ZMIANY TERYTORIALNE w EUROPIE ŚRODKOWEJ I

FUNDACJA PROMOCJI PRAWA EUROPEJSKIEGO
Władysław Czapliński
w
ZMIANY TERYTORIALNE
w EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ
I ICH SKUTKI MIĘDZYNARODOWOPRAWNE
(1990-1992)
Wydawnictwo Naukowe „Scholar"
Warszawa 1998
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE
9
ROZDZIAŁ I
POJĘCIA IDENTYCZNOŚCI, CIĄGŁOŚCI
I SUKCESJI PAŃSTW W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
12
1.
2.
3.
4.
13
15
19
25
Podstawowe problemy teoretyczne sukcesji
Przesłanki ustania podmiotowości państwa w prawie międzynarodowym . . .
Zdarzenia nie wpływające na identyczność i ciągłość państwa
Kryteria oceny identyczności, ciągłości i sukcesji państw
ROZDZIAŁ II
OCENA NAJNOWSZYCH PRZYPADKÓW
SUKCESJI PAŃSTW W EUROPIE
Z PUNKTU WIDZENIA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO
28
1.
2.
3.
4.
5.
6.
28
32
34
35
40
42
ZSRR a Rosja - kontynuacja czy sukcesja?
Status prawny państw bałtyckich
Status prawny pozostałych republik postsowieckich
Jugosławia
Czecho-Słowacja
Zjednoczenie Niemiec
ROZDZIAŁ III
WYMÓG ZGODNOŚCI ZMIAN TERYTORIALNYCH
Z PRAWEM MIĘDZYNARODOWYM
46
1. Zakaz użycia siły w prawie międzynarodowym
2. Prawo do samostanowienia
46
50
ROZDZIAŁ IV
ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI
W MIĘDZYNARODOWYM PRAWIE SUKCESJI PAŃSTW
1. Stanowisko KPM odnośnie do zasady słuszności
w związku z sukcesją państw
2. Zastosowanie zasady słuszności
w praktyce sądów międzynarodowych
61
62
63
3. Słuszność i zasady słuszności
poza orzecznictwem sądów międzynarodowych
4. Znaczenie umowy między zainteresowanymi państwami
dla urzeczywistnienia zasady słuszności w prawie o sukcesji państw.
Obowiązek współpracy państw zainteresowanych lub dotkniętych sukcesją .
5. Uwagi końcowe
66
67
71
ROZDZIAŁ V
DATA SUKCESJI PAŃSTW
73
ROZDZIAŁ VI
KODYFIKACJA PRAWA O SUKCESJI PAŃSTW
W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM
77
ROZDZIAŁ VII
SUKCESJA W ODNIESIENIU
DO U M Ó W MIĘDZYNARODOWYCH
1. Rozwiązania stosowane we wcześniejszychprzypadkach sukcesji państw . . .
1.1. Cesja terytorium państwowego
1.2. Rozpad państwa
1.3. Secesja
1.4. Zjednoczenie państw
2. Rozwiązania przyjęte w konwencji wiedeńskiej z 1978 r
2.1. Cesja części terytorium państwowego oraz aneksja/inkorporacja
jako klasyczny przypadek sukcesji państw
2.2. Nowe państwa niepodległe
2.3. Secesja i rozpad państwa
2.4. Zjednoczenie państw
3. Praktyka w odniesieniu do umów międzynarodowych
w ostatnich przypadkach sukcesji państw
3.1. Niemcy
3.2. Czechosłowacja
3.2.1. Rozwiązania przyjęte w prawie wewnętrznym
3.2.2. Czeska praktyka międzynarodowa
w odniesieniu do umów wielostronnych
3.2.3. Problemy sukcesji Republiki Czeskiej
w odniesieniu do umów dwustronnych byłej CSRF
3.2.4. Sukcesja Słowacji w odniesieniu do umów wielostronnych
3.2.5. Sukcesja Słowacji w odniesieniu
do umów dwustronnych byłej CSRF
3.3. Praktyka związana z rozpadem Jugosławii
3.3.1. Umowy dwustronne
3.4. Praktyka związana z rozpadem ZSRR
81
81
81
82
82
83
84
84
85
86
87
88
88
93
93
94
96
99
102
103
109
112
3.4.1. Praktyka wspólna w ramach WNP
3.4.2. Praktyka rosyjska
3.4.3. Praktyka państw bałtyckich
3.4.4. Praktyka innych państw postsowieckich
3.4.5. Umowy bilateralne
4. Szczególne kategorie umów podlegających sukcesji
4.1. Umowy graniczne i reżimy terytorialne
4.2. Inne reżimy terytorialne a sukcesja państw
4.3. Umowy rozbrojeniowe
4.4. Umowy dotyczące praw człowieka
5. Praktyka państw trzecich
ROZDZIAŁ
113
113
116
120
122
124
124
134
138
140
143
VIII
SUKCESJA W ODNIESIENIU DO MIENIA PAŃSTWOWEGO,
ARCHIWÓW I DŁUGÓW PAŃSTWOWYCH
(EKONOMICZNE ASPEKTY SUKCESJI PAŃSTW)
1. Praktyka dotycząca sukcesji mienia i długów państwowych
przed zawarciem konwencji wiedeńskiej z 1978 r
2. Konwencja wiedeńska z 1983 r.
- charakterystyka przyjętych rozwiązań
2.1. Sukcesja w odniesieniu do mienia państwowego
2.2. Sukcesja archiwaliów w konwencji z 1983 r
2.3. Sukcesja w odniesieniu do długów państwowych
w konwencji z 1983 r
2.4. Rozstrzyganie sporów a konwencja z 1983 r
3. Sukcesja w odniesieniu do mienia, archiwów
i długów państwowych - praktyka współczesna
3.1. Jugosławia
3.2. Czecho-Słowacja
3.3. Sukcesja w odniesieniu do aktywów
i pasywów pozostałych po byłej NRD
3.4. Sukcesja w związku z rozpadem ZSRR
, 147
147
154
156
159
161
163
164
164
168
169
171
ROZDZIAŁ IX
SUKCESJA W ODNIESIENIU DO CZŁONKOSTWA
W ORGANIZACJACH MIĘDZYNARODOWYCH
178
1. Praktyka międzynarodowa
w dawniejszych przypadkach sukcesji
2. Praktyka międzynarodowa w nowych przypadkach
2.1. Jugosławia
2.2. Czecho-Słowacja
2.3. ZSRR
178
180
180
182
183
ROZDZIAŁ X
SUKCESJA W ODNIESIENIU DO OBYWATELSTWA
186
1. Praktyka międzynarodowa w dawniejszych przypadkach sukcesji
2. Współczesna praktyka międzynardowa
2.1. Praktyka związana z rozpadem Czecho-Słowacji
2.1.1. Słowacja
2.1.2. Czechy
2.2. Niemcy
2.3. Problemy obywatelstwa w związku z rozpadem ZSRR
2.4. Problemy obywatelstwa w związku z rozpadem Jugosławii
2.5. Propozycje regulacji sukcesji w odniesieniu do obywatelstwa
w pracach KPM i Rady Europy
186
196
196
196
197
197
200
206
208
ROZDZIAŁ XI
SUKCESJA W ODNIESIENIU
DO ODPOWIEDZIALNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ
1.
2.
3.
4.
Praktyka międzynarodowych trybunałów arbitrażowych
Umowy międzynarodowe i praktyka dyplomatyczna
Praktyka sądów wewnętrznych
Sukcesja w odniesieniu do odpowiedzialności międzynarodowej
w doktrynie prawa międzynarodowego
4.1. Komisja Prawa Międzynarodowego ONZ
4.2. Literatura międzynarodowoprawna
5. Podsumowanie
*
*
213
213
215
220
224
224
226
228
*
KONKLUZJE
231
Sumarry
236
Bibliografia
239
Wykaz skrótów
252