curriculum vitae - Instytut Misesa

Transkrypt

Seria pt. „XXI wiek – upadek dolara i powrót
do standardu złota”
Odcinek I — Czym jest pieniądz?
Autor: Piotr Wojda*
Pieniądz to wytwór geniuszu
ludzkiego,
rozwój
który
umożliwił
cywilizacyjny.
szybki
Towarzyszy
ludzkości od zarania dziejów i bez
niego
trudno
wyobrazić
sobie
funkcjonowanie gospodarki. Pieniądz
to
materialny
środek,
który
lub
można
niematerialny
wymienić
na
towar lub usługę. Według współczesnej
doktryny na pieniądz składają się trzy elementy:
1) jednostka pieniężna;
2) suma pieniężna;
3) znak pieniężny.
Pieniądz jest środkiem wymiany. Pozwala uniknąć konieczności wymiany
barterowej. Umożliwia oszacowanie wartości rzeczy i jej wymianę na określoną
liczbę jednostek pieniężnych. Nasza pomysłowość, przedsiębiorczość również jest
szacowana w jednostkach pieniężnych i pomaga nam zamieniać te jednostki na
dobra niezbędne (ale także, jeśli taka czyjaś wola, na te całkiem zbędne) do
życia i rozwoju. Pieniądz nie powstał w wyniku olśnienia jednego człowieka.
*
Piotr Wojda — przedsiębiorca, prawnik i poszukiwacz przygód; pomysłodawca i
jeden ze wspólników w spółce Szlachetne Inwestycje (właściciela m.in. marki
Bulioner.pl); absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Lund (Szwecja) o specjalizacji
prawa człowieka. Postanowił udowodnić, że pieniądz uczciwej wagi i miary jest tak
samo
niezbędnym
elementem
systemu
praw
człowieka,
jak
inne
prawa
ekonomiczne i socjalne. Prywatnie podróżnik, pilot paralotni, wspinacz i były
zapaśnik; osoba o mocno libertariańskiej i lekko anarchizującej postawie, której
żadna teoria spiskowa nie jest obca.
Fundacja Instytut Ludwiga von Misesa, 00-241 Warszawa ul. Długa 44/50, p. 214
KRS 0000174572 ▪ NIP 894 277 56 04 ▪ Regon 932949234 Bank account: PL 19 2130 0004 2001 0253 7975 0001
www.mises.pl ▪ [email protected] ▪ +48 22 6352438
Pieniądz to dzieło zbiorowe, które powstawało przez tysiące lat na drodze
intuicyjnych poszukiwań i odkryć. Wymiana oparta na pieniądzu znacznie
poprawia nasze możliwości specjalizacji i rozwoju handlu dzięki zastosowaniu
jednostki miary, będącej sposobem na wyrażenie wartości rzeczy. Handel
bazujący na barterze niesie ze sobą wiele ograniczeń. Wymiana barterowa może
znaleźć zastosowanie w prymitywnych warunkach handlowych, kiedy na przykład
w obrocie są cztery przedmioty — wtedy dadzą one względem siebie sześć
różnych cen. Gdy w obrocie znajduje się 1 000 przedmiotów, mamy do czynienia
z 499 500 wariantami ich cen względem siebie, a to znacznie ogranicza
możliwości barteru. Dla zobrazowania tego, jakim ułatwieniem jest posługiwanie
się pieniądzem, wystarczy wyobrazić sobie rolnika, zbierającego rokrocznie plony,
których nie jest w stanie sam skonsumować. Pewnego dnia dochodzi do wniosku,
że nadwyżkę mógłby wymienić na nowe i bardziej wydajne narzędzia, takie jak
pług czy kosa, których nie jest w stanie samemu skonstruować. Czeladnik, który
posiadł wiedzę wyrabiania tych narzędzi z chęcią przyjmie zboże, by wyżywić
rodzinę. Jednocześnie, aby zapewnić jej schronienie, chciałby zbudować nowy
dom, gdyż rozrastająca się rodzina nie mieści się już w starym. Do budowy domu
potrzeba umiejętności cieśli, których ani on sam, ani rolnik nie posiadają. Cieśla
nie jest zainteresowany usługami czeladnika ani rolnika, więc w gospodarce
barterowej wymiana w zasadzie powinna się zakończyć w tym miejscu. Tu z
pomocą wkracza jednak pieniądz. Cieśla z chęcią przyjmie w rozliczeniu za swoje
usługi pieniądze, które na targu wymieni na podstawowy budulec w swoim fachu
— drewno. Drwal otrzyma wypłatę w pieniądzu, który umożliwi mu zarówno
zakup zboża u rolnika, jak również kupno nowej piły i siekiery niezbędnych do
prowadzonej przez niego działalności. W ten sposób pieniądz zatoczy koło i
umożliwi każdemu uczestnikowi obrotu osiągnięcie swoich celów.
Dziś trudno wyobrazić sobie kierownika banku, który sadzi własne
warzywa, szyje ubrania, naprawia samochód czy kanalizację w mieszkaniu. Jest
on mocno wyspecjalizowany w bardzo wąskiej kategorii usług bankowych, na
które jednak we współczesnym świecie znajduje popyt, co umożliwia mu ich
zamianę na dobra i usługi innych uczestników wymiany. Załóżmy, że ten sam
bankier, idąc do pracy, kupuje kanapkę na wynos. W tej prostej na pozór
transakcji biorą udział setki, jeśli nie tysiące ludzi. Firma, która przygotowała
kanapki, ma szereg kontraktów z innymi firmami — dostawcami warzyw,
pieczywa, opakowań, firmami transportowymi, agencjami reklamowymi, mediami
i innymi. Firma, która dostarcza opakowania, wytwarza je z pochodnych ropy
naftowej, więc łączą ją kontrakty z producentami i wydobywcami ropy na
świecie. Jeśli jest to akurat kanapka z serem pleśniowym, to dostawcami są
francuscy producenci;
jeśli nasz
bankier otrzymał do
kanapki serwetkę,
dostarczył ją z pewnością jakiś duży koncern drzewny, pozyskujący surowiec za
pomocą szwedzkich pił i pilarek, które produkowane są w Chinach, dając pracę
setkom ludzi. Ten nieprawdopodobny poziom współzależności nie występował
dotychczas w historii ludzkości.
Tak
wysoka
specjalizacja
jest
tworem
naszych
czasów
i
trudno
powiedzieć, czym mogłoby zakończyć się zachwianie tego procesu. Nie jesteśmy
dziś w stanie powrócić do gospodarki barterowej — a to ze względu na fakt, że
większość z nas utraciła już umiejętności niezbędne do przetrwania.
Pieniądze znajdujące się obecnie w obrocie są niemal całkowicie
wirtualne. Drobne banknoty i monety służą nam do codziennych transakcji, ale
już większe kwoty to najczęściej cyferki widniejące na koncie w banku. Nawet nie
oglądamy już swoich pensji — po zaksięgowaniu na koncie większość transakcji
dokonujemy kartą płatniczą, a rachunki najczęściej regulujemy przelewami.
Nie ma alternatywy dla gospodarki pieniężnej. Dziś wiemy, że pieniądz
będący krwioobiegiem gospodarki jest jedynym gwarantem jej wydajności. W
Polsce mieliśmy już okazję zapoznać się z modelem gospodarki planowanej i
wiemy, jaką dewastacją się to skończyło. Jedyny wybór jest pomiędzy dobrze a
źle prosperującą gospodarką pieniężną. Dobrze funkcjonująca to taka, gdzie
przepływ informacji jest niezachwiany, a wymiana bazuje na uczciwej wartości.
Jakiekolwiek
odstępstwo
od
jednego
bądź
drugiego
spowoduje
spadek
wydajności systemu. Uczciwa wartość (ang. just weight) to podstawa dobrze
funkcjonującego systemu monetarnego. Wartość ta dotyczy punktu odniesienia
dla realnej siły nabywczej pewnej jednostki waluty.
Obecny system finansowy nie ma nic wspólnego z umową społeczną, jaką
przez tysiące lat wypracowały społeczeństwa w zakresie posługiwania się
uczciwym
pieniądzem.
odniesieniem
do
Brakuje
realnej
w
wartości
dzisiejszym
nabywczej
systemie
pieniądza,
kotwicy,
którym
będącej
się
dziś
posługujemy. System standardu złota, choć daleki od ideału, był gwarantem
utrzymania w ryzach pęczniejących budżetów, wydatków socjalnych i akcji
kredytowych. Dziś mamy do czynienia z systemem pieniądza fiducjarnego (łac.
fides — wiara) popartego jedynie obietnicą rządową. W takim środowisku
nadejście kryzysu zadłużenia jest tylko kwestią czasu. Problem dzisiejszego
pieniądza polega na tym, że nie jest on w zasadzie pieniądzem, a jedynie jego
substytutem. W literaturze spotyka się również podział na pieniądz twardy i
miękki. Pieniądz twardy to taki, którego wartość nie wynika z niczyjej obietnicy i
nikt nie może wpłynąć na jego wartość poprzez manipulację — tak jak w
przypadku
pieniądza
miękkiego
(pieniądz
papierowy,
ang.
fiat
money).
Problemem dzisiejszej złotówki, dolara czy funta jest fakt, że ich wartość zostaje
potwierdzona dopiero w momencie zawarcia transakcji, gdy dowodzą swojej siły
nabywczej. Pieniądz twardy posiada przypisaną wartość nabywczą. W rozumieniu
księgowym pieniądz jest wartością, a substytut pieniądza zobowiązaniem. To
pierwsze rozróżnienie pomiędzy prawdziwym pieniądzem, a jego substytutem
powinniśmy mieć z tyłu głowy, rozpoczynając czytanie kolejnych odcinków z serii
przygotowanej
specjalnie
dla
czytelników
mises.pl
we
współpracy
www.bulioner.pl pt. „XXI wiek — upadek dolara i powrót do standardu złota”.
z

curriculum vitae - Instytut Misesa

Transkrypt

Podobne dokumenty