Pan Tadeusz po... kaszubsku

38 [e d yto rstwo]
Pan Tadeusz po... kaszubsku
Na rynek księgarski trafia właśnie unikatowa edycja
dzieła Adama Mickiewicza – gratka dla kolekcjonerów
Jak przystało na wyjątkowe wydanie
dzieło ukazuje się w dużym formacie (235 x 325 mm), liczy 432 strony
oraz dodatkowo 12 kart z ilustracjami w pełnym kolorze. Ich autor nawiązał w nich twórczo do najbardziej chyba znanych ilustracji Pana
Tadeusza – drzeworytów wg rysunków Michała Elwiro Andriolliego.
Czy mu to się udało każdy osądzi
sam. Autorstwa Jarosława Wróbla,
rysownika i malarza średniego pokolenia, twórcy setek okładek i ilustracji do książek, głównie związanych
z militariami, są również pozostałe
ilustracje, tym razem kreskowe, zarówno całostronicowe jak i włamywane w tekst, przerywniki i finaliki.
Układ graficzny całości, dobór
kroju i wielkości pisma doskonale
harmonizującego z ilustracjami, jest
efektem wielogodzinnych dyskusji
nad kształtem dzieła – powiedział
„Kaszubskiego” Pana Tadeusza
przygotowało wydawnictwo
Maszoperia Literacka z Gdańska
wraz z Muzeum Piśmiennictwa
i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej
w Wejherowie. Przekładu dokonał
poeta Stanisław Janke z Wejherowa, opiekę naukową nad dziełem
sprawował prof. dr hab. Jerzy
Treder z Uniwersytetu Gdańskiego. Całość zilustrował artysta
grafik Jarosław Wróbel.
DOMÔCTWÒ
Zamkłosc: Pańc je nazôd – Czësto pierszé zéńdzenié sã w jizdebce,
drëdżé przë stole – Wôżnô nôùka Sãdzégò ò pòczestnoscë – Pòliticzné
ùwôdżi Pòdkòmòrzégò nad módama – Pòczątk sztridowaniô
sã ò Kùségò i Sokòła – Jiwrë Wòjsczégò – Òstatny Dwiérznik
Tribùnału – Wezdrzenié na nonészi pòliticzny stón Lëtwë i Eùropë.
PÓN TADEÙSZ
Nen ôrt architekturë cëzym bùdowniczim
Nijak nieznóny; më gò òd Żëdów dzedzyczim.
ëtwò! Tatczëzno mòja! të jes jak to zdrowié.
Kùli cã trzeba trzëmac, nen leno sã dowié,
Chto cã stracył. Dzys snôżosc twòjã w całi zdobie
Widzã i òpisëjã, bò teskniã pò tobie.
10
Swiãtô Panno, co Jasny brónisz Czãstochòwë
I w Òstri swiécysz Brómie! Të, co gard zómkòwi
Nowògródzczi zastôwiôsz z jegò wiérnym lëdã!
Jak mie, dzeckò, do zdrowiô tej jes wróca cëdã
(Czej òd płaczący matczi pòd Twòjã òpiekã
Òfiarowóny, martwą jô pòdniósł pòwiekã
180
9
190
Okładka wersji z papierową
oklejką i przykłady
rozkładówek „kaszubskiego”
wydania Pana Tadeusza
DIPLOMATIKA I JACHTA
200
Karczma z przódkù jak czôłen, slôdë jak swiãtëniô:
Czôłen, jistnô Noégò czwòrokańtnô skrzëniô,
Znóny dzys pòd sërowim pòzwanim stodołë;
Tam różné są zwierzãta, kònie, krowë, wòłë,
Kòzë brodaté; w górze ptôszëznë gromadë
I płazów chòc pò pôrce, są téż i òwadë.
Dzél tilny mô sztaturã dzywną, swiãtnicową,
Przëbôcziwô na òkò chëcz Salomónową,
Chtërną pierszi ùczbiony w stôwianiô rzemiesle
Hiramscë na Sëjónie wëstawilë cesle.
Żëdzë jidą tim szlachã donąd w swòjich szkòłach,
A szkòłów céchùnk widny w karczmach i stodołach.
Dak z délów i ze słomë, szpëcati, zadzarti,
Pòdżãti jak kôłpôk żëdowsczi pòdzarti.
Ze szczitu wëstrzikają smroczińca ùbrzedżi,
Òpiarté na drzewianëch lëcznëch kòlumn rédżi;
Kòlumnë, co je wiôldżé architektów dzëwò,
Wëbëtné, chòc w pół zgnité i stôwióné krzëwò,
Jak w ny wieżë pizańsczi, nié pòdług mòdelów
Grecczich, bò są bez stopów i bez kapitelów.
Nad kòlumnama cygną półòkrągłé łëczi,
Téż są z drzewa, gòticczé jidzenié w szlach sztëczi.
Z wiérzkù òbstrój kùńsztowny, nié rilcã, nié dłótã,
Ale zdarno ceselsczim wëżłobióné sklótã,
Krzëwé jak szabasowëch remiona swiéczników;
Na kùńcu wiszą kùgle, cos na sztôłt gùzyków,
Chtërne Żëdzë mòdląc sã na łbach zawiészają
I chtërne pò swòjémù „cyces” nazéwają.
Tak wej, z dôleka karczma chilącô sã, krzëwô,
Juwernô je do Żëda, czej sã mòdląc suwô:
Dak jak nen czôpk, jak broda słomą rozsëpónô.
118
Scané dëmné, nielusé jak czôrnô òpóna,
Z przódkù rzezba sztoperczi jak cyces na czole.
210
W strzódkù karczmë je pòdzél jak w żëdowsczi szkòle:
Jeden dzél pełny jizbów casnëch i pòdłużnëch
Je dëcht leno dlô damów i panów pòdróżnëch;
W drëdżim gromistô zala. Kòle kòżdi scanë
Cygnie sã wielenożny stół, wąsczi, drzewiany,
Przë nim stółczi, chòc niższé, juwerné do stoła
Jakò dzecë do òjca.
119
[ e d y t ors t wo] 39
Dwie z dwunastu barwnych ilustracji Pana Tadeusza autorstwa Jarosława Wróbla
redaktor naczelny wydawnictwa Maszoperia Literacka K r z ys z to f G r y n d e r , dyskusji mających uwypuklić
charakter i treść epopei Mickiewicza
a jednocześnie zaznaczyć kaszubski
aspekt wydania, stąd (to już zdanie
redakcji) florystyczne elementy graficzne przewijają się na każdej ze
stron książki – wszak Kaszuby kojarzą sie nam zwykle z przyrodą.
Do druku książki starannie dobrano papier. Na wnętrze objętościowy
o lekko kremowym odcieniu Munken Print (v. 1.8, gramatura 115 g/ m2),
do druku wklejek natomiast biały,
matowy papier powlekany Arctic
Matt (200 g/m2).
Pan Tadeusz w języku kaszubskim
ukazuje się w trzech wariantach uzależnionych od wykończenia oprawy.
Wszystkie mają oprawę złożoną
(twardą), szytą nićmi. Wersja podstawowa ma oprawę całopapierową
z prostym grzbietem, wykończona
jest brązową kapitałką oraz szeroką,
satynową zakładką. Oklejka oczywicie barwna, przykryta matową
folią. W drugim wariancie zastosowano natomiast oprawę płócienną
z tłoczeniem barwną folią, książka
wkładana jest w futerał. Dodatkowo barwne ilustracje zabezpieczone
są przekładkami z bibułki. Wersja
trzecia – najbardziej ekskluzywna –
oprawiona została w skórę cielęcą
z tłoczeniami, zaś brzegi kart zostały
pozłocone. Wykonanie tej oprawy
powierzono renomowanej introligatornii Wydawnictwa Bernardinum
z Pelplina na Pomorzu.
Obsługę poligraficzną zlecono firmie Arspol. Zdecydowaliśmy się na
współpracę przy realizacji tego wyjątkowego przedsięwzięcia z firmą
ARSPOL z Bydgoszczy. Wzięliśmy
pod uwagę jej bogate doświadcze-
nie przy realizacji skomplikowanych
przedsięwzięć edytorskich, solidność
i terminowość realizacji zleceń –
mówi K r z ys z to f G r y n d e r .
Zamysł tłumaczenia Pana Tadeusza
na kaszubski trzeba uznać za inicjatywę bez precedensu w krótkiej historii
kaszubskiej translatoryki, doniosłością zbliżoną do przekładu na kaszubski Biblii (...). Dzieło Mickiewicza
ma określoną rangę w literaturze polskiej i światowej, a zatem jego kaszubskie tłumaczenie widzieć należy
jako ważny akt docenienia języka
i literatury polskiej dla zachowania
tożsamości Kaszubów oraz dla rozwoju ich własnego języka literackiego
i piśmiennictwa, własnej literatury
pięknej. Może ono zarazem być powodem do dumy Kaszubów, którzy
w stosunkowo krótkim czasie i w bardzo niesprzyjających warunkach
obiektywnych (…) wykazali się zdol-
40 [e d yto rstwo]
KSIĄŻKI NADESŁANE
PRZESLÉCËNË
Z głową w górã dwigniãtą. Tej pón Rejent trzepie
W gòrzu, że òna szukô grzëbów w drzewa czëpie;
Asesor jã przekãsno równôł do samicë,
Chtërna placu na gniôzdô szukô w òkòlëcë.
300
310
320
Òna jakbë szukała samòtnoscë, cëszi,
Òdchòdzëła pòmalë òd swëch towarzëszi
I szła lasã na górkã ùchëło wëniosłą,
Scénioną, bò bómama dëcht gãscy zarosłą.
Na westrzódkù szarzôł kam; strużka spòd kamienia
Szëmia, priska i zarôz jakbë szuka cénia,
Strzódk zeleniznë gãsti, wësoczi sã krëła,
Co spitô wòdą nawkół rozzybónô bëła;
Tamò òstrô nãtnica, w trôwë òbwiniãtô
I lëstama scelonô, bezrësznô, scëchniãtô,
Niewidzałô i z biédą czëc je ji szeptanié,
Jak dzeckò rozwrzeszczoné dóné w kòlibanié,
Czej mëma nad nim zwiąże gardinë majowé
I lëstów z makòwnicë pòdsëpie kòl głowë.
Môlëk snôżi i cëchi; tuwò mô tacëniô
Telimena, a zwie gò Swiãtnicą rojeniô.
Czej stanãła kòl strëdżi, tej zdrzuca na trôwnik
Z remienia szal pòwiéwny, czerwiony jak krwôwnik,
I jistno jak płëwaczka, chtërna do kąpaniô
W zëmnicë dżibnie, nim smie zrobic pòmikaniô,
Klëknãła i pòmalë schila sã stroną;
W kùńcu, jakbë kòralù ną strëgą pòrwónô,
Ùpadła na niã, całô tak zdłuż rozwiniãtô,
Łokce na trôwie, spiczi w dłonie wzãté,
Z głową na dół ùdżibłą; czej jã w dole miała,
Francësczi ksążczi kartka z welinë łisknãła;
Nad alabastrowima stronicama ksążczi
Wiłë sã czôrné loczi i różewé stążczi.
91
Przykład rozkładówki z całostronicową kreskową ilustracją
„kaszubskiego” wydania Pana Tadeusza
nością i odwagą, zrównując się z wieloma innymi narodami i językami, w których już wcześniej zaistniała polska
epopeja narodowa Pan Tadeusz – to zdanie profesora
Jerzego Tredera.
Uroczysta promocja „kaszubskiego” Pana Tadeusza
rozpocznie się 5 listopada 2010 roku o godzinie 18:00
w pałacu Keyserlingków i Przebendowskich w Wejherowie – siedzibie Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej. Fragmenty dzieła w języku kaszubskim przybliżą zaproszonym gościom aktorka D a n u ta
S t e n k a i piosenkarz M a c i e j M i e c z n i ko w s k i .
Patronatem honorowym objęły książkę następujące
instytucje i ich reprezentanci: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury,
Marszałek Województwa Pomorskiego, Wojewoda Pomorski, Prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego oraz
Prezes Instytutu Kaszubskiego.
O odpowiednie rozpropagowanie tego nietypowego
wydania Pana Tadeusza zadbają patroni medialni:
„Dziennik Bałtycki”, „Gość Niedzielny”, „Pomerania”,
„Tygodnik Powszechny”, „Wydawca”, portal trojmiasto.pl, Radio Plus, Radio Kaszëbë, TVP 3, CSB TV.
PaSJA KSIĄŻKI.
STUDIA POŚWIĘCONE PAMIĘCI
PROFESORA JANUSZA DUNINA
Pod redakcja Jacka Ladoruckiego
i Magdaleny Rzadkowolskiej
Wydawnictwo Literatura
Łódź 2010
W lipcu 2007 roku zmarł prof. dr hab. Janusz Dunin-Horkawicz. Po trzech latach grono współpracowników i przyjaciół
Profesora z różnych ośrodków naukowych w kraju i za
granicą wydało publikację, która ma upamiętnić Jego dokonania w licznych dziedzinach aktywności naukowej.
Jest to również pośmiertny hołd redaktorów tomu dla
nieodżałowanego Mistrza.
Janusz Dunin-Horkawicz był jednym z najwybitniejszych
polskich bibliologów, prekursorem badań nad literaturą
i kulturą popularną, zasłużonym dla rozwoju łódzkiego
środowiska humanistycznego i bibliofilskiego. Profesor żył
w świecie pełnym książek; z niezwykłą pasją badał je, kolekcjonował i przekazywał o nich wiedzę jako wykładowca
Uniwersytetu Łódzkiego. W największym skrócie można
powiedzieć, że drogi zainteresowań naukowych Dunina
zmierzały w kierunku zagadnień komunikacji poprzez słowo
pisane i drukowane oraz ich wpływu na rozwój cywilizacyjny
człowieka.
Ze wstępu J. Ladoruckiego i M. Rzadkowolskiej.
Frida Kahlo
Vanna Cercenà
Tłumaczenie: Dorota Duszyńska
Ilustracje: Marina Sagona
Seria „Syreny”
Wydawnictwo Zielona Sowa
Niezwykła opowieść o niezwykłej kobiecie, jednej z najwybitniejszych meksykańskich malarzy, komunistki, żony Diego
Rivery.
Frida Kahlo (właśc. Magdalena Carmen Frieda Kahlo
y Calderón) przyjęła za datę swych urodzin dzień wybuchu
rewolucji meksykańskiej. Wypadek, którego doznała jako
młoda dziewczyna, zamienił jej dalsze życie w pasmo
nieustającego bólu.
Cierpienie, miłość, wielkie ideały nadały jej obrazom
niezrównaną siłę i autentyzm.