Zał.10 SPRAWOZDANIEMgr Grzegorz Wierzbicki

Arctowski, dnia 2 stycznia 2009
Mgr Grzegorz Wierzbicki
Geograf XXXII Wyprawy Antarktycznej PAN
SPRAWOZDANIE
Pracę na Polskiej Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego rozpocząłem
w dniu 22 marca 2008 i zakończyłem w dniu 31 grudnia 2008. Zakres prac, które miałem
wykonać w czasie pobytu na stacji został uzgodniony w styczniu, lutym i marcu 2008
wspólnie z mgr Mariuszem Potockim oraz mgr Tomaszem Łękarskim. Po przyjeździe
na stację wielokrotnie kontaktowałem się z mgr Mariuszem Potockim konsultując się z nim w
kwestii realizacji powierzonych mi zadań i regularnie przesyłałem mu drogą elektroniczną
wyniki prowadzonego monitoringu. PoniŜej prezentuje zestawienie wykonanych przeze mnie
prac.
1. Monitoring lodowców
Na powierzchni lodowców: Ecology, Sphinx, Baranowski, Windy i Warszawa Icefield
zamontowana jest sieć 25 tyczek. Regularny pomiar długości tychŜe tyczek pozwala
wyznaczyć wartość liczbową zmian wysokości powierzchni lodu lodowcowego oraz
miąŜszości pokrywy śnieŜnej. Te podstawowe pomiary glacjologiczne umoŜliwiają rejestrację
dynamiki akumulacji i ablacji śniegu na powierzchni lodowców, określenie bilansu masy
lodowców i tempa ich ablacji oraz wyznaczenie wysokości linii równowagi ELA
(Equilibrium Line Altitude). W aspekcie obserwowanego w ostatnich dziesięcioleciach
ocieplenia klimatu Antarktyki Zachodniej potrzeba prowadzenia monitoringu lodowców
wydaje się być niezwykle istotna, zwłaszcza Ŝe na sąsiednich stacjach na Wyspie Króla
Jerzego podobne prace nie są prawdopodobnie wykonywane.
Zestawienie dni, kiedy prowadzono prace na lodowcach w trakcie XXXII Wyprawy:
-28.03.2008 – próba pomiarów tyczek na Ecology (z dr Mikołajem Golachowskim)
-01.04.2008 – pomiar tyczek na Ecology (z Adrianem Witasem)
-03.04.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Sphinx (samotnie)
-06.04.2008 – pomiar tyczek na Baranowski (z dr Mikołajem Golachowskim i samotnie)
-07.04.2008 – pomiar tyczek na Windy i Baranowski (samotnie)
-06.05.2008 – pomiar tyczek na Ecology (z dr Mikołajem Golachowskim)
-12.05.2008 – pomiar tyczek na Baranowski i Windy (z Miłoszem Skierniewskim)
-14.05.2008 – pomiar tyczek na Warszawa Icefield (z dr Mikołajem Golachowskim)
-16.05.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Sphinx (z Miłoszem Skierniewskim)
-17.05.2008 – naprawa tyczki na Ecology/Sphinx (z Miłoszem Skierniewskim)
-04.06.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Sphinx (z Miłoszem Skierniewskim)
-19.06.2008 – pomiar tyczek na Baranowski (z dr Mikołajem Golachowskim)
-21.06.2008 – pomiar tyczek na Windy (samotnie)
-08.07.2008 – pomiar tyczek na Ecology iWarszawa Icefield (z dr Mikołajem Golachowskim)
-11.07.2008 – pomiar tyczek na Windy (samotnie)
-15.07.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Ecology, Sphinx i Warszawa Icefield (na skidoo
z Adrianem Witasem i dr Mikołajem Golachowskim)
-16.07.2008 – próba naprawy tyczek na Ecology (z dr Mikołajem Golachowskim)
-18.07.2008 – próba naprawy tyczek na Ecology (z Adrianem Witasem)
-21.07.2008 – naprawa tyczek na Ecology, Sphinx i Warszawa Icefield (na skidoo
z Miłoszem Skierniewskim i Adrianem Witasem)
-31.07.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Baranowski i Windy (na skidoo z Miłoszem
Skierniewskim i Adrianem Witasem)
-01.08.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Sphinx (ze Stanisławem Bańką)
-31.08.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Ecology, Sphinx, Warszawa Icefield, Baranowski
i Windy (na skidoo z Miłoszem Skierniewskim)
Zestawienie dni, kiedy prowadzono prace na lodowcach w trakcie XXXIII Wyprawy:
-10.11.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Warszawa Icefield (z mgr Tadeuszem Sobczakiem,
mgr Bartłomiejem Luksem i Tomaszem Bobrowskim)
-12.11.2008 – pomiar tyczek na Ecology i Sphinx (z mgr Bartłomiejem Luksem i Michałem
Juszyńskim)
-22.11.2008 – Warszawa Icefield – pomoc w pracach terenowych realizowanych przez mgr
Bartłomieja Luksa
-28.11.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Ecology, Warszawa Icefield i Windy
(z mgr.Tadeuszem Sobczakiem i Markiem Sulimą i częściowo z mgr Bartłomiejem Luksem
i Michałem Juszyńskim)
-05.12.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Ecology i Sphinx (z mgr Tadeuszem Sobczakiem
i Michałem Juszyńskim)
-12.12.2008 – pomiar i naprawa tyczek na Baranowski i Windy (z mgr Tadeuszem
Sobczakiem i Michałem Juszyńskim)
-13.12.2008 – transport nowych tyczek na Ecology i Sphinx (z mgr Tadeuszem Sobczakiem)
-15.12.2008 – instalacja nowych tyczek na Ecology (z mgr Tadeuszem Sobczakiem)
-16.12.2008 – instalacja nowych tyczek na Ecology i Sphinx (z mgr Tadeuszem Sobczakiem)
-17.12.2008 – instalacja nowej tyczki na Sphinx i zniesienie sprzętu na stację Copacabana
(z mgr Tadeuszem Sobczakiem i Michałem Juszyńskim)
-29.12.2008 – pomiar tyczek na Ecology i nieudana próba wejścia na Warszawa Icefield
(z mgr Tadeuszem Sobczakiem)
Wyniki prowadzonego monitoringu zawiera plik dołączony do sprawozdania: tyczki_2008.xls
Utrzymanie sieci tyczek na 5 lodowcach wymaga regularnego odwiedzania wszystkich
stanowisk monitoringu z częstotliwością co najmniej 1 raz na miesiąc, a najlepiej
co 2 tygodnie. Wraz z nadejściem wiosny (wrzesień i październik) warunki meteorologiczne
uniemoŜliwiły uŜycie skuterów śnieŜnych (skidoo) i wymagały pieszego przemieszczania się
po lodowcach. PoniewaŜ samotne przemieszczanie się po lodowcach wykracza poza wszelkie
normy bezpieczeństwa, prace kontynuowałem dopiero na kolejnej, XXXIII Wyprawie.
2. Obserwacje meteorologiczne
Polska Stacja Antarktyczna im. H. Arctowskiego posiada obecnie automatyczną stację
meteorologiczną podłączoną do komputera znajdującego się w Domku Meteo. Stacja
ta rejestruje następujące dane z częstotliwością 2 sekund: prędkość wiatru, kierunek wiatru,
wilgotność powietrza względna, temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, temperatura
gruntu na 6 poziomach. Pozostałe dane są rejestrowane przez obserwatora metodami
tradycyjnymi w terminach obserwacji i naleŜą do nich: suma opadów z wykorzystaniem
deszczomierza Hellmanna, czas usłonecznienia z wykorzystaniem heliografu CampbellStokese’a, zachmurzenie ogólne i występowanie meteorów.
Obserwacje meteorologiczne na Stacji Arctowski prowadziłem w okresie od 22 marca
do 31 grudnia 2008. Obserwacje w trakcie XXXII Wyprawy prowadzono równieŜ przed
moim przyjazdem (od 17 grudnia 2007). Jeśli w terminie obserwacji znajdowałem się poza
stacją Arctowski, to obserwacji zazwyczaj nie przeprowadzano, co spowodował brak zapisu
danych od 12 stycznia do 22 stycznia 2008 i następnie powaŜną awarię konwertera
przetwarzającego dane. Po konsultacjach z mgr Mariuszem Potockim i producentem stacji
automatycznej wadliwy konwerter został naprawiony przez elektronika XXXII Wyprawy –
Marka Kraszulę w dniu 20 czerwca 2008. Niestety w kolejnych miesiącach pojawiały się
awarie zasilania i komputera, natomiast dnia 1 września 2008 wystąpiła awaria
oprogramowania zapisującego dane, co spowodowało brak dostępu do danych zapisanych
przed tym dniem. Podobna awaria wystąpiła dnia 8 listopada 2008 powodując brak dostępu
do danych zapisanych między 22 października a 8 listopada 2008. Dane te są
prawdopodobnie moŜliwe do odzyskania przez producenta stacji meteorologicznej z plików
cache1.dat i cache2.dat, które znajdują się na płycie DVD i dysku komputera Meteor w
Domku Meteo. Dnia 18 listopada 2008 wspólnie z Geografem XXXIII Wyprawy – mgr
Tadeuszem Sobczakiem dokonano wymiany komputera, co poprawiło funkcjonowanie
automatycznej stacji meteo. Dnia 31 grudnia 2008 opiekę nad posterunkiem
meteorologicznym wraz z kompletem heliogramów zebranych w trakcie XXXI i XXXII
Wyprawy przekazano mgr Tadeuszowi Sobczakowi.
Komplet danych meteorologicznych zebranych w trakcie XXXII Wyprawy zawiera
plik meteo2008Wierzbicki.xls dołączony do sprawozdania. Danymi dodatkowymi są dostępne
na dysku komputera Meteor w Domku Meteo: szczegółowe raporty dobowe za okres
1 września – 22 października 2008 oraz za okres 8 listopada – 31 grudnia 2008 i komplet map
synoptycznych SłuŜby Meteorologicznej Marynarki Wojennej Chile, który był pobierany
z Internetu w okresie 27 listopada – 31 grudnia 2008. Czas we wszystkich w.w danych, to
czas urzędowy stacji Arctowski, czyli: UTC -3h.
Instrumenty wykorzystywane do obserwacji tradycyjnych (heliograf CampbellStokese’a i deszczomierz Hellmanna) są bardzo zuŜyte. Wymagają natychmiastowej
wymiany na nowe, które nie zostały przywiezione mimo złoŜonego zamówienia. Instrumenty
podłączone do stacji automatycznej mogą obecnie wskazywać niepoprawne wartości, bowiem
ich świadectwa wzorcowania są przedawnione:
anemometr skrzydełkowy (kierunek i prędkość wiatru) – świadectwo
wzorcowania z dnia 10 czerwca 2005
termohigrometr (temperatura powietrza i wilgotność względna powietrza) –
świadectwo wzorcowania z dnia 13 maja 2005
barometr (ciśnienie atmosferyczne) – świadectwo wzorcowania z dnia
21 sierpnia 2006
termometr wielokanałowy (temperatura gruntu) – świadectwo wzorcowania z
dnia 6 września 2006.
Klimat otoczenia Polskiej Stacji Antarktycznej im. H. Arctowskiego charakteryzuje
się silnym wpływem czynników lokalnych wynikających ze specyficznego połoŜenia
geograficznego. NaleŜy do nich przede wszystkim częste występowanie efektu fenowego
objawiające się silniejszymi niŜ na innych stacjach Wyspy Króla Jerzego wiatrami
z kierunków NNW i WSW, wyŜszą temperaturą powietrza i mniejszymi opadami
i zachmurzeniem. RóŜnice te są dość wyraziste w zestawieniu z danymi pochodzącymi
z sąsiedniej stacji Ferraz, a tym bardziej ze stacji Jubany i stacji znajdujących się
na Półwyspie Fildes. W strefach polarnych warunki klimatyczne są podstawowym
czynnikiem warunkującym funkcjonowanie całego ekosystemu. Monitoring lodowców oraz
liczne badania biologiczne i ekologiczne prowadzone w otoczeniu stacji Arctowski
i odnoszące się do współczesnych zmian klimatu wymagają całorocznego utrzymania stacji
meteorologicznej rejestrującej dane na odpowiednim poziomie jakości. Poziom ten nie jest
obecnie wystarczający, dlatego opiekę merytoryczną i organizację obserwacji na Stacji
Meteorologicznej Arctowski powinna przejąć instytucja profesjonalnie zajmującą się
meteorologią.
3. Pobór prób śniegu do badań geochemicznych
Próby śniegu do badań geochemicznych pobierano po wyraźnej akumulacji śniegu
z zagłębienia między grobem Puchalskiego i najmłodszym wałem moreny bocznej lodowca
Ecology. W trakcie XXXII Wyprawy pobrano łącznie 11 prób w okresie 25 kwietnia –
1 listopada 2008. Wszystkie z tych prób przekazano za pośrednictwem helikoptera Chile
dla mgr Mariusza Potockiego w dniu 9 listopada 2008, kiedy to znajdował się on w chilijskiej
bazie Escudero. W trakcie XXXIII Wyprawy pobrano
we współpracy
z mgr Tadeuszem Sobczakiem 1 próbę w dniu 27 grudnia 2008. Zestawienie wszystkich
pobranych prób śniegu zawiera tabela dołączona do sprawozdania w pliku: próby_śniegu.xls
3. Monitoring fauny
W trakcie XXXII Wyprawy kilkukrotnie pomogłem dr Mikołajowi Golachowskiemu
w monitoringu ssaków płetwonogich oraz 1.raz wspólnie z Adrianem Witasem i Miłoszem
Skierniewskim dokonaliśmy liczenia zwierząt na Patelni w dniu 31 lipca 2008.
W trakcie XXXII Wyprawy na prośbę dr Małgorzaty Korczak zanotowałem daty
pojawienia się pierwszych pingwinów Adeli, białobrewych i antarktycznych oraz pierwszych
skuł w otoczeniu stacji Arctowski.
W trakcie XXXIII Wyprawy dwukrotnie pomogłem mgr Tadeuszowi Sobczakowi
w monitoringu ssaków płetwonogich.
4. Przekazanie obowiązków Geografowi XXXIII Wyprawy
W
trakcie
listopada
i
grudnia
2008
stopniowo
przekazałem
mgr Tadeuszowi Sobczakowi wszystkie zadania, za które byłem odpowiedzialny.