wzór 2 – rewers nieprzerwany ciąg indosów

31-10-RZ-1-F-05-KO
28-10-05
17:34
Page 9
16 | vademecum papiery wartościowe
Dokończenie Z >dF15
te na jego stosunku osobistym z posiadaczem weksla. Może więc na
przykład domagać się potrącenia
wzajemnej wierzytelności w stosunku do posiadacza.
Poręczenie wekslowe a cywilne
Jeżeli deklaracja wekslowa spełnia
przesłanki poręczenia cywilnego
za dług przyszły (tj. została sporządzona na piśmie, zawiera oświadczenie o udzieleniu poręczenia
oraz określa kwotowy zakres odpowiedzialności poręczyciela –
patrz wzór nr 6 deklaracji wekslowej), to jej złożenie uzasadnia odpowiedzialność poręczyciela z
umowy poręczenia cywilnego na
podstawie art. 876 § 1 i następnych
kodeksu cywilnego.
Ma to znaczenie w razie nieważności poręczenia wekslowego lub
utraty przez posiadacza weksla in
blanco. Bez dokumentu weksla nie
może on dochodzić od poręczyciela zapłaty ze stosunku wekslowego.
Jeżeli jednak deklaracja wekslowa
rzeczpospolita | 31 października – 1 listopada 2005 | wydanie 192/255 (7244)
spełnia wspomniane przed chwilą
wymogi, poręczyciel będzie ponosił odpowiedzialność na jej podstawie.
Tak więc ustawodawca, rezygnując z uciążliwego podziału na czynności zwykłego zarządu majątkiem
wspólnym i czynności przekraczające ten zarząd, nałożył na wierzycieli,
w tym wierzycieli wekslowych (remitentów), obowiązek uzyskania zgody
współmałżonka dłużnika wekslowego, aby możliwa była egzekucja
z majątku wspólnego małżonków.
Zabezpieczenie realne
czy wirtualne
Poręczenie wekslowe należy do kategorii zabezpieczeń osobowych,
zwiększających krąg osób odpowiadających wobec wierzyciela za zapłatę weksla całym swoim majątkiem obecnym i przyszłym.
Z punktu widzenia wierzyciela
wekslowego umożliwia dochodzenie roszczeń nie tylko z majątku
dłużnika głównego (wystawcy weksla własnego) czy dłużnika zwrotnie zobowiązanego (indosanta), ale
i poręczyciela.
Wartość tego majątku wyznacza
korzyści dla wierzyciela związane z
poręką. Jeżeli ten majątek wystarcza na pokrycie zobowiązania wekslowego, to poręczenie daje zabezpieczenie realne, jeżeli zaś majątek poręczyciela nie istnieje, to
zabezpieczenie owo jest tylko wirtualne.
Zgoda na wekslu
Jeśli idzie o weksle, to zgoda taka
powinna być raczej wyrażona
na odwrotnej stronie blankietu wekslowego stosownym zwrotem, np.
„wyrażam zgodę na wystawienie
weksla”, opatrzona datą i podpisem współmałżonka.
Klauzula taka nie powoduje nieważności wystawianego weksla,
gdyż jest wekslowo obojętna, ale
Przekonuje o tym przykład naszej czytelniczki, która opisała nam
swoje doświadczenia jako poręczyciela wekslowego.
Pewnego dnia działająca na zlecenie firmy windykacyjnej kancelaria prawna wezwała naszą czytelniczkę do zapłaty weksla, który –
jako zabezpieczenie pożyczki pieniężnej – został przeniesiony na tę
firmę przez wierzyciela. Do czasu
tego wezwania czytelniczka, jak
mówi, nic nie wiedziała o pożyczce
rzekomo zabezpieczonej awalowanym przez nią wekslem. Owszem,
niegdyś udzieliła poręczenia wekslowego na zabezpieczenie pożyczki, ale całkiem innej. Już dawno została ona spłacona. Niestety,
czytelniczka nie dopilnowała, by
złożony przez nią weksel został
zniszczony albo jej zwrócony.
– Uważam, że stałam się ofiarą
przestępstwa – pisze. – Jak mam
się bronić przed bezprawnym działaniem wierzyciela?
Potrzebna jest strategia
Trzeba przyznać, że sytuacja jest
nie do pozazdroszczenia. O wiele
łatwiej jest doradzić, jak się zabezpieczyć. Nie popadajmy jednak w
nadmierny pesymizm. Zakładając,
że weksel złożony w celu zabezpieczenia umowy pożyczki był w
chwili jego wystawienia niezupełny (in blanco) i że został wypełniony niezgodnie z wolą poręczyciela,
warto oprzeć strategię procesową
na środkach obrony przewidzianych zarówno w procedurze karnej, jak i cywilnej.
Kontrnatarcie
Zważywszy na opisane przez czytelniczkę fakty, zachodzi uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione fałszerstwo. Zgodnie z
art. 270 § 2 kodeksu karnego, kto
wypełnia blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo takiego dokumentu używa,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności od trzech miesięcy do lat
pięciu. Przy tym odpowiedzialność karna wierzyciela powstaje
niezależnie od tego, czy sam uzupełnił weksel wbrew woli wystawcy, czy nabywając już uzupełniony
weksel, wyłącznie się nim posługuje.
W tej sytuacji, nie czekając na
wniesienie przez firmę windykacyjną powództwa cywilnego, warto
niezwłocznie złożyć do właściwej
miejscowo prokuratury zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa z art. 270 § 2 kodeksu
karnego.
W uzasadnieniu należy wyczerpująco opisać fakty oraz – dla przyspieszenia postępowania – wskazać dowody na ich poparcie (załączając takie dokumenty, jak: umowa pożyczki zabezpieczonej
wekslem, deklaracja wekslowa itp.).
Takie działanie jest obliczone na
zniechęcenie wierzyciela do wno-
Szanse skutecznej
obrony zależą
m.in. od tego,
czy przeciwnik,
nabywając weksel,
działał w dobrej
czy złej wierze
szenia powództwa (plan minimum).
Ale, nawet gdyby nie udało się
powstrzymać wierzyciela, wtedy
ustalenia dokonane w postępowaniu karnym będą miały kapitalne
znaczenie dla sytuacji dowodowej
naszej czytelniczki w postępowaniu cywilnym. Jeżeli bowiem postępowanie karne zakończy się wyrokiem skazującym, to ustalenia co
ma znaczenie dla dopuszczalności
ewentualnej egzekucji sumy wekslowej z majątku wspólnego
(patrz „Klauzule wekslowe”, DOBRA FIRMA z 25 lutego 2003 r.).
Istotne jest przy tym, aby zgoda
na wystawienie weksla była wyrażona w sposób jasny, tzn. aby nie
została uznana np. za poręczenie
wekslowe (aval).
Z praktycznego punktu widzenia należy zdecydowanie opowiedzieć się za umieszczaniem zgody
współmałżonka na odwrocie weksla.
Małżonek przedsiębiorcą
Warto też zwrócić uwagę na zasadnicze zmiany w zakresie odpowiedzialności wekslowej małżonka,
który prowadzi przedsiębiorstwo.
Zgodnie bowiem ze znowelizowa-
papiery wartościowe vademecum | 5
nym art. 41 § 2 k.r.o. wierzyciel może żądać zaspokojenia z przedmiotów majątkowych wchodzących
w skład przedsiębiorstwa małżonka będącego dłużnikiem nawet
wówczas, gdy zaciągnął on zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka. Oznacza to, że
jeżeli wierzytelność wekslowa
powstała w związku z działalnością
przedsiębiorstwa dłużnika, to egzekucję ze składników tego przedsiębiorstwa można prowadzić nawet
wówczas, gdy stanowią one składnik majątku wspólnego małżonków,
a zaciągnięcie zobowiązania wekslowego nastąpiło bez zgody
współmałżonka dłużnika.
Warto jeszcze dodać, że
art. 7871 kodeksu postępowania
cywilnego (w skrócie k.p.c.) upoważnia sąd do nadania klauzuli
wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład
majątku wspólnego, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona np. wyrokiem lub odpowiednim aktem notarialnym wierzytelność powstała w związku
z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji wierzyciel
nie będzie musiał wykazywać, że
małżonek dłużnika wyraził zgodę
na zaciągnięcie zobowiązania,
z którego wynika właśnie ta wierzytelność.
Art. 7871 k.p.c. jest więc procesową realizacją przepisu art. 41 § 2
k.r.o., zgodnie z którym, jeżeli mał-
żonek zaciągnął zobowiązanie bez
zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków
nie wynika z czynności prawnej,
wierzyciel może żądać zaspokojenia z:
> majątku osobistego dłużnika,
> wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,
> korzyści uzyskanych z jego praw
autorskich i praw własności intelektualnej,
> przedmiotów
majątkowych
wchodzących w skład przedsiębiorstwa – jeżeli wierzytelność
powstała w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.
INDOS IN BLANCO
puję na rzecz okaziciela”, „ustępuję na okaziciela”, „przenoszę na
zlecenie okaziciela”, „przenoszę na
rzecz okaziciela”, „przenoszę na
okaziciela”, podpisanymi przez indosanta.
Autor jest asesorem
w Sądzie Rejonowymw Biłgoraju
JAK PRZENIEŚĆ PRAWO DO WIERZYTELNOŚCI
Weksel w obiegu
> zanim poręczysz, pomyśl dwa razy
Z wekslem jest jak z ogniem. Bez
wątpienia jest on użytecznym narzędziem dla wierzyciela szukającego zabezpieczenia swoich roszczeń.
Jednak w rękach osoby nieuczciwej
lub niekompetentnej staje się niebezpieczny.
rzeczpospolita | 31 października – 1 listopada 2005 | wydanie 192/255 (7244)
do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym
(art. 11 kodeksu postępowania cywilnego). W tej sytuacji, po rozpoznaniu zarzutów złożonych przez
naszą czytelniczkę (poręczycielkę)
od nakazu zapłaty, sąd musiałby
uchylić nakaz zapłaty i oddalić powództwo na koszt powoda (plan
maksimum).
Bez szarżowania
Natomiast w sytuacji opisanej
przez czytelniczkę należy odradzać
wystąpienie w trybie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego z
powództwem o ustalenie nieistnienia zobowiązania z tytułu poręczenia wekslowego w związku ze spłatą pożyczki zabezpieczonej awalowanym wekslem.
Po pierwsze w takim wypadku
nasza czytelniczka jako powódka
musiałaby pokryć wpis sądowy lub
wystąpić z wnioskiem o zwolnienie
od kosztów sądowych. Po drugie
taka strategia obarczona jest nadmiernym ryzykiem procesowym.
Jeżeli bowiem czytelniczka nie potrafiłaby dowieść prawdy swoich
twierdzeń, wówczas musiałaby się
liczyć z oddaleniem powództwa na
swój koszt.
Lepiej zatem przyjąć strategię
wyczekiwania na ruch przeciwnika.
czy też złej wierze. Pozwana (czytelniczka) będzie bowiem mogła
podnieść przeciwko powodowi zarzut wypełnienia weksla z naruszeniem porozumienia, jeżeli:
> nabył on weksel przed jego wypełnieniem lub
> nabył weksel wypełniony, lecz
sam był w złej wierze, tzn. w chwili nabycia weksla miał świadomość, że weksel został uzupełniony w sposób sprzeczny z porozumieniem albo
> dopuścił się rażącego niedbalstwa, tzn. mógł się z łatwością dowiedzieć o naruszeniu porozumienia przez zbywcę (art. 10 prawa wekslowego).
Warto też sprawdzić, czy weksel
nie został wypełniony po upływie
przedawnienia roszczenia z umowy pożyczki, a także czy zobowiązanie wekslowe nie uległo
przedawnieniu (pisaliśmy o tym w
DF z 21 czerwca 2005 r.).
Decydujące starcie
Jeżeli potwierdzenie znajdzie się
przynajmniej w jednej z tych okoliczności, wówczas pozwana (czytelniczka) powinna złożyć zarzuty
od nakazu zapłaty w ciągu 14 dni
od jego doręczenia, wnosząc o
uchylenie nakazu zapłaty w całości.
W uzasadnieniu należy napisać, że
weksel został uzupełniony z naru-
szeniem porozumienia wekslowego lub że zobowiązanie wekslowe
przedawniło się. Na poparcie należy wskazać dowody.
Wystarczającą podstawą – jak
już powiedzieliśmy – do wydania
wyroku uchylającego nakaz zapłaty i oddalającego powództwo byłby
dowód z akt postępowania karnego zakończonego prawomocnym
wyrokiem skazującym za przestępstwo fałszerstwa z art. 270 § 2 k.k.
Jeżeli jednak takiego wyroku nie
ma (albo nie zostało wszczęte postępowanie karne), czytelniczka powinna złożyć wniosek o przeprowadzenie dowodu z deklaracji wekslowej, umowy pożyczki (spłaconej) i
wezwania do zapłaty sumy wekslowej. Jednocześnie czytelniczka powinna złożyć wniosek o zobowiązanie powoda, by dostarczył na rozprawę umowę kolejnej pożyczki
rzekomo zabezpieczonej wekslem
in blanco oraz sporządzoną do niego deklarację wekslową (na okoliczność wykorzystania weksla złożonego dla zabezpieczenia pierwszej
pożyczki do dochodzenia roszczeń
objętych inną pożyczką).
Te same dowody mogą posłużyć
do udowodnienia przedawnienia.
W piśmie zawierającym zarzuty
należy złożyć wniosek o wstrzymanie natychmiastowej wykonalności
nakazu zapłaty (art. 492 § 3 k.p.c.).
Indos jest pisemnym oświadczeniem
umieszczonym na wekslu oznaczającym
przeniesienie praw na inną osobę
i zawierającym co najmniej podpis zbywcy
> można przez indos
RAFAŁ MROCZKOWSKI
Prawo wekslowe przewiduje możliwość przeniesienia praw z weksla
przez indos, jeśli weksel nie zawiera klauzuli zakazującej indosowania (np. klauzuli nie na zlecenie).
Ze względu na formę indosu
wyróżnia się: indos imienny, in
blanco oraz na okaziciela, a z uwagi na cel: indos własnościowy, zastawniczy, a także pełnomocniczy.
Gdzie umieścić indos?
Indos imienny (*) lub na okaziciela
(**) może być umieszczony na
przedniej stronie weksla (awersie),
na jego odwrocie (rewersie) – wzór
nr 1 awers i rewers – lub na dodatkowej karcie połączonej na stałe z
wekslem (przedłużku). Indos in
blanco (***) może zostać umieszczony tylko na odwrocie weksla –
wzór nr 1 rewers. Sam bowiem
podpis na awersie weksla, niebędący podpisem wystawcy, oznacza
poręczenie. Indos z reguły zamieszcza się na rewersie weksla,
w braku zaś miejsca dalsza część
indosów umieszczana jest na przedłużku.
Prawo wekslowe nie wymaga,
aby indos był zaopatrzony w datę,
miejsce czynności i adres indosanta. Jednak ze względów praktycz-
nych warto zamieścić te dane. Indos powinien być bezwarunkowy –
nie można uzależnić zapłaty sumy
wekslowej od zdarzenia przyszłego
i niepewnego, np. wykonania przez
indosatariusza usługi. Warunek w
treści indosu uważa się za nienapisany. W drodze indosu można
przenieść prawo tylko w stosunku
do całej sumy wekslowej. Indos
częściowy jest zatem nieważny.
Przekreślony indos uważa się za
nienapisany.
INDOS IMIENNY
Indos imienny, zwany inaczej pełnym lub zupełnym, charakteryzuje
się tym, że wymienia w swojej treści indosatariusza.
Wyraża się go słowami: „ustępuję na zlecenie ......”, „ustępuję na
rzecz ......”, „ustępuję ......”, „przenoszę na zlecenie ......”, „przenoszę na
rzecz ......”, przenoszę na ......” lub innymi równoznacznymi. Po każdym
z tych zwrotów umieszcza się nazwisko bądź nazwę lub firmę indosatariusza oraz podpis indosanta.
Indos in blanco nie wskazuje w
swojej treści indosatariusza i zawiera jedynie podpis indosanta. Może
być zamieszczony tylko na odwrocie weksla lub przedłużku. Indos in
blanco stwarza domniemanie, że
każdy, kto ma weksel, jest jego
prawnym posiadaczem.
Posiadacz weksla, na którym
umieszczono indos in blanco, może: wypełnić indos nazwiskiem, nazwą czy firmą własną lub innej osoby, przenieść weksel na inną osobę bez wypełniania indosu in blanco i bez indosowania, tj. przez samo
wręczenie, oraz przenieść weksel
na inną osobę przez indos lub w
drodze przelewu.
INDOS NA OKAZICIELA
Indos na okaziciela wywiera takie same skutki jak indos in blanco. Indos
ten zamiast oznaczenia indosatariusza zawiera zwrot „na okaziciela”.
Bez amunicji
trudno o zwycięstwo
Szanse skutecznej obrony zależą
od tego, czy do przeniesienia praw
z weksla doszło przed, czy po jego
uzupełnieniu. A także – czy powód,
nabywając weksel, był w dobrej,
INDOS PEŁNOMOCNICZY
Na podstawie indosu pełnomocniczego indosatariusz otrzymuje od
indosanta upoważnienie do wykonywania w jego imieniu wszelkich
praw wekslowych, np. inkasa sumy
wekslowej, zlecenia dokonania protestu, wniesienia pozwu itp.
Indos taki stosuje się w różnych
sytuacjach, np. gdy weksel ma być
przedstawiony do zapłaty w innej
miejscowości niż miejsce pobytu
wzór 1 – awers indos imienny
wzór 2 – rewers nieprzerwany ciąg indosów
wzór 1 – rewers indos na okaziciela i indos in blanco
wzór 3 – awers zakaz indosowania
>lepiej pertraktować, niż wojować
Oto co robić, żeby uniknąć takiej sytuacji, w jakiej znalazła
się nasza czytelniczka:
> przygotowanie w trzech egzemplarzach deklaracji
do weksla in blanco wraz z oświadczeniem poręczyciela
zawierającym oznaczenie górnej granicy jego
odpowiedzialności oraz podpisanie deklaracji przez
wystawcę (pożyczkobiorcę), remitenta (pożyczkodawcę)
i poręczyciela,
> umieszczenie na wekslu klauzuli „nie na zlecenie” oraz
„uzupełnienie weksla zgodnie z deklaracją z dnia...”,
> sporządzenie kserokopii podpisanego weksla, opatrzonej
datą i potwierdzeniem za zgodność z oryginałem przez
wszystkie strony,
> odebranie weksla lub dopilnowanie, by został zniszczony
bezpośrednio po spłacie pożyczki.
Indos własnościowy przenosi
wszelkie prawa z weksla z chwilą jego wręczenia indosatariuszowi. Może on przybrać formę indosu imiennego, in blanco lub na okaziciela.
Wyraża się go słowami: „ustępuję na zlecenie okaziciela”, „ustę-
Ruchy w obozie przeciwnika
Jeżeli wierzyciel zdecyduje się wystąpić z powództwem cywilnym,
najpewniej wniesie powództwo w
postępowaniu nakazowym z weksla (więcej na ten temat w artykule
„Jak dochodzić zapłaty z weksla”.).
Przypomnijmy bowiem, że prawidłowo uzupełniony weksel, wraz z
dowodem przeniesienia praw z weksla na powoda (np. cesja wierzytelności), daje podstawę do wydania nakazu zapłaty.
INDOS WŁASNOŚCIOWY
Dokończenie >dF6