docINFORMACJE IZBY
download 
Reklamacja Transkrypt
INFORMACJE IZBY
PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Bożena Lisiecka − Zając PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Referat wygłoszony na posiedzeniu Komisji Ekonomicznej w Ostrowcu Świętokrzyskim w dniu 31.05.2001r. (Skrótu poniższego tekstu i korekty dokonała Hanna Kubecka − Wiceprezes MPK Łódź Sp. z o.o.) II. Zasady wyceny składników aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego 1. Wiarygodność i porównywalność infor− macji finansowych o sytuacji majątkowej i finansowej jednostek. 2. Ujednolicenie formy, zakresu i treści spra− wozdań finansowych – w celu harmoni− zacji rachunkowości w świecie. 3. Międzynarodowe standardy rachunkowo− ści a dyrektywy UE (praktyka międzyna− rodowa − podstawą zmian regulacji w ustawie). 4. Aktualizacja ustawy dotyczy: uzupełnienia ustawy o obszary dotąd nie uregulowane (np. fuzje i przejęcia spółek, instrumenty finansowe, leasing, kontrakty długoterminowe), zmiany dotychczasowych postanowień ustawy w kontekście najnowszych roz− wiązań międzynarodowych (np. środ− ki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, zapasy, rezerwy , podatki od− roczone, różnice kursowe, sprawozda− nie finansowe), uproszczeń i zmian w technologii ra− chunkowości. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 1. Zmiany i uzupełnienia w nadrzędnych zasadach rachunkowości Zasada „true and fair” i treści ekono− micznej (art. 4 ust. 1 i 2). Jednostki obowiązane są stosować określo− ne ustawą zasady rachunkowości, rzetel− nie i jasno przedstawiając sytuację mająt− kową i finansową oraz wynik finansowy. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną. Zasada ciągłości stosowanych rozwią− zań – porównywalność informacji za kolejne lata (art. 5 ust. 1). Kontynuacja działalności − kierownik jednostki ustala zdolność do kontynu− owania działalności uwzględniając wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzania sprawozdań finansowych dotyczące dającej się przewidzieć przy− szłości obejmujący okres nie krótszy niż rok od dnia bilansowego. Zasada ostrożności − w wyniku finanso− wym, bez względu na jego wysokość na− leży uwzględnić w szczególności: 1) zmniejszenie wartości użytkowej lub han− dlowej składników majątkowych (w tym odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe), 2) wyłącznie niewątpliwie pozostałe przychody operacyjne i zyski nad− zwyczajne, INFORMACJE IZBY I. Potrzeba i cel wprowadzenia zmian w regulacjach rachunkowości 27 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) 3) wszystkie poniesione pozostałe kosz− ty i straty nadzwyczajne, 4) rezerwy na znane jednostce ryzyko, gro− żące straty oraz skutki innych zdarzeń. Zmiana polityki rachunkowości. Polityka rachunkowości oznacza wy− brane i stosowane przez jednostkę, od− powiednie do jej działalności, rozwią− zania dopuszczone przepisami ustawy i zapewniające wymaganą jakość spra− wozdań finansowych. Jednostka może, ze skutkiem od pierw− szego dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmie− nić stosowane rozwiązania na inne przewidziane ustawą. W takim przypadku ujawnia się infor− macje w sprawozdaniu finansowym: – przyczyny zmian, – wpływ na wynik (liczbowo), – zapewnia porównywalność danych w stosunku do poprzedzającego roku obrotowego. INFORMACJE IZBY 2. Definicje podstawowych kategorii wyceny i pomiaru − zmiany w dotychczasowych parametrach: 28 Cena nabycia (art. 28 ust. 2) − cena zakupu składnika aktywów, obej− mująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu: podatku od towarów i usług oraz podatku akcy− zowego, a w przypadku importu powięk− szona o obciążenia o charakterze publicz− noprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przy− stosowaniem składnika aktywów do sta− nu zdatnego do używania lub wprowa− dzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładun− ku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Koszt wytworzenia produktu (art. 28 ust. 3) − koszty dające się bezpośrednio przy− pisać do danego produktu, − uzasadniona część kosztów pośred− nio związanych z danym produktem. koszty bezpośrednie obejmują: − wartość zużytych materiałów bezpo− średnich, − koszty przetworzenia związane bez− pośrednio z produkcją, − inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem zapasów do posta− ci i miejsca, w jakich się znajdują w momencie wyceny. do uzasadnionej części kosztów po− średnich zaliczamy: − zmienne pośrednie koszty produkcji, − część stałych, pośrednich kosztów pro− dukcji, które odpowiadają poziomo− wi tych kosztów przy normalnym wy− korzystaniu zdolności produkcyjnych. za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych należy uznać: − przeciętną, − zgodną z oczekiwaniami w normal− nych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okre− sów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowanych remontów. W uzasadnionych przypadkach: − niezbędne długotrwałe przygotowanie towaru lub produktu do sprzedaży, − długi okres wytwarzania produktu, Cena nabycia lub koszt wytworzenia może obejmować koszty obsługi zo− bowiązań zaciągniętych w celu finan− sowania zapasu towarów lub produk− tów w okresie ich przygotowania do sprzedaży ,bądź wytworzenia i zwią− zanych z tą obsługą różnic kursowych, pomniejszone o przychody z tego ty− tułu. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosz− tu wytworzenia produktu, jego wyce− ny dokonuje się według ceny sprzeda− ży netto takiego samego lub podobne− go produktu, pomniejszonej o prze− ciętnie osiągany przy sprzedaży pro− duktów zysk brutto ze sprzedaży , a w przypadku produktu w toku –także z uwzględnieniem stopnia jego przetwo− rzenia. Koszt wytworzenia produktu nie obej− muje kosztów: 1) będących konsekwencją nie wyko− rzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych, Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Cena (wartość) sprzedaży netto skład− nika aktywów (art. 28.ust.5) – możliwa do uzyskania na dzień bi− lansowy cena jego sprzedaży , bez podatku od towarów i usług i podat− ku akcyzowego, – pomniejszona o rabaty, upusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem skład− nika aktywów do sprzedaży i doko− naniem tej sprzedaży, – powiększona o należną dotację przedmiotową. Uzupełnienia o nowe parametry: Wartość godziwa (art. 28 ust. 6) Kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowią− zanie uregulowane na warunkach trans− akcji rynkowej, pomiędzy zaintereso− wanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą instrumentów finan− sowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynko− wa pomniejszona o koszty związane z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca. Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zo− bowiązań finansowych, które jednost− ka zamierza zaciągnąć, stanowi zgło− szona na rynku bieżąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów fi− nansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz zaciągniętych zobowiązań finansowych, stanowi zgłoszona na ry− nek bieżąca oferta sprzedaży. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 Trwała utrata wartości (art. 28 ust. 7) Istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości prze− widywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktu− alizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży net− to, a w przypadku jej braku do ustalo− nej w inny sposób wartości godziwej. 3. Zmiany w podstawowych zasadach wyceny aktywów i pasywów Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy. 1) środki trwałe oraz wartości niemate− rialne i prawne – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub warto− ści przeszacowanej (po aktualizacji wy− ceny środków trwałych) pomniejszo− nych o odpisy amortyzacyjne lub umo− rzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwa− łej utraty wartości, 2) środki trwałe w budowie: − w wysoko− ści ogółu kosztów pozostających w bez− pośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o od− pisy z tytułu trwałej utraty wartości, 3) udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwa− łych − według ceny nabycia pomniej− szonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można prze− szacować do wartości w cenie rynko− wej, a różnicę z przeszacowania rozli− czyć zgodnie z art. 35 ust.4 tj. z kapita− łem z aktualizacji wyceny. 4) udziały w jednostkach podporządko− wanych − według zasad określonych w pkt. 3 z tym, że udziały zaliczane do aktywów trwałych mogą być wycenio− ne metodą praw własności, 5) inwestycje krótkoterminowe − według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) ryn− kowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwesty− INFORMACJE IZBY 2) ogólnego zarządu, które nie są zwią− zane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny, 3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesie− nie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji, 4) kosztów sprzedaży produktów. Koszty te wpływają na wynik finan− sowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione. 29 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) cje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości go− dziwej, 6) rzeczowe składniki aktywów obroto− wych − według cen nabycia lub kosz− tów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy, 7) należności i udzielone pożyczki − w kwocie wymaganej zapłaty, z zacho− waniem zasady ostrożności, 8) zobowiązania − w kwocie wymagającej zapłaty, przy czym zobowiązania finan− sowe, których uregulowanie zgodnie z umową następuje drogą wydania akty− wów finansowych innych niż środki pie− niężne lub wymiany na instrumenty fi− nansowe − według wartości godziwej, 9) rezerwy − w uzasadnionej, wiarygod− nie oszacowanej wartości, 10)kapitały (fundusze) własne oraz pozo− stałe aktywa i pasywa − w wartości no− minalnej. 4. Zmiany w szczegółowych zasadach wyceny. INFORMACJE IZBY Środki trwałe Leasing Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charak− terze, zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy. 30 Okres amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, tj: – liczbę zmian, na których pracuje śro− dek trwały, – tempo postępu techniczno−ekono− micznego, – wydajność środka trwałego mierzoną liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów, – prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego, – przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego. Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy na piśmie: − ustalić okres (stawkę), − metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i me− tod amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana powodując odpowiednią korektę dokonywa− nych w następnych latach obrotowych odpi− sów amortyzacyjnych. Aktualizacja wyceny Wartość początkowa i dotychczas do− konane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą ulegać aktualizacji wyceny. Ustalona w wyniku aktualizacji wyce− ny wartość księgowa netto środka trwa− łego nie powinna być wyższa od jego godziwej wartości, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalsze− go używania jest ekonomicznie uza− sadnione, ewentualnie powiększona na dzień aktualizacji o przewidywaną wartość sprzedaży netto pozostałości środka trwałego w momencie przezna− czenia go do likwidacji lub sprzeda− ży. Powstałą na skutek aktualizacji wyce− ny różnicę wartości netto środków trwa− łych, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny i nie może ona być przeznaczona do podziału. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega zmniejszeniu o różnicę z ak− tualizacji wyceny uprzednio zaktuali− zowanych zbywanych lub zlikwidowa− nych środków trwałych. Wartości niematerialne i prawne Wartość firmy − stanowi różnicę mię− dzy ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów, pomniejszoną o przejęte zobowiązania. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zor− ganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów pomniejszonych o przejęte zobowiąza− nia, to różnica stanowi ujemną wartość firmy. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Należności 1. Wartość należności aktualizuje się uwzględniając stopień prawdopodo− bieństwa ich zapłaty poprzez doko− nanie odpisu aktualizującego. 2. Odpisy aktualizujące wartość należ− ności zalicza się odpowiednio do po− zostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych − zależnie od rodzaju należności, której dotyczy odpis aktualizacji. 3. Należności umorzone, przedawnio− ne lub nieściągalne zmniejszają do− konane uprzednio odpisy aktualizu− jące ich wartość. 4. Należności, o których mowa w ust. 3, od których nie dokonano odpisów aktualizujących ich wartość lub do− konano odpisów w niepełnej wyso− kości, zalicza się odpowiednio do po− zostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych. b) przyszłe zobowiązania spowodo− wane restrukturyzacją. 2. Rezerwy , zalicza się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyj− nych, kosztów finansowych lub strat nadzwyczajnych, zależnie od oko− liczności, z którymi przyszłe zobo− wiązania się wiążą. 3. Powstanie zobowiązania, na które uprzednio utworzono rezerwę, zmniejsza rezerwę. 4. Nie wykorzystane rezerwy zwięk− szają na dzień, na który okazały się zbędne − odpowiednio pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe lub zyski nadzwyczaj− ne. Rozliczenia międzyokresowe kosztów – czynne, jeżeli koszty dotyczą okre− sów następujących po okresie, w któ− rym je poniesiono – bierne w wysokości prawdopodob− nych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy. Korekta odpisów aktualizujących war− tość aktywów (art. 35 c) W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizujące− go wartość aktywów, w tym również odpisu z tytułu trwałej utraty wartości, równowartość całości lub odpowied− niej części uprzednio dokonanego od− pisu aktualizującego zwiększa wartość danego składnika aktywów i podlega zaliczeniu odpowiednio do pozosta− łych przychodów operacyjnych lub przychodów finansowych. Rozliczenia międzyokresowe przvcho− dów Obejmują w szczególności: 1. Równowartość otrzymanych lub na− leżnych od kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach spra− wozdawczych. 2. Środki pieniężne otrzymane na sfi− nansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środ− ków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych. 3. Ujemną wartość firmy. 4. Otrzymane w formie darowizny lub nieodpłatnie środki trwałe w budo− wie, środki trwałe oraz wartości nie− materialnych i prawne. Rezerwy 1. Rezerwy tworzy się bieżąco nie póź− niej niż na dzień bilansowy na: a) pewne lub o dużym stopniu praw− dopodobieństwa przyszłe zobo− wiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, Kapitał własny Koszty emisji akcji poniesione przy powstaniu spółki akcyjnej lub pod− wyższeniu kapitału akcyjnego, zmniejszają kapitał zapasowy spółki do wysokości nadwyżki wartości emi− sji nad wartością nominalną akcji, a Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 INFORMACJE IZBY Od wartości firmy jednostka dokonuje w ciężar kosztów odpisów amortyza− cyjnych metodą liniową przez okres ekonomicznej użyteczności: − nie dłuższy niż 5 lat − do 20 lat (w uzasadnionych przez kie− rownika jednostki przypadkach) 31 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) pozostałą ich część zalicza się do kosztów finansowych. Kapitały (fundusze) własne powstałe z zamiany dłużnych papierów wartościo− wych, zobowiązań i pożyczek na udziały , wykazuje się w wartości no− minalnej tych papierów wartościo− wych, zobowiązań i pożyczek, po uwzględnieniu nie zamortyzowanego dyskonta lub premii, odsetek naliczo− nych i nie zapłaconych do dnia zamia− ny, które nie będą wypłacone, nie zre− alizowanych różnic kursowych oraz skapitalizowanych kosztów emisji. Różnice kursowe Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wy− cenia się wyrażone w walutach obcych: INFORMACJE IZBY 1) składniki aktywów po kursie kupna stosowanym w tym dniu przez bank, z którego usług korzysta jednostka, nie wyższym jednak od kursu śred− niego ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten dzień, 2) składniki pasywów − po kursie sprzeda− ży stosowanym w tym dniu przez bank, z którego usług korzysta jednostka, nie niższym jednak od kursu średniego usta− lonego dla danej waluty przez Narodo− wy Bank Polski na ten dzień. 32 Wynik finansowy netto Na wynik finansowy netto (zysk/strata) składa się: 1) wynik działalności operacyjnej, w tym z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, 2) wynik operacji finansowych, 3) wynik operacji nadzwyczajnych, 4) obowiązkowe obciążenia wyniku fi− nansowego z tytułu podatku dochodo− wego, którego podatnikiem jest jed− nostka i płatności z nim zrównanych, na podstawie odrębnych przepisów. Wynik działalności operacyjnej stano− wi różnicę między przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, z uwzględnieniem dotacji, upustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń, bez podatku od towa− rów i usług, oraz pozostałych przycho− dów operacyjnych i wartości sprzeda− nych produktów, towarów i materiałów wycenionych w kosztach wytworzenia albo cenach nabycia, albo zakupu, po− większoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych zarządu, sprzedaży produk− tów, towarów i materiałów oraz pozo− stałych kosztów operacyjnych. Wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finanso− wymi a kosztami finansowymi. Wynik operacji nadzwyczajnych stano− wi różnicę między zyskami nadzwy− czajnymi a stratami nadzwyczajnymi. III. Metody rozliczenia i ujęcia w księgach rachunkowych łączenia się spółek Połączenie może być dokonane (art. 493 par. l KSH) przez: 1) przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przej− mującą) za udziały lub akcje, które spół− ka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie), 2) zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączą− cych się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawią− zanie nowej spółki). Połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby, odpowiednio spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej (dzień połącze− nia). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki; (art. 492 par. 2 KSH, art. 44 a ust. 2 ustawy). 1. Metody rozliczenia łączenia się spółek Metoda nabycia Rozliczenie połączenia metodą naby− cia polega na sumowaniu poszczegól− nych pozycji aktywów i pasywów spół− ki przejmującej, według ich wartości księgowej, z odpowiednimi pozycjami Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Metoda łączenia udziałów 1. Łączenie się spółek rozlicza się i uj− muje w księgach rachunkowych spół− ki, na którą przechodzi majątek łączą− cych się spółek, w tym również nowej spółki powstałej w wyniku połączenia metodą łączenia udziałów, jeżeli żadna z łączących się spółek nie może być uznana za spółkę przejmującą. 2. Łączenie metodą łączenia udziałów polega na sumowaniu poszczegól− nych pozycji odpowiednich aktywów i pasywów oraz przychodów i kosz− tów połączonych spółek, według sta− nu na dzień połączenia, po uprzed− nim doprowadzeniu ich wartości do jednolitych metod wyceny i dokona− niu wyłączeń, 3. Wyłączeniu podlega wartość kapita− łu akcyjnego (zakładowego) spółki, której majątek został przeniesiony na inną spółkę, lub spółek, które w wy− niku połączenia zostały wykreślone z rejestru. Po dokonaniu tego wyłącze− nia odpowiednie pozycje kapitału własnego spółki, na którą przechodzi majątek połączonych spółek lub nowo powstałej spółki, koryguje się o różnicę pomiędzy sumą aktywów i pasywów. 4. Koszty poniesione w związku z połą− czeniem, w tym również koszty or− ganizacji poniesione przy założeniu nowej spółki lub koszty podwyższe− nia kapitału spółki, na którą przecho− dzi majątek łączących się spółek, za− licza się do kosztów finansowych. 5. Sprawozdanie finansowe spółki, na którą przechodzi majątek połączo− nych spółek lub nowo powstałej spółki, sporządzone na koniec okre− su sprawozdawczego, w ciągu któ− rego nastąpiło połączenie, zawiera dane porównawcze za poprzedni rok obrotowy , określone w taki spo− sób, jakby połączenie miało miej− sce na koniec poprzedniego roku obrotowego. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 IV. Instrumenty finansowe, wyce− na i ich prezentacja w sprawozda− niu finansowym Przepisy ustawy stanowią podstawę prawną do rzetelnego ujmowania w księgach rachunkowych transakcji dokonywanych na rynkach finansowych: – do wiarygodnej wyceny aktywów i zo− bowiązań finansowych a tym samym pozwalającej wykazać związane z nimi wyniki i ryzyko, – do określenia i wydania rozporządze− nia w zakresie szczegółowych zasad uj− mowania, wyceny i prezentacji instru− mentów finansowych, – przyjętych definicji, – generalnych zasad wyceny. Inwestycje − aktywa nabyte w celu osią− gnięcia korzyści ekonomicznych wynikają− cych z przyrostu wartości tych aktywów, uzy− skania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji han− dlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerial− ne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osią− gnięcia tych korzyści. Aktywa finansowe − aktywa pieniężne, in− strumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu pra− wo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach, Aktywa pieniężne − aktywa w formie kra− jowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pieniężnych zalicza się również inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Instrumenty kapitałowe − kontrakty, z któ− rych wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpie− czeniu wszystkich wierzycieli, a także zobo− wiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapita− łowych, a w szczególności udziałów , opcji na akcje własne lub warianty. INFORMACJE IZBY aktywów i pasywów spółki przejętej, według ich wartości godziwej ustalo− nej na dzień ich połączenia. 33 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Zobowiązania finansowe − zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach. Instrumenty finansowe − kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowe− go albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu za− wartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze. INFORMACJE IZBY Wycena: – Udziały w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwałych − według ceny nabycia lub wartości przeszacowanej pomniejszo− nych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej, – Instrumenty kapitałowe, których wtór− ny obrót następuje na aktywnym rynku − według ceny nabycia lub wartości ryn− kowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, – Inwestycje krótkoterminowe − według wartości rynkowej albo według ceny nabycia, zależnie od tego, która z nich jest niższa, – Zobowiązania finansowe, których ure− gulowanie zgodnie z umową (kontrak− tem) następuje drogą wydania aktywów finansowych innych niż gotówka lub wymiany instrumentów finansowych − według wartości godziwej. 34 V. Regulacje w zakresie prawidło− wego ustalania wyniku finan− sowego na kontraktach w toku ich realizacji. Cel regulacji − alokacja przychodów i kosz− tów związanych z kontraktem długotermi− nowym do okresów sprawozdawczych, któ− re w sposób poprawny odzwierciedlają efekty finansowe realizacji kontraktu tj.: – kwotę przychodów objętych umową, – stopień wykonania umowy na dzień bi− lansowy, – koszty już poniesione oraz koszty, które trzeba ponieść, aby zakończyć umowę, – prawdopodobny wynik z realizacji ca− łej transakcji. Przychody z wykonania nie zakończonej usługi, w tym budowlanej objętej umową, w okresie realizacji dłuższym niż 6 miesięcy, wy− konanej na dzień bilansowy w istotnym stopniu, ustala się na dzień bilansowy proporcjonalnie do stopnia zaawansowania usługi, jeżeli stopień ten można ustalić w sposób wiarygodny. Przychody z wykonania nie zakończonej usługi, w tym budowlanej, w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia bilansowego − po odliczeniu przychodów, które wpłynęły na wynik finansowy w ubiegłych okresach spra− wozdawczych − ustala się proporcjonalnie do stopnia jej zaawansowania. Stopień zaawan− sowania usługi mierzy się w zależności od przyjętej przez jednostkę metody: 1) udziałem kosztów poniesionych od dnia zawarcia umowy do dnia ustale− nia przychodu w całkowitych kosztach wykonania usługi, 2) liczbą przepracowanych godzin bezpo− średnich wykonania usługi, 3) na podstawie obmiaru wykonanych prac, 4) inną metodą jeżeli wyraża w sposób wiarygodny stopień zaawansowania usługi. W przypadku gdy umowa o usługę, w tym budowlaną, przewiduje, że cenę za tę usłu− gę ustala się: 1) w wysokości kosztów powiększonych o narzut zysku − to przychód z wyko− nania nie zakończonej usługi ustala się w wysokości kosztów odpowiadają− cych wykonanej części usługi, powięk− szonych o narzut zysku, 2) w wysokości ryczałtu − to przychód z wy− konania nie zakończonej usługi ustala się proporcjonalnie do stopnia zaawansowa− nia wykonania usługi, o ile stopień zaawan− sowania usługi na dzień bilansowy może zostać ustalony w sposób wiarygodny. Koszty wytworzenia, które można bezpo− średnio przyporządkować przychodom osią− gniętym przez jednostkę, wpływają na wynik finansowy jednostki za ten okres sprawozdaw− czy , w którym przychody te wystąpiły. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) VI. Zmiany w zakresie ustalania podatku dochodowego odroczonego – zmiana podejścia w rozliczaniu podat− ku dochodowego odroczonego (podej− ście bilansowe), – wartość podatkowa aktywów i pasywów, – różnice tylko przejściowe, – zasady rozliczania i prezentacji podat− ku dochodowego odroczonego. Obowiązek tworzenia pozycji bilansowych związanych z odroczonym podatkiem: „nie później niż na dzień bilansowy two− rzy się rezerwę i ustala aktywa z tytułu odro− czonego podatku dochodowego, którego po− datnikiem jest jednostka, związane z wystę− pującymi przejściowo różnicami między wy− kazywaną w księgach rachunkowych warto− ścią aktywów i pasywów a ich wartością po− datkową oraz stratą podatkową, możliwą do odliczenia w przyszłości”. Wartość podatkowa aktywów jest to kwota wpływająca na pomniejszenie podstawy ob− liczenia podatku dochodowego w przypad− ku uzyskania z nich, w sposób pośredni lub bezpośredni, korzyści ekonomicznych. Jeże− li uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytu− łu określonych aktywów nie powoduje po− mniejszenia podstawy obliczenia podatku dochodowego, to wartość podatkowa akty− wów jest ich wartością księgową. Wartością podatkową pasywów jest ich war− tość księgowa pomniejszona o kwoty, które w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego. Aktywa z tytułu odroczonego podatku do− chodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku dochodowego, w związku z ujem− Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 nymi różnicami przejściowymi, które spowo− dują w przyszłości zmniejszenie podstawy ob− liczenia podatku dochodowego oraz straty po− datkowej możliwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostrożności. Rezerwę z tytułu odroczonego podatku do− chodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w związku z występo− waniem dodatnich różnic przejściowych, to jest różnic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku dochodowe− go w przyszłości. Wysokość rezerwy i aktywów z tytułu odro− czonego podatku dochodowego ustala się przy uwzględnieniu stawek podatku docho− dowego obowiązujących w roku powstania obowiązku podatkowego. Rezerwa i aktywa z tytułu odroczonego po− datku dochodowego wykazywane są w bi− lansie oddzielnie. Wpływający na wynik finansowy podatek dochodowy za dany okres sprawozdawczy obejmuje: 1) część bieżącą, 2) część odroczoną. Wykazywana w rachunku zysków i strat część odroczona stanowi różnicę pomiędzy stanem rezerw i aktywów z tytułu podatku odroczonego na koniec i początek okresu sprawozdawczego. Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego po− datku dochodowego, dotyczące operacji rozli− czanych z kapitałem (funduszem) własnym, od− nosi się również na kapitał (fundusz) własny. VII. Zmiany w zakresie ujawnień i prezentacji sprawozdań finansowych. Składniki sprawozdania finansowego: – dla jednostek, których sprawozdania fi− nansowe podlegają corocznemu badaniu: wprowadzenie do sprawozdania fi− nansowego, bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale (fundu− szu) własnym, INFORMACJE IZBY Koszty wytworzenia nie zakończonej usłu− gi, w tym budowlanej, obejmują koszty po− niesione od dnia zawarcia odpowiedniej umowy do dnia bilansowego. Koszty ponie− sione przed zawarciem umowy związane z realizacją jej przedmiotu, zaliczane są do aktywów, jeżeli pokrycie w przyszłości tych kosztów przychodami uzyskanymi od zama− wiającego jest prawdopodobne. 35 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) rachunek przepływów pieniężnych, dodatkowe informacje i objaśnienia. – dla pozostałych jednostek: wprowadzenie do sprawozdania fi− nansowego, bilans, rachunek zysków i strat, dodatkowe informacje i objaśnienia. INFORMACJE IZBY Wprowadzenie do sprawozdania fi− nansowego zawiera między innymi : nazwę (firmę) i siedzibę, podstawo− wy przedmiot działalności jednostki oraz wskazanie właściwego sądu lub innego organu prowadzącego rejestr, wskazanie czasu trwania działalno− ści jednostki, jeżeli jest ograniczony, wskazanie okresu objętego sprawoz− daniem finansowym, wskazanie, że sprawozdanie finan− sowe zawiera dane łączne, jeżeli w skład jednostki wchodzą wewnętrz− ne jednostki organizacyjne sporzą− dzające samodzielne sprawozdania finansowe, omówienie przyjętych zasad (polity− ki) rachunkowości, w tym metod wy− ceny aktywów i pasywów (także amortyzacji), pomiaru wyniku finan− sowego oraz sposobu sporządzenia sprawozdania finansowego w zakre− sie, w jakim ustawa pozostawia jed− nostce prawo wyboru. 36 Bilans w aktywach trwałych − wykazuje się grupę inwestycji “długotermino− wych”(nieruchomości, wartości nie− materialne i prawne oraz aktywa fi− nansowe), w aktywach obrotowych wykazuje się grupę inwestycji „krótkotermino− wych” (aktywa finansowe), ujawnia się krótkoterminowe należno− ści i zobowiązania z tytułu dostaw i usług w podziale na okresy spłaty: do 12 miesięcy i powyżej 12 miesięcy, rozliczenia międzyokresowe dzieli się na długo− i krótkookresowe, ujawnia się aktywa z tytułu odroczo− nego podatku i rezerwę z tytułu od− roczonego podatku w podziale na dłu− go − i krótkoterminowe rozliczenia, ujawnia się aktywa i zobowiązania z jednostkami powiązanymi, w kapitale własnym wykazuje się udziały (akcje) własne nabyte w celu umorzenia. Rachunek zvsków i strat sporządza się w wariancie kalkula− cyjnym albo porównawczym (wybór należy do kierownika jednostki) − układ „drabinkowy”, ujawnia przychody i koszty wynika− jące z transakcji z jednostkami po− wiązanymi, uwzględnia zmiany w zakresie uzna− wania i wyceny aktywów, ujawnia przychody i koszty działal− ności zaniechanej. Zestawienie zmian w kapitale (fundu− szu) własnym obejmuje: zmiany w poszczególnych składni− kach kapitału własnego (informacje niezbędne do analizy zmian w war− tości księgowej jednostki), korekty błędów podstawowych i zmian w polityce rachunkowości. Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany metodą bezpośrednią albo pośrednią (wybór − kierownik jednostki), wykazuje odrębnie wpływy i wydat− ki z działalności operacyjnej, inwe− stycyjnej i finansowej. Przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalno− ści, nie zaliczone do działalności inwe− stycyjnej (lokacyjnej) lub finansowej. Przez działalność inwestycyjną (loka− cyjną) rozumie się nabywanie lub zby− wanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finanso− wych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. Przez działalność finansową rozumie się pozyskiwanie lub utratę źródeł fi− nansowania (zmiany w rozmiarach i Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) Dodatkowe informacje i objaśnienia do pozycji bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych za okresy sprawozdawcze objęte sprawozda− niem finansowym, proponowany podział zysku lub po− krycia straty, podstawowe informacje dotyczące pracowników jednostki i organów jednostki, inne istotne informacje dla zrozumie− nia sprawozdania finansowego. VIII. Zmiany w zakresie obowiązku badania i publikacji sprawozdań finansowych Zniesiono obowiązek badania okreso− wego sprawozdań finansowych (np. co trzy lata) Podwyższono wielkości kryteriów, któ− rych spełnienie stanowi podstawę obo− wiązku badania: ♦ średnioroczne zatrudnienie 50 osób (bez zmian), ♦ suma bilansowa 2.500.000 Euro, (było 1.000.000 Euro), ♦ przychody netto ze sprzedaży towa− rów i produktów oraz operacji finan− sowych 5.000.000 Euro (było 3.000.000 Euro), (w/w wielkości obowiązują w stosun− ku do sprawozdań finansowych spo− rządzonych za rok obrotowy 2000). Wprowadzono obowiązek badania (niezależnie od wielkości kryteriów o których wyżej) sprawozdania finanso− wego spółki przejmującej i spółki nowo zawiązanej sporządzonego za rok ob− rotowy w którym nastąpiło połączenie. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59 IX. Zmiany w zasadach prowa− dzenia ksiąg rachunkowych 1. Okres sprawozdawczy − (definicja art.3 ust. 1 pkt 8 ustawy) W przyjętych przez jednostkę zasadach rachunkowości powinien zostać okre− ślony przyjęty rok obrotowy oraz wcho− dzące w jego skład okresy sprawozdaw− cze (art. 10 ust. 1 pkt. 1 ustawy). 2. 2. Rok obrotowy − (art. 3 ust. 1 pkt. 9 ustawy) – rok kalendarzowy lub inny okres trwa− jący 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. – zmiana roku obrotowego: pierwszy po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy, – rok obrotowy i jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie któ− rej utworzono jednostkę. 3. Dokumentacja przyjętych zasad ra− chunkowości. (art. 10 ustawy) Jednostka powinna posiadać ustaloną przez kierownika jednostki w formie pi− semnej dokumentację opisującą w ję− zyku polskim przyjęte przez nią zasa− dy (politykę) rachunkowości, a w szcze− gólności dotyczące: określenia roku obrotowego i wcho− dzących w jego skład okresów spra− wozdawczych, metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru, sposobu prowadzenia ksiąg rachun− kowych, w tym co najmniej: a) zakładowego planu kont, ustala− jącego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zda− rzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich po− wiązania z kontami księgi głównej, b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunko− wych przy użyciu komputera − wy INFORMACJE IZBY relacjach kapitału (funduszu) własne− go i obcego w jednostce) oraz wszyst− kie z nimi związane pieniężne kosz− ty i korzyści. 37 PODSTAWOWE ZMIANY W USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI (DZ.U. NR 113 POZ. 1186) kazu zbiorów danych tworzących księ− gi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury , wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji cało− ści ksiąg rachunkowych i w proce− sach przetwarzania danych, 3) opisu systemu przetwarzania da− nych, a przy prowadzeniu ksiąg ra− chunkowych przy użyciu kompu− tera − opisu systemu informatycz− nego, zawierającego wykaz progra− mów, procedur lub funkcji, w za− leżności od struktury oprogramo− wania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpiecze− nia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określe− nie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji, 4. Systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgo− wych, ksiąg rachunkowych i innych do− kumentów stanowiących podstawę do− konanych w nich zapisów. X. Skutki finansowe nowelizacji ustawy INFORMACJE IZBY Wynik finansowy netto 2001 38 Skutki zmian w wyniku wejścia nowelizacji Ustawy Przynajmniej oszacowanie, jeśli nie korekta kapitału własnego na 01.01.2002r. Bilans zamknięcia za 2001r. Bilans otwarcia 2002r. + Korekty bilansu otwarcia 2002r. Bilans otwarcia 2002r. (z uwzględnieniem nowelizacji Ustawy) Korekty bilansu otwarcia 2002r. dotyczą: 1) zdarzeń (umów) trwających na dzień 01.01.2002r. ujętych w sprawozda− niach finansowych, m.in.: ♦ umowy lesingowe, ♦ umowy usługowe niezakończone na dzień bilansowy, ♦ instrumenty finansowe, ♦ różnice przejściowe niewygasłe na dzień bilansowy, ♦ różnice kursowe naliczone na 31.12.2001r., ♦ koszty organizacji spółek. 2) zdarzeń trwających na dzień 01.01.2002r. nie ujawnionych w spra− wozdaniach finansowych lat poprzed− nich, m.in.: ♦ rezerwy na świadczenia pracowni− cze, ♦ rezerwy napodatek dochodowy, ♦RMC z tyt. podatku dochodowego. 3) skutku podatkowego dokonywanych zmian – korekta zysków/strat z lat ubie− głych: ♦ podatek odroczony od ujemnych róż− nic przejściowych, ♦ podatek odroczony od dodatnich róż− nic przejściowych. Biuletyn Komunikacji Miejskiej nr 59
