Pobierz

Sytuacja gospodarcza Egiptu w roku finansowym 2012/13
Kryzysowe warunki gospodarcze tłem przełomu społeczno - politycznego w lipcu
2013 r.
W okresie 2013 r. utrzymywał się chaotyczny i niestabilny przebieg politycznej
transformacji w Egipcie. W konsekwencji rewolucji społecznej w styczniu 2011 r. i usunięcia
prezydenta H. Mubaraka w Egipcie władzę sprawowała Rada Najwyższa Sił Zbrojnych do
wyborów prezydenckich w czerwcu 2012 r., wygranych przez M. Mursiego – lidera
konserwatywnych islamistów Bractwa Muzułmańskiego. Zakres uprawnień prezydenta
Mursiego, kwestionowane referendum konstytucyjne z grudnia 2012 r. oraz niezdolność
rządu do poprawy warunków życia Egipcjan spowodowały alarmistyczny stan
niezadowolenia przeważającej części społeczeństwa. Organizowane ruchy sprzeciwu wobec
władzy Bractwa Muzułmańskiego osiągnęły kulminację w formie masowych demonstracji
pod koniec czerwca 2013 r. inicjując odsunięcie przez armię Egiptu od władzy prezydenta
M. Mursiego.
Elementem uzgodnionej z ugrupowaniami opozycyjnymi i przywódcami religijnymi
„mapy drogowej” ogłoszonej przez dowodzącego armią ministra obrony Egiptu, gen. Al
Sissi, było wyznaczenie na tymczasowgo prezydenta kraju politycznie neutralnego prezesa
Sądu Konstytucyjnego, Adliego Mansoura. W konsekwencji powołany tymczasowy rząd i
prezydent mają sprawować władzę do czasu wyborów prezydenckich w I połowie 2014 r.
poprzedzonych zmianą konstytucji w drodze referendum. Działania w tym zakresie były
utrudnione z uwagi na opór odsuniętych od władzy i nadal posiadających silną pozycję
radykalnych i umiarkowanych ugrupowań islamistycznych, organizujących liczne protesty
społeczne o różnej formie i nasileniu. Uznanie przez aktualne władze Egiptu w grudniu 2013
r. Bractwa Muzułmańskiego za organizację terrorystyczną, a wcześniej wydany /we wrześniu
2013 r./ zakaz jego działalności zdaje się oznaczać brak możliwosci powrotu organizacji do
władzy tak długo, jak długo armia pozostanie kluczowym graczem politycznym w Egipcie.
W rezultacie niesprzyjającej, niestabilnej sytuacji politycznej i spadku zaufania
inwestorów zagranicznych w Egipcie tempo wzrostu GDP uległo spowolnieniu do 2,1% w
okresie rocznego sprawowania władzy przez M. Mursiego /rok finansowy 2012/13/.
Społeczne niepokoje były negatywnie odbierane przez egipski sektor wytwórczości oraz
powodowały zmniejszenie aktywności sektora turystyki. Również wpływy za tranzyt
Kanałem Sueskim były względnie niskie z uwagi na zmniejszone obroty handlu światowego.
Niestabilnym warunkom w 2013 r. w Egipcie towarzyszyła wysoka presja inflacyjna,
potęgowana deprecjacją funta egipskiego /EGP/ oraz ograniczeniami procesów
produkcyjnych i niedoskonałością systemu dystrybucyjnego.1
1
wg Kompass Egypt Finance, Yearbook 2013-2014 - issue 16; January 2014
1
Udział sektora wytwórczości, rolnictwa i usług w GDP Egiptu w roku finansowym
2012/13 przedstawia tabela niżej /w %/2.
przemysł
33,00
rolnictwo
14,50
usługi
52,50
W Global Competitiveness Report 2013-2014 /GCReport/ Banku Światowego
gospodarka Egiptu została sklasyfikowana pod względem konkurencyjności na 118 miejscu
wśród 148 krajów /w roku poprzednim w tej klasyfikacji Egipt zajął 94 pozycję/.
Uwarunkowania makroekonomiczne w Egipcie zostały zaklasyfikowane na 140 miejscu w
gronie 148 gospodarek. Funkcjonowanie egipskich instytucji publicznych zostało
umiejscowione na 117 pozycji w gronie porównywanych 148 państw, zaś pod względem
opieki zdrowia i edukacji podstawowej Egipt zajął w raporcie 100 pozycję. Efektywność
rynkowa Egiptu znalazła uznanie na 119 miejscu, zaś efektywność egipskiego rynku pracy –
na 146, efektywność rynku finansowego - na 119 miejscu, natomiast skala rynku Egiptu
zajmuje 29 pozycję w gronie porównywanych 148 państw. GCReport wyspecyfikował pięć
czynników najbardziej uciążliwych dla działalności gospodarczej w Egipcie – polityczna
niestabilność, niestabilność administracji rządowej, przestępstwa kryminalne i kradzieże,
dostępność kredytów i korupcja.
Wg egipskiego Ministerstwa Planowania i Współpracy Międzynarodowej pozostałe
główne wskaźniki makroekonomiczne wskazują na pogorszenie kondycji gospodarczej
Egiptu w roku finansowym 2012/13 - w okresie tym stopa inflacji wyniosła 9,5%, stopa
bezrobocia wzrosła do 13,2% a dług wewnętrzny miał wartość 75% GDP.3 Deficyt
budżetowy w omawianym okresie wyniósł 237,9 mld EGP stanowiąc 13,7% GDP Egiptu i
był o 43,8% większy niż w roku 2011/12. Zwiększony deficyt budżetowy wynikł ze wzrostu
wydatków rządowych do 588,2 mld EGP, tj. o 24,9%, przeznaczonych w ok. 60% na
program subsydiów oraz obsługę długu publicznego.
Wpływy budżetu w roku finansowym 2012/13 osiągnęły wartość 350,3 mld EGP co
oznacza wzrost o blisko 47 mld EGP w stosunku do roku poprzedniego z tytułu 21% wzrostu
wpływów podatkowych oraz zwiększenia o 3% pozostałych wpływów.4
Ciężar deficytu budżetowego ponoszony był przede wszystkim przez egipski system
bankowy.
W okresie sprawowania urzędu prezydenta przez M. Mursiego EGP stracił 15%
wartości wobec dolara USA. Dla poprawy sytuacji finansowej rząd prezydenta M. Mursiego
emitował obligacje wykupione głównie przez Katar - po objęciu władzy przez Bractwo
Muzułmańskie największym zagranicznym płatnikiem w Egipcie stał się Katar. Kurs
czarnorynkowy dolara USA był znacznie wyższy od oficjalnego /w kwietniu 2013 r. wynosił
7,85 EGP/. Oficjalna wartość EGP 3 lipca br. – w dniu obalenia prezydenta M. Mursiego wynosiła 6,99 EGP/1$ USA, a rezerwy zagraniczne Egiptu spadły do 14,9 mld dol. USA na
koniec czerwca 2013 r.
2
obliczenia własne na podstawie danych Central Administration for Public Mobilisation and Statistics /CAPMAS/
Egypt, marzec 2014
3
na podstawie: Report - Egypt’s economy in six months; by Minster of Planning and International Cooperation, 8
January 2014, Egypt
4
wg General Economic and Financial Outlook 2013, Ministry of Finance, Egypt, luty 2014 r.
2
W takich uwarunkowaniach trzy główne agencje oceny wiarygodności kredytowej
obniżyły lub utrzymały wcześniej obniżoną ocenę wiarygodności kredytowej Egiptu.
Agencja Fitch obniżyła 5 lipca 2013 r. ocenę kredytową z B na B/–/ z negatywną
perspektywą dla egipskich długoterminowych zobowiązań finansowych w walucie krajowej i
zagranicznej. Agencja Standard & Poor’s w dniu 16 lipca 2013 r. obniżyła do poziomu
CCC+ ocenę wiarygodności kredytowej Egiptu, zaś agencja Moody’s potwierdziła 24 lipca
2013 r. wcześniej obniżoną ocenę do poziomu Caa1 z negatywną perspektywą dla obligacji
rządowych Egiptu.
Po pozbawieniu M. Mursiego prezydentury kraje Zatoki udzieliły Egiptowi
gotówkowej pomocy finansowej wartości 12 mld dol. USA powodując ustabilizowanie
czarnorynkowej wartości funta na poziomie ok. 7,1 EGP/1$ USA, zbliżonym do oficjalnego
kursu wymiany 6,89 – 6,92 EGP/1$ USA, a wartość rezerw zagranicznych Egiptu wzrosła do
18,9 mld dol. USA, najwyższego poziomu rezerw zagranicznych Egiptu od listopada 2011 r.
Skutkiem udzielonej pomocy finansowej było także złagodzenie presji ze strony polityków
egipskich domagających się sfinalizowania negocjacji z MFW w sprawie pożyczki 4,8 mld
dol. USA i wprowadzenia długoterminowej reformy gospodarczej w Egipcie.
Pomoc dla niestabilnego politycznie Egiptu przeznaczona na pokrycie braków
rynkowych odzwierciedla awersję zasobnych w ropę arabskich państw Zatoki do Bractwa
Muzułmańskiego. W rezultacie egipski rząd tymczasowy, w miejsce dotychczasowych
działań oszczędnościowych, zabezpieczał potrzeby gospodarki poprzez wprowadzanie na
rynek dodatkowych środków pieniężnych.
W warunkach ograniczonych rezerw zagranicznych Centralny Bank Egiptu /CBE/
wznowił w lipcu 2013 r. dystrybucję walut w ramach normalnych i specjalnych
/dodatkowych/ aukcji Forex z udziałem banków komercyjnych. We wrześniu 2013 r. CBE w
ramach specjalnej aukcji Forex skierował na rynek 1,3 mld dol. USA z rezerw zagranicznych
w celu pokrycia importu strategicznego dla popytu egipskiego rynku.
Zmniejszone w okresie I półrocza 2013 r. zasoby rezerw zagranicznych Egiptu
stanowiły przyczynę wstrzymania importu pszenicy oraz bazowania na zbiorach rolnictwa
krajowgo, którego podaż jest niestety niewystarczająca w stosunku do potrzeb rynku.
Konsumpcja pszenicy w Egipcie wynosi ok. 750 tys. ton miesięcznie, a jej rezerwy z
krajowych zbiorów bieżącego sezonu wynosiły 3 mln ton w lipcu 2013 r. /import pszenicy w
okresie rządów prezydenta M. Mursiego zmniejszony został z 10 mln do 6,6 mln ton/.
Wg Ministerstwa Zaopatrzenia egipskiego rządu tymczasowego wznowione przez
Centralny Zarząd Zaopatrzenia Surowcowego Egiptu /General Authority for Supply
Commodities – GASC/ zagraniczne zakupy pszenicy pozwoliły na odbudowanie zapasów
tego strategicznego surowca spożywczego na okres do lutego 2014 r. /główne rynki
egipskiego importu pszenicy to USA, Kanada, Australia, Francja, Niemcy, Rosja, Rumunia i
Ukraina/.
W okresie poprzedzającym obalenie prezydenta M. Mursiego rynek egipski cierpiał
na poważne niedobory paliw wpływające hamująco na funkcjonowanie gospodarki,
szczególnie wytwórczości.
Pomocowe dostawy paliw oraz wypełnienie przez Katar zobowiązań dostaw gazu
płynnego LNG ustabilizowały podaż na rynku paliw w Egipcie. Również w pierwszych
dniach lipca 2013 r. National Bank of Egypt /NBE/ udzielił egipskiej Egyptian General
Petroleum Company /EGPC/ pożyczkę wartości 65 mln dol. USA na sfinansowanie importu
paliw – oleju napędowego i benzyny – w celu natychmiastowego złagodzenia presji popytu.
3
Ministerstwo Finansów rządu tymczasowgo Egiptu udzieliło NBE gwarancji dla akredytywy
wartości 1 mld dol. USA na pokrycie przez EGPC importu z Libii 600 tys. baryłek ropy
naftowej miesięcznie.5
Polityka ekonomiczna rządu tymczasowego na rzecz stymulacji rozwoju gospodarki
Od przełomu politycznego w lipcu 2013 r. w Egipcie tymczasowy rząd realizował
politykę gospodarczą nadającą natychmiastowy priorytet potrzebom narodu egipskiego.
Założenia polityki ekonomicznej tymczasowego rządu Egiptu mają na celu realizację
czterech głównych potrzeb: wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, sprawiedliwości
społecznej, równowagi fiskalnej i monetarnej oraz reformy ustawowej i instytucjonalnej.
Tymczasowy rząd Egiptu w dniu 12 września 2013 roku zapowiedział pobudzenie rozwoju
gospodarki narodowej w ramach stymulacyjnego Programu rozwoju ekonomicznego i
sprawiedliwości społecznej o wartości 29,7 mld EGP zapisanej w budżecie na rok finansowy
2013/14, bazującego na trzech krótkoterminowych filarach:
- pilne działania na rzecz złagodzenia kosztów życia, obejmujące wprowadzenie ulg
finansowych: dla studentów, farmerów i przeciętnego Egipcjanina;
- pobudzenie rozwoju gospodarki Egiptu w wyniku zwiększonych inwestycji w
priorytetowych obszarach gospodarczych i socjalnych;
- reformy ustawowe i instytucjonalne na rzecz sprawiedliwości społecznej i
przeciwdziałania korupcji /m.in. podwyższenie minimalnej płacy w sektorze
administracji publicznej, podwyżka emerytur/ oraz współpraca międzynarodowa Egiptu
w zakresie rozwoju sprawiedliwości społecznej.
Ponadto w listopadzie 2013 r. rząd tymczasowy Egiptu przyjął sześć inicjatyw
programowych długoterminowej polityki służącej rozwojowi działalności biznesowej,
poprawie poziomu życia oraz transformacji gospodarczej na rzecz przyspieszenia tempa
wzrostu dochodu narodowego i bardziej sprawiedliwego jego podziału: program reformy
klimatu inwestycyjnego; program finansowania projektów infrastrukturalnych; realizacja
megaprojektów rozwojowych - Kanału Sueskiego, Górnego Egiptu, elektrowni atomowej El
Dabea; uruchomienie sieci społecznego wsparcia na rzecz sprawiedliwości społecznej;
program instytucjonalnego rozwoju spółdzielczości egipskiej i sektora SME; program
rozwoju rynku nieruchomości.
Przedstawione wyżej programy krótkoterminowe i długookresowe zostały uznane
przez rząd Egiptu jako zasadnicze do realizacji dla zrównoważonego rozwoju gospodarczego
i zachowania sprawiedliwości społecznej.
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca
WPHI w Kairze, kwiecień 2014 r.
5
Egipt zużywa blisko 38 tys. ton oleju napędowego dziennie, z czego 22 tys. ton pokrywane jest importem, oraz 16
tys. ton benzyny dziennie pokrywając importem 15% konsumowanego paliwa
4