Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego

Probl
Ustymowicz-Farbiszewska
Hig Epidemiol 2009,
J i90(1):
wsp. Rola
113-115
edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego leczenia nerkozastępczego
113
Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego
leczenia nerkozastępczego
The educational role of the nurse with a patient requiring kidney substitution treatment
Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jan Karczewski,
Stanisława Dunajska
Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Wstęp. Na całym świecie w tym także i w Polsce obserwuje się stały
wzrost populacji chorych ze schyłkową niewydolnością nerek wymagających
leczenia nerkozastępczego.
Introduction. All over the world, also in Poland, there is a constant increase
in the population of patients with terminal kidney failure, requiring kidney
substitution treatment.
Cel. Próba oceny roli edukacyjnej pielęgniarki wobec pacjentów ze schyłkową
niewydolnością nerek leczonych hemodializą lub dializą otrzewnową.
Aim. The study objective was to assess the educational role of the nurse
with the patients suffering from terminal kidney failure treated with
hemodialysis or peritoneal dialysis.
Materiał i metody. Anonimowymi badaniami ankietowymi objęto 110
pacjentów obu płci poddawanych aktualnie zabiegom dializacyjnym.
Uzyskane wyniki oparto wyłącznie na opiniach chorych.
Wyniki i wnioski. Pielęgniarka jest najlepszym promotorem zdrowia
a przekazywane przez nią informacje są dla chorych jasne i zrozumiałe.
Wykład i rozmowa indywidualna są wg badanych najlepszymi formami
edukacji zdrowotnej.
Słowa kluczowe: edukacja, pielęgniarka, leczenie nerkozastępcze
Material and method. A total of 110 patients of both genders, currently
undergoing the dialysis procedures, participated in an anonymous
questionnaire survey. The results were based exclusively on the opinions
received from the patients.
Results and conclusions. A nurse was found to be the best health promoter
and the information presented by her to be clear and understandable.
According to the respondents, lectures and individual talks are the best
forms of health education.
Key words: education, nurse, kidney substitution treatment
© Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 113-115
Adres do korespondencji / Address for correspondence
www.phie.pl
Dr n. med. Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska
Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku
ul. Mickiewicza 2c, 15-089 Białystok
tel. 085 748 55 60, e-mail: [email protected]
Nadesłano: 12.01.2009
Zakwalifikowano do druku: 28.03.2009
Wprowadzenie
Na całym świecie w tym także i w Polsce obserwuje się stały wzrost populacji pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek wymagających leczenia
nerkozastępczego. Przewlekła niewydolność nerek
i towarzyszące jej długotrwałe leczenie np. hemodializami wiąże się z poczuciem dyskomfortu oraz
zmianą jakości życia pacjenta. Pojęcie to odnosi się
do subiektywnej oceny czynności życiowych chorego
czyli funkcjonowania somatycznego, psychicznego,
rodzinnego i społecznego [1,2].
Jedną z metod oddziaływania na kształtowanie
stylu życia jednostek i grup społecznych jest edukacja
zdrowotna. Funkcję tę pełni pielęgniarka w swojej
codziennej pracy z pacjentem. Efektywna profilaktyka
dotycząca właściwego odżywiania i prozdrowotnego
stylu życia w trakcie choroby i w okresie leczenia
dializą pozwoli na poprawienie jakości życia chorym
i eliminacji czynników ryzyka pogarszających stan
zdrowia pacjenta [3,4,5,6]. Pielęgniarka podejmująca
się edukacji pacjenta powinna znać i stosować zasady
oraz metody nauczania. W celu zdobycia zaufania,
wzbudzenia zainteresowania oraz pozyskania pacjenta
do współpracy musi umieć wykorzystywać w swojej
pracy werbalne i poza werbalne techniki komunikowania się z chorym [7].
Cel pracy
Próba oceny edukacyjnej roli pielęgniarki wobec
pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych hemodializą lub dializą otrzewnową.
Materiał i metody
Badania zrealizowano w grupie pacjentów ze
schyłkową niewydolnością nerek. Wykorzystano
materiały pierwotne w postaci anonimowej ankiety
114
Probl Hig Epidemiol 2009, 90(1): 113-115
składającej się z pytań otwartych i zamkniętych skierowanych do chorych aktualnie poddawanych zabiegowi
hemodializy lub dializy otrzewnowej.
Badaniami ankietowymi objęto 110 pacjentów
obu płci (49 kobiet i 61 mężczyzn) z 2 ośrodków
dializacyjnych. Średni wiek badanych kobiet wynosił
55,9; mężczyzn – 62 lata.
Uzyskane wyniki oparto wyłącznie o dane subiektywne – opinie pacjentów biorących udział w badaniu. Pytania dotyczyły edukacyjnej roli pielęgniarki
w okresie schyłkowej niewydolności nerek.
Na rycinie 1 przedstawiono odpowiedź respondentów na pytanie: kto według nich jest najlepszym
promotorem zdrowia w związku z przeprowadzanymi
dializami?
8,2
34,6
Lekarz
44,5
Pielęgniarka
0
10
17,0
25,1
Powikłań dializacyjnych
24,7
32,0
Dotyczących choroby
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
Ryc. 2. Informacje, których najczęściej oczekuje pacjent od personelu
medycznego
Fig. 2. Information most frequently awaited by patients from the
medical personnel
12,7
Psycholog
1,2
Innych
Stylu życia
Diety
Wyniki i ich omówienie
Inni
Największy odsetek pacjentów oczekuje od personelu medycznego informacji na temat swojej choroby
(32%), wielu chciałoby wiedzieć więcej na temat powikłań występujących w związku z dializami (24%)
a ¼ chorych chciałaby poznać zasady odżywiania,
które powinny być przestrzegane w chorobie (25 %).
Około 17% pacjentów interesuje problem ich stylu
życia w czasie leczenia dializami (ryc. 2).
20
30
40
50
%
Ryc. 1. Najlepsi promotorzy zdrowia
Według respondentów wykład (33,7%) i rozmowa indywidualna (25%) to najlepsze formy edukacji
(ryc. 3). Preferowaną formą jest też film (15,3%)
a także broszury, ulotki i tablice informacyjne (17%).
Najmniej popularną formą edukacji według pacjentów
są czasopisma popularnonaukowe (7,9% respondentów).
Fig. 1. The best health promoters
Najlepszymi promotorami zdrowia według respondentów byli: pielęgniarki (ok. 45%), następnie
personel lekarski (38 %) oraz psycholog (8%).
Zrozumienie przekazywanych informacji pacjentom na temat schyłkowej niewydolności nerek przez
zespół pracowników medycznych przedstawiono
w tabeli I.
Tabela I. Czy przekazywane informacje udzielane przez personel medyczny
pacjentowi na temat jego choroby są zrozumiałe?
Table I. Is the disease-related information presented to a patient by the
medical personnel understandable?
Odpowiedzi / Answers
n
%
Tak / Yes
60
54,5
Nie zawsze /Not always
49
44,6
Nie / No
1
0,9
Informacje, które personel medyczny udziela
chorym, dla większości są zrozumiałe – ok. 55 %
pozytywnych odpowiedzi, duży odsetek chorych nie
zawsze je rozumnie (44,6%), a około 1 % badanych
przyznaje, że nie są one dla nich jasne i zrozumiałe
(tab. I).
17,3
Inne formy
15,3
Filmy edukacyjne
7,9
Czasopisma popularno naukowe
33,7
Wykład
25,8
Rozmowa indywidualna
0
5
10
15
20
25
30
35
%
Ryc. 3. Najlepsze formy edukacji dotyczące choroby (wg pacjentów)
Fig. 3. The best forms of education concerning the disease (according
to patients)
W tabeli II przedstawiono odpowiedź pacjentów
na pytanie: czy personel pielęgniarski jest w stanie
udzielić wyczerpujących informacji na temat schyłkowej niewydolności nerek?
Tabela II. Wiedza personelu pielęgniarskiego na temat choroby pacjenta
Table II. The knowledge of patient’s disease among the nursing personnel
Odpowiedzi / Answers
n
%
Tak /Yes
72
65,5
Nie zawsze / Not always
35
31,8
Nie / No
3
2,7
Ustymowicz-Farbiszewska J i wsp. Rola edukacyjna pielęgniarki wobec chorego wymagającego leczenia nerkozastępczego
Większość (65,5%) pacjentów uważa, że personel
pielęgniarski jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie
pytania odnośnie ich choroby a tylko 2,7% personelu
nie udziela im wyczerpujących informacji na ten temat.
Niektórzy autorzy podkreślają, że w edukacji
pacjentów celowe jest opracowanie efektywnego
i bezpiecznego programu edukacji przez interdyscyplinarny zespół profilaktyczny (dietetyk, psycholog,
lekarz) dla chorych ze schyłkową niewydolnością
nerek dializowanych otrzewnowo z uwzględnieniem
indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. Jednocześnie ograniczają rolę pielęgniarki, gdy tymczasem
badani w niniejszej pracy pacjenci sądzą, że jest ona
najlepszym promotorem zdrowia Właściwe prowadzenie edukacji zdrowotnej umożliwia pacjentowi
115
uzyskanie niezbędnej wiedzy o chorobie i sposobach
radzenia sobie z jej skutkami, uznaje się ją jako element opieki i leczenia. Promocja zdrowia prowadzona
przez pielęgniarki przyczynia się do poprawy jakości
życia pacjentów, wykracza poza informacje o chorobie,
zwraca uwagę na postawy i utrzymanie pożądanych
zachowań zdrowotnych [7, 8, 9].
Wnioski
1. Pielęgniarki i lekarze są, wg badanych, najlepszymi promotorami zdrowia a przekazywane przez
nich informacje są jasne i zrozumiałe.
2. Wykład i rozmowa indywidualna z pacjentami są
najlepszymi formami edukacji zdrowotnej chorych poddawanych leczeniu nerkozastępczemu.
Piśmiennictwo / References
1. Rutkowski P, Rutkowski B, Puka J. Ostra niewydolność nerek
w Polsce w latach 1990-1999. Nefrol Dializ Pol 2001, 5(2):
70-73.
2. Rutkowski B. Dializoterapia w XXI wieku. Post Nauk Med
2003, 16(1/2): 21-25.
3. Kulmatycki L. Trzy strategie w promocji zdrowia. Człow Ruch
2000, 1(1): 24-28.
4. Mess E, Wojewoda B, Knihinicka-Mercik. Jakość życia
pacjentów dializowanych – problemy psychiczne. Pielęg Położ
2001, 2: 284-290.
5. Laudański K, Nowak Z, Wańkowicz Z. Nastrój i stres
chorobowy u chorych dializowanych. Pol Merk Lek 2002,
13(77): 376-379.
6. Ziarko E, Orzeł-Nowak A, Rak A i wsp. Jakość życia pacjentów
z niewydolnością nerek. Pielęg Położ 2001, 43(2): 4-8.
7. Ziarko E, Orzeł-Nowak A, Rak A. Niektóre aspekty jakości
życia pacjentów z niewydolnością nerek leczonych metodą
dializoterapii. Międzynarodowa konferencja naukowa
„Pielęgniarstwo a jakość życia człowieka”. Materiały
konferencji – Kraków 2000: 56-60.
8. Pieniążek M, Trudujek M. Przygotowanie do samoopieki
pacjentów leczonych dializami. Zdr Publ 2002, 112 supl 1.
Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia na progu XXI wieku:
158-160. Konferecja pt Edukacja zdrowotna i promocja
zdrowia na progu XXI wieku. Biłgoraj 21-22 09.2002.
9. Mc KayM, Davis M, Fanning P. Sztuka skutecznego
porozumiewania się. GWP, Gdańsk 2002.