Jak wartości moralne determinują ludzkie działanie? Specyficznie

Jak wartości moralne determinują ludzkie działanie? Specyficznie ludzkie działanie
(działanie celowe) nie jest możliwe bez determinacji aksjologicznej, gdyż to dopiero ona
umożliwia wybór jednego z możliwych celów.
Sytuacja nie mówi, co człowiek ma zrobić, lecz jedynie, że musi coś zrobić – sytuacja zmusza
człowieka do wyboru, jego warunkiem jest wiedza na temat tego, czym jest wartość.





Wartości nie stwierdzają jak jest, lecz jak być powinno, «domagają się, byśmy byli
inni, niż jesteśmy»;
Same w sobie, wartości nie mają mocy, by się realizować, są niejako «bezsilne»
wobec realnego ludzkiego działania;
Determinacja od wartości nie ma charakteru koniecznego (wartość nie przymusza),
lecz ma charakter powinności;
Wartość nie determinuje w sposób bezpośredni, lecz tylko załamany w ludzkim
przyzwoleniu.
Wartości determinują inaczej niż prawa przyrodnicze, określające nieodwołalnie i
bezwarunkowo.
Inny ważny poziom współczneych dyskusji etycznych to spór między stanowiskami
eksternalistycznymi i internalistycznymi. Podobnie jak przy kompatybilizmie i
inkompatybilizmie, same nazwy stanowisk są względnie nowe, choć problemy oraz główne
typy rozwiązań mają już swoją długą historię. W literaturze przedmiotu można spotkać wiele
różnych, mniej lub bardziej rozbudowanych definicji i podziałów – zarówno w odniesieniu do
stanowiska internalistycznego, jak i eksternalistycznego. Nie wchodząc w szczegółową
wykładnię tych rozwiązań, musimy jednak dookreślić, że chodzi nam w tym miejscu ten
rodzaj internalizmu i eksternalizmu, który jest nazywany internalizmem (eksternalizem)
motywacyjnym (W. Falk) lub internalizmem (eksternalizmem) motywacyjnym przekonań (R.
Shafer-Landau) . Przez stanowisko internalistyczne rozumiemy zatem, ogólnie biorąc,
rozwiązanie, w którym twierdzi się, że przekonania moralne, posiadane przez daną osobą,
wytwarzają motywację do podejmowanych przez nią decyzji i działań. Osoba nie jest zatem
„obojętna” wobec własnych moralnych przekonań, te bowiem motywują jej decyzje i
działanie. W zależności od tego, jak jest rozumiany ów motyw – może ona być racją
motywacyjną konieczną i wystarczającą albo też konieczną, ale niewystarczającą – można
wyróżnić internalizm w wersji umiarkowanej oraz internalizm w wersji skrajnej. Z kolei
przez stanowisko eksternalistyczne rozumiemy stanowisko mówiące, że osoba pozostaje
nieumotywowana posiadanymi przez siebie moralnymi przeświadczeniami. Warto zwrócić
uwagę na to, że przedstawiając stanowisko eksternalistyczne, często można się spotkać z
egzemplifikacjami, których autorzy odwołują się osób doświadczonych jakimś tragicznym
traumatycznym doświadczeniem do osób z uszkodzeniem określonych fragmentów mózgu,
czy do osób znajdujących się pod działaniem jakichś substancji farmakologicznych lub
odurzających. To specyficzne argumenty, ale jest ona poniekąd wymuszone przez fakt, że
stanowisko internalistyczne miewało w tradycji filozoficznej częstsze egzemplifikacje,
częściej je formułowano, łatwiej też jest znaleźć przemawiające na jego rzecz przykłady.