czytaj PDF - Endokrynologia Pediatryczna

Vol. 5/2006 Nr 2(15)
Endokrynologia Pediatryczna
Pediatric Endocrinology
Ocena aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów u dzieci z otyłością
prostą
Activity estimation of creatine kinase and isoensymes in children with simple
obesity
Joanna Dubelt, Leszek Szewczyk
Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Lublinie
Adres do korespondencji:
Adres do korespondencji: Joanna Dubelt; Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin
Słowa kluczowe: kinaza kreatynowa, izoenzymy, otyłość
Key words: kreatine kinase, isoenzymes, obesity
STRESZCZENIE/ABSTRACT
Wstęp. W przebiegu otyłości dochodzi do rozwoju niekorzystnych zmian metabolicznych, które wywołują negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Ze względu na fakt, że zmiany te w znacznym stopniu dotyczą układu mięśniowego, cenną pomocą w diagnostyce jest oznaczanie markerów, które mogą
określać rodzaj zmian zachodzących w komórce mięśniowej. Materiał i metody. Badania dotyczyły 73
(41dziewcząt i 32 chłopców) dzieci z otyłością prostą w wieku od 7 do 18 lat. Stopień nadwagi badanych
wynosił od 22% do 148%. Za otyłość przyjęto nadwagę przekraczającą 20% należnej masy ciała. W grupie
badanej wyodrębniono w zależności od płci i wieku podgrupy młodszych i starszych dziewcząt i chłopców.
Aktywność kinazy kreatynowej (CK) oznaczono metodą kinetyczną z aktywacją N-acetylocysteiną. Aktywność izoenzymu CK-MB oznaczono metodą immunochemiczną. Aktywności CK-MM stanowiła różnicę pomiędzy aktywnością CK i CK-MB. Wyniki badań. U dzieci z otyłością prostą stwierdzono istotnie niższą aktywność CK (p < 0,05) oraz CK-MB (p < 0,01). Aktywność izoenzymów w relacji do płci i
wieku była istotnie niższa w grupie otyłych starszych chłopców w porównaniu z analogiczną grupą zdrowych dzieci. Nie stwierdzono współzależności pomiędzy stopniem otyłości a aktywnością badanych enzymów. Wnioski. Otyłość, niezależnie od stopnia zaawansowania, wywiera istotny wpływ na aktywność kinazy kreatynowej i jej izoenzymów. Spadek aktywności CK i izoenzymów wyrażony najwyraźniej w grupie otyłych starszych chłopców, może sugerować związek zaburzeń w komórce mięśniowej w otyłości z
różnicami w procesie dojrzewania płciowego chłopców i dziewcząt.
Endokrynol. Ped., 5/2006;2(15):39-47
Vol. 5/2006, Nr 2(15)
39
Endokrynol. Ped., 5/2006;2(15):39-47
Praca oryginalna
Introduction. Obesity causes metabolic changes that exert an adverse effect on the functions of many organs. In view of considerable correlation between obesity and muscle tissue it would be useful to estimate
specific markers in order to determine the significance of muscle cell changes. Material and methods.
The investigations were carried out in 73 children with simple obesity (41 girls and 32 boys) aged 7 to 18
years. The degree of overweight was 22% to 148%. Children were divided into four groups: younger and
older girls and boys. Serum creatine kinase activity (CK) was been determined by kinetics method with
N-acetylcystein activation and CK-MB activity by immunochemical method. CK-MM activity was the difference between CK and CK-MB. Results. In the group of children with simple obesity significant lower
activity of CK (p < 0.05) and CK-MB (p < 0.01) has been determined. Isoenzyme activity in relation to
sex and age was significant lower in the group of obese older boys, as compared with the group of healthy
children at the same age. No correlation was demonstrated between the degree of obesity and the activity of
these enzymes. Conclusion. Obesity, independent of the degree of overweight, exerts significant effect on
creatine kinase and isoenzymes’ activity. The most significant decrease of the CK and isoenzymes activity
in the group of older boys with obesity, may suggest correlation between muscle cell disorders and boys’
and girls’ puberty differences in obesity.
Pediatr. Endocrinol., 5/2006;2(15):39-47
Wstęp
Otyłość stanowi dziś jeden z większych problemów zdrowotnych, warunkuje bowiem rozwój całego szeregu schorzeń cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze. Kluczową role w etiopatogenezie tych schorzeń odgrywa upośledzone wykorzystywanie glukozy w tkankach obwodowych, a zwłaszcza w
mięśniach, związane ze zjawiskiem insulinooporności. Reakcją komórek beta wysp trzustki na insulinooporność jest wzmożone wydzielanie insuliny, która jako hormon anaboliczny w warunkach
nadprodukcji wydaje się sprzyjać niekontrolowanemu przyrostowi masy ciała [1]. Stale utrzymujące się zwiększone obciążenie serca w związku ze
znacznym zwiększeniem masy ciała oraz rozrostem tkanki tłuszczowej przyczynia się dodatkowo
do upośledzenia funkcji układu krążenia, a przede
wszystkim mięśnia srcowego.
Na uwagę zasługuje również budowa histologiczna oraz cechy metaboliczne mięśni osób z otyłością wisceralną. Stwierdzono, że tkanka mięśniowa u tych osób zawiera zwiększoną liczbę włókien
białych (typu IIb) oraz zmniejszoną ilość włókien
czerwonych (typu I). Włókna mięśniowe typu IIb
są przystosowane do beztlenowego metabolizmu
glukozy. Czas skurczu tych włókien jest krótszy, kapilaryzacja gorsza, a wrażliwość na insulinę mniejsza. Włókna te wykazują także znacznie zmniejszoną zdolność wykorzystania kwasów tłuszczowych
w czasie pracy w porównaniu z włóknami mięśniowymi typu I i IIa. Jakkolwiek morfologia tkanki mięśniowej jest zdeterminowana genetycznie,
może ona ulegać zmianom pod wpływem szeregu
40
czynników, m.in. stymulacji hormonalnej, aktywności fizycznej czy diety. Za zmiany struktury histologicznej mięśni w otyłości odpowiedzialna jest
prawdopodobnie zwiększona aktywność androgenów oraz glikosterydów [2, 3]. Zmiany w mięśniach
szkieletowych, ryzyko chorób serca i układu krążenia stwierdzane u dorosłych oraz trudności w ocenie
funkcji układu mięśniowego u dzieci skłaniają do
poszukiwań wskaźników oceny tego układu.
Kinaza kreatynowa będąc enzymem wskaźnikowym tkanki mięśniowej ma jednocześnie istotne znaczenie w procesach energetycznych komórki,
katalizując reakcje resyntezy ATP w zależności od
aktualnego zapotrzebowania metabolicznego. Dostateczna ilość ATP i fosfokreatyny, zależna od aktywności CK, jest zatem bardzo istotna, warunkuje bowiem właściwie przebiegający proces skurczu
i rozkurczu włókna mięśniowego, jak również inne
reakcje przebiegające w komórce mięśniowej, wymagające nakładu energii. W mięśniach szkieletowych dominuje izoenzym CK-MM, natomiast w
mięśniu sercowym występuje głównie izoenzym
CK-MB [4, 5].
Celem pracy była ocena zaburzeń dotyczących
tkanki mięśniowej na podstawie zachowania się aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów w
surowicy krwi u dzieci z otyłością prostą.
Materiał i metody
Badaniami objęto 73 dzieci i nastolatków z otyłością prostą hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Lublinie. Grupa obejmowała 41 dziewcząt i 32 chłopców. Wiek badanych wynosił od 7
Dubelt J. i inni – Ocena aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów u dzieci z otyłością prostą
do 18 lat. U wszystkich badanych jako przyczynę
nadmiernego stanu odżywienia stwierdzono otyłość prostą, wykluczając jednocześnie na podstawie
badań diagnostycznych metaboliczno-hormonalne
i genetyczne przyczyny otyłości wtórnej. Wywiad
chorobowy wskazywał na nadmierną alimentację
jako wynik „dobrego apetytu” oraz utrzymywa-
nie się nieprawidłowych nawyków żywieniowych.
Odsetek nadwagi wynosił od 22% do 148% normy dla wzrostu. Uwzględniając jednocześnie kryterium wieku i płci, w ramach grupy klinicznej wyodrębniono podgrupy młodszych i starszych dziewcząt i chłopców. Za umowną granicę wieku przyjęto 11 lat dla dziewcząt oraz 12 lat dla chłopców
Tabela I. Aktywność CK w grupie dzieci z otyłością prostą i grupie kontrolnej
Table I. CK activity in children with siple obesity and in control group
CHARAKTERYSTYKA STATYSTYCZNA
GRUPA
Ogółem
Chłopcy młodsi
Dziewczęta
młodsze
Chłopcy starsi
Dziewczęta starsze
n
M
SD
otyłość
73
87,24
25,48
kontrola
82
102,52
33,05
otyłość
8
105,87
41,94
kontrola
20
102,35
30,21
otyłość
12
81,91
26,95
kontrola
11
89,00
16,18
otyłość
22
91,16
19,80
kontrola
24
118,27
39,50
otyłość
29
81,06
21,24
kontrola
29
95,82
31,04
ISTOTNOŚĆ
p < 0,05
n.s
n.s
p < 0,01
p < 0,05
Rycina 1. Aktywność CK u dzieci z otyłością prostą i w grupie kontrolnej
Figure 1. CK acivity in children with simple obesity and in control group
41
Praca oryginalna
Endokrynol. Ped., 5/2006;2(15):39-47
ze względu na zróżnicowanie procesu dojrzewania
u obu płci.
Grupę kontrolną stanowiło 82 zdrowych dzieci
(42 chłopców i 40 dziewcząt) w wieku od 6 do 18
lat, z których wyodrębniono analogiczne podgrupy
z uwzględnieniem płci i wieku.
Aktywność kinazy kreatynowej (CK) oznaczono
metodą kinetyczną z aktywacją N-acetylocysteiną
(NAC), w temp. 37oC. DO oznaczeń użyto zestawu
odczynników firmy Cormay oraz analizatora biochemicznego Cobas Mira S. Aktywność izoenzymu CK-MB oznaczono metodą immunochemiczną
Tabela II. Aktywność CK-MB w grupie dzieci z otyłością prostą i grupie kontrolnej
Table II. CK-MB activity in children with siple obesity and in control group
CHARAKTERYSTYKA STATYSTYCZNA
GRUPA
Ogółem
Chłopcy młodsi
Dziewczęta
młodsze
Chłopcy starsi
Dziewczęta starsze
n
M
SD
otyłość
73
20,31
9,20
kontrola
82
25,76
9,23
otyłość
8
22,87
11,20
kontrola
20
26,85
8,71
otyłość
12
23,08
5,21
kontrola
11
28,54
7,40
otyłość
22
18,70
6,30
kontrola
24
25,22
10,33
otyłość
29
19,79
11,64
kontrola
29
24,37
9,53
Rycina 2. Aktywność CK- MB u dzieci z otyłością prostą i w grupie kontrolnej
Figure 2. CK-MB acivity in children with simple obesity and in control group
42
ISTOTNOŚĆ
p < 0,01
n.s.
n.s.
p < 0,01
n.s.
Dubelt J. i inni – Ocena aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów u dzieci z otyłością prostą
przy użyciu zestawu odcznników firmy La Roche.
Znając aktywność CK całkowitej oraz CM-MB,
możliwe jest oznaczenie aktywności CK-MM, według równania [5]:
CK-MM = CK - CK-MB
Stan odżywienia oceniano na podstawie pomiaru masy ciała i wysokości oraz ustalenia wzajem-
nych zależności między tymi parametrami. Odchylenie aktualnej masy ciała w stosunku do masy ciała należnej do wzrostu wyrażono w odsetkach według wzoru:
Δm = ( masa akt.- masa nal./masa nal.) x 100%
Za otyłość przyjęto nadwagę przekraczającą 20% .
Tabela III. Aktywność CK-MM w grupie dzieci z otyłością prostą i grupie kontrolnej
Table III. CK-MM activity in children with siple obesity and in control group
CHARAKTERYSTYKA STATYSTYCZNA
GRUPA
Ogółem
Chłopcy młodsi
Dziewczęta
młodsze
Chłopcy starsi
Dziewczęta starsze
n
M
SD
otyłość
73
66,93
24,25
kontrola
82
76,82
32,5
otyłość
8
83,00
32,86
kontrola
20
75,50
28,44
otyłość
12
58,83
22,93
kontrola
11
60,45
18,38
otyłość
22
72,45
28,44
kontrola
24
93,31
38,10
otyłość
29
61,27
22,82
kontrola
29
71,44
30,76
ISTOTNOŚĆ
n.s.
n.s.
n.s.
p < 0,05
n.s.
Rycina 3. Aktywność CK-MM u dzieci z otyłością prostą i w grupie kontrolnej
Figure 3. CK-MM acivity in children with simple obesity and in control group
43
Praca oryginalna
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej
przy użyciu programu statystycznego Statgraphics
WIN 1.4 PL. Wartości analizowanych cech scharakteryzowano za pomocą średniej arytmetycznej (M),
odchylenia standardowego (SD). Analizy różnic pomiędzy średnimi wartościami w badanych grupach
przeprowadzono przy pomocy testu t-Studenta dla
zmiennych rozłącznych. Za miarę współzależności
pomiędzy aktywnością badanych enzymów a stopniem otyłości przyjęto wspólczynnik korelacji r-Paersona. Przy wnioskowaniu statystycznym za znamienny przyjęto poziom istotności p < 0,05.
Wyniki
Porównując zachowanie się aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów między grupą kontrolną a całą grupą dzieci z otyłością prostą stwierdzono u osób otyłych istotnie niższą aktywność CK
(p < 0,05) oraz CK-MB (p < 0,01). Analiza wyników pomiędzy dobranymi pod względem płci i wieku podgrupami dzieci otyłych i zdrowych wykazała istotny statystycznie spadek aktywności CK w
podgrupie otyłych starszych chłopców (p < 0,01)
oraz otyłych starszych dziewcząt (p < 0,05) (tab. I,
ryc. 1), natomiast istotny spadek aktywności izoenzymu CK-MB odnotowano jedynie w podgrupie
otyłych starszych chłopców (tab. II, ryc. 2). Aktywność izoenzymu CK-MM u otyłych dzieci wykazywała także tendencję spadkową, aczkolwiek dla całej grupy nie stwierdzono istotnych różnic. Dopiero porównanie pomiędzy analogicznymi pod względem płci i wieku podgrupami otyłych i zdrowych
dzieci wykazało, że aktywność CK-MM była znacząco niższa w grupie otyłych starszych chłopców
(p < 0,05) (tab. III, ryc. 3). Nie stwierdzono współzależności pomiędzy stopniem otyłości a aktywnością badanych enzymów.
Dyskusja
Powszechnie wiadomo, że otyłość negatywnie
wpływa na funkcjonowanie organizmu. Badania
kliniczne wskazują na rozwój niekrzystnych zmian
w narządach i tkankach organizmu, między innymi
w tkance mięśniowej, co pociąga za sobą poważne konsekwencje zdrowotne [1–3]. Stąd oznaczanie
aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów,
będących wykładnikiem stanu strukturalnego oraz
procesów bioenergetycznych komórki mięśniowej,
może być pomocne w diagnostyce zmian zachodzących w mięśniach szkieletowych i mięśniu serco44
Endokrynol. Ped., 5/2006;2(15):39-47
wym w przebiegu tych zaburzeń.
Badania Salvadori i wsp. [6] dotyczące aktywności CK i CK-MB u otyłych dorosłych ludzi
w wieku 20–39 lat wykazały, że mają oni zwiększoną całkowitą aktywność kinazy kreatynowej w spoczynku oraz podczas wysiłku i następującego po
nim odpoczynku. Fakt ten autorzy tłumaczyli większą masą ciała osób otyłych, wychodząc z założenia, że jest ona wynikiem wzrostu zarówno ilości
tłuszczu, jak i masy mięśniowej. Także wyższa
spoczynkowa aktywność CK-MB, obserwowana
w surowicy krwi w grupie osób otyłych, była według autorów wynikiem potencjalnie większej masy
mięśnia sercowego. Natomiast stwierdzony wzrost
aktywności CK-MB w fazie wczesnego odpoczynku tłumaczyli oni zmęczeniem miocardium i przedostaniem się enzymu z mięśnia sercowego do
krwiobiegu.
Wyniki przeprowadzonych badań własnych są
więc odmienne od przedstawionych w cytowanej
pracy. Wobec powyższego można pośrednio przypuszczać, że w badanej grupie otyłych dzieci udział
mięśni w beztłuszczowej masie ciała nie zwiększył
się, a być może nawet uległ zmniejszeniu. Potwierdzenie tej hipotezy wymaga jednak przeprowadzenia dodatkowych badań. Obserwowana niższa aktywność kinazy kreatynowej i jej izoenzymów
u dzieci otyłych w porównaniu z dziećmi zdrowymi pozwala także twierdzić, że nie doszło u nich do
uszkodzenia komórki mięśniowej ani też wybiórczego zwiększenia przepuszczalności błony komórkowej miocyta. Integralność komórki mięśniowej
wydaje się zachowana, ponieważ we wszystkich
przypadkach patologii mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, w których dochodzi do wzrostu aktywności kinazy kreatynowej w surowicy, za przyczynę tego stanu przyjmuje się martwicę komórki
mięśniowej lub zwiększoną przepuszczalność błony komórkowej, do której dochodzi wskutek zaburzeń metaboliczno-energetycznych komórki [7].
Stwierdzoną niższą aktywność kinazy kreatynowej
w surowicy krwi u osób otyłych należałoby tłumaczyć ograniczonym przenikaniem enzymu z mięśni [8], co jest prawdopodobnie spowodowane ich
otłuszczeniem, mogącym występować w przebiegu
otyłości.
Niektórzy autorzy w swoich pracach sugerują, że mięśnie szkieletowe ludzi otyłych przejawiają skłonność do zwiększonego odkładania tłuszczu. Badając takich pacjentów za pomocą tomografii komputerowej, Simonau i wsp. [9] oraz Kelly
i wsp. [10] dokonali oceny mięśni uda, stwierdza-
Dubelt J. i inni – Ocena aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów u dzieci z otyłością prostą
jąc, że duża część z nich charakteryzuje się zmienionym obrazem radiologicznym, co może wskazywać na obecność tłuszczu. Badania Simonau i wsp.
[9] wykazały jednocześnie, że w mięśniach tych dochodzi do wzrostu aktywności kinazy kreatynowej,
co według autorów wskazuje na zwiększoną wydajność anaerobowej resyntezy ATP. Z kolei inni autorzy obserwowali u ludzi otyłych zmiany w morfologii mięśni szkieletowych polegające na zwiększeniu się ilości włókien typu IIb, które charakteryzuje gorsza kapilaryzacja [2, 3, 11], co również może
mieć wpływ na ograniczenie przenikania enzymu
z mięśni do surowicy krwi.
Wykazana niższa aktywność izoenzymu CKMM w grupie starszych otyłych chłopców wydaje
się wynikać z potencjalnie wyższej masy mięśniowej u chłopców w zaawansowanym okresie dojrzewania, dlatego też różnice pomiędzy analogicznymi grupami dzieci otyłych i zdrowych są głębsze
niż w pozostałych grupach o niższej masie mięśniowej. Niemniej nie można zapominać o udziale innych czynników (metabolicznych, antropologicznych, katamnestycznych) mogących mieć wpływ
na zmiany w mięśniach szkieletowych, a pośrednio
na zmiany aktywności CK-MM.
Biorąc pod uwagę jedynie fakt zmniejszonego przenikania enzymu z mięśni, zastanawiający jest brak istotności statystycznej dla CK-MM,
przy jednocześnie obserwowanej wysokiej istotności dla izoenzymu sercowego CK-MB w całej badanej grupie otyłych dzieci w stosunku do kontroli,
ze względu na małą masę mięśnia sercowego w porównaniu z masą mięśni szkieletowych. Fakt ten
skłania do poszukiwania jeszcze innych przyczyn
mogących mieć wpływ na obniżenie aktywności
CK-MB w surowicy krwi u otyłych dzieci.
Wykonywanie pracy skurczowej, trwającej nieprzerwanie przez całe życie, wymaga od serca ciągłego wytwarzania ATP w takich ilościach, by na
bieżąco równoważony był jego rozpad. Mięsień
sercowy produkuje ATP prawie wyłącznie za pośrednictwem tlenowych przemian substratów energetycznych. Wyprodukowany w mitochondriach
ATP jest transportowany do cytoplazmy za pośrednictwem fosfokreatyny, której przemiany są bezpośrednim źródłem ATP niezbędnego do skurczu mięśnia sercowego. W procesie tym znaczącą rolę wydaje się odgrywać CK-MB [12].
Otyłość prowadzi do zmiany warunków funkcjonowania układu krążenia, przyczyniając się do
zaburzeń w strukturze i czynności serca, co w konsekwencji doprowadza do zwiększenia pojemności
wyrzutowej z następową dylatacją lewej komory,
jej przerostu ekscentrycznego, dysfunkcji rozkurczowej, a w końcu kardiomiopatii [13, 14]. Liczne badania dowiodły, że proces ten zaczyna się już
w dzieciństwie [15–19]. Tak więc otyłość na skutek
zwiększonej masy ciała oraz niekorzystnych zmian
w zachowaniu się parametrów hemodynamicznych
prowadzi do stale utrzymującego się zwiększonego obciążenia serca, a w konsekwencji zwiększonego zapotrzebowania energetycznego mięśnia sercowego. Można więc przypuszczać, że w otyłości dochodzi również do zwiększonego zapotrzebowania
na kinazę kreatynową, biorącą udział w procesach
transdukcji energii, w wyniku czego enzym ten zostawałby zatrzymywany w komórkach mięśnia sercowego. Natomiast obserwowany spadek aktywności kinazy kreatynowej w surowicy krwi może być
wynikiem zwiększonej wewnątrzkomórkowej aktywności tego enzymu. Potwierdzenie tej hipotezy
wymagałoby przeprowadzenia dodatkowych inwazyjnych badań.
Zwiększoną kumulację izoenzymu CK-MB w
mięśniu sercowym w warunkach jego przewlekłego przeciążenia prowadzącego do przerostu opisywano natomiast w badaniach doświadczalnych na
zwierzętach, przy czym wzrost ten był najbardziej
nasilony przy współistnieniu nadciśnienia tętniczego [20]. Badania te nie obejmowały jednak równoczesnej oceny aktywności CK-MB w surowicy
krwi.
Przy porównaniu aktywności CK-MB u dzieci
otyłych w relacji do odpowiednich pod względem
płci i wieku dzieci zdrowych zwraca uwagę obniżenie aktywności CK-MB zwłaszcza u starszych
chłopców. Zakładając sercowe pochodzenie izoenzymu CK-MB można pośrednio przypuszczać, że
zarówno płeć męska, jak i wiek, a poprzez to zazwyczaj czas trwania otyłości, pogłębiają jej negatywny wpływ na mięsień sercowy i układ krążenia.
Podobne spostrzeżenia poczynili inni autorzy. Zajadacz [21] w swoich badaniach zwraca uwagę na
większą skłonność do nieprawidłowego zachowania się wskaźników lipidowych u chłopców wraz
z kolejnymi etapami dojrzewania płciowego. Natomiast Wójtowicz i wsp. [19] sugerują, że zaburzenia gospodarki lipidowej w powiązaniu z czasem
trwania otyłości ujemnie wpływają na hemodynamikę krążenia oraz elastyczność ścian tętnic.
Na zachowanie się aktywności całkowitej CK
w surowicy krwi ma niewątpliwie wpływ aktywność izoenzymu CK-MB, niemniej znaczny jest
udział izoenzymu CK-MM. Należy także zazna45
Praca oryginalna
czyć, że mięśnie szkieletowe otyłych pacjentów
są również obciążone nadmierną pracą (aczkolwiek w mniejszym stopniu niż mięsień sercowy)
w związku z podtrzymywaniem i przemieszczaniem większej masy ciała, co wobec ewentualnych
zmian w ich morfologii i kapilaryzacji [3], a także
zwiększonej anaerobowej resyntezy ATP [9] może
przyczyniać się do obserwowanej zmniejszonej aktywności CK w surowicy krwi.
Wobec znaczącego wpływu otyłości na aktywność
kinazy kreatynowej i jej izoenzymów, a poprzez to
na stan metaboliczno-czynnościowy komórki mięśniowej rodzi się pytanie, w jakim stopniu jest on
uzależniony od stopnia zaburzeń stanu odżywienia,
wyrażonego procentem nadwagi w stosunku do należnej masy ciała.
Na podstawie analizy statystycznej własnych
wyników nie stwierdzono znamiennej korelacji
między wielkością nadwagi a aktywnością badanych enzymów. Fakt ten pozwala przypuszczać,
że mechanizmy wpływające na stan mięśni szkieletowych oraz układ krążenia, a poprzez to na mięsień sercowy w przebiegu otyłości zależą nie tyle
od jej stopnia, wyrażonego ilością nagromadzonego w ciele tłuszczu, ale może nawet bardziej od innych czynników. Ważną rolę może odgrywać tu
rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w organizmie.
Wskazują na to badania przeprowadzone u ludzi
dorosłych [22–24]. Także wśród wielu prac oceniających występowanie zaburzeń metaboliczno-hormonalnych oraz ich powikłań w przebiegu oty-
Endokrynol. Ped., 5/2006;2(15):39-47
łości u dzieci [25–27] niektórzy autorzy sugerują ich związek z androidalnym typem otyłości [28,
29]. Wprawdzie u dzieci w wieku szkolnym tkanka
tłuszczowa jest rozmieszczona równomiernie, a jej
przyrastanie związane jest z proporcjonalym otłuszczeniem całego ciała, jednak w okresie dojrzewania
zaznacza się dymorfizm płciowy w jej rozmieszczeniu. Fakt ten może pośrednio tłumaczyć obserwowany spadek aktywności CK i jej izoenzymów jako
wynik wpływu niekorzystnych zmian metabolicznych na mięśnie i układ krążenia, wyrażony najbardziej wśród starszych chłopców.
Wnioski
1. Otyłość, niezależnie od stopnia zaawansowania, wywiera istotny wpływ na aktywność kinazy
kreatynowej i jej izoenzymów. U otyłych dzieci aktywność CK i CK-MB ulega istotnemu obniżeniu.
Natomiast obniżenie CK-MM dotyczy starszych
chłopców.
2. Spadek aktywności CK i izoenzymów, wyrażony najwyraźniej w grupie otyłych starszych
chłopców, może sugerować związek zaburzeń w
komórce mięśniowej w otyłości z różnicami w
procesie dojrzewania płciowego chłopców i dziewcząt.
3. Oznaczanie aktywności kinazy kreatynowej
i jej izoenzymów może być przydatne w diagnostyce zaburzeń zachodzących w komórce mięśniowej
u otyłych dzieci.
PIŚMIENNICTWO/REFERENCES
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
46
Wierusz-Wysocka B.: Otyłość a cukrzyca. Nowa Med., 1997:4 (15), 6–8.
Kriketos A.D., Pan D.A., Lillioja S. et al.: Sutton. Interrelationships between muscle morphology, insulin action and adiposity.
Am. J. Physiol., 1996:270 (6 Pt 2), R1332–R1339.
Krotniewski M.: Rola mięśni, tkanki tłuszczowej i wątroby w rozwoju zespołu metabolicznego. Pol. Tyg. Lek., 1996:51,
40–45.
Lev E.I., Tur-Kaspa I., Ashkenazy I. et al.: Distribution of serum creatine kinase activity in young healthy persons. Clin. Chim.
Acta, 1999:279 (1–2), 107–115.
Drożdż R.: Metody analizy izoenzymów i izoform kinazy fosfokreatynowej z uwzględnieniem CK-MM. Przegl. Lek., 1990:47,
825–827.
Salvadori A., Fanari P., Ruga S. et al.: Creatine kinase and creatine kinase MB isoenzyme during and after exercise testing
in normal and obese young people. Chest, 1992:102, 1687–1689.
Wolna E., Wolny M.: Kinaza fosfokreatynowa i jej formy wielokrotne jako wskaźnik klinicznie przydatny. Przegl. Lek., 1990:
47, 820–824.
Rosalki S.B.: Low serum creatine kinase activity. Clin. Chem., 1998:44 (5), 905.
Simoneau J.A., Colberg S.R., Thaete F.L. et al.: Skeletal muscle glycolityc and oxidative enzyme capacities are determinants
of insulin sensitivity and muscle composition in obese women. FASEB J., 1995:9 (2), 273–278.
Dubelt J. i inni – Ocena aktywności kinazy kreatynowej i jej izoenzymów u dzieci z otyłością prostą
[10] Kelley D.E., Slasky S., Janosky J.: Skeletal muscle density: effects of obes ty and non-insulin depandent diabetes mellitus.
Am. J. Clin. Nutr., 1991:54, 509–515.
[11] Kriketos A.D., Baur L.A., O`Connor J. et al.: Muscle fibre type composition in infant and adult populations and relationships
with obesity. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 1997:21 (9), 796–801.
[12] Sylven C., Jansson E., Olin C.: Human miocardial and skeletal muscle enzyme activities: creatine kinase and its izoenzyme
MB as related to citrate synthase and muscle fibre types. Clin. Physiol., 1983:3 (5), 461–468.
[13] Iacobellis G., Ribaudo M.C., Zappaterreno A. et al.: Relation of insulin sensitivity and left ventricular mass in uncompilcated
obesity. Obes. Res., 2003:11 (4), 507–508.
[14] Alpert M.A.: Obesity cardiomyopathy: pathophysiology and evolution of the clinical syndrome. Am. J. Med. Sci., 2001:321 (4),
225–236.
[15] Gutin B., Treiber F., Owens S. et al.: Relations of body composition to left ventricular geometry and function in children. J.
Pediatr., 1998:132, 1023–1027.
[16] Hashimoto I., Ichida F., Tsubata S. et al.: A novel method for indexing echocardiographic left ventricular mass in infants,
children and adolescents: evaluation of obesity-inducent left ventricular hypertrophy. Pediatr. Int., 1999:41, 126–131.
[17] Baszun-Stepaniuk E., Urban M., Głowińska B.: Masa lewej komory serca i jej funkcja skurczowo-rozkurczowa u dzieci i
młodzieży z nadciśnieniem tetniczym i nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z otyłością. Przegl. Lek., 2005: 62 (4),
206–209.
[18] Friberg P., Allansdotter-Johnsson A., Ambring A. et al.: Increased left ventricular mass in obese adolescents. Eur. Heart J.,
2005:26 (2), 201–202.
[19] Wójtowicz J., Urban M., Siwiński J. et al.: Zaburzenia gospodarki tłuszczowej a dynamika skurczu lewej komory serca u dzieci z otyłościa prostą i współistniejącym nadciśnieniem tętniczym. Ped. Pol., 1990:65 (3–4), 24–29.
[20] Smith S.H., Kramer M.F., Reis I. et al.: Regional changes in creatine kinase and myocyte size in hypertensive and nonhypertensive cardiac hypertrophy. Circ. Res., 1990:67, 1334–1344.
[21] Zajadacz B.: Wpływ diety redukcyjnej i wysiłku fizycznego na stężenia w surowicy krwi wykładników lipidowych oraz glukozy
u dzieci otyłych. Endokr Diabetol., 1996:2 (1), 53–57.
[22] Kortelainen M.L., Sarkioja T.: Coronary atherosclerosis associated with body structure and obesity in 599 women aged between 15 and 50 years. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord., 1999:23, 838–844.
[23] Ross S.J., Poehlman E.T., Johnson R.K. et al.: Body fat distribution predicts cardiac risk factors in older female coronary
patiens. J. Cardiopulm. Rehabil., 1997:17 (6), 419–427.
[24] Goodpaster B.H., Krishnaswami S., Harris T.B. el al.: Obesity, regional fat distribution, and the metabolic syndrome in older
men and women. Arch. Intern. Med., 2005:165 (7), 777–783.
[25] Falkner B., Michel S.: Obesity and other risk factors in children. Ethn. Dis., 1999:9, 284–289.
[26] Hernandez B., Uphold C.R., Graham M.V., Singer L. et al.: Prevalence and correlates of obesity in preschool children. J.
Pediatr. Nurs., 1998:13 (2), 68–76.
[27] Urbina E.M., Gidding S.S., Bao W. et al.: Association of fasting blood sugar level,insulin level, and obesity with left ventricular
mass in healthy children and adolescents. The Bogalusa heart study. Am. Heart. J., 1999:38 (1Pt 1), 122–127.
[28] Daniels S.R., Morrison J.A., Sprecher D.L. et al.: Assotiation of body fat distrribution and cardiovascular risk factors in
children and adolescents. Circulation 1999:99, 541–545.
[29] Gower B.A., Nagy T.R., Goran M.I.: Visceral fat, insulin sensitivity and lipides in prepubertal children. Diabetes, 1999:48,
1515–1521.
47