łapsze niżne - Pensjonat i Restauracja Nowak

Transkrypt

ŁAPSZE NIŻNE
To wieś położona w województwie małopolskim,
w powiecie nowotarskim, w gminie Łapsze
Niżne. Do końca I wojny światowej znajdowała
się na terenie Królestwa Węgierskiego i była
zamieszkana przeważnie przez ludność
narodowości słowackiej. W roku 1920 w wyniku
decyzji Rady Ambasadorów, obradującej w Spa,
wraz z innymi miejscowościami stała się częścią
odrodzonego państwa Polskiego. W okresie
1939-1945 należała do marionetkowej Republiki
Słowackiej, utworzonej przez III Rzeszę w 1939.
Od r. 1945 znajduje się ponownie na terytorium Polski.
Wieś założona została na początku XIV wieku przez
Kokosza Berzewiczego, który ok. 1314 roku przekazał ją
polskiemu zakonowi bożogrobców z Miechowa. Ok. 1310
roku z fundacji Kokosza Berzewiczego powstał kościół
pod wezwaniem św. Kwiryna. Duszpasterstwo w parafii
prowadzą pijarzy. Do zabytków Łapsz Niżnych zaliczyć
należy również XVIII-wieczną barokową kaplicę
cmentarną pw. św. Rodziny oraz nieco późniejsze
kaplice: św. Floriana i św. Antoniego. Do II wojny
światowej na terenie miejscowości znajdował się dwór
obronny rodziny Horwathów z przełomu XVI i XVII
wieku.
Nazwa wsi ma pochodzenie węgierskie
(po węgiersku "lápos" oznacza mokradło).
Najważniejsze atrakcje:
- Kościół św. Kwiryna (1300, XVII-XVIII w.)
Kościół został ufundowany przez założyciela wsi w roku 1310. Św. Kwiryn był biskupem i
męczennikiem, działał na terenie dzisiejszej Chorwacji za czasów cesarza Dioklecjana. Jest to
jedyny kościół w Polsce któremu patronuje ten święty. Świątynia jest budowlą typowo gotycką,
ale jej wystrój pochodzi z czasu późnego baroku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz św.
Kwiryna, któremu towarzyszą św. Sebastian i św. Jan Nepomucen. W dole nad bramkami
umożliwiającymi obejście wokół ołtarza można zobaczyć postacie Ojców Kościoła i świętych
Piotra i Pawła. Kościół posiada drewniany strop, na którym umieszczona polichromia
przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. W prawym bocznym ołtarzu znajdują się
obrazy św. Mikołaja oraz św. Antoniego z Padwy. W ołtarzu po lewej wizerunek
błogosławionego księdza Józefa Stanka. Od roku 1957 kościołem i parafią zarządzają ojcowie
pijarzy.
- „Kalwaria Spiska”
Początki Kalwarii sięgają jesieni 2006 r. Wtedy to, w listopadzie, dzięki zapaleńcom
Proboszczowi Ks. Mariuszowi Skotnickiemu, P. Józefowi Stankowi i P. Janowi Szaflarskiemu
rozpoczęto wytyczanie dróżek kalwaryjskich i polany Matki Bożej. Po wytyczeniu na górze, w
trudnych warunkach, zaczęła prace koparka. Po niedługim czasie wykonano całe oświetlenie
dróżek, polany z kaplicą Matki Bożej oraz na szczycie Krzyża i Bożego Grobu.
W dalszej kolejności już na wiosnę 2007 r. zostały umieszczone prowizoryczne stacje Drogi
Krzyżowej i tablice poświęcone bł. Ks. Józefowi Stankowi - naszemu rodakowi - męczennikowiwykonane przez P. Józefa Stanka i P. Jana Szflarskiego.
Końcowe prace dotyczyły już wykonania 9 metrowego drewnianego krzyża, Kaplicy Matki Bożej
i różańca na polanie, a także bramy wejściowej do Kalwarii.
I tak prace te dzięki dobrej pogodzie wiosną 2007 roku zostały wykonane. Drugiego czerwca
2007 roku miało miejsce otwarcie i poświęcenie Kalwarii Spiskiej, którego dokonał Ks. Bp. Józef
Guzdek w obecności Prowincjała Zakonu Pijarów o. Józefa Tarnawskiego, współbraci naszego
zakonu, dziekana naszego dekanatu Ks. Tadeusza Dybła. W ten wieczór odprawiliśmy pierwszą
Drogę Krzyżową na której zebrało się wielu Parafian.
I tak od czerwca 2007 zawsze w pierwszą niedzielę miesiąca, o godzinie 19.00, przeżywamy
Drogę Krzyżową gromadząc w okresie letnim prawie 300 osób, a w zimie około 100 osób.
- Rezerwat przyrody Niebieska Dolina
Jest to rezerwat fitoceotycznych zbiorowisk leśnych lasów górskich i podgórskich. Przedmiotem
ochrony w podanym rezerwacie jest naturalny fragment zespołu buczyny karpackiej (zespół
roślinności należący do związku Fagion sylvaticae grupującego lasy bukowe. Obecnie jeszcze
zachował się w nienaruszonym stanie w niektórych trudno dostępnych miejscach. Buczyna ta
charakteryzuje się domieszką jodły, wiązu górskiego i jaworu).
ŁAPSZE WYŻNE (4 km.)
Wieś spiska w Polsce położona w województwie
małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Łapsze
Niżne.
Pierwsze wzmianki o wsi Łapsze pochodzą z lat 1340,
następnie 1463 i 1469. Samodzielna parafia
rzymskokatolicka wzmiankowana jest w roku 1660.
Według tradycji ustnej przez blisko 200 lat, od XV-XVI
wieku, Łapsze Wyżne zamieszkiwali Wołosi. Opuścili je z
niejasnych przyczyn z końcem XVII w. (sama nazwa Łapsze
jest pochodzenia wołoskiego).
Po I wojnie światowej wieś znalazła się w granicach Polski.
W 1920 wybuchł pożar, który zniszczył 80 domów. Wiele mieszkańców wsi wtedy
wyemigrowało. Po pożarze wzniesiono murowane domy, stojące do dziś wzdłuż głównej ulicy.
Pożary niszczyły wieś jeszcze kilkukrotnie. Do 1931 przetrwała tu pańszczyzna kościelna. W
1960 r. miejscowość została zelektryfikowana. Następnie zintegrowano klasy słowackojęzyczne
z polskojęzycznymi
W Łapszach Wyżnych znajduje się kościół pw. św. Piotra i Pawła z lat 1759-1776 z
wyposażeniem rokokowym oraz zabytkowe kaplice św. Antoniego i św. Floriana z 1797 roku.
W Łapszach działają dwa zespoły regionalne oraz orkiestra dęta i straż pożarna o ponad 100letniej tradycji. Miejscowa szkoła jako pierwsza po beatyfikacji Jana Pawła II przyjęła imię Bł.
Jana Pawła II.
Łapsze Wyżne leżą na Pogórzu Spiskim w etnograficznym regionie Spisza.
Miejscowość położona jest na wysokości 635–670 m w głębokiej dolinie potoku Łapszanka, na
wschodnich stokach Trybskiej Przełęczy. Leży wzdłuż drogi Trybsz – Niedzica. Na północ od wsi
wznosi się grzbiet ze szczytem Grandeus (795 m), od południa najwyższe wzniesienie Magury
Spiskiej – Kuraszowski Wierch.
Wieś zajmuje 1685 ha, z czego 35% pokrywają lasy, a 16% łąki i pastwiska.
Potok płynący po południowej stronie Kurasówki zawiera silnie zmineralizowaną wodę
chlorkowo-sodową (woda siarczkowa), która w przeszłości była wykorzystywana w lecznictwie.
Najważniejszy zabytek:
- Kościół św. Piotra i Pawła
Bywa nazywany perłą rokoka na Spiszu. Z zewnątrz wydaje się skromny, lecz jego wnętrze budzi
prawdziwy zachwyt. Kościół wzniesiono na miejscu drewnianej cerkiewki w latach 1759-1776.
Wnętrze odrestaurowano w latach 1981-82, następnie wymieniono pokrycie dachu (z blachy
zwykłej na miedzianą) oraz wyremontowano wieże. Gruntownie odnowiono kościół w latach
2001-2005.
Kościół jest murowany i otynkowany, jednonawowy z krótkim prezbiterium zamkniętym
półkoliście i wysmukłą, kwadratową wieżą od frontu. Od strony północnej do prezbiterium
przylega mała zakrystia. Po południowej stronie nawy znajduje się kruchta osłaniająca portal z
datą "1760". Dach kościoła dawniej pokrywał gont, obecnie – blacha miedziana. Wieżę i
sygnaturkę wieńczą barokowe hełmy. Ściany zostały wzmocnione przyporami.
Rokokowe wyposażenie kościoła pochodzi z lat 1760-76. Nawa i prezbiterium pokryte są
sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach.
Ołtarz główny z 1776 roku zawiera obraz przedstawiający świętych Piotra i Pawła oraz rzeźby
św. Szymona, św. Jana Chrzciciela i koronacja Najświętszej Maryi Panny w zwieńczeniu. Na
mensie ołtarza stoi ażurowe tabernakulum.
W centrum lewego ołtarza bocznego znajduje się płaskorzeźba NMP Niepokalanie Poczętej, po
bokach – figury św. Anny i św. Elżbiety, a na szczycie obraz św. Jana Chrzciciela. Środek prawego
ołtarza bocznego zajmuje płaskorzeźba św. Mikołaja, po bokach stoją figury św. Augustyna i św.
Ambrożego, a u góry zawieszony jest obraz św. Sebastiana. Na ścianie północnej znajduje się
iluzjonistyczny ołtarz z 1796 roku ze św. Józefem, Dzieciątkiem Jezus i św. Janem Nepomucenem.
Ambona, chrzcielnica, chór i ławki utrzymane są również w stylu rokokowym. W kościele
znajdują się m.in. pozłacana puszka na hostie z XIV w. i pozłacana monstrancja z XV/XVI w.
ŁAPSZANKA (10 km.)
Niewielka miejscowość na Pogórzu Spiskim w etnograficznym regionie zwanym Zamagurzem.
Zajmuje dno doliny potoku Łapszanka oraz jego zbocza. Zachodnie zbocza to w dużym stopniu
bezleśny grzbiet ze wzniesieniami, wschodnie również w dużym stopniu wylesiony grzbiet ze
szczytami. Zabudowania miejscowości podchodzą aż do Przełęczy nad Łapszanką (934 m)
oddzielającej te grzbiety (przysiółek Wyżni Koniec) .
Miejscowość była prawdopodobnie założona w XVI wieku jako osada filialna Łapsz Wyżnich.
Prawdopodobnie była również zasiedlona przez ludność wołoską z pobliskiej Osturni.
Wymieniona jest w dokumencie sprzedaży z 1589 roku klucza dunajeckiego Jerzemu
Horvathowi z Palocsy przez Olbrachta Łaskiego. W roku 1662 pierwsza wzmianka o sołectwie.
W okresie II wojny światowej aż do roku 1953 w szkole nauczano w języku słowackim. 17 maja
1968 – elektryfikacja wsi.
Najważniejsza atrakcja:
- Przełęcz nad Łapszanką (943 m)
Jest to przełęcz na Pogórzu Spiskim w grzbiecie
ciągnącym się od Bryjowego Wierchu poprzez
Holowiec (1035 m), Petrelovkę (940 m) i
Malorówkę do Zubrovki. Znajduje się w tym
grzbiecie pomiędzy Holowcem a nienazwanym
wzgórzem o wysokości 980 m (po wschodniej
stronie należącego do miejscowości Rzepiska
przysiółka Grocholów Potok. Grzbietem tym i
przez Przełęcz nad Łapszanką prowadzi droga
z Łapsz Wyżnych przez Łapszankę i Rzepiska
do Jurgowa. W pobliżu Przełęczy nad Łapszanką
prowadzi granica polsko-słowacka, nie biegnie ona jednak wierzchołkiem grzbietu, lecz nieco
poniżej, jego południowymi stokami.
Spod przełęczy, z obydwu jej stoków spływają dwa potoki. Na północną stronę spływa potok
Łapszanka, w dolinie którego znajduje się polska miejscowość Łapszanka. Tuż przy przełęczy i
poniżej niej znajduje się przysiółek Łapszanki zwany Wyżnim Końcem. Na południową stronę
spływa spod przełęczy Osturniański Potok, w dolinie którego znajduje się słowacka miejscowość
Osturnia.
Dokładnie na Przełęczy nad Łapszanką stoi wymurowana w 1928 kapliczka z dzwonem
ufundowanym przez mieszkańców Łapszanki. Za pomocą tego dzwonu ostrzegano ludzi przed
zbliżającą się burzą. W 2000 r. we wnętrzu kapliczki umieszczono kopię obrazu Matki Boskiej
Częstochowskiej.
Rejon przełęczy i bezleśny grzbiet ciągnący się po obydwu jej stronach jest dobrym punktem
widokowym. Szczególnie okazale prezentują się stąd pobliskie Tatry Bielskie i Tatry Wysokie.
TRYBSZ (8 km.)
Wieś położona jest w polskiej części Spisza, na północno-zachodnim Zamagurzu, pomiędzy
Pieninami Spiskimi i Pogórzem Spiskim, niedaleko Czarnej Góry oraz Białki Tatrzańskiej.
Niedaleko Trybsza, w odległości ok. 2,5 km na północ, znajduje się rezerwat Przełom Białki.
Znajdują się tam dwie wapienne skały – Obłazowa i Kramnica, pomiędzy którymi rzeka Białka
stworzyła swój przełom.
Trybsz wzmiankowany jest od XVI wieku, kiedy to należał do właścicieli zamku Dunajec
(obecnie Niedzica). Wieś założona została przez spolonizowanych osadników z Frydmana.
Początkowo należała do parafii w Krempachach, potem we Frydmanie, a samodzielną parafią
stała się w roku 1769.
- Kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej
Trybsz do 1640 r. był filią parafii w
Krempachach, później przynależał do
Frydmana, a w 1769 r. stał się
samodzielną parafią. Obecnie opiekę
duszpasterską nad parafią sprawują
cystersi.
Dokładny czas powstania drewnianego
kościoła nie jest znany: zbudowano go
prawdopodobnie w drugiej połowie XVI
lub pierwszej połowie XVII w. Kiedy na
początku XX w. wzniesiono nowy
murowany kościół, drewniany popadł w
ruinę. W 1924 r. rozebrano kościelną wieżę izbicową i kruchtę. Na szczęście w latach 30. XX w.
dostrzeżono unikalny charakter zdobiących wnętrze kościoła malowideł i wykonano prace
zabezpieczające. W latach powojennych kościół gruntownie odrestaurowano i kilkakrotnie
poddano zabiegom konserwatorskim. Obecnie znów wymaga prac konserwatorskich – trwa
pozyskiwanie koniecznych funduszy.
Polichromię zdobiącą wnętrze kościoła wykonano w 1647 r. z inicjatywy ówczesnego
proboszcza Jana Ratułowskiego z Frydmana. Ksiądz Ratułowski był człowiekiem
wykształconym, doktorem praw krakowskiej uczelni. Układając program dekoracji malarskiej,
dobrał on sceny i tematy tak, by pokazać i utrwalić wiernym prawdy oraz dogmaty wiary.
Towarzyszące przedstawieniom napisy łacińskie objaśniają pokrótce wizerunek lub temat.
Polichromię wykonano temperą wprost na deskach, szczeliny pomiędzy belkami zaklejając
paskami płótna dla wyrównania podłoża.
Kościół jest niewielki, drewniany, jednoprzestrzenny z wydłużonym, trójbocznie zamkniętym
prezbiterium. Dach i ściany pokryte są gontem. Całe wnętrze kościoła zdobią malowane barwne
sceny biblijne, wizerunki świętych oraz elementy architektoniczne i roślinne.
NIEDZICA (5 km.)
Wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie
Łapsze Niżne. Miejscowość położona jest u pd.- wsch. podnóży góry Cisówki (777 m) i Hombarku
(743 m) – szczytów Pienin Spiskich.
Wieś została lokowana przez komesa spiskiego Rudgera z Tyrolu, za nadaniem króla Węgier
Andrzeja II w roku 1209 i przez stulecia stanowiła część państwa węgierskiego. W latach 13201330 landgrafowie spiscy z rodu Berzevicsych zbudowali zamek zwany Dunajec, mający strzec
traktu handlowego łączącego Węgry z Polską, w zamku tym Zygmunt Luksemburski podpisał akt
zastawu 16 miast spiskich Władysławowi Jagielle. Od XVI w. we władaniu rodziny Palocsayów
Salomonów. Po rozpadzie Austro - Węgier, na podstawie przesłanek etnicznych, została
ostatecznie w 1920 r. przyznana Polsce wraz z tzw. Zamagurzem. Do 1932 przetrwały w
Niedzicy szczątkowe formy pańszczyzny.
1 stycznia 2014 roku z Niedzicy wyłączono jej integralną część, przysiółek Zamek, który od tego
dnia stanowi samodzielną wieś Niedzica-Zamek.
- Kościół św. Bartłomieja
W centralnej części Niedzicy znajduje się
gotycki kościół pod wezwaniem świętego
Bartłomieja. Datowany jest on na początek
XIV wieku, jednak niektórzy historycy
sztuki dopatrują się w nim fragmentów
XIII wiecznych. Miał bowiem powstać z
przebudowy wcześniejszej stojącej w tym
miejscu budowli. Na pewno fundacja
świątyni wiąże się z ówczesnymi
właścicielami miejscowości – rodziną
Berzeviczy, których herb umieszczono na zworniku sklepienia. W XIV wieku opiekę nad
kościołem sprawowali kartuzi z niedalekiego Czerwonego Klasztoru.
Od połowy wieku XVI przez przeszło sto lat świątynia pełniła funkcję zboru protestanckiego,
jako, że właściciele wsi przeszli na to właśnie wyznanie. Z czasem została jednak przywrócona
do kultu katolickiego.
Największa tragedia nawiedziła budowlę w 1900 roku, kiedy pożar strawił dach oraz wieżę. W
trakcie odbudowy przywrócono ich oryginalny wygląd.
W architekturze kościoła widoczne są przede wszystkim elementy gotyckie. Świadczą o tym
Ostrołukowe okna i portale, krzyżowo – żebrowe sklepienie prezbiterium czy skarpy przy
ścianach. Wewnątrz odkryto pozostałości polichromii z początku XV wieku przedstawiającej
scenę Ukrzyżowania oraz cykl Dziesięciu Przykazań Bożych i Siedmiu Grzechów Głównych.
Wyposażenie kościoła jest późniejsze. Ołtarz główny powstał w stylu barokowym, zaś ołtarze
boczne są rokokowe. Na ścianie zobaczyć można niezwykle cenne części gotyckiego tryptyku z
tak zwanej szkoły sądeckiej przedstawiające sceny z życia świętego Bartłomieja.
Kościół w Niedzicy należy do najstarszych w regionie i jego odwiedzenie jest wspaniałą lekcją
historii tych okolic.
-Cmentarz żydowski w Niedzicy
Znajduje się na zboczu zalesionego wzgórza Jędras. Dojść do niego
można kierując się boczną uliczką od kaplicy św. Bartłomieja. Po
przejściu pól należy kierować się leśną drogą w górę, wzdłuż
potoku. W odległości około 300 metrów, po prawej stronie od
ścieżki znajduje się niewielki cmentarz.
Został on założony prawdopodobnie w XIX w. Podczas II wojny
światowej został zdewastowany.
Na powierzchni 58 metrów kwadratowych zachowało się zaledwie
6 nagrobków pochodzących z przełomu XIX i XX w. Nagrobki
zostały wykonane z marmuru i piaskowca. Na płaskich kamiennych
tablicach nagrobnych zachowały się typowe zdobienia oraz
inskrypcje w języku hebrajskim. Brak informacji o jakichkolwiek
masowych grobach położonych na cmentarzu. Teren jest w całości
ogrodzony drewnianym ogrodzeniem. Granice nekropolii są
zachowane i zgodne z granicami z 1939 r. Wejście jest otwarte od strony drogi leśnej. W
bezpośrednim sąsiedztwie nekropolii znajduje się las. Cmentarz jest sporadycznie odwiedzany.
Wandalizm na terenie cmentarza stanowi niewielkie zagrożenie. Teren jest zaniedbany,
porośnięty krzewami i drzewami.
- Prywatny cmentarz w Niedzicy
Tuż nad Niedzicą wznosi się góra Tabor. Skała wznosi
się na wysokość 604 m n.p.m. Obok skały znajduje się
ogrodzony prywatny cmentarz Salamonów –
ostatnich baronów na zamku w Niedzicy. Cmentarz
ostał założony w 1936 przez Ilonę Salamonową,
ostatnią właścicielkę tego zamku. Przeniosła ona tutaj
prochy swojego zmarłego w 1920 męża Gezy Salamona,
jego brata Andora i jego stryja Gezy. Pod koniec wojny
Ilona na zawsze opuściła Niedzicę, zamek i należące do
niej tereny zostały po wojnie znacjonalizowane. Zmarła
w 1964 na Węgrzech, a rodzina w 1977 sprowadziła jej prochy oraz jej syna Istvana na ten
prywatny cmentarzyk w Niedzicy.
- Ośrodek Narciarski Polana Sosny
Na stokach wzgórza opadającego ku brzegom jeziora Sromowieckiego znajduje się ośrodek
narciarski Polana Sosny. Już samo jego położenie zachęca do jego odwiedzenia. Szusy na śniegu z
widokiem na jezioro poniżej to nie lada atrakcja.
Ośrodek posiada 3 trasy zjazdowe od łatwej do trudnej oraz trasę biegową i dla
snowboardzistów. Komunikację zapewniają 3 wyciągi orczykowe. Trasy są sztucznie naśnieżane,
ratrakowane i oświetlone co pozwala na jazdę nawet po zmroku. Narciarze są pod stała opieką
Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Na stoku działa szkółka narciarska, a przy kasach wypożyczalnia sprzętu narciarskiego.
NIEDZICA-ZAMEK (8 km.)
Wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim, gminie Łapsze
Niżne. Do 1 stycznia 2014 roku miejscowość nosiła nazwę Zamek i stanowiła przysiółek wsi
Niedzica.
W latach 1975-1998 miejscowość należała do województwa nowosądeckiego.
Miejscowość jest położona nad Zbiornikiem Czorsztyńskim. Graniczy z Niedzicą, Falsztynem
oraz – poprzez Zbiornik Czorsztyński – z Czorsztynem. Na południowym krańcu wsi, przy
granicy z Niedzicą, znajduje się Zamek Dunajec z XIV wieku.
- Zamek Dunajec w Niedzicy
Nad taflą Jeziora Czorsztyńskiego w
Niedzicy wznosi się zamek Dunajec. Jego
położenie na wysokiej liczącej ponad
pięćset metrów skale sprawia, że należy on
do najbardziej malowniczych tego typu
budowli w Polsce. Na wprost niego, po
drugiej stronie zalewu widać ruiny zamku
czorsztyńskiego. Warownie, choć położone
tak blisko siebie mają zupełnie różne
historie, które wiążą się także z ich
obecnym stanem zachowania. Niedzicki
zamek zamieszkiwany był nieprzerwanie
aż do II wojny światowej i stąd dotrwał do naszych czasów w praktycznie nienaruszonym stanie.
Już w XIII wieku istniał na wzgórzu nad Dunajcem obrony gród. W XIV wieku pojawiają się
pierwsze wzmianki o istnieniu w tym miejscu zamku Dunajec należącego do węgierskiego rodu
Berzeviczych. Jako warownia graniczna był on wielokrotnie najeżdżany i oblegany. W ręce
polskie dostał się w początkach XVI wieku kiedy to Jan Zapolya przekazał go Hieronimowi
Łaskiemu.
On i jego syn Olbracht gospodarzyli tu przez kilkadziesiąt lat, do czasu kiedy na skutek zubożenia
musieli dobra niedzickie zastawić a następnie sprzedać. Nabywcami została rodzina Horvathów,
która władała tu do połowy XIX wieku. Były to rządy bardzo uciążliwe dla miejscowej ludności,
która właściciele bardzo mocno uciskali. Nie docierały tu reformy Wiosny Ludów czy
złagodzenie obowiązków pańszczyźnianych. Następcy Horvathów – Salomonowie utrzymywali
pańszczyznę aż do 1929 roku. Ostatnia właścicielka zamku w 1943 ostatecznie opuściła Niedzicę
i przeniosła się do Budapesztu.
Warownia składa się z zamku dolnego i górnego. Dolny stanowił dawniej zaplecze dla służby
oraz zabudowania gospodarcze. Natomiast w zamku górnym mieszkali właściciele oraz
znajdowała się tu zbrojownia. Obronny charakter zapewniały wysokie mury, baszty oraz wieże.
W XIX wieku w zamku górnym utworzono ciężkie więzienie, gdzie trafiali niepokorni chłopi
odmawiający wypełniania powinności pańszczyźnianych oraz buntownicy. Odbywały się tu
także sądy, które wedle przekazów ferowały bardzo surowe wyroki.
Obecnie zamek Dunajec to jedna z najważniejszych atrakcji turystycznych w okolicy. Jest
udostępniony do zwiedzania.
- Spichlerz drewniany
Wzniesiony w ostatniej dekadzie XVIII wieku, przebudowany częściowo w XIX stuleciu, jest
jednym z nielicznych zabytków tego typu zachowanych in situ. Obecnie mieści stałą wystawę
sztuki ludowej Spisza, na której m.in. : zrekonstruowana Izba Spiska, kolekcja zegarów, obrazy i
kapliczki, stroje regionalne.
- Inkaski skarb w Niedzicy
W 1946 roku pojawił się na Niedzickim zamku tajemniczy człowiek. Przestawił się jako Andrzej
Benesz z Bochni i legitymując się licznymi starymi dokumentami uzyskał zgodę na poszukiwania
w zamku rodzinnej pamiątki. Idąc za wskazaniami zapisanymi na pergaminie odszukał i wydobył
z ukrycia ołowianą tubę. Jakież jednak było rozczarowanie, kiedy po jej otwarciu okazało się, że
zawiera tylko sznurkową, różnokolorową plecionkę.
Jednak zawód nie trwał szybko bo w dziwnym znalezisku dopatrzono się tajemniczego pisma
Inków – kipu. Dalsze badania doprowadziły do odtworzenia niezwykłej historii jego pojawienia
się w Niedzicy.
A sięga ona jeszcze czasów kiedy zamkiem Dunajec władała rodzina Berzeviczy. W niejasnych
okolicznościach Sebastian Berzeviczy miał poślubić pochodzącą z dzisiejszego Peru Indiankę. Ich
córka Umina została wydana za ostatniego przywódcę Inków Tupaca Amaru. Uciekając przed
śmiercią z synkiem Antoniem trafiła do Niedzicy. Tu zginęła zasztyletowana a chory Sebastian
powierzył swego wnuka opiece krewnego Wacława
Berzeviczy – Benesza. Dokument spisany w 1797 roku oprócz
przekazania obowiązków mówi także o skarbach Inków i
miejscu ich ukrycia. Mapą i wskazówka miało być właśnie
spisane pismem węzełkowym kipu odnalezione po II wojnie
światowej w niedzickim zamku.
Tu jednak historia zaczyna się gmatwać. Przybyły do
Niedzicy Andrzej Benesz pragnął zachować wszystko w
tajemnicy. Jednak dzięki Jalu Kurkowi – pisarzowi i
dziennikarzowi informacje o znalezisku przeniknęły do
prasy. Niedługo potem z Krakowa zginęły wszystkie
dokumenty dotyczące ukrycia skarbu. W latach
siedemdziesiątych Andrzej Benesz zginął w wypadku
samochodowym.
Tajemnicza historia inkaskiego skarbu ciągle budzi
zainteresowanie. Czy jest on ukryty w Niedzicy? Naukowcy
mocno w to wątpią. Ale poszukiwacze skarbów wiedzą
swoje…
- Jezioro Czorsztyńskie (Zbiornik Czorsztyński)
Zaporowy zbiornik wodny na rzece Dunajec, w Kotlinie Nowotarskiej, pomiędzy Pieninami i
Gorcami. Powstał przez zbudowanie w Niedzicy zapory wodnej pomiędzy Pieninami Spiskimi i
Właściwymi. Oficjalna nazwa - Zespół Zbiorników Wodnych Czorsztyn Niedzica i Sromowce
Wyżne im. Gabriela Narutowicza. W skład jego wchodzą dwa sztuczne zbiorniki wodne, których
uroczyste otwarcie nastąpiło w 1997 roku. Zalew Czorsztyn dostępny jest do użytku sportoworekreacyjnego o powierzchni ok 1120 ha, pojemności 235 mln m3.
- Zapora na Dunajcu w Niedzicy
W bezpośrednim sąsiedztwie Niedzicy, na
granicy Pienin Spiskich i Właściwych
znajduje sie zapora ziemna dzięki której
powstał sztuczny zbiornik wodny na
Dunajcu - Zalew Czorsztyński. Zapora, której
budowa zakończyła się w 1997 roku, miała
ogromny wpływ na zmianę krajobrazu
Dunajca oraz na charakter otaczających ją
terenów.
Postawienie tamy u stóp Zamku
Niedzickiego, spowodowało iż burzliwy
Dunajec, który przez wieki był naturalną
granicą pomiędzy Polską a Cesarstwem Austro - Węgierskim, został zatrzymany na wysokości
miejscowości Niedzica, a malownicza część doliny Nowotarskiej wraz z wijącą się kapryśną
rzeką zmieniła się w sztuczne Jezioro Czorsztyńskie.
Tym samym otaczające zaporę tereny, ze smętnych rolniczych obszarów zmieniły się w tętniące
życiem miejscowości turystyczne. Z czasem również sama tama stała się miejscem popularnym
wśród turystów i uchodzącym za obowiązkowy punkt wycieczki w Pieniny. Posiada wysokość 56
metrów, jest długa na ponad 400 m i szeroka w koronie na 7 m.
Sama zapora budowana była z myślą o obfitych w tym rejonie opadach deszczu wywołujących
niezwykle gwałtowne stany powodziowe będące przyczyną poważnych strat ekonomicznych.
Jednak po ponad dziesięcioleciu od ukończenia budowy wciąż trudno ocenić czy Niedzicka
zapora była inwestycją konieczną.
Zapora usytuowana jest 300 m poniżej zamku w Niedzicy, częściowo wbudowana w nią
elektrownia wodna ma maksymalną moc 92 MW i produkuje przeciętnie 140 GWh.
- Rejsy spacerowe po jeziorze Czorsztyńskim
Poniżej zamku w Niedzicy funkcjonuje przystań statków
spacerowych. Malownicze położenie zalewu wśród wzgórz
drugiego przełomu Dunajca sprawiają, że wycieczka
statkiem jest tu szczególnie malownicza.
Najkrótszym i najtańszym sposobem podziwiania
okolicznych widoków jest przejazd z zamku w Niedzicy do
zamku w Czorsztynie. Podróż, która samochodem zajmuje
ponad pół godziny i stwarza konieczność objechania jeziora
trwa tu zaledwie 10 minut. Jest to najprostszy sposób
komunikacji między tymi dwoma zamkami, wybierany w
sezonie przez wielu turystów.
Jednak dla spragnionych wspaniałych widoków o wiele
bardziej atrakcyjny będzie rejs dłuższy. Trwa on około
godziny i pozwala zapoznać się z przepięknym otoczeniem
Jeziora Czorsztyńskiego.
SROMOWCE WYŻNE (10 km.)
Wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Czorsztyn w
Pieninach nad Dunajcem. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie
nowosądeckim.
Miejscowość utrzymywała się głównie z rolnictwa i
flisactwa; od czasu powstania Zbiornika
Czorsztyńskiego oraz wyciągu na stoku Sosny
obserwuje się wzmożony napływ turystów, którzy
są zapraszani przez mieszkańców do licznych tutaj
gospodarstw agroturystycznych. W dzielnicy
Sromowiec Wyżnych zwanej Kąty zaczyna się spływ
Dunajcem. Sromowce Wyżne są uważane za jedno z
najlepszych miejsc na wypoczynek w Pieninach.
- Pieniński Przełom Dunajca
Przełom rzeki Dunajec przez pasmo górskie Pienin (Pieniny Właściwe), na długości ok. 8 km
pomiędzy Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą. Rzeka tworzy na tym odcinku wiele ostrych
zakoli, a ściany skalne osiągają ok. 300 m wysokości. Jeden z najpiękniejszych przełomów
rzecznych w Europie.
Znany szlak turystyczny, którym od dziesiątków lat organizowane są regularne spływy na
tratwach, stanowiące atrakcję na skalę europejską. Początek spływu ma miejsce w Sromowcach
Wyżnych (Kątach), gdzie znajduje się przystań flisacka i pawilon Pienińskiego Parku
Narodowego. Spływ kończy się po 18 km w Szczawnicy (czas trwania 2 godz. 15 min) lub po 23
km w Krościenku (czas trwania 2 godz. 45 min).
Początki spływów sięgają pierwszej połowy XIX wieku. Wówczas pasażerami flisackich tratw
byli najczęściej kuracjusze ze Szczawnicy oraz goście z zamków w Niedzicy i Czorsztynie.
Przełom Pieniński można także zwiedzić pieszo lub rowerem. Umożliwia to Droga Pienińska ze
Szczawnicy do Czerwonego Klasztoru prowadząca wzdłuż prawego brzegu Dunajca, niemal w
całości po słowackiej stronie.
Skalne ściany przełomu zbudowane są przede wszystkim z tzw. wapieni pienińskich. Są to białe,
bogate w szczątki mikroorganizmów wapienie rogowcowe, które tworzyły się w głębszych
partiach zbiornika morskiego na przełomie jury i kredy oraz we wczesnej kredzie (ok. 145-120
mln lat temu).
Geneza Przełomu Pienińskiego, pomimo szeroko zakrojonych badań naukowych, wciąż nie
została jednoznacznie wyjaśniona. Najczęściej Przełom Pieniński uznaje się za przełom typu
antecedentno-strukturalnego: Pieniny wypiętrzały się na tyle wolno, że meandrująca rzeka
zdążyła wciąć się w budujące je skały wykorzystując różnicę w odporności skał na erozję
(przełom antecedentny) oraz dostosowując się do struktur podłoża, głównie licznych uskoków
(przełom strukturalny). Według innej teorii duże znaczenie w powstawaniu przełomu mogła
odegrać erozja wsteczna niektórych późnoneogeńskich rzek karpackich (pra-Dunajca) –
wówczas można mówić o przełomie typu regresyjnego. Przyjmuje się, że przełom tworzył się od
miocenu po pliocen.
Przed utworzeniem Jeziora Czorsztyńskiego istniał jeszcze jeden przełom Dunajca przez Pieniny
– Przełom Czorsztyński.
- Izba Regionalna w Sromowcach Wyżnych
Powstała z inicjatywy przewodniczącej Koła Gospodyń Wiejskich w Sromowcach Wyżnych Pani
Stanisławy Krupy.
W izbie możemy zobaczyć urządzenia których niegdyś używali mieszkańcy okolicznych wiosek,
stroje regionalne, poznać historię regionu a czasami spróbować potraw regionalnych.
Izba mieści się w budynku, w którym w przeszłych latach znajdowało się wiele instytucji takich jak
m.in. szkoła, kino, bar. Ostatnio budynek był nieużywany.
Wstęp do izby jest niepłatny. Panie z Koła Gospodyń Wiejskich jednak zbierają wolne datki na
utrzymanie i rozwijanie izby.
SROMOWCE NIŻNE (15 km.)
Czorsztyn, położona w Pieninach w dolinie Dunajca. Około 1000 mieszkańców, miejscowość
turystyczna z rozwiniętą bazą noclegową. Wieś założona w pierwszej połowie XIV wieku, jej
początki wiążą się z historią zakonu klarysek ze Starego Sącza, pierwszych właścicielek
Sromowiec.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Od 1999 roku należy do województwa małopolskiego.
Walory krajobrazowe Sromowiec zostały dostrzeżone już w połowie XIX wieku – na rok 1832
datuje się początek turystycznych spływów Dunajcem ze Sromowiec do Szczawnicy. Na początku
XX wieku czynna była stacja turystyczna Oddziału Pienińskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a w
czasach międzywojennych powstało Schronisko Śląskie (dziś :”Trzy Korony”). O historii wsi
świadczy drewniany kościółek z XVI wieku.
To stąd turyści najczęściej wybierają się na Trzy Korony, Sokolice, Górę Zamkową z grotą św.
Kingi oraz do Czerwonego Klasztoru, położonego na drugim brzegu Dunajca.
W połowie roku 2006 oddano do użytku kładkę na Dunajcu łączącą Sromowce Niżne z
Czerwonym Klasztorem na Słowacji, do listy walorów turystycznych wsi dodaje jeszcze
możliwości pieszej lub rowerowej eksploracji Przełomu Dunajca oraz zwiedzania zabytkowego
Czerwonego Klasztoru z XIV wieku.
- Kościół pw. św. Katarzyny
Jest on prawdopodobnie z 1513 roku. Jednonawowy z
wydłużonym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium.
Konstrukcja zrębowa, oszalowany. Wieża konstrukcji
słupowej o pochyłych ścianach, zwieńczona iglicowym
hełmem. Dach jednokalenicowy, kryty gontem. Cenne
wyposażenie świątyni – gotycki tryptyk z końca XIV w. z
kopią rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem (obecnie
przeniesiony do nowego kościoła), dwa skrzydła tryptyku
z XV w. i gotycka drewniana chrzcielnica z XVI w. –
znajduje się obecnie w nowym kościele. Od końca lat 80.
XX w. obiekt nie użytkowany. Ostatnim nabożeństwem
odprawionym w tym kościele była Msza św. (pasterka) 24
grudnia 1986 roku. Po remoncie od 2010 roku mieści się w
nim galeria rzeźby i malarstwa.
Kościół leży na Szlaku Architektury Drewnianej w
regionie Podhalańsko-Pienińskim.
- Trzy Korony
To najwyższy szczyt Pienin Środkowych należący
do Masywu Trzech Koron.
Partię szczytową stanowi pięć turni zbudowanych
z odpornych wapieni rogowcowych:
 Okrąglica – 982 m. Najwyższa, na niej
znajduje się platforma widokowa z
barierkami. Na platformie mieści się około
30 osób.
 Płaska (Plaska) Skała – 950 m. Na
południowy wschód od Okrąglicy.
 Nad Ogródki – 940 m. Na południowy
zachód od Okrąglicy. Od 1933 stał tutaj
obsługiwany przez pustelnika totalizator opadowy
 Pańska Skała (Bryłowa) – 920 m. Gnieżdżą się w niej rzadkie ptaki pomurniki.
 Niżnia Okrąglica (Ganek, Siodło) – wysunięta ku południu pod Okrąglicą i niższa o 80 m. Z
niej dawniej, przed udostępnieniem wierzchołka, oglądano panoramę.
Masyw Trzech Koron ograniczony jest trzema przełęczami: Przełęcz Szopka oddziela go od
Pienin Czorsztyńskich, Wyżni Łazek od grupy Łysiny, Koszarzyska od Ostrego Wierchu. Stoki
południowo-zachodnie opadają do Wąwozu Szopczańskiego, południowe do Dunajca, północne
do doliny Pienińskiego Potoku. W masywie jest kilka polan: Polana Szopka, Polana Pieniny,
Koszarzyska i Klejczyna.
Trzy Korony to jedno z najatrakcyjniejszych turystycznie miejsc w Pieninach. Z platformy
widokowej na Okrąglicy, opadającej na Rówień koło Dunajca 500-metrową przepaścią,
doskonały widok na przełom Dunajca i obszar Pienińskiego Parku Narodowego, a także na Tatry,
Beskid Sądecki, Gorce, Beskid Żywiecki i Magurę Spiską. Przy dobrej pogodzie widać odległą o
63 km Babią Górę. Trzy Korony są bardzo często odwiedzane przez turystów (ponad 60 tys.
turystów w sezonie).
U południowych podnóży Trzech Koron w Sromowcach Niżnych znajduje się schronisko PTTK
"Trzy Korony".
- Góra Zamkowa
Góra znajduje się na końcu północno-wschodniego grzbietu Masywu Trzech Koron w Pieninach
Właściwych.
Z trzech stron ma strome, trudno dostępne zbocza, jedynie w kierunku południowym łączy się
wąską granią przez Zamkową Przełęcz z Ostrym Wierchem. Północne jej zbocza opadają stromo
do doliny Pieńskiego Potoku oddzielającej ją od Pieninek. W dolnej ich części znajduje się
Pienińska Jaskinia. Nad nią, na grani o wysokości ok. 100 m raj dla botaników – tzw. Ogródki
Kingi. Są to bujne płaty naskalnej roślinności, wśród której występuje wiele roślin
wapieniolubnych: smagliczka Arduina, chryzantema Zawadzkiego, aster alpejski, goździk
okazały. Z rzadkich warto wymienić kokorycz żółtawą.
Zachodnimi zboczami od głębokiego jaru Hulińskiego Potoku prowadzi ścieżka turystyczna, w
końcowym odcinku są to długie schodki (75 stopni drewnianych + 37 kamiennych) z poręczami.
Schodki wyprowadzają na ruiny Zamku Pienińskiego pod północnym szczytem Zamkowej Góry.
Oprócz ruin zamku znajduje się tu Grota świętej Kingi z jej posążkiem, postawionym tu dla
upamiętnienia jej pobytu w Pieninach (wraz z innymi zakonnicami klasztoru klarysek w Starym
Sączu ratowała się przed Tatarami ucieczką do zamku).
- Kładka w Sromowcach Niżnych
Drewniany most typu wantowego przez
Dunajec, łączący od 2006 r. Sromowce
Niżne po stronie polskiej i Czerwony
Klasztor po stronie słowackiej. Pierwsze
starania o budowę mostu przez Dunajec
podjęła rada gminna Sromowiec Niżnych
już w maju 1914 r. Niestety, inicjatywę tę
przerwał wybuch I wojny światowej.
Ponownej próbie wybudowania mostu,
podjętej 27 lipca 1939 r. przeszkodził
wybuch II wojny światowej. Pomysł
wybudowania mostu powrócił w chwili,
gdy odpowiednio daleko zaawansowane
zostały starania Polski i Słowacji o wejście do Unii Europejskiej i – potencjalnie – Układu z
Schengen. W 2003 roku gmina Czorsztyn złożyła wniosek o dofinansowanie inwestycji z
Programu Współpracy Przygranicznej PHARE Polska – Słowacja. Ostatecznie ustalono, że
budowanym obiektem będzie lekka kładka dla ruchu pieszego i rowerowego. Uroczystego
otwarcia kładki dokonano w dniu 12 sierpnia 2006 roku. Kładka pełniła rolę przejścia
granicznego polsko-słowackiego. Od daty wejścia obu krajów do strefy Schengen, zniknęły przy
kładce kontrole graniczne. Koszty budowy kładki wyniosły ok. 2,5 mln zł, z czego 40 % stanowiły
środki własne gminy Czorsztyn.
NOWA BIAŁA (13 km.)
Nowa Biała to wieś znajdująca się na Spiszu, blisko Białki Tatrzańskiej. Geograficznie jest to
wschodnia część Kotliny Nowotarskiej. Położona jest na lewym brzegu rzeki Białki, na wysokości
ok. 600-620 m n.p.m. Leży na równinie pokrytej żwirami i otoczakami granitowymi, częściowo
gliną; lekko wzniesionej w kierunku podhalańskich wsi: Białki Tatrzańskiej, Gronia i Gronkowa.
Wieś tworzą dwie ulice równoległe do siebie, do których z obu stron przylegają budynki
gospodarcze. Domy mieszkalne ułożone są obok siebie, frontem do ulicy, za nimi spichlerze,
wozownie, chlewy, a dalej stajnie dla bydła z przejazdem ku stodołom, które są usytuowane w
pewnej odległości od tych zabudowań ze względów przeciwpożarowych. Stodoły tworzą dwa
zwarte rzędy okalające od wschodu i zachodu. Ten unikatowy układ przestrzenny wsi i zagród z
niewielkimi modyfikacjami dotrwał do dzisiaj.
Nowa Biała jest jedyną wsią spiską położoną na obecnym lewym brzegu Białki należącą do
Węgier do 1918 r. (nazwa węg. Újbela, słow. Nová Belá, niem. Neu Bela). W dokumentach
pojawia się w XIV wieku. Wtedy to węgierski ród Berzewiczych rozpoczął na tych terenach
kolonizację. W XVII i XVIII wieku wieś była ważnym punktem na trakcie handlowym pomiędzy
Polską a Węgrami, który miał znaczenie dla importu do Polski wina i tytoniu. Oprócz
cotygodniowych targów odbywały się w niej na mocy przywileju cesarskiego 3 doroczne
jarmarki. W okresie II wojny światowej miejscowość należała do marionetkowego państwa
słowackiego.
- Rezerwat przyrody Przełom Białki
To rezerwat przyrody koło miejscowości Krempachy, Nowa Biała i Trybsz.
Rezerwat obejmuje krótki przełom rzeki Białki, pomiędzy skałkami Kramnicą (688 m n.p.m.,
wysokość względna 65 m) na prawym brzegu i Obłazową (670 m n.p.m., wysokość względna 47
m) na lewym. Prócz tych dwóch większych skał występują jeszcze dwie mniejsze (m.in. Okrągła
Skałka). Formalnie rzecz biorąc rezerwat należy do dwóch mezoregionów geograficznych:
Kramica znajduje się w Pieninach Spiskich, Obłazowa w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Granicą
między tymi mezoregionami jest
Białka. Faktycznie jednak
obydwie te skały są tego samego
pochodzenia i stanowiły kiedyś
jeden masyw, zostały rozcięte
przez Białkę, która utworzyła w
nich przełom o szerokości 100 m.
Jej koryto wyścielone jest
przyniesionymi z Tatr i
obrobionymi podczas tego
transportu otoczakami
granitowymi. Po raz pierwszy
utworzono tutaj rezerwat
przyrody w 1931 na powierzchni 7,5 ha, w 1959 potwierdzono jego status prawny, zwiększając
powierzchnię do 8,51 ha. Rezerwat utworzono ze względu na wielkie walory przyrodnicze,
krajobrazowe i naukowe tego miejsca. Występuje tutaj reliktowa roślinność naskalna i zabytki
archeologiczne.
Skały zbudowane są z białych wapieni krynoidowych i czerwonych wapieni bulastych
poprzetykanych ceglastoczerwonymi marglami. Występują w nich 2 groty oraz 9–metrowej
długości Jaskinia Obłazowa.
W rezerwacie występuje bogata flora. Naliczono tutaj 105 gatunków roślin wapieniolubnych i
liczne gatunki górskie, w tym aż 10 gatunków alpejskich, które przybyły tutaj z Tatr z wodami
Białki.
Okolice rezerwatu są atrakcyjne dla turystów i wczasowiczów. W pobliżu znajdują się inne
jeszcze wapienne skały (Skałki Dursztyńskie, Cisowa Skała). Białka to jedna z najczystszych i
najzimniejszych rzek w Polsce, podczas upałów daje ochłodę, a jej kamieniska są
wykorzystywane jako plaża. Z wierzchołka Kramnicy i Obłazowej widać całą okolicę od Jeziora
Czorsztyńskiego po Tatry. Skały te są atrakcyjne dla wspinaczy skałkowych. Jest tu około 30 dróg
wspinaczkowych o różnym stopniu trudności: od 30 m wysokości w ścianie Kramnicy (ringi,
spity, stanowiska z dwóch punktów połączonych łańcuchami ze stalowym karabinkiem
zakręcanym) po krótsze i słabiej ubezpieczone w Obłazowej.
Na terenie rezerwatu kręcono niektóre sceny do filmów Janosik, Trzecia granica oraz Karol.
Człowiek, który został papieżem.
DĘBNO (19 km.)
Wieś w Polsce położona nad Dunajcem. W latach 1975-1998 miejscowość należała
administracyjnie do województwa nowosądeckiego. Położona jest w południowej Małopolsce w
regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i historyczno-etnograficznym Spisz.
Pierwsze zachowane wzmianki o wsi pochodzą z XIII wieku. Główną atrakcją miejscowości jest
XV-wieczny gotycki kościół drewniany pw. św. Michała Archanioła wpisany na listę światowego
dziedzictwa kulturalnego UNESCO.
Miejscowość znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.
- Kościół św. Michała Archanioła
To gotycki, drewniany kościół parafialny w Dębnie Podhalańskim w powiecie nowotarskim,
wpisany wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski na listę światowego
dziedzictwa UNESCO.
Pierwszy kościół w Dębnie wzniesiono prawdopodobnie w XIII wieku. Obecny kościół
wybudowany został w II połowie XV w na miejscu starszej świątyni. Z tego okresu pochodzą
nawa i prezbiterium. Jest to świątynia orientowana o konstrukcji zrębowej. Jest jednym z
najlepiej zachowanych gotyckich drewnianych kościołów i jednocześnie jednym z najbardziej
znanych polskich zabytków w kraju i zagranicą (otrzymał jako jedyny drewniany kościół
nominację w konkursie siedmiu cudów Polski), wyróżnia się sylwetką (praktycznie
niezmienioną od czasów budowy) – wkomponowaną w krajobraz i wyjątkowo cennym
ruchomym wyposażeniem, a także unikatową polichromią patronową pochodząca z około 1500
roku, najstarszą, w całości
zachowaną w Europie, wykonaną
na drewnie. Niewątpliwie jest to
najlepiej zachowana tego rodzaju
polichromia w Polsce. Jest
wykonana w 33 kolorach i zawiera
aż 77 motywów w 12 układach.
Najczęstsze to ornamenty roślinne
i geometryczne. Występują także
wątki figuralne i zwierzęta, wśród
nich głównie jelenie. Szablony były
wielokrotnie używane w różnych
obiektach, te prawdopodobnie, ze
względu na ich świecki charakter
w dworach szlacheckich i
magnackich.
Uwagę zwraca wizerunek orła jagiellońskiego nad belką tęczową. Wieżę z pochyłymi ścianami,
silnie zwężającymi się ku górze, wzniesiono w konstrukcji słupowo-ramowej, z izbicą, w 1601 r.
Dziś jest to jedna z najstarszych konstrukcji tego typu w Polsce, sądzi się, że starsza jest tylko
wieża kościoła w Binarowej. Dachy kościoła, zadaszenia i ściany wieży oraz jej hełm podbite są
gontem, ściany izbicy wieży oszalowane zostały deskami z ozdobnie wyrzynaną koronką u dołu.
We wnętrzu znajdują się cenne zabytki rzeźby i malarstwa gotyckiego.
Według dawnej klasyfikacji świątynię zaliczano do zabytków klasy zerowej. W 2003 roku cały
obiekt wraz z innymi drewnianymi kościołami południowej Małopolski i Podkarpacia został
zapisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, znajduje się też na szlaku architektury
drewnianej województwa małopolskiego (Trasa III - Region Podhalańsko-Pieniński).
W serialu Janosik (1973) w kościele w
Dębnie główny bohater brał ślub z Maryną.
Jednak widzom pokazano aż trzy kościoły –
inny, kiedy młodzi do niego wchodzili
(kaplica na Polanie Chochołowskiej), kościół
w Dębnie – gdzie odbywała się cała
ceremonia i jeszcze inny, gdy z niego
wychodzili.
Kościół dwukrotnie w latach 1996 i 1998
znalazł się na liście World Monuments
Watch jako jeden ze stu cennych zabytków
na świecie zagrożonych zniszczeniem.
FRYDMAN (16 km.)
Łapsze Niżne. Położona jest w regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i historycznoetnograficznym Spisz, w miejscu gdzie rzeka Białka wpada do Zbiornika Czorsztyńskiego[1].
Jedna z najbardziej atrakcyjnych wsi Podtatrza w Polsce, pochodzi z przełomu XIII i XIV wieku.
Frydman otrzymał status miasteczka od XVII w. – posiadał własną pieczęć miejską, choć
faktycznie była wsią targowo-rzemieślniczą. Osada miała kształt prostokąta z placem pośrodku.
6 lipca 1957 r. we wsi wybuchł groźny pożar, w którym spłonęły 23 domy mieszkalne wraz z
zabudowaniami gospodarczymi w starej części Frydmana, położonej koło kościoła[2].
Frydman położony jest w Kotlinie Nowotarskiej, pomiędzy Pieninami Spiskimi a Gorcami. Przy
brzegu Jeziora Czorsztyńskiego – zbiornika retencyjnego, znajduje się przystań, gdzie można
wypożyczyć łódki, rowerki wodne itp. W pobliżu miejsca gdzie Białka wpada do Jeziora
Czorsztyńskiego (zwanego także Morzem Pienińskim) jest pole kempingowe, gdzie co roku
przybywa wielu turystów.
Bogactwo Frydmana tkwi nie tylko w zapierających dech w piersiach krajobrazach, ale przede
wszystkim w tradycji i kulturze ludowej widocznych w gwarze spiskiej, pieśniach, stroju
regionalnym, obrzędach i tradycyjnej kuchni.
- Kościół Św. Stanisława
Jest najstarszym zabytkiem architektury
sakralnej na terenie polskiego Spiszu i w
ogóle po północnej stronie Tatr,
pochodzący z przełomu XIII i XIV wieku.
W bryle kościoła wyróżnić można
prezbiterium, nawę, wieżę i
dobudowaną od północnej strony
kaplicę.
Dominantę stanowi wieża, widoczna z
wielu okolicznych wzgórz. Piękne jest jej
zwieńczenie, czyli renesansowa attyka
w formie tzw. jaskółczego ogona. Ozdobą
wieży jest również zegar z zabytkowym mechanizmem. Pod nim, a także na trzech pozostałych
ścianach wieży, dostrzec można drewniane kroksztyny. To pozostałość po tzw. hurdycji, czyli
ganeczku strażniczym, który spłonął pod koniec XVIII wieku.
Mury kościoła wzmocnione są skarpami. Światło do wnętrza świątyni wpada przez ostrołukowe,
gotyckie okna, zdobione maswerkami. Od północnej strony, oprócz kaplicy przylega do kościoła
zakrystia.
W jej wschodniej ścianie znajduje się niewielkie, romańskie w kształcie okienko. Również z tego
mniej więcej okresu pochodzi bardzo ciekawy architektoniczny detal. To kamienna rzeźba
przedstawiająca męską głowę. Widoczna ona jest w narożniku pod okapem, od strony kaplicy.
Do wnętrza świątyni warto wejść przez południową kruchtę. Natrafimy wtedy na
wczesnogotycki portal wejściowy, który wprowadzi nas do nawy kościoła. Wewnątrz króluje
późny barok.
Tylko w prezbiterium zachowało się gotyckie sklepienie krzyżowo-żebrowe. Kolebkowe
sklepienie nawy pochodzi z okresu baroku.
Wystrój to efekt prac prowadzonych pod koniec XVIII wieku. Zwraca uwagę ołtarz główny ze
sceną zabójstwa Św. Stanisława. Boczne ołtarze to również bogactwo form i złoconych zdobień.
Bardzo pięknie i bogato wyposażona jest kaplica Matki Boskiej Karmelitańskiej, dobudowana na
planie ośmioboku w 1764 roku. Jej fundatorem jest ksiądz Michał Lorenc, zmarły w 1769 roku i
spoczywający pod posadzką kaplicy. Zwraca uwagę centralnie usytuowany, dwustronny ołtarz.
Nad nim, na stropie złocona scena koronacji Matki Boskiej.
- Piwnice Winne
Dwa podziemne piętra, a na każdym trzy tonące w
ciemności 100-metrowe korytarze. Piwnice winne we
Frydmanie to jedne z najlepiej ukrytych (nie tylko ze
względu na położenie) atrakcji Małopolski.
W wybudowanych w 1820 r. piwnicach właściciele wsi
Frydman - z węgierskiego rodu Horwathów przechowywali niegdyś rzędy beczek z winem. Choć
wino dawno tu już nie leżakuje, podziemne lochy o
szerokości 7 m, wysokie na 4 m do dziś robią wrażenie.
Wejścia bronią z dwóch stron ośmioboczne, kamienne
budowle, nazywane przez miejscowych kaplicami. Dziś używana jest tylko jedna z nich,
przebywanie w drugiej, ze względu na jej słaby stan techniczny, może być niebezpieczne.
Schodząc, trzeba uważać, by nie poślizgnąć się na wyżłobionych przez lata dębowych stopniach.
Górny poziom rozświetlają drobne promienie światła wpadające przez wykute w ścianach małe
otwory. Niżej panuje kompletna ciemność (niezbędna jest latarka). Na beczkowym sklepieniu
dostrzec można drobne stalaktyty.
Piwnice wykorzystywano do początku XX w. Potem węgierscy właściciele sprzedali swe dobra,
które następnie kilkakrotnie przechodziły z rąk do rąk. Działki z podziemnymi tunelami nabyła
w końcu rodzina Prelichów. Od lat piwnice są nieużywane, przez pewien czas składowano tu
jedynie ziemniaki.
- Kasztel - dwór obronny
Frydmański dwór obronny, zwany też
nader często kasztelem, powstał pod
koniec XVI wieku. Fundatorem i
budowniczym był Jerzy Horvath, ówczesny
węgierski władca tych ziem. Kasztel służyć
mu miał jako letnia rezydencja.
W późniejszych okresach nie restaurowany
obiekt niszczał. Wspaniały renesansowy
charakter budowli został zatracony w
wyniku nieprzemyślanej przebudowy z
początku XX wieku. Wtedy to kasa
zapomogowa z Kieżmarku odebrała za
długi kasztel Aladarowi Salamonowi i
wystawiła na sprzedaż.
Nabył go ksiądz Józef Noworolski. Właśnie w wyniku przeprowadzonej przez niego przebudowy,
zniszczona została renesansowa attyka oraz portal wejściowy.
Kasztel, mimo wszystkich niefortunnych przekształceń stanowi jeden z ciekawszych tego typu
obiektów w Polsce. Zbudowany zasadniczo na planie prostokąta, choć burzą ten schemat nieco
dwie tylne, narożne pseudobaszty. Od frontu z kolei, narożniki zdobią wykusze.
Dziś dwór jest własnością prywatną krewnych księdza Noworolskiego
FALSZTYN (12 km.)
Falsztyn znajduje się w regionie geograficznym Kotlina Nowotarska i na północnych stokach
Pienin Spiskich oraz w regionie historyczno-etnograficznym Spisz. Od północy i zachodu
otoczony jest wapiennymi skałami.
Został założony prawdopodobnie w XV wieku przez osadników niemieckich, o czym świadczy
nazwa wsi, pochodząca od niem. Falkenstein, później Falkstein ("Sokoli Kamień"). 1589 Falsztyn
należał od dóbr zamku niedzickiego. W 1589 istniejący tu folwark został sprzedany przez
Olbrachta Łaskiego Jerzemu Horvathowi. Do 1931 w Falsztynie utrzymała się pańszczyzna.
Badania archeologiczne świadczą, że w średniowieczu we wsi istniało opactwo,
prawdopodobnie zburzone przez husytów.
Największa atrakcja:
- Rezerwat Zielone Skałki
Znajduje się w pobliżu wsi Falsztyn i
Niedzicy, w Pieninach Spiskich. Jest to
pasmo skalne nad brzegiem Jeziora
Czorsztyńskiego zbudowane ze skał
wapiennych. Do Zbiornika
Czorsztyńskiego Zielone Skały opadają
stromymi urwiskami o wysokości 80–100
m. Jest to jedyny fragment Pienin Spiskich
włączony w obszar Pienińskiego Parku
Narodowego.
Urwiska skalne można podziwiać w czasie
rejsu statkiem wycieczkowym Żeglugi
Czorsztyńskiej.
Dojazd do rezerwatu od wsi Falsztyn.
ŁOPUSZNA (16 km.)
Miejscowość położona jest w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej nad Dunajcem, u podnóża Gorców.
Jej zabudowa ciągnie się wzdłuż potoku Łopuszanka w głąb Gorców. Niektóre jej osiedla, jak np.
Zarębek Wyżni i Koszary Łopuszańskie, położone są wysoko na zboczach Gorców, odosobnione
od reszty wsi.
Atrakcyjne położenie miejscowości i baza noclegowa sprawiają, że jest ona dobrą bazą
wypadową do zwiedzania Gorców. Wychodzą stąd 2 szlaki turystyczne:
Łopuszna – Zarębek Wyżni – Bukowina Waksmundzka – Polana Świderowa – Długie
Młaki – Turbacz. 3.45 h, ↓ 2.35 h
Łopuszna – obok Pucołowskiego Stawku – polana Zielenica. Czas przejścia około 2:20,
↓ 1:45 h, różnica wzniesień 490 m.
Łopuszna znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej.
Z miejscowości rozciągają się doskonałe widoki na Tatry i to nie tylko z wysoko położonego
Zarębku Wyżniego, ale również z osiedli w dolinie Łopuszanki.
- Kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata
Drewniany, późnogotycki kościół parafialny obrządku rzymskokatolickiego.
Według tradycji (niczym nie potwierdzonej) kościół w Łopusznej miał powstać w 1240 r.
Powstanie pierwszej świątyni należy
jednak wiązać najprawdopodobniej z
lokacją wsi w 1364 r. Pierwszy kościół
zbudowano więc gdzieś w ostatniej
tercji XIV w. Istniał już z pewnością w
1400 r. Kościół był fundacją rycerską.
Szlachecki patronat nad nim
utrzymywał się do 1608 r., później był
wymieniany jako królewski. Gdy w
1577 r. zabrakło w kościele plebana,
nieobsadzoną parafię zniesiono w
1596 r., włączając ją do sąsiedniego
Ostrowska. Restytuowano ją dopiero
w 1792 r.
Obecny kościół, zapewne drugi z kolei, został wybudowany w ostatniej dekadzie XV w.
Konsekrowany był w 1504 r. W XVII w. dostawiono wieżę. Kilkakrotnie remontowany i
przebudowywany. Ostatnie remonty zasadniczo ingerujący w szczegóły architektoniczne
świątyni miały miejsce w 1932 r. oraz po powodzi w latach 1934-35.
Kościół jest budowlą późnogotycką, orientowaną, trójdzielną, jednonawową. Ściany zostały
oszalowane. Kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem z bramką nawiązującą do stylu
zakopiańskiego.
- Dwór Tetmajerów
Dwór w Łopusznej to dawna siedziba
szlacheckich patriotycznych rodzin Lisickich,
Tetmajerów i Lgockich. Dzieje folwarku w
Łopusznej sięgają XVI wieku. Dwór powstał
dużo później; wybudował go ok. 1790 r.
Romuald Lisicki, konfederat barski. We
dworze urządzona jest kuchnia. Można także
obejrzeć wystawę poświęconą wsi Łopuszna,
historii dworu, jego mieszkańcom oraz
gościom. Obok dworu stoi mały zabytkowy
budynek mieszkalny zwany "gackiem
(mieszkał w nim inny poeta romantyczny "szkoły ukraińskiej", Bohdan Zaleski, pseudonim
"Gacek"), natomiast w ogrodzie widoczne są ocalałe piwnice domku-lamusa, w którym mieszkał
Seweryn Goszczyński. Poza ogrodzeniem zabudowań dworskich, przy drodze do Łopusznej, stoi
drewniana chałupa, przeniesiona tutaj ze wsi.
Dom Klamerusów urządzono głównie eksponatami zakupionymi we wsi. Dom składa się z kilku
dobrze wyposażonych pomieszczeń: sieni, kuchni zwanej izbecką, "dużej izby" oraz pomieszczeń
gospodarczych: strychu i komory, przybudowanej z tyłu domu.
- Izba Pamięci księdza Tischnera w Łopusznej
Jedną z osób nierozerwalnie związanych z Łopuszną był ksiądz profesor Józef Tischner, filozof i
humanista, autor miedzy innymi słynnej „Historii filozofii po góralsku”, w której filozoficzne
dysputy włożył w usta mówiących gwarą górali.
Jego związki z podgorczańską wsią sięgają wczesnego dzieciństwa. Choć na świat przyszedł w
Starym Sączu to mieszkał w Łopusznej właśnie, gdzie jego ojciec był dyrektorem szkoły. Wracał
tu także bardzo często będąc już księdzem i profesorem. Na polanie Szumalowej pod Turbaczem
w połowie lat siedemdziesiątych zbudował niewielka bacówkę, w której spędzał wakacje oraz
czas wolny. Powstawały tu szkice jego wykładów i książek. Przy okazji dużo wędrował po
Gorcach a jeżeli tyko obowiązki pozwalały uczestniczył w mszach w Kaplicy Papieskiej pod
Turbaczem. Z czasem przeniósł się do Łopusznej, gdzie często odprawiał msze i głosił kazania w
miejscowym kościele. Tutaj też został pochowany na parafialnym cmentarzu.
Aby upamiętnić życie księdza Tischnera i jego związki z Gorcami i samą Łopuszną w 2004 roku
otwarto we wsi Izbę Jego Pamięci nazywaną Tischnerówką. Gromadzi ona pamiątki po księdzu
profesorze, rękopisy, książki i fotografie. Druga część zbiorów to filmy dokumentalne oraz
nagrania audycji radiowych i telewizyjnych z jego udziałem udostępnianych do odsłuchu na
specjalnych stanowiskach.
Tischnerówką opiekuje się miejscowy Ośrodek Kultury. Udostępniana jest zwiedzającym za
drobna opłatą.
- Stadnina Koni
Stadnina jest położona w pięknym miejscu obok
dworu Tetmajerów w Łopusznej w starych stajniach
dworskich.
Do dyspozycji przyjeżdżających mamy wierzchowce
rasy Małopolskiej oraz doświadczoną kadrę
instruktorską, o wysokich kwalifikacjach
Proponujemy naukę jazdy dla początkujących na
maneżu, a dla zaawansowanych krajobrazowe
przejażdżki po okolicznych szlakach turystycznych.
Na terenie stadniny organizowane są zawody w powożeniu i w skokach przez przeszkody, przy
okazji których można wziąć udział w piknikach.
Stadnina dysponuje miejscami hotelowymi dla koni oraz wybiegami i pastwiskami o
powierzchni 8 ha.
Ośrodek Zarybieniowy i Wylęgarnia Ryb Łososiowatych
Wylęgarnia ryb łososiowatych w Łopusznej to jedna z najstarszych tego typu hodowli w naszym
kraju. Położony u podnóża Gorców ośrodek zasilany jest wodą źródlana spływającą prosto z gór.
Bardzo dobra jakość wody oraz jej natlenienie sprawia, że gatunki łososiowate hodowane w
Łopusznej takie jak pstrąg potokowy, lipień oraz głowacica świetnie się rozmnażają. Ośrodek
Zarybieniowy w Łopusznej jako pierwszy w Polsce posiadał stado mateczne głowacicy i jako
jedyny w Polsce posiada je po dziś dzień.
Najstarsze głowacice w ośrodku maja już przeszło 13 lat i mierzą dobrze ponad metr. Łopuszna
prowadzi także hodowlę selekta głowacicy którego na bieżąco włącza się w stare stado
mateczne.
Hodowla ryb w Łopusznej to na chwilę obecna jeden z najlepiej prosperujących ośrodków
hodujących głowacicę w Europie.
Mimo wielu wątpliwości w ostatnim czasie co do uznania głowacicy jako gatunek rodzimy w
Polsce, mamy jeszcze trzy rzeki w których utrzymuje się stała populacja tych ryb. Dopóki istnieć
będzie ośrodek w Łopusznej gdzie głowacica ma się bardzo dobrze i z powodzeniem się
rozmnaża dopóty możemy być przynajmniej częściowo spokojni o jej występowanie w naszych
rzekach.
KLUSZKOWCE (18 km.)
Historia Kluszkowiec sięga XIII wieku. Wieś zlokalizowana jest w dolinie potoku Kluszkowianka,
w gorczańskim Paśmie Lubania. Kluszkowce już na początku XX wieku były popularną wioską
letniskową, a od momentu powstania zbiornika czorsztyńskiego przeżywają prawdziwy najazd
turystów. U wylotu Kluszkowianki powstało centrum sportów wodnych z przystanią dla jachtów
i wypożyczalnią sprzętu wodnego. Zwolennicy jazdy na nartach spotykają się zimą na zboczach
góry Wdżar wznoszącej się 767 m n.p.m. na których znajduje się Ośrodek Narciarski CzorsztynSki (stoki oświetlone, sztucznie naśnieżane, z krzesełkowym i orczykowymi wyciągami
narciarskimi). Ciekawostką jest przeszłość góry – jest ona dajką andezytową, od 1870 roku
istniał tu kamieniołom eksploatujący skałę plutoniczną – andezyt. Dziś góra Wdżar jest
doskonałym punktem widokowym na Zbiornik Czorsztyński i okoliczne pasma górskie. Na górze
Wdżar znajduje się jedyne w Polsce stanowisko paproci o nazwie rozrzutka, a w pobliżu
rezerwat Modrzewie. Nad Zalewem Czorsztyńskim powstała Osada Turystyczna „Czorsztyn”
czyli skansen drewnianych obiektów letniskowych z przełomu XIX i XX wieku, przeniesionych z
dna obecnego zbiornika.
-Przystań PTŻ
Na terenie ośrodka rekreacyjnego znajduje się wypożyczalnia sprzętu pływającego, która oferuje
m.in.: wypożyczanie rowerków wodnych , wypożyczanie łódek, wypożyczanie kajaków. Na
miejscu wieczorami organizowane są dyskoteki.
-Skansen (Osada Turystyczna)
Obszar lokalizacji osady turystycznej
obejmuje półwysep, o lokalnej nazwie
"Stylchyn", w granicach wsi Kluszkowce,
otoczony Jeziorem Czorsztyńskim.
Posiada on wybitne walory krajobrazowe
przez eksponowane i bogate panoramy
widokowe, gratka dla oka turystów.
Zamysł wybudowania obiektu jako
rezerwatu architektury, powstał na
początku lat 90-tych, w związku z
budową zapory wodnej na Dunajcu.
Postanowiono przenieść wybrane obiekty
budownictwa ludowego i uzdrowiskowowillowego z terenów przeznaczonych pod przyszłe jezioro i przywrócić im pierwotną funkcję
użytkową, zachowując ich bryłę i formę. Założono, że utworzona placówka turystyczna będzie
ośrodkiem samo finansującym się.
Na terenie o powierzchni ponad 17ha, została założona osada turystyczna, w której
zgromadzono 20 pięknych, historycznych obiektów architektury drewnianej (willi i zagród) oraz
zespół kamiennych piwniczek pochodzących ze wsi zalanych obecnie przez wody jeziora. W
budynkach tych prowadzone są prace modernizacyjne mające na celu przystosowanie ich do
funkcji pensjonatów, restauracji, gabinetów odnowy biologicznej, winiarni, wystaw i sklepów z
rękodziełem i potrawami regionalnymi.
- Wdżar (766, 767 m)
Szczyt w paśmie łączącym Lubań z Pieninami, pomiędzy przełęczami Drzyślawa i Snozka, na
granicy miejscowości Kluszkowce i Krośnica. W naukowo opracowanej regionalizacji Polski
według Jerzego Kondrackiego Wdżar należy do Pienin, znajduje się w ich północnej strefie
przejściowej[2]. Przez niektórych geografów jednak zaliczany jest do Gorców, opisywany zaś jest
zarówno w przewodnikach turystycznych o Pieninach, jak i Gorcach. Ponieważ nazwa góry jest
nieco trudna do wymówienia spotyka się wiele jej form: Wzor, Wżar, Wżary, Żar, Zdżar, Zżar, a
na mapie z 1861 występuje pod nazwą
Wzory. Częściowo bezleśna, wyrazista
kopuła stanowi charakterystyczny
element krajobrazu. Wdżar jest
szczególnie interesujący z
geologicznego punktu widzenia.
Jest bowiem jednym z kilku miejsc w
okolicy (oprócz np. gór Jarmuty i
Bryjarki), gdzie można spotkać
magmową skałę wulkaniczną –
andezyt. Ze względu na wyjątkową
budowę geologiczną Wdżar jest
przedmiotem szczegółowych badań
naukowych od ponad 100 lat. Na
stokach Wdżaru znajdują się 3
nieczynne kamieniołomy: Snozka
(od strony północnej), Tylka i Lisi Łom (od strony północno-zachodniej). Nieco na południe od
szczytu widać niewysokie, ostrokrawędziste baszty i stoły skalne, które są typową formą
wietrzenia andezytu. Na dwóch skałkach (miejsce zaznaczone czerwoną farbą) znajdują się
unikatowe anomalie magnetyczne. Dzięki andezytom na Wdżarze znajduje się jedyne w Polsce
stanowisko rozrzutki brunatnej – paproci związanej wyłącznie z andezytowym podłożem. Jest
też Wdżar jednym z oficjalnych startowisk paralotniarzy. Szczególnie nadaje się do lotów
termicznych.
- Zjeżdżalnia Roler Coaster
Tor saneczkowy typu alpen coaster jest najnowszą inwestycją firmy CZORSZTYN-SKI w rejonie
góry Wdżar.
Zjazd torem saneczkowym w
Kluszkowcach - góra Wdżar.
Kolejka górska w Kluszkowcach ma około
1000 metrów długości. Została
wybudowana przez niemiecką firmę. Tego
typu zjeżdżalni grawitacyjnych jest w
Polsce kilka. W tym regionie, oprócz
Kluszkowiec, w Szczawnicy i Zakopanem.
Saneczki na kółkach mogą rozwinąć
prędkość do 40 kilometrów na godzinę.
Dwuosobowe pojazdy wyposażone są w
dwa hamulce. Jeden włącza się
automatycznie, gdy przekroczona jest
prędkość 40 kilometrów na godzinę. Drugi
hamulec obsługiwany jest przez jadące osoby.
- Stacja narciarska Czorsztyn-Ski
Położona jest na stokach góry Wdżar (767 m n.p.m.), leżącej w pasie przejściowym między
Pieninami i Gorcami. Ciekawostkę stanowi fakt, iż wzniesienie ma charakter wulkaniczny.
Kompleks narciarski stanowią cztery wyciągi, w tym krzesełko dwuosobowe o długości 550 m.
Do dyspozycji narciarzy jest kilka tras o różnym stopniu trudności - od zielonych, przez
niebieskie, po czerwoną - trudną. Dzięki temu Kluszkowce stały się popularnym miejscem
wypadów grup narciarzy o mieszanym poziomie umiejętności. Wszystkie trasy są oświetlone,
ratrakowane i sztucznie naśnieżane.
Narciarze mogą skorzystać z wypożyczalni, serwisu i aż trzech punktów gastronomicznych. Na
szczycie góry znajduje się taras widokowy. Obok kompleksu narciarskiego znajduje się
zjeżdżalnia grawitacyjna, nazywana także torem saneczkowym. W pobliżu znajdują się także
trasy biegowe.
CZORSZTYN (16 km.)
Czorsztyn. Położona jest na wschodnim skraju Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, na pograniczu
Pienin i Gorców nad Zbiornikiem Czorsztyńskim. Obecny Czorsztyn był do momentu powstania
zbiornika retencyjnego znany jako Czorsztyn Nadzamcze. Sama wieś Czorsztyn mieściła się u
podnóża Zamku Czorsztyńskiego. Część Czorsztyna mieszcząca m.in. siedzibę władz gminy
Czorsztyn, znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie skrzyżowania znajdującego się ok. 1,5
km od wsi Czorsztyn, w kierunku Nowego Targu.
Okolica podhalańska posiada wyraźnie wyodrębnioną autentyczną i żywą kulturę lokalną, na
którą składa się folklor góralski; m.in. gwara podhalańska, będąca dobrze rozpoznawalna w
Polsce. Charakterystyka folkloru widoczna jest dodatkowo w kuchni, rękodziele ludowym, a
także muzyce, tańcu i oryginalnym stroju podhalańskim.
- Ruiny Zamku Czorsztyn
Około roku 1350 zabiegający o bezpieczeństwo
granicy z Węgrami Kazimierz Wielki wystawił
murowany zamek. W następnych stuleciach
zamek był ośrodkiem władzy królewskiej i
siedzibą mianowanych dożywotnio starostów.
Dawne kroniki wspominają przejazdy i pobyty
monarchów. Kilka razy był oblegany. W 1598
roku zdobył go i ograbił Olbracht Łaski. W 1651
bronił się tu Kostka Napierski, który wzniecił na
Podhalu chłopską rebelię. Około roku 1795
spłonął od uderzenia pioruna. W XIX wieku był
już tylko malowniczą ruiną. Dawne dobra królewskie przejął rząd austriacki i w roku 1819
wystawił na licytacji. W posiadanie Czorsztyna i kilku sąsiednich wsi weszła rodzina
Drohojowskich. Za czasów Drohojowskich powstał zamysł odbudowy zamku. Zadanie to podjął
w roku 1992 Pieniński Park Narodowy przystępując do remontu konserwatorskiego.
Trasa zwiedzania wiedzie z dziedzińca zamku dolnego, okolonego resztkami murów
obwodowych, przez sień Baszty Baranowskiego do pomieszczeń zamku średniego. Z zamku
średniego, po obejrzeniu kilku reliktów archeologicznych, XVI-wieczną klatką schodową turyści
przechodzą na zamek górny. Otwiera się wspaniały widok na Jezioro Czorsztyńskie, zamknięte
wałem zapory. Na prawo od zapory bieleje zamek Niedzicki i osiedle Niedzica-Zamek. Horyzont
zamykają Pieniny Spiskie i Tatry. Z tarasu schodzi się do wyporządkowanych i częściowo
zrekonstruowanych pomieszczeń piwnicznych. Urządzono tu ekspozycję muzealną (plansze
omawiają historię Czorsztyna i zapory) oraz stylową kawiarnię, gdzie latem często przygrywa
góralski zespół z Kluszkowiec.
KROŚCIENKO NAD DUNAJCEM (25 km.)
Krościenko to piękna miejscowość położona w malowniczych Pieninach. Kotlina, w której
znajduje się miejscowość, otoczona jest pasmami gór Pienin, Gorców oraz Beskidu Sądeckiego.
Płyną tu rzeki Dunajec i Krośnica. Pobliskie tereny zaliczane są do najciekawszych i
najpiękniejszych zakątków Polski.
W sposób niepowtarzalny łączą się tutaj elementy przyrodnicze, kulturowe oraz ślady ciekawej
historii. Krościenko nad Dunajcem od wschodu graniczy z miastem Szczawnica, od strony
południowej i zachodniej z gminą Czorsztyn, od strony północnej z gminą Łącko i gminą
Ochotnica Dolna. Ta malowniczo położona gmina, przecięta wstęgą Dunajca, otoczona unikalną
przyrodą Pienin, stanowi doskonałą bazę dla turystyki górskiej, pieszej, rowerowej, konnej,
kajakowej, uprawiania wędkarstwa itd. Szlaki turystyczne z Krościenka prowadzą m.in. na Trzy
Korony, Sokolicę, Prehybę, Marszałek, Lubań czy Turbacz. W Krościenku kończy się spływ
łodziami flisackimi przez Przełom Dunajca, który pozwala przeżyć niezapomnianą podróż przez
ten unikatowy zakątek Pienin, będący osobliwością krajobrazową na skalę międzynarodową.
- Wody mineralne
W Krościenku nad Dunajcem znajdują się dwa źródła wody mineralnej, tzw. szczawy - "Stefan" i
"Michalina". W 1827 roku źródła zostały zagospodarowane, zbudowano obok nich niewielkie
łazienki wraz zakładem leczniczym. Wodę ujęto w drewniane ocembrowanie i zaczęto i zaczęto
wywozić do aptek w Krakowie i Lwowie. W tym czasie pojawili się także też pierwsi kuracjusze.
Niestety w Krościenku nad Dunajcem
nie było dane przerodzić się w
uzdrowisko, odkryte tu źródła
mineralne miały bowiem zbyt małą
wydajność. W 1859 roku szczegółową
analizę chemiczną zdrojów
przeprowadził Aleksandrowicz, w tym
samym roku odwiedził w tym celu
Krościenko dr Józef Dietl, wielki
znawca wód mineralnych. W 1862
roku Komisja Balneologiczna nadało
Krościenku oficjalny status
zdrojowiska, a w 1934 roku
Krościenko otrzymało status
Uzdrowiska Krajowego.
Tak w pierwszym jak i drugim przypadku za tymi sukcesami nie poszły dalsze inwestycje.
"Stefan" orazi "Michalina" - to główne zdroje w Krościenku nad Dunajcem wypływające u
podnóży Stajkowej Góry. Szczawa wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-jodkowa - 8,2 g
składników stałych na litr. Duża zawartość wolnego dwutlenku węgla. Dojście: z rynku w stronę
mostu na Dunajcu, ulicą Zdrojową w stronę pola namiotowego, tu w prawo w ulicę Polną. Stąd
cały czas prosto.
- Kościół Wszystkich Świętych
Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych jest jednym
z najcenniejszych zabytków Krościenka. Budowę
kościoła rozpoczęto w XIV w. - z tego czasu pochodzi
m.in. prezbiterium kościoła, z gotyckim sklepieniem
krzyżowym. Natomiast kamienną nawę wzniesiono w
roku 1546. Kościół przebudowano w XVII wieku nadając
mu cechy barokowe.
Na północnej ścianie prezbiterium znajdują się
fragmenty niezwykle cennej XIV-wiecznej polichromii
przedstawiającej sceny z życia św. Barbary. Kolejny
fragment polichromii, przy ołtarzu głównym, datowany
jest na 1490 rok i przedstawia scenę Ukrzyżowania. Z
kolei na ścianach nawy głównej przedstawiono inne
sceny biblijne, począwszy od Zwiastowania, aż po
Wniebowzięcie. Autorem malowideł jest Jakub Korab z
Nowego Targu. Większość malowideł powstała w 1589
r. Warta uwagi jest też gotycka chrzcielnica z piaskowca
z wyrytą datą 1493, ufundowana przez króla Jana
Olbrachta. W świątyni znajdują się również trzy barokowe ołtarze.
- Zabytkowa zabudowa
W pobliżu rynku kilka starych drewnianych
domów mieszczańskich (XIX w.).W dzielnicy
Zawodzie przy ul. Zdrojowej stoi kilkanaście
drewnianych budynków, które powstały w
związku z działalnością uzdrowiska.
Najciekawsze z zachowanych budynków
wzniesiono w latach w latach 30. XX w. Są to
obiekty przeważnie piętrowe, konstrukcji
zrębowej, często częściowo potynkowane
lub oszalowane, dwutraktowe, z
pomieszczeniami mieszkalnymi w
poddaszach. Wyróżnia je bogata dekoracja
snycerska ganków i balkonów wspartych na
słupach.
Dużą grupę obiektów stanowią domy typu wiejskiego, przedmiejskiego lub
małomiasteczkowego wzniesione w 2 połowie XIX lub na początku XX w. Budynki ustawione są
do ulicy szczytowo, parterowe, o jednotraktowych układach wnętrz, nakryte dachami
dwuspadowymi lub przyczółkowymi z wydatnymi okapami nadwieszonymi nad ścianami.
- Park linowy
Park linowy w Krościenku jest niezwykle
rozbudowany. Oferuje atrakcje zarówno dla
dorosłych jak i dla dzieci – 36 przeszkód
linowych usytuowanych na drzewach. Ich
łączna długość wynosi 5000 metrów. W parku
znajduje się także 14 przeszkód dla dzieci,
których długość wynosi 100 metrów. Trasy
linowe różnią się między sobą długością,
wysokością oraz poziomem trudności. Każdy
może tutaj znaleźć coś dla siebie.
- Kaplica upamiętniająca epidemię dżumy
Na obrzeżach Krościenka rozsiane są liczne kapliczki wotywne. Jedną z nich jest kamienna
kaplica św. Rocha z lat 1710-1723 na tzw. Ptaszkowej Górce (dziś ul. Trzech Koron). Jest to
najstarsza kapliczka mszalna w okolicy. Wzniesiono ją na pamiątkę wielkiej epidemii dżumy w
1710 roku.
We wnętrzu warto zobaczyć rokokowy ołtarz z końca XVIII w., z wizerunkami Rocha (1865),
Sebastiana i Wawrzyńca, a także rzeźbami przedstawiającymi św. Dominika i św. Franciszka.
- Cmentarz samobójców
Zapewne niewielu turystów wie, że wędrując czerwonym szlakiem z Krościenka na
Dzwonkówkę (983 m n.p.m.) mija się porośnięty drzewami dawny cmentarz samobójców. Od
dawien dawna zwłoki ludzi, którzy targnęli się na swoje życie, nie mogły być grzebane na
poświęconej ziemi cmentarzy zarządzanych przez Kościół. Na południu Polski samobójców
chowano na rozstajach dróg, daleko poza wsią, często w leśnej gęstwinie.
Takie wyrzucenie poza nawias społeczności oznaczało brak akceptacji, a wręcz potępienie dla
nieszczęśnika, który chciał odebrać sobie życie. Na cmentarzu potępionych pod Dzwonkówką
ciała grzebano do końca XIX w. Wspomnienie o tym zachowało się w opowieściach najstarszych
mieszkańców Krościenka.
SZCZAWNICA (28 km.)
Szczawnica to miasto. Położone w Beskidach Zachodnich, nad potokiem Grajcarkiem. Szczawnica
leży w dolinie potoku Grajcarka, który jest prawym dopływem Dunajca. Większa część zabudowy
i terenów miasta znajduje się w obrębie Beskidu Sądeckiego, natomiast za doliną potoku
Grajcarka wznoszą się już Pieniny. Zabudowa miasta zlokalizowana jest między Pieninami a
pasmem Radziejowej (Beskid Sądecki).
Pierwsze wzmianki o Szczawnicy pochodzą z 1413 roku, choć osady na tym terenie istniały już
wcześniej.
W 1828 r. Szczawnicę nabyli Stefan i Józefina Szalayowie, po śmierci Stefana Szalaya uzdrowisko
przejął w 1839 r. syn Józef Szalay. To właśnie on jest uważany za twórcę uzdrowiska. W 1876
zapisał uzdrowisko krakowskiej Akademii Umiejętności. W 1909 r. od Akademii uzdrowisko
kupił hr. Adam Stadnicki, po II wojnie światowej nastąpiło upaństwowienie zdrojowiska.
Historia polskiego kajakarstwa górskiego, rozpoczęła się w Szczawnicy, powołaniem w 1934
roku Pienińskiej Sekcji Kajakowej w klubie sportowym Wisła Szczawnica, założonym w 1933
roku przez dr Artura Karola Wernera i Czesława Winiarskiego. Klub, obecnie pod nazwą KS
Pieniny w Szczawnicy, wykształcił wielu wybitnych zawodników, którzy zdobywali medale na
Mistrzostwach Świata, Europy i Polski oraz na olimpiadach.
- Zaskalnik
Wodospad Zaskalnik umiejscowiony jest w Paśmie
Radziejowej (południowo-zachodnia część), na Sopotnickim
Potoku. Administracyjnie wodospad znajduje się na osiedlu
Sewerynówka w Szczawnicy i ma wysokość ponad 5 metrów.
Składają się na niego dwie kaskady.
-Promenada Spacerowa
Promenada spacerowa ma długość niespełna 2
kilometrów i wiedzie od stacji kolejki na Palenicę,
wzdłuż potoku Grajcarek i łączy się ze ścieżką
prowadzącą na Słowację. Idąc promenadą można
skorzystać z ławeczek i tarasów widokowych.
- Muzeum Pienińskie im. J. Szalaya
Muzeum znajduje się przy placu Dietla i
umiejscowione jest w budynku dawnego Pałacu.
Jest ono filią sądeckiego Muzeum Okręgowego.
Od 1957 członkowie Pienińskiego Oddziału
Towarzystwa Miłośników Kultury i Sztuki
Góralskiej rozpoczęli realizację projektu, którego
uwieńczeniem było otwarcie ekspozycji, na
której zgromadzono eksponaty, które związane
są z etnologią lokalnej ziemi (m.in. stroje
pienińskich górali, narzędzia i sprzęty używane
w gospodarstwach, egzemplarze sztuki ludowej).
Wizyta w muzeum jest doskonałą okazją do
poznania historii Szczawnicy oraz ciekawą alternatywą, jeśli pogoda nie sprzyja pieszym czy
rowerowym wędrówkom.
- Uzdrowisko Szczawnica
Dysponuje 12 źródłami wód mineralnych. Wody te to szczawy wodorowęglanowe, sodowe,
jodkowe i bromkowe bogate w sole mineralne i liczne mikroelementy. Szczególnie polecane są
przy schorzeniach dróg oddechowych, nieżytach żołądka, zaparciach, skazie moczowej,
miażdżycy tętnic, z wysokim poziomem cholesterolu oraz przy osteoporozie. Wody szczawnickie
najlepiej spożywać w pijalniach, można je również zakupić w specjalnych opakowaniach w
dobrych sklepach. Do najbardziej znanych wód mineralnych Szczawnicy zaliczyć można:
Woda "Stefan" - zalecana szczególnie w schorzeniach dróg oddechowych, nie zalecana jednak
przy nadkwasocie żołądka. Źródło to jest znane od 1822 roku. Nazwa pochodzi od imienia męża
Józefiny Stefana Szalaya. Szczawa wodorowęglanowo - chlorkowo - sodowo - jodkowa. Zawiera
9,2 g składników stałych na litr.
Woda "Józefina" - wskazana jest przy nieżytach gardła i nosa, stanach zapalnych, astmie,
rozedmie płuc, skazie moczanowej i otyłości. Jest to najstarszy zdrój szczawnicki znany już przed
1810 rokiem (w tymże roku dokonano jego pierwszego rozbioru chemicznego) jako źródło
Główne. Nazwa obecna funkcjonuje od 1828 roku, pochodzi od imienia ówczesnej właścicielki
zdrojów Józefiny Szalayowej. Szczawa wodorowęglanowo - chlorkowo - sodowa. Zawiera 4,4 g
składników stałych na litr.
Woda "Magdalena" - zalecana przy schorzeniach dróg żółciowych i przy zaparciach. Zdrój ten
został odkryty w 1939 roku przez gości szczawnickich, nazwana imieniem kuracjuszki Magdaleny Kownackiej z Ponikwy. Szczawa wodorowęglanowo - chlorkowo - sodowo - jodkowa.
Litr wody zawiera 27 g składników stałych, 1838 mg wolnego dwutlenku węgla oraz 7,81 mg
jodu.
Woda "Jan" - zalecana jest w schorzeniach dróg oddechowych i nadkwasocie żołądka, używana
jest też do kąpieli mineralnych i produkcji wody stołowej Szczawniczanka. To źródło odkryte
zostało w 1869 roku. Szczawa wodorowęglanowo - chlorkowo -sodowa, zawierająca 4,3 g
składników stałych na litr i 1840 mg wolnego dwutlenku węgla.
Woda "Szymon" - zalecana przede wszystkim przy niedokrwistości u rekonwalescentów,
używana również do kąpieli. Zdrój odkryty w 1840 roku. Szczawa wodorowęglanowo chlorkowo - sodowo - wapienna z zawartością 3,2 g składników stałych na litr oraz 1632 mg
wolnego dwutlenku węgla.
Woda "Wanda" - polecana przy podagrze i przy alergiach. Powstałe w 1867 roku źródło w
miejscu dwóch starych zdrojów Anieli i Heleny. Szczawa wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowojodowa o zawartości 9,5 g na litr składników stałych, 2055 mg wolnego dwutlenku węgla oraz
2,11 mg jodu.
Woda "Pitoniakówka" - Zalecana przy chorobach układu trawienia. Zdrój odwiercony w 1952
roku wykonany w 1967 roku na dnie prowizorycznego ujęcia źródła (źródło podwójne),
zrekonstruowany w 1973 roku. Mineralizacja wody przewyższa źródło Magdalena (3,9 g
składników stałych na litr), rekordowa jest również zawartość wolnego dwutlenku węgla (2290
mg na litr). Woda posiada wysoką zwartość węglanów kwaśnych i chlorków.
Woda "Helena" - polecana przy chorobach wrzodowych żołądka i dwunastnicy.
Kurację pitną ze zdrojów Magdaleny i Jana przeprowadza się w pijalni "Magdalena", ze zdrojów
Stefan i Józefina w starej pijalni przy placu Dietla. Wody ze źródeł Szymon, Wanda i
Pitoniakówka, są źródłami ogólnodostępnymi i można je czerpać odpowiednio przy zejściu do
kolejki krzesełkowej na Palenicę, w Parku Dolnym nad kaplicą i przy ul. Skotnickiej za garażami.
- Palenica
Jedną z niewątpliwych atrakcji miasta
Szczawnicy jest czteroosobowa
wyprzęgana kolej krzesełkowa na
Palenicę, usytuowana w centrum miasta,
nieopodal dworca PKS i przystani
kończącej Spływ Dunajcem, zjazd z ulicy
Głównej. Przy dolnej stacji znajduje się
parking dla samochodów i autokarów. Po
kilku minutach jazdy komfortową koleją
można znaleźć się na szczycie Palenicy
(722 m n. p. m.), skąd rozpościerają się
najpiękniejsze widoki na Pieniny z
Trzema Koronami i Sokolicą, a przy
dobrej pogodzie widzimy Tatry. Palenica stanowi świetny punkt wypadowy dla wędrówek
pieszych i rowerowych, barwnymi - zwłaszcza w okresie jesiennym - szlakami pienińskimi.
Prowadzą stąd wyznaczone szlaki górskie m in. na najwyższy szczyt Pienin Wysoką, oraz do
Szczawnicy Niżnej na Sokolicę i Trzy Korony. Palenica to wspaniałe miejsce do spędzenia
wolnego czasu na rodzinnych piknikach. Osoby lubiące aktywny wypoczynek mogą również
skorzystać z wypożyczalni rowerów i odbyć miła przejażdżkę specjalnie wyznaczonym szlakiem
rowerowym prowadzącym do granicy ze Słowacja. Stacja górna kolei posiada zaplecze
gastronomiczne z miejscami widokowymi co będzie dopełnieniem relaksu. Przy dolnej stacji
znajduje się również budynek PKL.
SZLACHTOWA (30 km.)
Szlachtowa to wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim,
w gminie miejsko-wiejskiej Szczawnica, nad rzeką Grajcarek, dopływem Dunajca. 1 stycznia
2008 wieś została wyłączona spod administracji miasta Szczawnicy (w związku ze zmianą
rodzaju gminy z miejskiego na miejsko-wiejski) z równoczesnym uzyskaniem statusu wsi.
Dawna wieś łemkowska położona na terytorium Beskidu Sądeckiego, w dolinach Sielskiego
Potoku i Grajcarka. Jest najbardziej wysuniętą na zachód wsią w Polsce, zamieszkałą niegdyś
przez autochtoniczną ludność ruską. Dawniej tereny te określano jako Ruś Szlachtowska.
- Cerkiew
Pozostałością po jej dawnych mieszkańcach
wysiedlonych podczas akcji Wisła na ziemie
zachodnie jest znajdująca się w północnej części
wsi murowana cerkiew pod wezwaniem Opieki
Matki Bożej.
Cerkiew, służąca obecnie jako kościół katolicki
została wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku
według projektu Jana Grabowskiego na miejscu
wcześniejszej budowli. Zbudowano ją na planie
krzyża greckiego (równoramiennego) z kopułami
opartymi na wysokich tamburach nad
przecięciem ramion oraz nad prezbiterium i
przedsionkiem. Sprawia to, że świątynia
prezentuje się wyjątkowo monumentalnie i sprawia wrażenie zbyt wielkiej dla wąskiej doliny
śródgórskiej.
Wewnątrz cerkwi zachowała się polichromia figuralna z 1919 roku wykonana przez malarzy z
tak zwanej Szkoły Lwowskiej. Przedstawia ona najważniejsze sceny z Nowego Testamentu.
Prezbiterium od nawy oddzielone jest kompletnym ikonostasem, w którym obrazy namalowane
zostały na płótnie a nie jak każe tradycja cerkiewna na desce. Przedstawione na nich postacie
dodatkowo ubrane są w typowe stroje polskie. Za ikonostasem, w prezbiterium znajduje się
ołtarz główny z pochodzącym z połowy XIX wieku tabernakulum w kształcie świątyni.
Przed wejściem do cerkwi stoi kamienna dzwonnica parawanowa wbudowana w ogrodzenie
kościelne.
JAWORKI (32 km.)
Jaworki to wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w
gminie miejsko-wiejskiej Szczawnica. 1 stycznia 2008 wieś została wyłączona spod administracji
miasta Szczawnicy (w związku ze zmianą rodzaju gminy z miejskiego na miejsko-wiejski) z
równoczesnym uzyskaniem statusu wsi. Również 1 stycznia 2008 z miasta Szczawnicy
wyłączono dawne wsie Biała Woda i Czarna Woda, które przyłączono do nowo powstałej wsi
Jaworki, nadając im status części wsi. Wieś leży w dolinie Grajcarka u podnóża Małych Pienin na
obszarze historycznie określanym jako Ruś Szlachtowska.
- Biała Woda
Jest to jeden z najładniejszych wąwozów Pienin – piękne skały wapienne, turnie, potok Biała
Woda oraz unikatowa roślinność to największe walory Rezerwatu. Znakomicie nadaje się do
spacerów i jest doskonale przygotowany turystycznie - wygodna droga (zamknięta dla ruchu
pojazdów), ławeczki, mostki, tablice informacyjne. Jest to również trasa dla turystyki rowerowej.
Przed II Wojną Światową Biała Woda zamieszkana była przez Łemków, którzy utrzymywali się z
wypasu zwierząt, uprawy roli i drobnego rzemiosła. Po II wojnie światowej w ramach akcji
„Wisła” w 1947 r. wysiedlono Rusinów, a
zabudowania zniszczono. Widoczne są jeszcze
na terenie rezerwatu resztki fundamentów i
zdziczałe drzewka owocowe.
- Wąwóz Homole
Głęboki (do 120 m) i stosunkowo wąski
kanion o bardzo stromych ścianach biegnący
wzdłuż potoku Kamionek tworzącego liczne
malownicze kaskady. Piękne widoki i atrakcje
przyrodnicze sprawiają, że Wąwóz Homole
jest najpopularniejszym miejscem wycieczek
turystycznych w Jaworkach.
- Zaskalskie-Bodnarówka
Rezerwat znajduje się w dolinie Skalskiego Potoku uchodzącego do Grajcarka w Jaworkach oraz
na zboczach zalesionej góry Skalskie. Atrakcją Rezerwatu są piękne skały wapienne porośnięte
unikatową roślinnością.
- Wysokie Skałki
Znajduje się na granicy ze Słowacją, na wysokości 900-1050 m n.p.m. Rezerwat ma ogromne
walory krajobrazowe. Z nagiego wierzchołka Wysokich Skałek (Wysokiej – 1025 m n.p.m.)
rozciągają się przepiękne widoki na Pasmo Radziejowej, Babią Górę, Tatry i Pieniny. Od
wschodniej strony wierzchołka Wysokiej urwiste wapienne skały o do 20 m.
LUDZMIERZ (27 km.)
Ludźmierz to wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim,
w gminie Nowy Targ. Położona jest w południowej Małopolsce w regionie geograficznym Kotlina
Nowotarska i historyczno-etnograficznym Podhale. Ludźmierz jest najstarszą wsią na Podhalu,
położoną ok. 2 km od Nowego Targu i ok. 85 km na południe od Krakowa.
W roku 1234 w Ludźmierzu rozpoczęła się budowa kościoła. Cystersi z Jędrzejowa otrzymali z
rąk Teodora Gryfity ziemię zwaną Ludźmierz i w 1238 roku zakończyli budowę kościoła.
Cystersi zostali w Ludźmierzu aż do roku 1824.
W 1333 roku wieś została osadzona na prawie magdeburskim. Zasadźca wsi, niejaki Mikołaj
Kuznich, otrzymał prawo wykarczowania lasów leżących nad rzeką Lepietnicą oraz po obu
brzegach Czarnego Dunajca i Rogoźnika. Lokowana wieś miała obejmować 16 łanów
frankońskich. We wsi miała być wybudowana karczma, jatki mięsne, piekarnia, zakład szewski
oraz młyn – wszystkie miały stanowić uposażenie sołtysa.
W okresie zaborów Ludźmierz wraz z Krauszowem i Rogoźnikiem stanowił odrębne dominium.
W 1811 roku grunty ludźmierskie były podzielone na 9 ról kmiecych, 1 rolę kościelną, 1 rolę
pańską i 4 zagrody. Role kmiece nosiły nazwy: Waloszowa, Klejowa, Krasoniowa, Siutowa,
Jachymowa, Czajowa, Glistowa, Handzlowa, Parcicowa lub Górzowa.
W Ludźmierzu urodził się poeta Kazimierz Przerwa-Tetmajer.
- Sanktuarium Maryjne
Kościół i parafia Wniebowzięcia NMP w
Ludźmierzu są najstarszymi na Podhalu. Wisław,
bp krakowski, zezwala wojewodzie
krakowskiemu Teodorowi Gryficie wznieść
świątynię ku czci Matki Boskiej (1234). Był to
czas rozbicia dzielnicowego w Polsce. Książę
krakowski i śląski, Henryk Brodaty, nadaje
swemu zwolennikowi, Teodorowi Gryficie,
przywilej osadzania kolonistów niemieckich w
lasach nad rzekami: Ostrowianka, Biały i Czarny
Dunajec, Rogoźnik, Lepietnica oraz w okolicach
Szczyrzyca.
W latach 1234-45 istnieje w Ludźmierzu klasztor
Cystersów. Najazd Tatarów i stałe zagrożenie ze
strony zbójców oraz ciągłe powodzie skłaniają
zakon do przeniesienia klasztoru do Szczyrzyca
(1245). Niemniej jednak parafią ludźmierską
kierują Cystersi aż do XIX wieku (1824). Z kolei
parafię Ludźmierz przejmuje diecezja tarnowska,
a potem krakowska (1881).
Istnienie kościoła parafialnego w Ludźmierzu w XV wieku potwierdza historyk Jan Długosz. Akta
wizytacji Biskupich - poczynając od 1566 roku - precyzują dokładnie:
W Ludźmierzu istnieje kościół parafialny
Wniebowzięcia NMP. Prawo patronatu posiada
opat cysterski, w którego imieniu kieruje parafią
jeden z zakonników, za zgodą biskupa
krakowskiego. Kościół drewniany, modrzewiowy,
gontem kryty, został ufundowany przez Teodora
Gryfitę, wojewodę krakowskiego. Posiada on trzy
ołtarze. Rocznicę poświęcenia kościoła obchodzi
się w niedzielę po Wielkanocy.
W latach 1869-77 powstaje w Ludźmierzu - na
miejscu rozebranego modrzewiowego - nowy,
murowany, neogotycki kościół istniejący do dziś.
Do niego przeniesiono rokokowy ołtarz wielki z łaskami słynącą od wieków figurą MB
Ludźmierskiej.
BIAŁKA TATRZAŃSKA (12 km.)
To wieś podhalańska w południowej Polsce położona w gminie Bukowina Tatrzańska, nad Białką
oraz w ciągu drogi krajowej nr 49. Jest to miejscowość letniskowa, posiadająca koleje linowe,
wyciągi narciarskie, jak również baseny termalne.
Długość wsi to ponad 8 km. Od wczesnego dzieciństwa w Białce Tatrzańskiej mieszkała znana
poetka Hanka Nowobielska (właściwe nazwisko Janina Fiutowska). Białka Tatrzańska pod
względem infrastruktury turystycznej jest jedną z najatrakcyjniejszych miejscowości górskich
(szczególnie zimą). Zdarza się, że w okresie zimowym liczba turystów przewyższała liczbę
mieszkańców nawet trzykrotnie. Górska rzeka Białka nadaje się do uprawiania sportów
ekstremalnych m.in. kajakarstwa górskiego i spływów pontonowych. Okoliczne wzgórza
wykorzystywane są także przez paralotniarzy.
- Termy Bania
Położony w atrakcyjnym rejonie Podhala
kompleks obejmuje baseny termalne,
funkcje aquaparkowe, saunarium oraz
Instytut Wellness & SPA. Unikatowe,
zaawansowane technologicznie rozwiązania
gwarantują użytkownikom wysoki komfort,
wartościowy wypoczynek oraz możliwość
aktywnej rozrywki.
Obiekt swoim charakterem nawiązuje do
regionalnej tradycji. Góralski folklor
skonfrontowany został tutaj z nowoczesnością – zastosowanymi technologiami, rozwiązaniami
architektonicznymi oraz luksusowymi formami wypoczynku odpowiadającymi światowym
standardom.
- Ośrodek Narciarski Kotelnica Białczańska
Ośrodek Narciarski Kotelnica Białczańska Sp. z o.o. to nowa inwestycja uruchomiona i działająca
od 8 grudnia 2001 r.
Ośrodek dysponuje 4 wyciągami:
 nowa kolej linowa 6 os. o długości 1350m i różnicy wzniesień 200m,
 kolej linowa 3 os. o dł. 1380m i różnicy wzniesień 210m,
 kolej linowa 4 os. o dł. 800m i różnicy wzniesień 170m,
 2 wyciągi narciarskie orczykowe o dł. 690m każdy i różnicy wzniesień 155m,
Nartostrady zostały tak wytyczone aby mogli korzystać z nich narciarze i snowboardziści
posiadający różne umiejętności jazdy.
Do dyspozycji 4 trasy narciarskie:
 wzdłuż i pod koleją linową, dł. 1400m
 3 trasy prowadzące do wyciągów orczykowych, pierwsza z nich obok wyciągów trudna,
posiadająca homologacje FIS, dwie pozostałe łagodne
 nartostrada prowadząca do ośrodka narciarskiego "Bania"
- Kościółek pw. św. Szymona i Judy Tadeusza.
Wart obejrzenia jest zabytkowy drewniany kościółek pw. św. Szymona i Judy Tadeusza, który
należy do Szlaku Architektury Drewnianej. Został on wybudowany około 1700 roku przez
Jędrzeja Topora i Jana Chlipalskiego. Kościółek, podobnie jak okoliczne świątynie drewniane
pokryty jest gontem, składa się z prezbiterium, nawy oraz wieży z nadwieszaną izbicą i hełmem.
Wnętrze jest barokowe i barokowo-klasycystyczne.
BUKOWINA TATRZAŃSKA (19 km.)
To wieś podhalańska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim,
w gminie Bukowina Tatrzańska.
Bukowina Tatrzańska leży na wysokości od 860 do ponad 1000 m n.p.m. (według innych źródeł
850–960 m n.p.m.) i jest położona na Pogórzu Spisko-Gubałowskim.
Wieś posiada także 4 nazwane części miejscowości: Bieńkowski Wierch, Olczański Wierch,
Olszówka, Wierch Kurucowy. Obecnie duży ośrodek turystyczno-wypoczynkowy.
- Rodzinna Stacja Narciarska RUSIŃ-SKI
To miejsce, gdzie na narty może przyjechać cała rodzina i skąd rozciąga się wspaniały widok na
Tatry. Zakopane oddalone jest zaledwie o 17 km, a więc góry są na wyciągnięcie ręki.
W latach 2011 i 2012 to właśnie RUSIŃ-SKI wybrana została Najlepszą Stacją Narciarską
Małopolski w plebiscycie organizowanym m.in. przez Województwo Małopolskie, Małopolską
Organizację Turystyczną i TVP Kraków.
W ofercie stacji narciarskiej:
 czteroosobowa kolej krzesełkowa
 dwa wyciągi orczykowe
 babylift (wyciąg dla najmłodszych)
 tor do snowtubingu (zjazdy na
oponkach)
 trasy o zróżnicowanym stopniu
trudności
 restauracja regionalna
- Termy Bukovina
To centrum rozrywki dla całej rodziny.
Ośrodek uzdrowiskowy i rehabilitacyjny. Na inwestycję przeznaczono działkę o powierzchni 4
ha i umiejscowiono ją w zacisznej okolicy otoczonej lasami z pięknymi widokami. Inwestycja
robi ogromne wrażenie i jest jedną z największych w tej części Europy.
Obiekty termalne obejmą 20 basenów. Temperatura wody w basenach utrzymuje się w
granicach 28-36°C. Przewidziano szereg atrakcji dla dzieci i młodzieży, między innymi
zjeżdżalnię, oraz specjalne pływalnie dla najmłodszych.
- Dom Ludowy
Jest jedną z najsłynniejszych oraz największych
budowli drewnianych w kraju! Pełni funkcję
materialnego oraz duchowego centrum miasteczka, a
jej powstanie datuje się na lata 1923 – 1928.
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Powstał w latach 1887 – 1900 dzięki zaangażowaniu
miejscowego górala Jędrzeja. Przyjezdni mogą
podziwiać piękne wnętrze, które również „wyszło spod
jego rąk”. Pod koniec wieku XX budynkowi groziła
rozbiórka. Po wielu staraniach w 1994 r. wpisano go do
rejestru zabytków, co pozwoliło ocalić kościół
ZAKOPANE (33 km.)
Jest to miasto i gmina w województwie małopolskim,
siedziba powiatu tatrzańskiego. Zakopane jest
największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim
otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych,
od dawna nazywane nieformalnie zimową stolicą Polski.
W granicach administracyjnych miasta znajduje się
także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego
(od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).
Miasto położone jest u stóp Tatr, w Rowie
Podtatrzańskim (Kotlina Zakopiańska).
Najważniejsze atrakcje Zakopanego i okolic:
- KOLEJKA NA KASPROWY WIERCH
Działa od 1936 roku, szczyt Kasprowego Wierchu zdobywa w 12 minut. Bardzo popularna jest
zarówno zimą, ze względu na najlepsze w Polsce stoki narciarskie, jak i latem. Z Kasprowego
Wierchu można ruszyć na spacer w dół do Zakopanego.
- MUZEUM STYLU ZAKOPIAŃSKIEGO W WILLI KOLIBA
Willa Koliba to pierwszy dom w stylu zakopiańskim zbudowany według projektu Stanisława
Witkiewicza. We wnętrzu można zobaczyć meble i zastawy stołowe w stylu zakopiańskim, który
spopularyzował na Podhalu i ujął w teoretyczne „ramy” pod koniec XIX w. Stanisław Witkiewicz.
- GUBAŁÓWKA
Miejsce niezwykle popularne ze względu na łatwą dostępność (na szczyt wjeżdżamy kolejką
linowo-terenową) i niesamowite widoki. Ze szczytu roztacza się panorama na Zakopane i
górujące nad nim Tatry. Bez trudu dostrzeżemy Giewont i Kasprowy Wierch, a przy dobrej
pogodzie również najwyższe szczyty Tatr Wysokich.
- GIEWONT
(1894m n.p.m.) to najpopularniejszy szczyt obok Kasprowego Wierchu w Tatrach,
przypominający od strony Zakopanego leżącego na plecach rycerza. W skład masywu Giewontu
wchodzą trzy szczyty - najwyższy z 15-metrowym żelaznym krzyżem (niebezpieczny w czasie
burzy) zwany Wielkim Giewontem, Długi Giewont oddzielony od szczytu głównego przełęczą
(Szczerba 1823m n.p.m.) oraz Mały Giewont (1728 m n.p.m.). Ten pozornie łatwy do zdobycia
szczyt należy do najbardziej niebezpiecznych w Tatrach.
- KRUPÓWKI
Najsłynniejszy deptak stolicy Tatr. Każdy turysta odwiedzający Zakopane czuje się zobowiązany
przespacerować się tą kilometrową aleją, wpatrując się w górujący nad miastem Giewont. Warto
pamiętać aby podczas spaceru tą magiczna ulicą, odwiedzić neogotycki, mroczny, wypełniony
figurkami i malowidłami kościół Świętej Rodziny a także Muzeum Tatrzańskie.
- Sanktuarium na Krzeptówkach
Jednym z miejsc, które z pewnością warto w Zakopanem zobaczyć jest Sanktuarium Matki Bożej
Fatimskiej na Krzeptówkach, oddalone około 4 km od centrum. Powstało jako wotum
dziękczynne za uratowanie życia Ojca Świętego Jana Pawła II po zamachu na Jego osobę 13 maja
1981 roku.
- TEATR WITKACEGO
Założony 25 lat temu w miejscu dawnych spotkań młodopolskiej bohemy. Twórcy wskrzeszają
dawną tradycję Zakopanego, na początku XX w. tętniącego życiem artystycznym.
- MUZEUM TATRZAŃ SKIE IM. TYTUSA CHAŁUBIŃSKIEGO
Jedno z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Ekspozycję podzielono na trzy części:
historyczną, etnograficzną i przyrodniczą. Wizyta pomaga uzmysłowić sobie, jak mocno
wszystkie te sfery są w Tatrach wzajemnie powiązane.
- AQUAPARK ZAKOPANE
Przez cały rok gości, zarówno tych aktywnie spędzających czas, jak i poszukujących relaksu z
widokiem na Giewont i Tatry Zachodnie. Poza basenami olimpijskimi i rekreacyjnymi jest też
strefa rodzinna z atrakcjami dla dzieci, a także sauny, hydromasaże, kręgielnie i fitness club.
- PARKI LINOWE
Zakopane oferuje aż trzy wyjątkowe parki linowe, pełne licznych atrakcji dla aktywnych. Mosty,
kładki, belki, huśtawki, siatki... To wszystko oczywiście z pełnym zabezpieczeniem i po
przeszkoleniu przez profesjonalistów.
- WIELKA KROKIEW
Skocznia narciarska robi wrażenie nie tylko podczas zawodów. Rozgrywane tu są konkursy
Pucharu Świata. Latem, jeśli nie odbywają się tu żadne zawody, można wspiąć się na górę i
wyobrazić sobie, co czują skoczkowie na moment przed startem.
- MORSKIE OKO;
Jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w
okolicach Zakopanego jest Morskie Oko. To
największe jezioro w Tatrach leży w Dolinie
Rybiego Potoku w odległości około 25 km od
Zakopanego. Samochodem lub busem można
dojechać do Palenicy Białczańskiej, pozostałe 8 km
trzeba pokonać pieszo lub dorożką (zimą saniami).
Miejsce to zawdzięcza swoją popularność
niesamowitym widokom, jakie rozciągają się na
Tatry Wysokie i szczyt Rysy.
SŁOWACJA
- Czerwony Klasztor (15 km.)
Jest to jedna z najsłynniejszych budowli
sakralnych usytuowanych w Pieninach.
Jego budowę nakazano magistrowi
Kokoszowi Berzeviczemu jako zasądzone
zadośćuczynienie za popełnione
morderstwo. Aby odkupić swoje winy miał
on wznieść 6 klasztorów i zamówić 4000
mszy za spokój duszy zmarłego. Budowa
klasztoru (zwanego początkowo
Lechnickim) rozpoczęta została w 1330
roku. Klasztor choć znajdował się na
terenie Węgier cieszył się opieką Polski –
zwłaszcza donacjami królowej Jadwigi oraz Kazimierza Wielkiego. Otrzymał on m.in. prawo do
połowu ryb na obu brzegach Dunajca, młyn na polskiej stronie oraz kontyngent soli z Wieliczki.
Początkowo zabudowania klasztoru wykonane były z drewna. W 1360 roku zostały jednak
zastąpione przez budynki ceglane oraz kamienne, wzniesione zgodnie z zasadami stylu
gotyckiego. W XIV wieku Czerwony Klasztor składał się z jednonawowego kościoła z dwiema
kaplicami bocznymi oraz zabudowań zarówno o charakterze klasztornym jak i gospodarczym.
Nazwa klasztoru nie jest tajemnicą. Pochodzi ona od koloru nieotynkowanych początkowo ścian,
które wykonane były pierwotnie z czerwonej cegły. To właśnie dzięki nim ta ciekawa budowla
sakralna przeszła do historii jako „Czerwony Klasztor”.
- Jaskinia Bielska (30 km.)
Narodowy pomnik przyrody
znajdujący się w Tatrach Bielskich na
Słowacji, na północnym stoku
Kobylego Wierchu (Kobylí vrch), w
administracyjnych granicach miasta
Wysokie Tatry. Położona jest w
Narodowym Rezerwacie Przyrody na
terenie Tatrzańskiego Parku
Narodowego.
Leśna droga do Jaskini Bielskiej prowadzi z gminy Kotlina Tatrzańska, kilka kilometrów na
północny-wschód od Tatrzańskiej Łomnicy. Do jej wejścia, znajdującego się 890 m n. p. m.,
można dotrzeć ścieżką z Tatrzańskiej Kotliny, pokonując różnicę poziomów 122 m. Na trasie, o
długości około 1000 m, umieszczone są tablice edukacyjne. Dojście do jaskini zajmuje około 25
min.
Okrężna trasa turystyczna ma długość 1370 m, przewyższenie 125 m. Na trasie jest 860
schodów. Zwiedzanie zajmuje około 70 minut. Temperatura powietrza waha się od 5 do 6,3°C.
Jest ona jedną z najczęściej odwiedzanych udostępnionych jaskiń na Słowacji. Oprócz
dziwacznych form skalnych jest znana dzięki bogactwu występowania kalcytowej sintrowej
ornamentyki. Pomimo faktu, że zainteresowanie atrakcjami przyrodniczymi jaskini trwa od
ponad 125 lat, okoliczności jej powstawania nie są do dziś w pełni wyjaśnione.
Otwór na wysokości 972 m n.p.m. prowadzący do wnętrza jaskini był od dawna znany
okolicznym mieszkańcom. Jednak wejść głębiej odważyli się dopiero w roku 1881 trzej
mieszkańcy Białej Spiskiej (Spišská Belá): Juliusz Husz i Johann Britz z synem. W następnym roku
jaskinię częściowo udostępniono zwiedzającym, a w roku 1896 oświetlono elektrycznie. Trwały
też dalsze przeszukiwania jaskini, w wyniku czego odkryto wiele jej dodatkowych partii
liczących w sumie 3641 m w poziomie i 160 m w pionie. Obecnie (2013) do zwiedzania dostępne
jest 1135 m o przewyższeniu 125 m. Jaskinia jest udostępniona w sposób sztuczny, za pomocą
poziomego przekopu, na wysokości 890 m n.p.m. Trasa jest oświetlona, powadzi betonowym
chodnikiem i schodami z poręczami liczącymi ponad 800 stopni. W roku 1979 Jaskinia Bielska
została uznana za chroniony zabytek przyrody. W jaskini żyje co najmniej 7 gatunków
nietoperzy. Jaskinia Bielska słynie również z pięknych nacieków i malowniczych jeziorek.
- Zamek Lubowla i skansen w Starej Ľubovni (50 km.)
Ponad miastem Stará Ľubovňa już od ponad 700 lat wznosi się majestatyczny zamek Ľubovňa.
Został zbudowany na przełomie XIII i XIV w. W swojej historii był świadkiem wielu burzliwych
epok i wydarzeń, które miały wpływ na dzieje nie tylko północnego Spisza ale także Węgier i
Polski. Zamek miał za zadanie bronić granic Węgier oraz dróg handlowych w okolicy rzeki
Poprad.
Pozycję zamku potwierdzają wizyty królów. W marcu 1412 na zamku spotkali się król Węgier
Zygmunt Luksemburski i polski król Władysław II Jagiełło, aby tu podpisali przymierze. Na jego
mocy Zygmunt oddał polskiemu królowi zamek w Lubovni oraz 16 spisskich miast. Zamek stał
się stolicą tych ziem, nazwanych spiskim starostwem.
Zamek był wielokrotnie przebudowany. Po pożarze w 1533 r. został dokończony w stylu
renesansowym. Największa przebudowa nastąpiła w epoce baroku, zamek zyskał wtedy wygląd
podobny do dzisiejszego.
Zamek w Lubovni miał duże
znaczenie dla królestwa
polskiego. Dowodem na to jest
fakt, że w 1655 roku ukryte tu
zostały polskie klejnoty
koronacyjne. Z tej okazji zamek
odwiedził polski król Jan
Kazimierz. O jej ważności
świadczy to, że opisał to Henryk
Sienkiewicz w „Potopie“. Od
1825 zamek był prywatnym
majątkiem rodziny Raiszovców.
Następnymi prywatnymi
właścicielami zamku była
rodzina Zamoyskich.
Zamek stał się siedzibą muzeum już w roku 1966, gdy po 10 latach istnienia muzeum z
inicjatywy ówczesnego dyrektora Andreja Čepiššáka otwarto pierwszą ekspozycję na zamku. Do
dziś jest to jeden z najważniejszych zabytków na Słowacji i jest stopniowo rekonstruowany.
Nie mniej atrakcyjny jest skansen (Muzeum Architektury Ludowej), który znajduje się zaraz pod
zamkiem. W latach 70-tych XX w. zaczęto budować pod zamkiem wioskę, która została
udostępniona publiczności w roku 1985.
Poszczególne domki w skansenie pokazują oprócz zwykłego życia też uroczyste rytuały jak
narodziny dzieci, śluby czy śmierć. Wizyta w Lubovnianskim muzeum – zamku to możliwość
poznania historii okolicy i życia zwykłych ludzi.

łapsze niżne - Pensjonat i Restauracja Nowak

Transkrypt

Podobne dokumenty

Barok XVI-XVIII (barocco-perła o niezwykłym kształcie, baroque

Relacja z wycieczki do Karlskrona (19

Biuletyn informacyjny Gminy Czorsztyn NR 45