Ocena drożności oskrzeli wśród uczniów szkół samochodowych.indd

D I A G N O S T Y K A
–
p r a c a
o r y g i n a l n a
Ocena
drożności oskrzeli
wśród uczniów
szkół samochodowych
The measurement of simple indicators of bronchial patency in the technical school students
S U M M A R Y
The measurement of simple indicators of bronchial patency with the use of electronic peakflowmeter (PIKO-1) was
performed in the group of 269 secondary and technical school students aged 19-21. 124 of them were exposed
to toxic environmental factors in their study place (automobile technical school). A few years’ exposition of students
to toxic chemical substances related to studying in technical automobile school is not correlated with the decrease
of values of simple indicators of bronchial patency in comparison to secondary school students.
...............................
W
Lek med.
Justyna Emeryk 2
Mgr piel.
Małgorzata
Grudzień-Szymanek 3
Klinika Chorób Płuc
i Reumatologii Akademia
Medyczna w Lublinie
Kierownik: Dr hab. n.
med. prof. nadzw. Andrzej
Emeryk
1
Studium Doktoranckie,
Akademia Medyczna
w Lublinie
2
Przeprowadzono pomiar prostych wskaźników drożności oskrzeli przy pomocy pikflometru elektronicznego PIKO-1 w grupie 269 uczniów szkół średnich w wieku 19-21 lat, w tym u 124 narażonych na szkodliwe czynniki środowiskowe w miejscu nauki (szkoła samochodowa). Wykazano, iż
kilkuletnie narażenie na działanie toksycznych środków chemicznych związanych z nauką zawodu
u uczniów szkół samochodowych nie łączy się z pogorszeniem prostych wskaźników drożności
oskrzeli w porównaniu do grupy uczniów ze szkół ogólnokształcących.
ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowuje
się stale wzrastającą liczbę zachorowań na przewlekłe choroby układu oddechowego przebiegające z obturacją oskrzeli, głównie u dzieci i młodzieży
[1,2,3,4,5,6]. Wydaje się, że rosnąca chemizacja życia
codziennego, zwiększone narażenie na spaliny silników
wysokoprężnych, nowe aeroalergeny oraz powszechność
palenia tytoniu mogą odpowiadać za wzrost prewalencji
astmy i innych chorób przebiegających z obturacją oskrzeli oraz rzutować na funkcję dojrzewającego jeszcze układu
oddechowego u młodzieży [6,7]. Szczególnie uczniowie
niektórych szkół zawodowych oraz pracownicy przemysłu
chemicznego, drzewnego, hutniczego, wydobywczego itp.
są narażeni na kontakt z licznymi związkami chemicznymi mogącymi wpływać niekorzystnie na układ oddechowy, w tym wywoływać obturacyjne zaburzenia wentylacji
[8,9,10,11]. Celem pracy była ocena wydolności układu
oddechowego wśród uczniów szkół zawodowych narażonych w trakcie nauki zawodu na kontakt ze szkodliwymi substancjami chemicznymi.
Dr hab. n. med.
prof. nadzw.
Andrzej Emeryk 1
Zakład Pielęgniarstwa
Pediatrycznego Akademia
Medyczna w Lublinie
3
Materiał i metody
Badaniem objęto 269 losowo wybranych mężczyzn
w wieku 19-21 lat, uczniów klas maturalnych pięciu szkół
średnich w Lublinie. Zasadniczą grupę badaną stanowili
uczniowie dwóch zawodowych szkół samochodowych (n =
124) narażeni podczas zajęć szkolnych na kontakt z czynnikami szkodliwymi. Grupę porównawczą stanowili licealiści
z trzech liceów ogólnokształcących (n = 149), nie narażeni
na szkodliwe czynniki środowiskowe związane z miejscem
nauki (Tabela I). Badania przeprowadzono w roku 2005.
Zastosowano własną, specjalnie w tym celu przygotowaną
ankietę, a dane zbierano z dokumentacji szkolno-lekarskiej
dostępnej w szkole oraz podczas przeprowadzanego wywiadu. Po zebraniu w/w danych przeprowadzano proste badanie
spirometryczne, które wykonywała przeszkolona pielęgniarka.
Do badań użyto pikflometru typu PIKO-1 (KokoSpirometer,
USA). Wykonywano pomiar szczytowego przepływu wydechowego (PEF) oraz nasilonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1). Do statystycznego opracowania
wyników wykorzystano program statystyczny SPSS/PC.
Słowa kluczowe:
drożność oskrzeli,
szczytowy przepływ
wydechowy, młodzież,
czynniki chemiczne
Key words:
bronchial patency, peak
expiratory flow, adolescent,
chemical factors
2/2006 ALERGIA
53
D I A G N O S T Y K A
–
p r a c a
o r y g i n a l n a
Wyniki
W tabeli I przedstawiono podstawowe dane kliniczne
badanej grupy.
1
Charakterystyka badanej grupy
Uczniowie liceów
ogólnokształcących
n (%)
Liczebność n (%)
124 (46,1)
145 (53,9)
Wiek w latach (x ± SD)
20,6 ± 0,7
19,0 ± 0,5
p < 0,001
Masa ciała w kg (x ± SD)
72,6 ± 10,7
73,7 ± 12,2
p > 0,05
Wysokość ciała w cm (x ± SD)
177,0 ± 10,4
180,0 ± 6,1
p < 0,05
45 (36,3)
17 (11,7)
p < 0,02
Palenie papierosów
Poziom
istotności
statystycznej
Uczniowie szkół
samochodowych
n (%)
TABELA
Spośród 269 uczniów objętych badaniem, 124 (46,1%)
uczęszczało do szkół samochodowych i 145 (53,9%) do liceów ogólnokształcących. Średni wiek uczniów szkół samochodowych był nieznacznie wyższy od średniego wieku
uczniów liceów ogólnokształcących (odpowiednio 20,6
i 19,0 lat) (p<0,001), co wynika z różnego czasu realizacji
programu nauczania w szkołach ogólnokształcących i zawodowych (trzy lata szkoły zawodowej plus trzy lata technikum).
Masa ciała badanych była w obu grupach porównywalna (p
> 0,05), natomiast uczniowie liceów byli przeciętnie o 3 cm
wyżsi od swoich kolegów ze szkół samochodowych (p <
0,05). W grupie uczniów ze szkół samochodowych było blisko trzykrotnie więcej palaczy tytoniu (p < 0,02). Średni czas
kontaktu uczniów szkół samochodowych z substancjami
chemicznymi przedstawiono w tabeli II.
Średni czas kontaktu uczniów szkół samochodowych
z w/w substancjami chemicznymi wahał się w granicach 5-7
lat. Najdłuższy kontakt uczniowie mieli ze smarami (średnio
7,1 lat), natomiast najkrótszy z lakierami (średnio 5,3 lat).
3
TABELA
Wartości PEF i FEV1 (x ± SD)
uzyskane przez badanych uczniów.
Badane parametry
spirometryczne
PEF (l/min)
x ± SD
FEV1 (l) x ± SD
Wartość to i p
Uczniowie szkół
samochodowych
598,3 ± 80,1
4,26 ± 0,79
to = 1,945
p < 0,05
Uczniowie liceów
ogólnokształcących
579,9 ±74,5
3,88 ± 0,92
to = 3,539
p < 0,05
W Tabeli III ukazano wyniki badań spirometrycznych.
Średnie wartości PEF i FEV1 uzyskane przez uczniów
szkół samochodowych były nieznacznie, ale znamiennie
statystycznie wyższe (p < 0,05) od tych uzyskanych przez
uczniów liceów. Wynosiły one odpowiednio dla PEF 598,3
l/min i 579,9 l/min oraz dla FEV1 4,26 l i 3,88 l.
Nie wykazano istotnej statystycznie korelacji między
wartościami PEF i FEV1 uzyskanymi przez uczniów szkół
samochodowych, a czasem ich kontaktu z substancjami
chemicznymi (wpółczynnik korelacji r - Pearsona dla PEF r
= 0,17 oraz dla FEV1 r = 0,10).
54
ALERGIA 2/2006
Omówienie
Celem niniejszej pracy była ocena drożności oskrzeli w grupie uczniów szkół samochodowych narażonych
na działanie szkodliwych czynników zawodowych w czasie
nauki w szkole. Badanie przeprowadzono przy pomocy elektronicznego spirometru, mierzącego proste, powszechnie
akceptowane wskaźniki drożności oskrzeli: PEF i FEV1 [12].
Grupę kontrolną stanowili uczniowie liceów ogólnokształcących, którzy nie byli narażeni na działanie takich czynników.
Uczniowie szkół samochodowych uzyskali istotnie statystycznie wyższe wartości PEF i FEV1, w porównaniu do wyników uzyskanych przez uczniów liceów ogólnokształcących.
Otrzymane wyniki wydają się być odwrotne od oczekiwanych,
co dowodzić może większej złożoności czynników środowiskowych wpływających na stan układu oddechowego [13,
14]. Wydaje się, że stosowane podczas zajęć warsztatowych
różne metody redukujące ryzyko kontaktu układu oddechowego ze toksycznymi substancjami (środki ochrony osobistej,
wyciągi, filtry, itp.) mogły minimalizować ich negatywne skutki
[15]. Nie można też wykluczyć działania innych, dotychczas
nie branych pod uwagę elementów, które mogą oddziaływać
na badane populacje. Możliwe jest również, iż układ oddecho-
2
TABELA
Czas kontaktu (w latach) uczniów szkół samochodowych z wybranymi substancjami chemicznymi (x
– średnia arytmetyczna, SD – odchylenie standardowe)
Substancja
Pyły
Płyny
Smary
Guma
Lakiery
Rozpuszczalniki
Czas kontaktu w latach (x ± SD)
6,6 ± 3,6
6,5 ± 2,5
7,1 ± 4,7
6,2 ± 3,2
5,3 ± 3,1
6,3 ± 2,6
wy potrafi „opierać się” negatywnemu działaniu toksycznych
substancji i kompensować ich wpływ przez dłuższy czas, niż
został założony w tym badaniu [16]. Kolejnym prawdopodobnym tłumaczeniem dla mniejszej wydolności układu oddechowego uczniów liceów ogólnoształcących jest ich inny styl
życia w porównaniu do uczniów szkół zawodowych - bardziej
siedzący i mniej aktywny fizycznie [17]. W tej sytuacji zasadne wydaje się powtórzenie podobnego badania w tej samej
populacji po upływie 5-10 lat dalszego kontaktu zawodowego
z podobnymi szkodliwymi czynnikami środowiskowymi.
W badanej grupie średni czas kontaktu uczniów szkół
samochodowych z substancjami chemicznymi wahał się od
5 do 7 lat. Powyższe dane świadczą o tym, że czas narażenia
na szkodliwe działanie chemicznych substancji związanych
z przemysłem motoryzacyjnym (lakiery samochodowe, opary
rozpuszczalników, pyły, smary, itp.) jest dłuższy niż okres nauki
w szkole samochodowej. Wielu uczniów szkół samochodowych zgłaszało fakt dorywczej pracy w warsztatach samochodowych oraz dokonywania napraw różnego rodzaju sprzętu
mechanicznego w gospodarstwie i w domu.
W oparciu o przeprowadzone badanie można wnioskować, iż kilkuletnie narażenie na działanie toksycznych środków chemicznych związanych z nauką zawodu u uczniów
szkół samochodowych nie łączy się z pogorszeniem prostych wskaźników drożności oskrzeli w porównaniu do grupy
uczniów ze szkół ogólnokształcących.
Piśmiennictwo na str. 16
