Religia a społeczeństwo: problem normatywnych podstaw państwa

Religia a społeczeństwo: problem normatywnych podstaw państwa
Religion and Society: Problem of Normative Fundaments of State
Kod: 0200-SM08F4
Prowadzący: prof. nadzw. dr hab. Andrzej M. Kaniowski
Rodzaj zajęć: seminarium magisterskie
Poziom i wymiar przedmiotu: poziom III, 30 godzin (cz. II – semestr letni)
Punkty ECTS: 5 pkt
Warunki zaliczenia: przedstawienie pierwszej części pracy magisterskiej oraz przygotowanie referatu
bądź pracy pisemnej
Wymagania wstępne:
Proponowany termin: piątek 10.15-11.45
Cel zajęć: Seminarium magisterskie ma przede wszystkim pomagać przy przygotowywaniu prac
magisterskich. Przewodnim tematem merytorycznym będzie kwestia normatywnych podstaw istnienia
nowoczesnego państwa, jak teŜ pytanie o znaczenie religii z punktu widzenia legitymizacji państwa
oraz jego funkcjonowania, a takŜe pytanie o miejsce religii w sferze publicznej. Punktem wyjścia
analizy dzisiejszych, stojących wobec siebie w opozycji, sposobów widzenia znaczenia religii w Ŝyciu
społecznym będzie Kantowska koncepcja „ładu prawno-obywatelskiego” oraz „wspólnoty etycznej”.
Ta ostatnia postrzegana jest przez Kanta jako porządek pod pewnym względem podobny do porządku
prawno-obywatelskiego ale zarazem całkowicie odmiennego – jako porządek konieczny, ale zarazem
wtórny w stosunku „stanu prawno-obywatelskiego”. Jako koncepcja radykalnie przeciwstawna tej
koncepcji kantowskiej, znajdująca zaangaŜowanych zwolenników dziś w Polsce, dyskutowana będzie
decyzjonistyczna koncepcja „państwa stanu wyjątkowego” oraz pojmowanie państwa i „tego, co
polityczne”, jak teŜ „tego, co społeczne” w ramach tzw. „teologii politycznej” Carla Schmitta. Na tle
tych radykalnie antyliberalnych poglądów omawiane będą stanowiska kontynuatorów liberalnej
tradycji proweniencji kantowskiej: Johna Rawlsa, Roberta Audiego, Jürgena Habermasa.
Program zajęć:
1. Kantowskie pojmowanie „stanu prawno-obywatelskiego”
2. Kantowska wizja „wspólnoty cnoty”
3. Pojęcie polityczności Carla Schmitta
4. Teologia polityczna: wizja państwa, społeczeństwa, władzy.
5. „Społeczeństwo dobrze urządzone” Johna Rawlsa
6. Idea publicznego rozumu a (rozumne) rozległe doktryny
7. Dyskusja Roberta Audi i Nicholasa Wolterstorffa na temat liberalnej demokracji oraz miejsca
religii w polityce.
8. „Czym Ŝyje państwo, skąd czerpie siłę, która go utrzymuje i zapewnia homogeniczność?”
(Böckenförede) – Habermasowska odpowiedź na pytanie o normatywne podstawy
nowoczesnego państwa.
Literatura podstawowa: (omawiane będą fragmenty wymienionych prac)
1. Kant Immanuel, Metafizyczne podstawy nauki prawa, tłum. W. Galewicz, Kęty 2006
2. Kant Immanuel, Religia w obrębie samego rozumu, Kraków 1993
3. Kant Immanuel, Do wiecznego pokoju, w: Kant Immanuel, O porzekadle: o moŜe być słuszne
w teorii, ale nic nie jest warte w praktyce. Do wiecznego pokoju, Toruń 1995 (lub w I. Kant,
Rozprawy z filozofii historii, Kety 2005)
4. Schmitt Carl, Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000
5. „Teologia Polityczna”, t. 1 (2003-2004); t. 2 (2004-2005); t. 3 (2005-2006)
6. Böckenförde, Ernst-Wolfgang, Powstanie państwa jako element procesu sekularyzacji, w:
tenŜe, Wolność – pańswo - Kościół, Kraków 1994, s. 99-121.
7. Rawls John, Liberalizm polityczna, Warszawa 1998
8. Jürgen Habermas, Religia w sferze publicznej, „Krytyka polityczna“, (9/10) 2005, s. 240-251
9. Audi Robert /Nicholas Wolterstorff, Religion in the Public Square. The Place of Religious
Convictions in Political Debate, Lanham, Maryland 1997
10. Weithman P. J., Religion and the Obligations of Citizenship, Cambridge Univ. Press, 2002.