym: c kursy poza miejscem pracy (w centrum szkoleniowym, klasach), podczas których uczestnicy otrzymuj¹ instrukta¿ we wczeniej zaplanowanym czasie c wewnêtrzne kursy szkoleniowe (wy³¹cznie dla pracowników danego przedsiêbiorstwa) 102 Komunikaty c otwarte kursy szkoleniowe (dostêpne dla osób zatrudnionych przez ró¿ne przedsiêbiorstwa) c szkolenie w toku pracy c inne formy szkolenia, takie jak: instrukta¿ podczas konferencji, warsztatów, wyk³adów, seminariów, planowane uczenie siê przez rotacjê na stanowiskach pracy, zastêpstwa, krêgi jakoci, samokszta³cenie przez udzia³ w kursach kszta³cenia otwartego i kszta³cenia na odleg³oæ, z wykorzystaniem tam video / audio, kursów korespondencyjnych Austria g szkolenie osób zatrudnionych w zakresie zwi¹zanym z zawodem g szkolenie w przedsiêbiorstwie oraz szkolenie ustawiczne g szkolenie prowadzone przez instytucje komercyjne g kursy prowadzone przez instytucje publiczne (czêsto szko³y) g szkolenie prowadzone przez instytucje non-profit. Dania g kursy szkoleniowe na rzecz rynku pracy (system AMU): c edukacja prowadz¹ca do zdobycia kwalifikacji c programy normalne i specjalne c programy odpowiadaj¹ce na potrzeby konkretnego przedsiêbiorstwa c stosunkowo krótkie programy szkoleniowe i przekwalifikowuj¹ce g edukacja otwarta: c edukacyjne programy zawodowe realizowane poza systemem dziennym c dzienne programy edukacyjne, które s¹ przeorganizowane stosownie do wymogów nauczania poza systemem dziennym c pojedyncze przedmioty c krótkie kursy edukacyjne c specjalne programy edukacyjne g kursy w instytucjach kszta³cenia na poziomie wy¿szym: c ustawiczne kszta³cenie zawodowe dla nauczycieli, pedagogów, konsultantów socjalnych, specjalistów ds. ¿ywienia, architektów, bibliotekarzy g inne programy edukacji ustawicznej finansowane przez pañstwo: c ustawiczne kszta³cenie dla farmerów, przemys³u filmowego, artystów, marynarzy g ustawiczne szkolenie zawodowe oferowane przez sektor prywatny: c instytucje szkoleniowe dzia³aj¹ce na zasadach komercyjnych c organizacje pracodawców i ludzi biznesu c zwi¹zki zawodowe i stowarzyszenia c publiczne instytucje szkoleniowe, oferuj¹ce kursy niezale¿nie od kursów finansowanych ze rodków publicznych Komunikaty g 103 wewnêtrzna edukacja ustawiczna w miejscu pracy: c szkolenie w toku pracy c udzia³ w konferencjach, seminariach, kursach instytucji szkoleniowych c udzia³ w grupach projektowych c rotacja miêdzy stanowiskami pracy Wielka Brytania g szkolenia dla pracuj¹cych (z wy³¹czeniem 16-19-latków, którzy z za³o¿enia uczestnicz¹ w kszta³ceniu pocz¹tkowym) g szkolenie w toku pracy g szkolenie i przekwalifikowanie w³asnych pracowników w przedsiêbiorstwie g szkolenie przez przedsiêbiorstwo w³asnych pracowników poza przedsiêbiorstwem w prywatnej instytucji szkoleniowej lub w szkole g szkolenia podejmowane przez osoby indywidualne na w³asny koszt. Polski model finansowania kszta³cenia ustawicznego Niestety, obecny polski model finansowania kszta³cenia ustawicznego jest niewystarczaj¹cy do wzrostu koniecznoci inwestowania w szkolenia. Ró¿norodnoæ podmiotów gospodarczych na rynku wymaga wprowadzenia ró¿norodnych instrumentów wp³ywaj¹cych na rozwój szkolenia. Niew¹tpliwie nale¿y zwiêkszyæ pomoc publiczn¹ na szkolenie pracowników w ma³ych firmach, a dla wiêkszych firm wprowadziæ pewn¹ dowolnoæ poprzez negocjowanie ze zwi¹zkami zawodowymi kwestii tworzenia funduszu szkoleniowego w przedsiêbiorstwie. Na pewno najbardziej efektywne by³oby powi¹zanie funduszu szkoleniowego z systemem podatkowym poprzez np. odpisy z podatku dochodowego. Ponadto, nale¿y wprowadziæ mo¿liwoæ kumulowania w przedsiêbiorstwie rodków na szkolenie, a rodki niewykorzystane w okrelonym czasie przeznaczyæ na potrzeby osób niepracuj¹cych. Nowe rozwi¹zania systemowe w dziedzinie kszta³cenia ustawicznego nale¿y wprowadzaæ etapami; na okrelonym etapie, np. za 2 lata mo¿na w³¹czyæ pracowników do wspó³finansowania szkolenia. W Polsce odsetek osób doros³ych podnosz¹cych swoje kwalifikacje w miejscu pracy jest znacznie ni¿szy ni¿ w krajach Unii Europejskiej. W krajach kandyduj¹cych (w tym w Polsce) rednio 65% ankietowanych pracowników (w porównaniu z 72% w Unii Europejskiej) stwierdza, ¿e podnosi kwalifikacje w miejscu pracy. W Polsce w 2001 roku zaledwie 28% ankietowanych zatrudnionych stwierdzi³o, ¿e uczestniczy³o w szkoleniach w ostatnich 12 miesi¹cach. Niew¹tpliwie wi¹¿e siê to z koniecznoci¹ finansowania formalnego kszta³cenia osób pracuj¹cych (lub poszukuj¹cych pracy). Na przyk³ad, w ubieg³ym roku przeprowadzone by³y badania potrzeb szkoleniowych i osób prywatnych Rynek szkoleñ próba ilociowego i jakociowego oszacowania 104 Komunikaty popytu na us³ugi szkoleniowe w Polsce (przeprowadzone w ubieg³ym roku na grupie firm prowadz¹cych dzia³alnoæ edukacyjna z wy³¹czeniem szkó³ na próbie 221 respondentów). Wynika z niego (w du¿ym skrócie), ¿e: c wród firm szkoleniowych przewa¿aj¹ spó³ki z o.o. (45% respondentów) c firmy szkoleniowe istniej¹ w Polsce rednio 6 lat c Internetem pos³uguj¹ siê w³aciwie wszystkie firmy c coraz popularniejsze s¹ szkolenia zamkniête w formie warsztatów c ceny us³ug mo¿na podzieliæ na tanie (do 3 tys. za dzieñ szkolenia zamkniêtego) stosunkowo tanie (do 4 tys.), stosunkowo drogie (do 6 tys.) i drogie (powy¿ej) c przewa¿aj¹ca tematyka to: marketing, prawo, sprzeda¿, zarz¹dzanie, umiejêtnoci osobiste. W dotychczasowej praktyce edukacyjnej spotykamy siê z podzia³em na trzy rodzaje kszta³cenia ustawicznego: g formalne czyli system kszta³cenia prowadz¹cy cz³owieka praktycznie od przedszkola a¿ do uniwersytetu i dalej przez ca³e jego zawodowe ¿ycie g nieformalne przeprowadzane w sposób niesformalizowany (poprzez zdobywanie wiedzy w trakcie wykonywania konkretnych zadañ, a nie w formalnym systemie szkolnym) g incydentalne bêd¹ce rezultatem codziennej, niezorganizowanej, a czêsto przypadkowej (niesystematycznej) dzia³alnoci cz³owieka. Modele finansowanie kszta³cenia ustawicznego w krajach UE Pomimo i¿ posiadane przez stronê polsk¹ dane s¹ niejednorodne i czêsto niepe³ne (g³ównie brakuje informacji o wydatkach osób indywidualnych na szkolenia), to wyrazicie rysuje siê przewa¿aj¹cy udzia³ sektora prywatnego w finansowaniu ustawicznego szkolenia zawodowego. Interesuj¹cym wyj¹tkiem s¹ tutaj Szwecja i Hiszpania. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e w przypadku Hiszpanii dominuj¹cy udzia³ sektora publicznego wynika z zaliczania szkoleniowego funduszu sk³adkowego (pracodawców i pracowników) do wydatków sektora publicznego na ustawiczne szkolenie zawodowe w ramach Narodowego Porozumienia o Szkoleniu Ustawicznym oraz z polityki rz¹du silnie wspieraj¹cej rozwój edukacji ustawicznej doros³ych. Z kolei w Szwecji zaanga¿owanie sektora publicznego w ustawiczne szkolenie zawodowe wynika z tego, ¿e ju¿ od lat 60. szkolenie odgrywa³o centraln¹ rolê w szwedzkiej polityce rynku pracy. Komunikaty 105 Tabela 2. Wydatki ogó³em na ustawiczne szkolenie zawodowe w krajach UE Kraj (rok) Razem Sektor publiczny Sektor prywatny*) Niemcy (1996) 100 % 12,13 % 87,87 % Szwecja (1996) 100 % prawie 100 % 22 554 mln SEK Irlandia (1993) 170 mln EURO 32 mln EURO 138 mln EURO Hiszpania (1996) 100 % 88 % 12 % W³ochy (1998) 100 % 17,4 % 82,6 % Finlandia (1996) 99 % 31,8 % 67,2 % Holandia (1996) 100 % 15 % 85 % Austria (1996) 930 1.384 mln ECU 53 mln ECU 841 mln ECU Dania (1996) 100 % 30 %/ 70 % UK (1996/1997) 99 % 11 % 88 % *) obejmuje przedsiêbiorstwa oraz o ile s¹ dostêpne dane osoby fizyczne ród³o: opracowanie na podstawie materia³ów Departamentu Rynku Pracy, Ministerstwa Gospodarki Pracy i Polityki Spo³ecznej Zaanga¿owanie sektora prywatnego (przedsiêbiorstw i komercyjnych instytucji szkoleniowych) w ustawiczne szkolenie zawodowe pracowników oraz innych osób wspierane jest przez pañstwa przy u¿yciu ró¿nych instrumentów finansowych (np. w ramach systemów podatkowych, specjalnych programów i projektów) i organizacyjnych (np. rady lub komisje anga¿uj¹ce partnerów spo³ecznych do decydowania o rozwijaniu, zasadach finansowania i kszta³cie ustawicznego szkolenia zawodowego). Wspieranie przedsiêbiorstw i niepublicznych instytucji szkoleniowych przez pañstwa nie ma na celu wy³¹cznie ograniczenie lub zast¹pienie wydatków bud¿etowych rodkami prywatnymi co mo¿e przychodziæ na myl w pierwszej kolejnoci, lecz s³u¿y tak¿e celom szerszym, jak zwiêkszanie konkurencyjnoci gospodarek narodowych, rozwój postaw obywatelskich w krajach, czy wreszcie dostosowanie szkoleñ zawodowych do potrzeb rynków pracy. ród³a finansowania ustawicznego szkolenia zawodowego w poszczególnych krajach UE: Niemcy Szkolenie w przedsiêbiorstwach: g dochody ze sprzeda¿y g dochody z odsetek g dochody z leasingu g bezporednie subsydia pañstwa w danym okresie g kredyty i po¿yczki przy za³o¿eniu uzyskiwania dochodów w przysz³oci 106 g Komunikaty redukcja podatków ograniczanie zobowi¹zañ podatkowych przedsiêbiorstw. Szkolenie w systemie publicznym: g op³aty za naukê g dochody z podatków g refinansowanie wydatków pañstwa z podatków i sk³adek osobistych i zbiorowych g subsydia dla osób indywidualnych, np. pañstwowe po¿yczki i kredyty, redukcja podatków i op³at dla uprawnionych osób g subsydia dla instytucji, ograniczone do szkolenia instytucjonalnego, uznawanego za warty wsparcia, na podstawie takich kryteriów, jak: wk³ad w³asny instytucji, skala ogólnego wk³adu wszystkich instytucji w systemie finansowania, kwota pieniêdzy zapewniona przez bud¿et landu (regionu). Szkolenie podejmowane przez osoby indywidualne: g bie¿¹ce dochody g zaliczki na poczet przysz³ych dochodów (kredyty, po¿yczki) g transfer kapita³u (oszczêdnoci lub spadki), ulgi podatkowe tylko dla osób p³ac¹cych podatek dochodowy i zdobywaj¹cych kwalifikacje w nowym zawodzie (specjalne wydatki) lub podejmuj¹cych doskonalenie zawodowe w aktualnym zawodzie (wydatki odnosz¹ce siê do dochodu/zarobku). Szkolenie w programach ³¹cz¹cych podnoszenie kwalifikacji z programami zatrudnienia Gospodarstwa domowe: g podatki i sk³adki g sk³adki na ubezpieczenie od bezrobocia (1/2 kwoty nale¿nej) Przedsiêbiorstwa: g podatki i sk³adki g sk³adki na ubezpieczenie od bezrobocia (1/2 kwoty nale¿nej). Szwecja Szkolenie doros³ych przez samorz¹dy (cz. zawodowa): g prawie ca³kowicie ze rodków publicznych g dotacje pañstwa zapewniaj¹ce uzupe³nienie dochodów podatkowych ka¿dej gminy, maj¹ce tak¿e na celu niwelowanie ró¿nic miêdzy gminami Szkolenie w Wy¿szych Szko³ach Ludowych (cz. zawodowa): g finansowe wsparcie ze strony pañstwa jako g³ówne ród³o g nieregularne dotacje pañstwa na sfinansowanie dodatkowych miejsc kszta³cenia dostosowanych ad hoc do potrzeb rynku pracy Komunikaty 107 g op³aty studentów za zakwaterowanie i wy¿ywienie (choæ sama nauka jest bezp³atna), na które studenci mog¹ otrzymaæ czêciow¹ dotacjê od pañstwa Szkolenie personelu: g pracodawcy g subwencje z UE Kszta³cenie kwalifikacyjne (QVE): g dotacje rz¹du dla studentów g przedsiêbiorstwa Irlandia Szkolenie osób zatrudnionych: g bezporednio pracodawcy g sk³adka p³acona przez pracodawców (0,1 % lub 0,25 % funduszu p³ac w zale¿noci od sektora gospodarki) g skarb pañstwa g ESF Szkolenie osób doros³ych: g ulgi podatkowe dla podejmuj¹cych uniwersyteckie programy pierwszego stopnia, nie w pe³nym wymiarze czasu (dla pracuj¹cych ?) g ulgi podatkowe zwi¹zane ze szkoleniem w zakresie kluczowych umiejêtnoci, takich jak jêzyki obce, obs³uga komputera g fundusze z Departamentu Edukacji i Nauki na edukacjê doros³ych z przeznaczeniem na: c wybrane projekty szkoleniowe adresowane np. do osób powy¿ej okrelonego wieku, osób z grup ryzyka c inicjatywy zwi¹zane z zapewnieniem opieki nad dzieæmi c inicjatywy edukacyjne dla kobiet. Hiszpania Szkolenie pracowników: g sk³adka szkoleniowa ci¹gana za porednictwem sk³adki na zabezpieczenie spo³eczne, od przedsiêbiorstwa i pracowników (0,7% funduszu p³ac, z czego 0,6% p³aci przedsiêbiorstwo i 0,1% p³aci pracownik), naliczanie sk³adki szkoleniowej koresponduje z naliczaniem sk³adki zbieranej na ubezpieczenie od wypadków i chorób zawodowych g fundusze strukturalne UE g inne sk³adki prywatne. 108 Komunikaty W³ochy Szkolenie ogólnie Szkolenie ze rodków publicznych: g pañstwo transferuje czêæ dochodów z podatków do regionów, przy zastosowaniu pewnej liczby parametrów (populacja, obszar, wskanik emigracji, bezrobocie, redni dochód na osobê) w celu: c pokrycia zagregowanych wydatków w³adz regionalnych (które same decyduj¹ o dystrybucji rodków na poszczególne wydatki w ramach edukacji) c zapewnienia dostêpu do ESF (2/3 dostêpnej kwoty jest przeznaczane na uzupe³nienie krajowych funduszy na dzia³ania uprawnione do otrzymania wsparcia z ESF) Szkolenie ze rodków prywatnych: g 1/3 ze rodków tworzonych z 0,30 % funduszu p³ac przedsiêbiorstw jest obowi¹zkowo przeznaczana na szkolenie ustawiczne (ta sk³adka 0,30 % pochodzi z p³ac pracowników) Szkolenie w³asnych pracowników przez przedsiêbiorstwa: g niemal wy³¹cznie ze rodków w³asnych przedsiêbiorstwa Szkolenie pracowników administracji publicznej: g z bud¿etu ka¿dej instytucji publicznej Szkolenie podejmowane przez osoby indywidualne: g vouchery szkoleniowe g porednio przedsiêbiorstwa pracownikowi na mocy umowy o pracê przys³uguje ok. 150 godzin zwolnienia na cele szkoleniowe. Finlandia Szkolenie ogólnie: g pañstwo g w³adze lokalne / municypalne g szkolenie w toku pracy g okrelone przedsiêbiorstwa prowadz¹ce swoje w³asne instytucje szkoleniowe g fundusze UE na rozwój zasobów ludzkich z udzia³em rodków krajowych i prywatnych, fundusze wspieraj¹ce naukê osób doros³ych Szkolenie finansowane z funduszy pañstwowych: g subsydia dla instytucji kszta³cenia i szkolenia zaw., z których czêæ nale¿y i jest prowadzona przez przedsiêbiorstwa g praktyczna nauka zawodu (apprenticeship) g kupno szkoleñ przez regionalne biura pañstwowe, granty naukowe dla doros³ych Komunikaty 109 g zasi³ki rehabilitacyjne dla osób, które utraci³y zdolnoæ wykonywania dotychczasowej pracy w wyniku choroby lub wypadku Szkolenie finansowane z funduszy UE: g rozwój zasobów ludzkich g szkolenie bezrobotnych g rozwój kwalifikacji pracowników Szkolenie finansowane z funduszy regionalnych: g rodki przekazywane do regionalnych w³adz pañstwowych przez ministerstwo edukacji na zakup kursów szkoleniowych g wspó³uczestnictwo w finansowaniu praktycznej nauki zawodu Szkolenie finansowane z funduszy partnerów spo³ecznych: g fundusz szkoleniowy i roz³¹kowy jest czêci¹ (ok. 1% w latach 90.) funduszu ubezpieczeñ od bezrobocia (tworzonego przez pracodawców i pracowników), granty z funduszu szkoleniowego i roz³¹kowgo m.in. adresowane s¹ do osób powy¿ej 30. roku ¿ycia, które utraci³y pracê (lecz nie s¹ traktowane jako narzêdzie wspieraj¹ce szkolenia bezrobotnych) Szkolenie finansowane z funduszy przedsiêbiorstw i osób indywidualnych: g prowadzenie w³asnych instytucji szkolenia specjalistycznego (48 w roku 1996) przez niektóre sektory g uzupe³niane subsydiami pañstwa, dochodem ze sprzeda¿y produktów i us³ug, op³atami uczestników g zakup szkoleñ przez przedsiêbiorstwa oraz innych pracodawców i osoby indywidualne, g szkolenie w toku pracy. Holandia publiczne Regionalne Centra Szkolenia oraz edukacja doros³ych: g Ministerstwo Edukacji. Szkolenie w zakresie przedsiêbiorczoci: g Ministerstwo Spraw Gospodarczych Edukacja osób prywatnych: g zachêty podatkowe dla obywateli oraz przedsiêbiorstw Szkolenie ³¹czone: g ulgi podatkowe dla poszczególnych przedsiêbiorstw szkol¹cych swoich pracowników oraz uczniów w ramach praktycznej nauki zawodu 110 g Komunikaty subsydia w obrêbie okrelonych sektorów gospodarki oraz grup zawodowych Szkolenie specjalnych grup aktywnych zawodowo: g ogólnokrajowy program rz¹dowy oferuj¹cy szkolenia dostosowane do potrzeb okrelonych grup na rynku pracy Fundusze UE: g szkolenie osób bez kwalifikacji lub o niskich kwalifikacjach, zagro¿onych bezrobociem Fundusze prywatne: g Szkolenie ³¹czone System kolektywnego finansowania w ramach zbiorowych umów o pracê: fundusze zarezerwowane na szkolenia i/lub badania i rozwój, w tym najbardziej znacz¹ce fundusze utworzone w wyniku prac komisji Wagnera, zarz¹dzane wspólnie przez reprezentantów pracodawców i pracowników; tworzone ze sk³adek (0,1 % 0,64 od funduszu pracy) Czêciowa odp³atnoæ za szkolenie dokonywana przez pracownika. c szkolenie osób prywatnych Uczestnicy szkoleñ p³ac¹ samodzielnie. Austria Gospodarstwa domowe: g koszty przygotowania do egzaminów mistrzowskich g op³aty egzaminacyjne Fundusze przedsiêbiorstw: g szkolenia (kursy) dla w³asnych pracowników Bud¿et publiczny: g wsparcie dla stowarzyszeñ non-profit i instytucji kszta³cenia doros³ych, Ministerstwa Edukacji dla prowadzonych przez siebie szkó³ technicznych i zawodowych dla pracuj¹cych g koszt ustawicznego szkolenia zawodowego w ca³oci podlegaj¹ potr¹ceniu z podatku dochodowego (osoby indywidualne) lub potr¹ceniu z ³¹cznego podatku jako koszty (przedsiêbiorstwa) g kursy daj¹ce drug¹ szansê zdobycia wykszta³cenia c kursy kszta³cenia ogólnego c wystawy c biblioteki Wsparcie landów dla osób indywidualnych: g biblioteki Komunikaty g g g 111 szko³y muzyczne programy wsparcia dla osób indywidualnych w zakresie szkolenia zawodowego, w tym np. konta edukacyjne Partnerzy spo³eczni: g Izba Gospodarcza wspó³finansuje Instytut Rozwoju Gospodarczego organizatora otwartych kursów g Izba Pracobiorców oraz Federacja Austriackich Zwi¹zków Zawodowych wspó³finansuje Instytut Rozwoju Zawodowego Dania Bezporednie: UE: Europejski Fundusz Spo³eczny g na projekty mog¹ce zwieraæ element ustawicznego szkolenia zawodowego Pañstwo g zasada taksometru oznaczaj¹ca, ¿e okrelony wskanik podany w ustawie bud¿etowej jest uruchamiany dla ka¿dego indywidualnego uczestnika kursu. Zatem, ogólny poziom finansowania nie jest bezporednio wyznaczany przez parlament lub odpowiednie ministerstwa, lecz przez poziom uczestnictwa klientów ustawicznego szkolenia zawodowego g podatek brutto lub sk³adka na rzecz rynku pracy: wszyscy zatrudnieni musz¹ p³aciæ 8% z dochodów przed ró¿nymi odliczeniami od podatków (osoby korzystaj¹ce z subsydiów socjalnych nie p³ac¹ tego podatku) g szkolenie na rzecz rynku pracy g subsydia dla osób indywidualnych uczestnicz¹cych w kursach AMU g wsparcie dla edukacji doros³ych g kursy prowadzone przez instytucje kszta³cenia na poziomie wy¿szym g wsparcie dla edukacji marynarzy g inne Osoby indywidualne g op³aty za edukacjê otwart¹ g op³aty za ustawiczne szkolenie zawodowe oferowane przez prywatne instytucje g osoby prywatne nie mog¹ odliczaæ wydatków na edukacjê od podatków Przedsiêbiorstwa (publiczne i prywatne) g koszty bezporednie g koszty porednie: c p³ace i dodatki do p³ac dla wsparcia uczestnicz¹cych w szkoleniach 112 Komunikaty c problemy produkcyjne gdy pracownik uczestniczy w ustawicznym szkoleniu zawodowym Porednie: g przedsiêbiorstwa mog¹ odliczaæ od podatku wydatki na kszta³cenie i szkolenie ustawiczne (koszt pañstwa) g podró¿e, ksi¹¿ki i inne materia³y edukacyjne (koszty osób indywidualnych) Wielka Brytania Programy i fundusze rz¹dowe na rzecz szkolenia przez pracodawców: g umiejêtnoci dla ma³ego biznesu program pomagaj¹cy przedsiêbiorstwom zatrudniaj¹cym poni¿ej 50 osób, polega na szkoleniu szkoleniowców, aby zapewnili szkolenie innym pracownikom g po¿yczki szkoleniowe dla ma³ych firm dla podniesienia kwalifikacji pracowników g bud¿et na rzecz lokalnej konkurencyjnoci dla promocji efektywnego inwestowania w uczenie siê, w szkolenia i rozwój przedsiêbiorstw ró¿nego rodzaju i wielkoci g bud¿et strategiczny TEC, Inwestor w ludzi rodki publiczne na rzecz szkolenia przez pracodawców: g przeniesienie pracownika na jednodniowy kurs (25% pokrywa pracodawca, a 75% pokrywa Rada ds. finansowania dalszej edukacji franchising udzielanie koncesji przez przedsiêbiorstwo na szkolenie pracowników, np. koled¿owi, który pobiera na ten cel rodki z Rady ds. dalszej edukacji lub op³aty bezporednio od pracodawcy. rodki rz¹dowe na ustawiczne szkolenie zawodowe osób indywidualnych: g po¿yczki na rozwój kariery zwrotna po¿yczka bankowa na op³acenie 80% ceny kursu, pe³nej ceny zakupu ksi¹¿ek, materia³ów i innych wydatków zwi¹zanych z kszta³ceniem i szkoleniem zawodowym, mog¹ korzystaæ pracuj¹cy (stanowi¹ wiêkszoæ) i bezrobotni g ulgi podatkowe z tytu³u szkolenia zawodowego g indywidualne konta szkoleniowe g uniwersytet dla przemys³u rodki przedsiêbiorstw i osób prywatnych: Stanowi¹ 90% w porównaniu do 10% rodków rz¹dowych Zasady i formy finansowania szkolenia doros³ych s¹ wiêc jak widaæ uzale¿nione od potrzeb wynikaj¹cych z charakterystyk rynków pracy i priorytetów polityk zatrudnienia. St¹d tak du¿e zró¿nicowanie konkretnych rozwi¹zañ miêdzy krajami. Ponadto, ustalone regu³y finansowania szkoleñ zarówno przez sektor publiczny, jak i prywatny nie mog¹ byæ uznawane za niezmienne w d³u¿szej perspektywie czasowej. Komunikaty 113 Reasumuj¹c, nie ma obecnie w¹tpliwoci, ¿e nale¿y wprowadziæ fundusz szkoleniowy jako instrument finansowania kszta³cenia ustawicznego. W pierwszym etapie nale¿y fundusz szkoleniowy wprowadziæ na zasadzie fakultatywnoci. Z funduszu szkoleniowego bêd¹ mogli korzystaæ zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Kwestie zwi¹zane z tworzeniem i wykorzystywaniem funduszu szkoleniowego w przedsiêbiorstwie mog³yby byæ przedmiotem negocjacji ze zwi¹zkami zawodowymi. Pomoc publiczna powinna byæ adresowana do przedsiêbiorstw, które utworz¹ u siebie fundusz szkoleniowy. ród³em finansowania funduszu obok rodków pracodawcy powinny byæ dotychczasowe obci¹¿enia (np. podatkowe) oraz na zasadzie fakultatywnej tak¿e rodki pracowników. Niezbêdna by³aby, rzecz jasna, odpowiednia nowelizacja zapisów kodeksu pracy w czêci dotycz¹cej podnoszenia kwalifikacji pracowników. Nada³oby to niew¹tpliwie wiêksz¹ rangê kszta³ceniu ustawicznemu i zaakcentowa³o wymóg zaanga¿owania obu stron w sprawê podnoszenia kwalifikacji, tj. zarówno pracodawcy, jak i pracownika.
