bez tytułu

Prof. zw. dr hab. JAROSŁAW PŁUCIENNIK
Nauki humanistyczne
Katedra Teorii Literatury
Instytut Kultury Współczesnej
Wydział Filologiczny
Uniwersytet Łódzki
Recenzja osiągnięć Pani/Pana dr. Janusza Kaźmierczaka ubiegającego się o nadanie
stopnia doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie
literaturoznawstwo
Wykonana na zlecenie Dziekana prof. dra hab. Katarzyny Dziubalskiej-Kołaczyk z dnia 25
listopada 2015 r.
1. Najważniejsze fakty z życiorysu zawodowego Kandydata
Śledząc rozwój kariery naukowej Pana dra Janusza Kaźmierczaka, wypada zauważyć jego stały
rozwój i dość wyraźną wielostronność zainteresowań naukowych. Jako magister nauk
humanistycznych osiągnął tytuł zawodowy magistra w 1992 roku na podstawie typowo
literaturoznawczej pracy. Doktorat obroniony w 1999 roku dotyczył już antyamerykańskiej i
antybrytyjskiej propagandy w polskim plakacie z lat czterdziestych i pięćdziesiątych.
Zasadniczo Habilitant związany był dotychczas z Uniwersytetem imienia Adama Mickiewicza
w Poznaniu poza krótkim incydentem trzyletniej współpracy z Wyższą Szkołą Biznesu w Pile.
Wydaje się, że od dłuższego już czasu wiodącą tematyką pracy naukowej Pana dra są
transatlantyckie relacje kulturowe między Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią a Polską.
Warto podkreślić interdyscyplinarny charakter zainteresowań Habilitanta, bo przedmioty jego
badań i dociekań mają charakter zarówno językowy, jak i dotyczą komunikacji wizualnej. Taki
często charakter mają także publikacje np. na temat komiksu w kontekstach powojennej historii
Wielkiej Brytanii. Pan doktor Kaźmierczak wygłaszał referaty na 12 konferencjach
międzynarodowych, z czego część organizowanych przez prestiżowe międzynarodowe
towarzystwa między innymi British Comparative Literature Association. W roku 2002/2003
uczestniczył pan dr w międzynarodowym projekcie badawczym. Ma on też w swojej biografii
dwa długie staże badawcze w Northhampton oraz na Uniwersytecie w Maryland i Iowa.
Uczestniczył także w programach europejskich i amerykańskich, w inicjatywach Komisji
Fulbrighta. Pan doktor Kaźmierczak jest także redaktorem Polish Anglo-Saxon Studies.
1
Pozostaje członkiem czterech organizacji naukowych w tym części międzynarodowych.
Organizował jedną wielką konferencję międzynarodową w 2004 roku.
2. Ocena osiągnięcia naukowego wymienionego w Art. 16 Ustawy z dnia 14 marca 2003
r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki
(Dz.
U.
Nr
65,
poz.
595,
z
późn.
zm.)
(znowelizowanej
w 2011 r.) oraz pozostałego opublikowanego dorobku naukowego, a także na
podstawie ROZPORZĄDZENIA Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1
września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie
stopnia doktora habilitowanego Dz. U. nr 196, poz. 1165
Praca przedstawiona jako główne osiągnięcie naukowe tzn. książka „Transatlantic
Pilgrimages” jest bardzo interesującą monografią swoistego transatlantyckiego i
międzykulturowego przedsięwzięcia na Uniwersytecie w Iowa polegającego na
prowadzeniu instytucji szkoły twórczego pisania, International Writing Program
(IWP), w ramach której zapraszani byli od 1967 r. pisarze ze 140 krajów świata.
Uczestniczyło w tym programie ponad 1400 pisarzy, z czego aż 50 z Polski. Warto
podkreślić unikalny charakter samego programu, jak i unikalność polskich z nim
związków. Można śmiało powiedzieć, że uczestnicy tego programu jeśli idzie o Polskę
to absolutna elita intelektualna i humanistyczna kraju.
Jedną z poważniejszych ambicji i jednym z najważniejszych celów tej pracy naukowej
Pana dra Kaźmierczaka jest dokumentacja historii polskiego uczestnictwa w IWP, jest
to szczególna monografia historii polskiego uczestnictwa w tym programie twórczego
pisania. Takie programy twórczego pisania nieczęsto są w Polsce przedmiotem
refleksji, bo programy te w tej części Europy nie rozwinęły się przed 1989 r., zaś
później mało jest przykładów efektywnego prowadzenia takich szkół. Nadmienię, że
od kilku lat na łódzkim kulturoznawstwie funkcjonuje z powodzeniem program
specjalności kulturoznawczo-literaturoznawczej właśnie z twórczego pisania, co daje
mi perspektywę do właściwej oceny znaczenia i wagi programu Uniwersytetu z Iowa.
Perspektywą badawczą pracy Każmierczaka jest konfrontacja relacji pisarskich po
pobycie Polaków pisarzy i literaturoznawców w Ameryce z mocno zakorzenionym
pozytywnym mitem Ameryki. Teoretyczną ramą dla rozważań jest pojęcie świeckiej
pielgrzymki i świeckiego pielgrzymowania. Praca składa się z ośmiu rozdziałów
2
omawiających najważniejsze relacje pisarskie po pobycie w Ameryce w ramach
programu International Writing Program na University of Iowa.
Należy podkreślić, że w swoich badaniach dr Kaźmierczak wykorzystuje dostępne
polskie i anglojęzyczne źródła, także najnowsze i uwzględnia niepublikowane
materiały w tym także te trudno dostępne, bo zawarte w zamkniętych archiwach w
Stanach Zjednoczonych. Bez stypendium Fundacji Kościuszkowskiej wykonanie tego
dokumentacyjnego archiwistycznego badania nie byłoby możliwe. W tym sensie jest
to jedno z najważniejszych osiągnięć tej pracy: znakomita dokumentacja unikalnego
na skalę światową przedsięwzięcia kulturalno-edukacyjnego wnoszącego wiele do
transatlantyckich relacji międzykulturowych i do dialogu międzykulturowego.
Perspektywa teoretyczna i metodologia są zaiste bardzo interdyscyplinarne. Pojęcie
pielgrzymki oraz pielgrzyma są tutaj rozumiane w kontekście teorii zarówno
religioznawczych,
jak
i
socjologicznych,
religijnych,
historycznych,
antropologicznych, postmodernistycznych wreszcie oraz literackich. W trakcie
rozważań uwzględnione są perspektywy zarówno ogólnoświatowe, europejskie jak też
"czysto" polskie.
Można mieć nieco pretensji, że literatura dotycząca teorii mitu jako zjawiska
interpretacyjną kulturowego jest dość ograniczona, W ogóle nie ma klasyki takiej jak
np. E. Mieletinski czy L. Kołakowski. Pod tym względem o perspektywie teoretycznej
na mi Ameryki decyduje praca J. Jedlickiego z 1978 r. Zaskakuje nieobecność
rodzimej pracy przedwcześnie zmarłej Ewy Grzeszczyk o amerykańskim micie i
polskim konsumencie i reklamowym obliczu Ameryki z 2006 r.
Zasadniczo można zgodzić się z wyborem materiału do analizy, bo materiał
empiryczny do analiz stylistycznych i literackich wybrany był niewątpliwie z korpusu
11 najbardziej wybitnych tekstów powstałych w ramach omawianego programu
creative writing na uniwersytecie Iowa. Omawiani są wybitni pisarze i intelektualiści
polscy tego okresu: Leszek Elektotorowicz, Jan Józef Szczepański ,Marek Skwarnicki,
Wacłąw Sadkowski, Julia Hartwig, Andrzej Kijowski, Zbigniew Bieńkowski,
Grzegorz Musiał, Adiana Szymańska.
Najogólniej praca dotyczy bardzo ważnego aspektu kontaktów międzykulturowych
oraz przekładu międzykulturowego, dialogu i zrozumienia międzykulturowego.
Przegląd historyczny samego programu IWP obejmuje także czasy najnowsze, tzn.
3
czasy tak zwanych MOOCsów czyli Massive Open Online Courses. Jest to ujęcie
naprawdę godne uwagi, gdyż mało pisze się w Polsce na ten temat, a jest to obszar
niezwykle innowacyjny, żeby nie powiedzieć przełomowy. Ponad połowa tekstu
książki ma charakter dokumentacyjny raczej aniżeli interpretacyjny. Z tego można
zrobić pewien zarzut, acz nie wybija się on na pierwszy plan.
Z uwag szczegółowych można zauważyć dość niejasno nakreślony duchowy wymiar
doświadczeń Andrzeja Kijowskiego w pielgrzymce do Ameryki. (s. 65). Nie do końca
zrozumiałem, na czym polega ten duchowy charakter doświadczeń Kijowskiego wedle
Autora monografii.
Podobnie można mieć sporo krytycznych uwag do tego, że mało jest uwag
interpretacyjnych po informacji o zaangażowaniu w donos do służby bezpieczeństwa
Wacława Sadkowskiego. Informacja o jego współpracy z SB w PRL nie jest
umieszczana w żadnym teoretycznym kontekście stanowi niejako obce ciało w tekście
tej pracy habilitacyjnej. Ciekawe byłoby przyjrzenie się w jaki sposób fakt współpracy
ze służbami oraz uczestnictwo w pracach partii komunistycznej wpłynęło na percepcję
Ameryki. Jeżeli fakt współpracy jest wystarczająco udokumentowany. Warto może
byłoby przeprowadzić jakieś statystyczne przekrojowe badania nad obecnością
tekstów amerykańskich w kierowanym przez Sadkowskiego czasopiśmie „Literatura
na Świecie”.
Inspirujący, ciekawy i oryginalny jest zawarty w rozdziale ósmym teoretyczny koncept
pamięci odwołujący się także do pojęcia intersubiektywności obecnej w pracach
Caseya.
Można zadawać pytania: jakie są podstawowe cegiełki w strukturze mitu o Ameryce?
Jakie były i są podstawowe źródła podtrzymywania i tworzenia mitu o Ameryce? Nie
wskazano żadnych tekstów funkcjonujących jako źródłowe dla kreacji mitu Ameryki
w PRL. Niby wszyscy wiemy, o czym mowa, kiedy piszemy o Ameryce, ale w
kontekście pielgrzymki do Ameryki należałoby zdefiniować lepiej to pojęcie.
Osobiście żałuję, że praca ani nie steoretyzowała pojęcia mitu w kierunku np. podstaw
strukturalno-funkcjonalnych, ani nie zabarwiła swoich analiz odniesieniami
komparatystycznymi w rodzaju tych spotykanych w postmodernistycznych pracach
Jeana Baudrillarda (America 1986, pol. tłum. Ameryka 1998). Może warto byłoby
także umieścić tę pracę w szerszych kontekstach kulturoznawczo-antropologicznych
obecnych w pracach Anny Wieczorkiewicz, zwłaszcza w pracy, której brak w
4
bibliografii jest szczególnie mocno zauważalny (Apetyt turysty. O doświadczaniu
świata w podróży, Kraków 2012).
Zdarzają się także błędy redakcyjne: np. na s. 58 znajdziemy błąd gramatyczny „if the
his book”.
Wśród akademików na s. 52 w rozdziale 3. powinien znaleźć się także wymieniony
wcześniej prof. Zdzisław Łapiński.
3. Ocena istotnej aktywności badawczej, współpracy międzynarodowej, dorobku
dydaktycznego i popularyzatorskiego habilitanta zgodnie z kryteriami wymienionymi
w powyższym rozporządzeniu Ministra Nauki i szkolnictwa Wyższego.
§ 3. Kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta obejmują:
1) w obszarze nauk humanistycznych – autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych
w czasopismach znajdujących się w bazie Web of Science (WoS) lub na liście European
Reference Index for the Humanities (ERIH),
Habilitant może poszczycić się bardzo poważnymi publikacjami 4 w czasopiśmie na liście
ERIH (po 10 punktów w 2015) oraz jedną bardzo poważną publikacją z listy A (20 punktów)
(praca z Journal of Cold War Studies z 2009)
§4 - Kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta we wszystkich
obszarach wiedzy obejmują:
1) autorstwo lub współautorstwo monografii, publikacji naukowych w czasopismach
międzynarodowych lub krajowych innych niż znajdujące się w bazach lub na liście, o których
mowa w
§ 3, dla danego obszaru wiedzy;
nie ma opublikowanych monografii, warto jednak zauważyć, że duży wpływ miała
niepublikowana szerzej praca doktorska Habilitanta
w sumie 9 poważnych publikacji po doktoracie w tym zagraniczne
3) sumaryczny impact factor publikacji naukowych według listy Journal Citation Reports
(JCR), zgodnie z rokiem opublikowania;
nie dotyczy tej twórczości naukowej
4) liczbę cytowań publikacji według bazy Web of Science (WoS);
nie stwierdziłem ani publikacji, ani cytowań w WoS
5) indeks Hirscha opublikowanych publikacji według bazy Web of Science (WoS);
Spośród 7 artykułów notowanych w Google Scholar stwierdziłem 4 bezsporne cytacje
twórczości naukowej Habilitanta. Indeks Hirscha obliczony na podstawie tej bazy to 2, a
dotyczy 2 publikacji: Raymond Williams and Cartoons: From Churchill's Cigar to Cultural
History z 2005 roku oraz niepublikowanej pracy doktorskiej pt. Anti-American and AntiBritish Propaganda in the Polish Poster of the 1940s and the 1950s
5
6) kierowanie międzynarodowymi lub krajowymi projektami badawczymi lub udział w takich
projektach;
Habilitant uczestniczył w programach europejskich i amerykańskich, w inicjatywach Komisji
Fulbrighta, brał udział w projekcie kulturalno-edukacyjnym British Council, zakończony
publikacją.
7) międzynarodowe lub krajowe nagrody za działalność odpowiednio naukową albo
artystyczną;
Nagroda Zespołowa MEN za wybitne osiągnięcia badawcze w 1997 r.
8) wygłoszenie referatów na międzynarodowych lub krajowych konferencjach tematycznych.
§ 5. Kryteria oceny w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz
współpracy międzynarodowej habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują:
1) uczestnictwo w programach europejskich i innych programach międzynarodowych lub
krajowych;
Habilitant uczestniczył w aż 7 międzynarodowych projektach edukacyjnych
2) udział w międzynarodowych lub krajowych konferencjach naukowych lub udział w
komitetach organizacyjnych tych konferencji;
brał udział w jednej konferencji międzynarodowej
3) otrzymane nagrody i wyróżnienia;
4) udział w konsorcjach i sieciach badawczych;
5) kierowanie projektami realizowanymi we współpracy z naukowcami z innych ośrodków
polskich i zagranicznych, a w przypadku badań stosowanych we współpracy z
przedsiębiorcami;
6) udział w komitetach redakcyjnych i radach naukowych czasopism;
Pan dr Kaźmierczak jest aktywnym redaktorem dwóch ważnych czasopism, jednego z nich
był także wieloletnim sekretarzem
7) członkostwo w międzynarodowych lub krajowych organizacjach i towarzystwach
naukowych;
Habilitant jest członkiem 5 krajowych i międzynarodowych stowarzyszeń.
8) osiągnięcia dydaktyczne i w zakresie popularyzacji nauki lub sztuki;
Bardzo aktywny na polu dydaktyki uniwersyteckiej, także w projektach międzynarodowych,
jak również poza światem akademii, zaangażowany w prace Komitetów Olimpiad
przedmiotowych.
9) opiekę naukową nad studentami i lekarzami w toku specjalizacji;
6
Habilitant posiada spory dorobek dydaktyczny w postaci wypromowanych 30 prac
licencjackich oraz 49 magisterskich.
10) opiekę naukową nad doktorantami w charakterze opiekuna naukowego lub promotora
pomocniczego, z podaniem tytułów rozpraw doktorskich;
11) staże w zagranicznych lub krajowych ośrodkach naukowych lub akademickich;
Dwa dłuższe staże na University Maryland oraz Nen College of Higher Education są
przyzwoitym dowodem na międzynarodowe kompetencje komunikacyjne i naukowe
Habilitanta.
12) wykonanie ekspertyz lub innych opracowań na zamówienie organów władzy publicznej,
samorządu terytorialnego, podmiotów realizujących zadania publiczne lub przedsiębiorców;
13) udział w zespołach eksperckich i konkursowych;
14) recenzowanie projektów międzynarodowych lub krajowych oraz publikacji w
czasopismach międzynarodowych i krajowych.
Habilitant recenzuje w trzech czasopismach, jednym z listy B (11 punktów), jednym z listy B
z 10 punktami oraz jednym z listy C z 20 punktami.
Podsumowując: Aktywność badawcza oraz dydaktyczna i organizacyjna Habilitanta jest na
bardzo przyzwoitym i międzynarodowym poziomie. Publikacje ilościowo może nie
przytłaczają, ale są na dobrym poziomie naukowym i na pewno przynoszą korzyści jednostce,
w której Habilitant jest zatrudniony, bo pan Kaźmierczak publikuje w czasopismach wysoko
punktowanych. Warto podkreślić zaangażowanie w projekty edukacyjne, także
międzynarodowe oraz także poza światem akademickim. Mamy prawdopodobnie do czynienia
z bardzo dobrym dydaktykiem i organizatorem życia naukowego, o czym może świadczyć
wieloletnia praca w sekretariacie ważnego w dyscyplinie czasopisma i organizacja konferencji
naukowej.
4. Wniosek końcowy
Pomimo zastrzeżeń szczegółowych dotyczących oceny osiągnięcia naukowego
przedstawionego do oceny, uważam to osiągnięcie za wyróżniające głównie w aspekcie
dokumentacyjnym. Praca jest oryginalna i ważka na gruncie międzykulturowych relacji
transatlantyckich. Także pozostałe osiągnięcia zwracają uwagę dobrą jakością. Indeks Hirscha
2, liczony co prawda w pomijanej w twardej nauce bazie Google Scholar, jest niezłym
wynikiem młodego badacza. Myślę, że Pan dr Janusz Kaźmierczak jednoznacznie zasługuje
na samodzielność naukową. Bez wahania rekomenduję dopuszczenie go do następnego etapu
postępowania habilitacyjnego.
7
Łódź, 02.02.2016
Jarosław Płuciennik
…………………………………
podpis Recenzenta
8