PDF, 244.84 KB - Rada Podatkowa

Stanowisko Rady Podatkowej PKPP Lewiatan do projektu Dyrektywy Rady w sprawie
wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (sygn.
COM(2011) 121)
Początki inicjatywy działań zmierzających do wyeliminowania niektórych istotnych
problemów podatkowych hamujących wzrost na jednolitym rynku sięgają 1999 r., podczas
gdy w 2004 r. Ministrowie Finansów Państw Członkowskich powołali do życia formalną
Grupę Roboczą mającą zająć się opracowaniem koncepcji zbliżenia krajowych systemów
podatkowych, mającą docelowo doprowadzić do wyeliminowania przeszkód utrudniających
powstanie w pełni jednolitego rynku. Grupa Robocza oraz stworzone w jej ramach Podgrupy
pracowały przez ponad 6 lat, mając do dyspozycji dostęp do ogromnych zasobów w postaci
administracji podatkowych poszczególnych Państw Członkowskich, środowisk akademickich,
licznych organizacji pozarządowych i zawodowych, czy wreszcie profesjonalnych firm
konsultingowych. Projekt stosownej Dyrektywy Rady został opublikowany 16 marca 2011 r.,
natomiast Ministerstwo Finansów oczekuje od polskich przedsiębiorców zajęcia stanowiska
w sprawie wniosku Komisji Europejskiej i projektu Dyrektywy do 31 marca br.
W świetle zaproponowanego harmonogramu trudno nawet o decyzję, czy jest sens
angażować się w analizę wniosku Komisji Europejskiej, gdyż sześciodniowe konsultacje
zdają się mieć charakter iluzoryczny, a poświęcanie sił i środków w tej sytuacji wydaje się
bezprzedmiotowe.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan od lat z sympatią śledziła rozwój
koncepcji wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych oraz aktywnie
brała udział w pracach nad projektem CCCTB. Niemniej mimo popierania słuszności tej
inicjatywy oraz pokładania dużych nadziei w rozwiązaniach płynących z projektu Dyrektywy,
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan jest zmuszona wyrazić
dezaprobatę z powodu trybu procedowania nad projektem tego aktu prawnego. W procesie
konsultacji społecznych chodzić powinno naszym zdaniem o możliwość wyrażenia opinii
przez szerokie grono adresatów i przyszłych użytkowników projektowanych norm, a nie
wąskie grono specjalistów najbardziej zorientowanych w temacie albo też wybranych
profesorów od lat biorących udział w pracach nad projektem. Wypracowanie i przedstawienie
głosu przez przedsiębiorców zdecydowanie nie jest możliwe „przez weekend”.
PKPP Lewiatan postuluje zatem przeprowadzenie konsultacji społecznych w cywilizowanym
trybie, a także wnosi o rzetelną ocenę przez Ministerstwo Finansów planowanych rozwiązań.
Ocena skutków powinna być przedstawiona nie tylko z punktu widzenia oszczędności dla
międzynarodowych korporacji, ale także z perspektywy oceny wpływu planowanych regulacji
na wpływy budżetowe, aby uniknąć sytuacji, w której oszczędności na obowiązkach
administracyjnych stojących przed przedsiębiorcami zniwelowane zostaną przez zwiększone
koszty w postaci innych obciążeń wymuszonych spadkiem dochodów budżetowych.
Konieczna wydaje się ponadto analiza zgodności rozważanych rozwiązań z innymi
zobowiązaniami międzynarodowymi wiążącymi Polskę. I tak, przykładowo, w Wytycznych
OECD w zakresie cen transferowych dla przedsiębiorstw międzynarodowych i administracji
podatkowych1 Państwa należące do OECD wyraziły pogląd, że zasada alokacji
skonsolidowanej podstawy opodatkowania oparta o globalną, z góry określoną formułę, jest
1
OECD Transfer Pricing Guidelines for Multinational Enterprises and Tax Administrations, Committee on Fiscal
Affairs, Paris, July 2010.
sprzeczna z warunkami rynkowymi i jako taka powinna być odrzucona przez kraje
członkowskie OECD.
Polska jako członek OECD wprowadziła do krajowego porządku prawnego Wytyczne OECD
m.in. w odniesieniu do ustalania zasad rozliczeń w transakcjach między podmiotami
powiązanymi, sposobu i trybu określania dochodów w drodze oszacowania oraz sposobu i
trybu eliminowania podwójnego opodatkowania (art. 9a i art. 11 ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych oraz stosowne rozporządzenia wykonawcze). W rezultacie
porządek prawny panujący w Polsce, będącej jednocześnie członkiem OECD i stosującej jej
zalecenia w prawie krajowym, może być sprzeczny z zasadami wspólnej skonsolidowanej
podstawy opodatkowania.
Wdrożenie CCCTB oznaczać ma mniejsze szanse planowania podatkowego dla
przedsiębiorstw wykorzystujących do tego celu ceny transferowe lub różnice w systemach
podatkowych państw członkowskich. Należy podkreślić, że planowanie podatkowe z użyciem
cen transferowych, jest z definicji pozytywnym (choć faktycznie kosztownym) zjawiskiem
polegającym na planowaniu rozliczeń pomiędzy podmiotami powiązanymi z użyciem reguł
rynkowych, stąd nie powinno być ukracane lecz stymulowane. Potencjalnie, CCCTB
mogłoby co najwyżej stanowić alternatywną szansę obok planowania cen transferowych,
jako bardziej efektywne narzędzie do układania relacji międzygrupowych, umożliwiając mniej
kosztowne i mniej czasochłonne jednoczesne planowanie biznesowe i podatkowe. Jednolity
rynek, podobnie jak poszczególne państwa członkowskie, korzysta przede wszystkim z
dobrodziejstwa rozwoju przedsiębiorstw międzynarodowych, a więc podmiotów powiązanych
planujących transakcje transgraniczne.
Ceny transferowe to istota rynku wewnętrznego w ujęciu transakcyjnym, a nie jedynie
zagrożenie. Zagrożeniem jest w istocie ciężar nakładany przez państwa członkowskie w celu
monitorowania rozliczeń w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi, który wynika z
nieuczciwej konkurencji podatkowej pomiędzy członkami Unii lub z potrzeby zachowania
źródła wpływów budżetowych poszczególnych państw członkowskich. Szczególnie uciążliwe
są mnożone wymogi o charakterze dokumentacyjnym i sprawozdawczym względem
przedsiębiorstw powiązanych, które różnią się wskroś Unii Europejskiej. W tym względzie
CCCTB, znosząc ciężar dokumentowania transakcji kontrolowanych, może przyczynić się do
ograniczenia kosztów okołopodatkowych ponoszonych przez przedsiębiorców. Jednakże,
można się spodziewać, że w zamian za zniesienie monitorowania rozliczeń przedsiębiorstw
na poziomie transakcyjnym, system CCCTB pociągać będzie za sobą szczegółową kontrolę i
nadzór w zakresie stosowania reguł kalkulacji wspólnej podstawy opodatkowania i jej
dystrybucji miedzy państwami. Sam system CCCTB również będzie wprowadzał poważne
wymogi dokumentacyjne. Takie potrzeby wynikają z konstrukcji systemu CCCTB. Skoro
wspólna podstawa opodatkowania i zasady jej podziału pomiędzy krajowymi jurysdykcjami
podatkowymi będą stanowić o wpływach z podatków, będzie to potencjalny element sporów
dla podatników i dla krajowych władz podatkowych (eliminacja domniemanych nadużyć,
konkurencja podatkowa Państw Członkowskich). Na marginesie, wobec bieżących
problemów związanych z wydajnością i efektywnością działania polskiego systemu
podatkowego, dużym wyzwaniem dla krajowej administracji podatkowej może okazać się
pełnienie funkcji „głównego organu podatkowego” dla międzynarodowego przedsiębiorstwa.
W tym względzie pojawia się obawa wśród przedsiębiorców związana z tym, że ucierpią
interesy tych podatników, którzy nie zdecydują się na uczestnictwo w systemie CCCTB czy
to z racji wyboru, czy ze względu na brak międzynarodowych operacji.
Schemat obliczenia CCCTB został stworzony z uwzględnieniem doświadczenia nabytych
przez kraje unijne w ramach stosowania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Generalnie nie odbiega on od polskiej praktyki. Przychody niezwolnione z opodatkowania
pomniejszane są o koszty ich uzyskania oraz o inne pozycje kwalifikowane do odliczenia od
2
podstawy (w tym straty). Jest to schemat dosyć ogólny. Zwarte w Dyrektywie klauzule (Art. 9
ust. 3) typu: „wyjątkowe okoliczności uzasadniają zmianę sposobu obliczania podstawy
opodatkowania” sprawiają, że system CCCTB jest otwarty i może być elastyczny, z drugiej
strony pozostawiają miejsce dla uznaniowości i arbitralności, które mogą rodzić problemy
interpretacyjne. Dyrektywa wymienia ogólne rodzaje przychodów zwolnionych z
opodatkowania i koszty niepodlegające odliczeniu oraz ustala zasady ich wyceny.
W przypadku dla świadczeń o charakterze niepieniężnym jest to wycena rynkowa (art. 22).
W konsekwencji podmioty decydujące się na CCCTB będą zmuszone dokonywać takiej
wyceny.
Według projektu dyrektywy przedstawionego do konsultacji, konsolidacja transgranicznych
dochodów (zysków lub strat) w międzynarodowej grupie przedsiębiorstw będzie przebiegała
podobnie jak w przypadku konsolidacji samobilansujących się oddziałów przedsiębiorstwa
krajowego, które stosują ceny wewnętrzne we wzajemnych rozliczeniach w ramach
przedsiębiorstwa, jakie tworzą. Transakcje i zdarzenia podatkowe wyceniać będzie się
indywidualnie (art. 9 Dyrektywy). Takie „ceny wewnętrzne” nie będą podlegać kontroli władz
podatkowych w związku z niestosowaniem względem takich cen wewnętrznych przepisów o
cenach transferowych. Regulacji i kontroli będzie podlegać dochód grupy przedsiębiorstw
międzynarodowych, który powinien zostać określony według zasad przewidzianych w
Dyrektywie dla wspólnej podstawy opodatkowania. Z przywileju (prawa) konsolidacji będą
korzystać jednak wyłącznie podmioty spełniające kryteria kwalifikujące do utworzenia grupy.
Kryteria dotyczą posiadanych praw głosu (powyżej 50%) oraz praw własności kapitału/praw
do zysku (powyżej 75 %), a także okresu istnienia i utrzymania takich ważności tychże
kryteriów (art. 55 - 59). System ten przypomina podatkową grupę kapitałową w Polsce, która
się nie sprawdziła. Ponadto transakcje pomiędzy grupą-podatnikiem a przedsiębiorstwem
powiązanym niebędącym członkiem tej grupy będą podlegać korekcie cen zgodnie z zasadą
ceny rynkowej stanowiącej powszechnie stosowane kryterium. System nie dotyczy
oddziału/filii z rezydencją zakładu głównego w państwach trzecich (z wyjątkiem sytuacji
szczególnej wymienionej w art. 55 ust. 2 Dyrektywy). System nie rozwiązuje problemu
kompleksowo. Podmioty uczestniczące w grupie kapitałowej będą traktowane wybiórczo, na
różnych zasadach. Warto się zastanowić, czy przedsiębiorstwo międzynarodowe
korzystające z CCCTB będzie mogło bezpiecznie zaplanować efektywną stawkę podatkową
dla całej grupy podmiotów, wynikającą z konsolidacji dochodów i podziału podstawy
opodatkowania pomiędzy kraje unijne.
Dystrybucja dochodów do opodatkowania pomiędzy państwa członkowskie będzie
przebiegać na podstawie określonego przez Dyrektywę wzoru, de facto będzie to klucz
alokacji dochodów. Wskaźniki te i przypisane im wagi powinny zapewnić opodatkowanie
zysków tam, gdzie zostały osiągnięte. Alokacja będzie oparta o trzy równoważne wskaźniki,
tj. wielkość zatrudnienia, aktywa i obrót. Wskaźnik zatrudnienia obliczany będzie w oparciu o
koszt wynagrodzeń i liczbę pracowników (każda z pozycji odpowiada za połowę wartości
wskaźnika). Wskaźnik aktywów powinien uwzględniać wszystkie rzeczowe aktywa trwałe.
Należy zauważyć, że formy zatrudniania, z których korzystają przedsiębiorstwa są
różnorodne i nie ograniczają się do zatrudnienia pracowników. Podział zysku w oparciu o
aktywa trwałe w niektórych branżach, gdzie aktywa są przede wszystkim niematerialne, jest
niezasadny. Są to elementy, które powinny zostać uwzględnione, gdyż w przeciwnym
wypadku alokacja jest niewłaściwa. Wątpliwe jest zatem zapewnienie, że dystrybucja oparta
o powyższe zasady uwzględnia interesy państwa członkowskiego pochodzenia, a w
szczególności interesy podmiotów powiązanych.
CCCTB harmonizuje zasady obliczania indywidualnego wyniku podatkowego każdego
przedsiębiorstwa (lub oddziału), konsolidacji tych wyników w przypadku istnienia innych
członków grupy oraz podziału skonsolidowanej podstawy opodatkowania między wszystkie
uprawnione państwa członkowskie. Historycznie, to właśnie różnice w wysokości stawek
3
podatkowych stanowiły przesłankę dla przedsiębiorstw do unikania opodatkowania w jednym
z państw członkowskich. Obecnie, pomimo, iż przedsiębiorstwo ustala ceny zgodnie z
zasadą zachowania warunków rynkowych, stosowanie cen transferowych może powodować
podwójne opodatkowanie dochodów. Nie można zapominać, iż aspekty podatkowe ustalania
cen transferowych są bardzo istotne, lecz nie wyczerpują zbioru przesłanek stanowiących o
ustalaniu cen transferowych w grupach międzynarodowych. Równie istotne, a często
istotniejsze są inne czynniki (ekonomiczne, strategiczne, prawne itp.) decydujące o alokacji
zysków w danej jurysdykcji podatkowej. Problem leży gdzie indziej. Umowy o unikaniu
podwójnego opodatkowania ulegają zmianom w kierunku protekcjonizmu interesów
umawiających się państw. Kryzys wzmógł pragnienie zachowania dochodów z
opodatkowania przedsiębiorstw w budżecie krajowym. Czy faktycznie propozycja systemu
CCCTB służy znalezieniu rozwiązania dla kwestii najistotniejszych, czy też w obecnym
wariancie stanowi pochopnie przeprowadzoną inicjatywą pokryzysową, która wymaga
jeszcze przemyślenia i dopracowania. Wyznaczenie tak krótkiego okresu dla konsultacji
potwierdza zasadność wątpliwości odnośnie do jakości tego projektu.
Kolejną kwestią, która powinna być przedmiotem wnikliwej analizy, jest przykładowo
poddanie spraw podatkowych kontroli sądowoadministracyjnej wyłącznie przez sądy kraju
siedziby głównego podatnika. Pozytywne doświadczenia związane z „parasolem ochronnym”
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości nad prawami podatników pozwalają mieć nadzieję,
że jakość kontroli sądowoadministracyjnej nie będzie niższa niż obecnie, niemniej
zweryfikować należy realną dostępność środków odwoławczych w takich przypadkach.
Kolejnym obszarem, który będzie wymagał rewolucyjnych zmian z punktu widzenia
zapewnienia korelacji między projektem Dyrektywy i docelowo stworzonym na jej podstawie
prawem wewnętrznym, jest odpowiedzialność karna za przestępstwa i wykroczenia
skarbowe. Polska jest jednym z nielicznych krajów europejskich, w którym penalizowane są
zachowania osób związane z regulowaniem zobowiązań podatkowych. Oznacza to, że wiele
Państw Członkowskich może nie mieć potrzeby dostosowania systemów krajowych albo
wręcz nie rozumieć kwestii na pograniczu prawa podatkowego i prawa karnego. Rodzi się
pytanie, czy przedsiębiorcy mogą w związku z tym liczyć na całkowite zniesienie sankcji
karnych, czy też zakres obowiązywania Kodeksu karnego skarbowego zostanie rozszerzony
na całe terytorium Unii Europejskiej.
Powyższe zagadnienia to jedynie nieliczne przykłady wątpliwości i pytań, na które
odpowiedzi chcieliby poznać polscy przedsiębiorcy przed opowiedzeniem się za
ewentualnym wprowadzeniem wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób
prawnych.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan wyraża dalszą gotowość
uczestniczenia w pracach nad oceną wniosku Komisji Europejskiej dotyczącego Dyrektywy
Rady w sprawie wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych (sygn.
COM(2011) 121) w ramach rozsądnych i realistycznych ram czasowych.
Rada Podatkowa PKPP Lewiatan
4