Spis treści 153 - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Spis
treści
Od autora • 7
Wstęp: Caly pośród gruzów • 11
CZĘŚĆ PIERWSZA: GAUHAUPTSTADT POSEN • 23
Gauleiter wstępuje na trybunę • 25
Muzeum znowu otwarte • 32
Trwale ... wypożyczenie • 41
Arthur Harris podpala Rzeszę • 52
CZĘŚĆ DRUGA: FRONT UFORTYFIKOWANY • 71
Parówki i piwo dla attaches • 73
Podziemny skarbiec • 94
Napad na plebanię • 112
Mijanka w palacu von Massenbacha • 121
Ewakuacja do Grasleben • 135
CZĘść TRZECIA: BEZPIECZNA SAKSONIA • 153
Miasto bez schronów • 155
Pożar na dworcu w Radebeul • 171
184
Zamiast Bursztynowej Komnaty • 193
Madonna z tunelu Lohmgrund •
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
CZĘŚĆ CZWARTA: SZLACHETNA NAIWNOŚĆ KUSTOSZA • 211
Odkrycie Franza Maya • 213
Luny wyzwolenia • 228
Kłamstwo Siergieja Siclorowa • 246
Nie ma dymu bez ognia • 266
CZĘŚĆ PIĄTA: W CIENIU "RIESE" • 279
Prezent podpułkownika Moskwina • 281
Niedokończony schron Fiihrera • 296
Oferta profesora Grondmanna • 312
Opóźniony wyjazd • 323
Zamiast zakończenia: Polska ikona • 333
Słownik nazw miejscowości
• 351
Bibliografia • 355
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Od autora
Ucieczka. przed bombami jest historią losów skarbów kultury z Kraju
Warty podczas drugiej wojny światowej i krótko po niej. Tę historię
przedstawiam na szerokim tle wydarzeń militarnych i po części także
politycznych w Kraju Warty i tych prowincjach Rzeszy, do których
wyekspediowano zabytki z poznańskiego Kaiser-Friedrich Museum
(Muzeum Cesarza Fryderyka) i Reichsarchiv Posen (Archiwum Rze­
szy), by wymienić tylko te dwie najważniejsze instytucje dysponujące
zrabowanymi Polakom zabytkami.
Losy wywiezionych z Kraju Warty skarbów splotły się z losami
dziel sztuki ewakuowanych w ostatnich miesiącach wojny z General­
nego Gubernatorstwa, a nawet z obrazami słynnej Galerii Drezdeń­
skiej i zaginionego w bezpośrednim sąsiedztwie Drezna archiwum
katyńskiego. Stąd też sporo miejsca w Ucieczce przed bombami
poświęcam zniszczeniu Drezna podczas trzech fal alianckich nalo­
tów w polowie lutego 1945 roku. Nie bez kozery umieściłem też roz­
dział o powstającej w podwałbrzyskich Górach Sowich Kwaterze
Głównej Fuhrera, którą budowano w sąsiedztwie jednej z kilku skład­
nic poznańskich dziel sztuki oraz urządzonych pod koniec wojny
magazynów skarbów kultury z Krakowa, Lwowa i Warszawy. Ale
nie tylko te okoliczności zdecydowały, że rozdział o tajnym przedsię­
wzięciu Rzeszy, ukrytym pod kryptonimem Riese, znalazł się w tej
książce. Wielu wierzyło, a niektórzy nadal wierzą. że za sztucznie
wywołanymi zawalami w sowiogórskich podziemiach nadal leżą
bajońskie skarby.
7
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Od autora
Ucieczka przed bombami powstała w dużej mierze na podstawie
zachowanych dokumentów niemieckich, polskich, rosyjskich, a nawet
z uczestnikami i świadkami nie­
których z opisanych zdarzeń. Gdy jesienią 2014 roku piszę te słowa.
żaden z nich już nie żyje.
Książka ta ma ważnego współpracownika, którego nazwisko
postanowiłem wyróżnić na stronie tytułowej. To Pawel Piątkie­
wicz, z którym wcześniej napisalem Podziemny skarbiec Rzeszy
(Wydawnictwo Replika, wydanie I w 2009 roku, wydanie II w 2013
roku). To Piątkiewicz zachęcił mnie do powrotu do tematu losów
poznańskich skarbów kultury podczas wojny, który to temat rozsze­
rzyłem o nowe wątki w porównaniu z naszą wcześniejszą książka.
I to on, dzięki pomocy Tadeusza Grabskiego z Muzeum Narodowego
w Poznaniu, dotarl do unikatowych dokumentów, których nie tylko nie
znaliśmy, pisząc Podziemny skarbiec Rzeszy, ale w ogóle nie domyśla­
liśmy się ich istnienia. Pawlowi Piątkiewiczowi udalo się też pozyskać
od wnuczki Siegfrieda Riihlego, pani Rotraut von Stromer-Baum­
bauer, jego zdjęcia. Takimi fotografiami nie dysponują ani Muzeum
Narodowe w Poznaniu, ani Muzeum Narodowe w Gdańsku. Przedwo­
jenny kustosz Staatlichen Landesmuseum fiir Danziger Geschichte
(Państwowego Muzeum Historii Gdańska) i dyrektor Kaiser-Friedrich
Museum w okupowanym Poznaniu nie zostawił po sobie tego typu
amerykańskich. Rozmawiałem też
"pamiątek".
Nad tłumaczeniem dokumentów na język polski pracowało kilka
osób. Na pierwszym miejscu muszę wymienić Dariusza Garbę. pozna­
niaka od lat mieszkającego w Niemczech. Poznaliśmy się w 1995 roku
i jego rady oraz wiedzę wysoko sobie cenię, podobnie zresztąjak pre­
cyzyjne przeldady na język polski. Pozostale dokumenty tłumaczyli:
z języka niemieckiego - Ewelina Berna t i Agata Pigulska, a z angiel­
skiego - Magdalena Adamczewska i Marek Gasperowicz. Nie mogę
również pominąć Tadeusza Kaczmarka, starszego kolegi z redakcyj­
nego pokoju w "Głosie Wielkopolskim", który w latach 90. XX wieku
-8
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
______
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
,,·.·
Od autora
przetłumaczył
mi kilka ważnych
artykułów
z prasy niemieckiej oraz
rozdziałów z wydanych w NRD i RFN książek o zaginionych skarbach
kultury. Tylko Kaczmarek potrafił w ciągu jednego wieczoru przetłu­
maczyć dość długi rozdział z jakiejś książki, nazajutrz wręczając mi
jego wręcz literacki przekład. Część rezultatów jego pracy znajduje
się też w tej książce.
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Zamiast zakończenia
minentnych pracowników Muzeum Sztuk Pięknych imienia Puszkina
w Moskwie i leningradzkiego Ermitażu było przeciwnych politycznej
decyzji kierownictwa Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego
o zwrocie polskich skarbów i decyzję tę mogli sabotować. Oczywi­
ście, nie mogli jej nie wykonać, ale mogli ukryć pojedyncze zabytki.
Na przelornie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku w moskiewskim
antykwariacie natrafiono na obraz Antoine'a Pesne'a Dziewczyna
z golębiem, inne leżą w przepastnych magazynach wspomnianego
muzeum w stolicy Federacji Rosyjskiej. Słynne płyty fiszerowskie
z poznańskiej katedry wróciły do Polski dopiero w ostatnim okresie
istnienia Związku Radzieckiego. Rosjanie tłumaczyli, że nikt wcze­
ich nie rozpoznał.
Z samego tylko przedwojennego Muzeum Wielkopolskiego na swe
miejsca nie wróciło około 250 obrazów. Część z nich w zawierusze
wojennej została zniszczona, część ukradziona i wiele lat po wojnie
sprzedana, a kupujący poszczególne obrazy nabyli je w dobrej wierze.
W tej kategorii są również obrazy skradzione z plebanii kościola świę­
tego Marcina w wojennym Poznaniu. No i pod uwagę trzeba wziąć
także te obrazy, które znajdują się w państwach powstałych po roz­
padzie ZSRR. Nie tylko w Rosji, jak choćby zdobiąca aszchabadzkie
śniej
muzeum "polska ikona" z szamotułskiego kościoła.
Do najcenniejszych z poszukiwanych zalicza się Autoportret
Jana Piotra Norblina. Francuz Jean Pierre Norblin la Gourdaine był
nadwornym malarzem Czartoryskich w Pulawach i Warszawie. Jego
portret własny Niemcy w 1943 roku wywieźli do fortyfikacji między­
rzeckich i tam ślad po obrazie ginie. W tym samym transporcie wśród
144 różnych obrazów, głównie malarstwa obcego, znajdowało się też
pechowe lub -jak kto woli - szczęśliwe arcydzieło Claude'a Moneta
przedstawiające wybrzeże kolo Pourville ...
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Słownik
nazw miejscowości
Oto spis miejscowości leżących na obecnym terytorium Rzeczypo­
spolitej Polskiej, które pojawiają się w tej książce. Obok niemieckich
nazw, obowiązujących w latach drugiej wojny światowej, ich obecne
nazwy polskie:
Altchochen - Stary Dworek
Bad Charlottenbrunn -jedlina-Zdrój
Bad Salzbrunn - Szczawno-Zdrój
Bad Warmbrunn- Cieplice, obecnie dzielnicajeleniej Góry
Bimbaurn - Międzychód
Breslau - Wrocław
Burschen - Boryszyn
Danzig - Gdańsk
Deutsch Krone - Wałcz
Dońbach - Rzeczka
Eckersdoń- Bożków
Eichenbriick (wcześniej Wongrowitz)- Wągrowiec
Elbing - Elbląg
Fischbach - Karpniki
Glatz - Kłodzko
Gnesen - Gniezno
Goldenacker (wcześniej Goldenau) - Goluchów
Gostingen (wcześniej Gostyn) - Gostyń
Hain - Przesieka
351
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Hausdorf-Jugowice
Heinrichau - Henryków
Hirschberg-Jelenia Góra
Hochwalde - Wysoka
Hohensalza - Inowroclaw
Kahme - Kamienna
Kaincht - Kęszyca
Kalau - Kalawa
Kamenz - Kamieniec Ząbkowicki
Kattowitz - Katowice
Krakau - Kraków
Kreising - Krzesiny, obecnie część Poznania
Kiistrin - Kostrzyn nad Odrą
Kynau - Zagórze Śląskie
Łandeshut - Kamienna Góra
Landsberg - Gorzów Wielkopolski
Lettow-Vorbeck- Lubostroń
Liebenau - Lubrza
Liegnitz - Legnica
Lissa - Leszno
Litzmannstadt (wcześniej Lodsch)- Łódź
Meseritz - Międzyrzecz
Michelsdorf- Michalkowa
Mogilno - Mogilno
Miihlbock - Olobok
Miihlhausen - Młynary
Neurode - Nowa Ruda
Pansin - Pęzino
Paradies - Gościkowo
Pieske - Pieski
Posen - Poznań
Preussische Holland - Paslęk
Rastenburg - Kętrzyn
352
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Reichenbach - Dzierżoniów
Rudolfswaldau - Sierpnice
Samter - Szamotuły
Schlegel - Słupiec, obecnie część Nowej Rudy
Schmiegel- Śmigieł
SchneidemUhl- Piła
Schreiberhau - Szklarska Poręba
Schwarzenau - Czerniejewo
Schweidnitz - Świdnica
Schwerin a/Warthe - Skwierzyna
Schwiebus - Świebodzin
Seeren - Zarzyń
Seichau - Sichów
Semmritz - Zemsko
Stargard - Stargard Szczeciński
Starpel- Staropole
Stettin - Szczecin
Strahlenberg - Strzaliny
Strelno - Strzelno
Swinemfmde - Świnoujście
Thom- Toruń
Tremessen - Trzemeszoo
Ttitz - Tuczno
Waldenburg - Wałbrzych
Warschau - Warszawa
Wtistegiersdoń- Głuszyca
Wtistewaltersdoń- Walim
Zielenzig - Sulęcin
Ziillichau - Sulechów
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
____. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ~..••~&~l
Część trzecia • Bezpieczna Saksonia
Minęły lata. 31 maja 2006 roku wychodząca w Rosji w języku nie­
mieckim "Moskauer Deutsche Zeitung" zamieściła artykuł Tino Kiin­
zela, któremu wypowiedzi udzielił 87-letni wówczas weteran Armii
Czerwonej. PosiJkując się starymi notatkami, Białorusin, kapitan
Iwan Biako, powiedział, że to on pierwszy odkryJ skarby drezdeńskie
w tunelu w Grosscotta. Podczas objazdu okolic Drezna jego uwagę
przykuły tory kolejki wąskotorowej kończące się w tunelu. Faktycz­
nie - dodam - było to torowisko o normalnej szerokości szyn i prak­
tycznie nie do odróżnienia "na oko" od szerokich torów w ZSRR
Towarzysząca Biakowi rosyjska robotnica przymusowa od kogoś
z wioski zdobyła klucze od bram tunelu, w którym zobaczył "dwa
wagony z papierami wartościowymi. Z tylu osobnego wejścia i osob­
nych drzwi [? - przyp. L.A.] stały kolejne cztery wagony pasażerskie.
Nie było w nich siedzeń, za to stały i leżały poszukiwane obrazy"...
Stop! To fantazje sfrustrowanego weterana, który może i coś
widział, ale po latach wszystko mu się pokręciło. Ale to też dowód. że
legenda skarbów drezdeńskich jest ciągle żywa.
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/ucieczka-przed-bombami
Przykładowy rozdział książki: Ucieczka przed bombami
Zamiast Bursztynowej Komnaty
W tym miejscu cofnijmy się w czasie do jesieni 1944 roku. Leżąca
w głębi Rzeszy Saksonia wydawała się być wówczas jeszcze bez­
pieczna. Armia Czerwona i armie aliantów zachodnich znajdowały
się daleko, setki kilometrów od Drezna. O nalotach na pełną zabyt­
ków stolicę Saksonii nikt nawet nie myślał, takiej ewentualności nie
traktując poważnie. Stąd też, uważając tę prowincję za bezpieczną,
myślano raczej o zwożeniu w okolice Drezna skarbów kultury z innych
części hitlerowskich Niemiec.
I tak na przeJomie lata i jesieni 1944 roku w dwóch miastach
ówczesnej Rzeszy zrodził się pomysł, by do Saksonii wysłać zabytki
narażone na różne niebezpieczeństwa, przede wszystkim nieprzyja­
cielskie bombardowania. W Posen został do tego zmuszony dyrektor
Kaiser-Friedrich Museum, doktor Siegfried Riihle, któremu wojsko
odmówiło dalszego przyjmowania skarbów do podziemnych magazy­
nów w fortyfikacjach międzyrzeckich, a nawet niedwuznacznie zagro­
ziło, że podziemne komory opróżni ze zwożonych od końca lata 1942
roku dziel sztuki i archiwaliów, co również żywotnie interesowało dok­
tora Ericha Weise, dyrektora Reichsarchiv Posen, i jego przełożonych
z Pruskiego Tajnego Archiwum Państwowego w Berlinie-Dahlem.
W tym samym mniej więcej czasie w K.Onigsbergu zrodził się
podobny pomysł. Po dwóch wielkich nocnych bombardowaniach
stolicy Prus Wschodnich przez lotnictwo Królewskich Sil Powietrz­
nych z 26 na 27 oraz z 29 na 30 sierpnia 1944 roku postanowiono
wywieźć z miasta najcenniejsze zabytki. Była wśród nich także Bursz193
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl