zagadanienia stac 2010

III ROK SOCJOLOGII – STUDIA STACJONARNE
Zakres materiału na kolokwium zaliczeniowe z przedmiotu „Socjologia wsi i miasta”
2. Definicje i koncepcje miasta. Geneza i przemiany.
Jałowiecki B., Szczepański M. S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, wyd. Scholar,
Warszawa 2009, s. 125-160
• Misiak W., Miasto, w: Encyklopedia Socjologii, Tom II, wyd. Oficyna Naukowa, Warszawa 1999,
s. 227-233
•
Koncepcje definicyjne miasta (W. Misiak),
Miasta w XX wieku i ich rozwój (Drugi teskt – Jałowiecki i Szczepański):
⋅ Cykl Ŝycia miejskiego L. Klassena (od urbanizacji do reurbanizacji),
⋅ Ideologie urbanistyczne - Międzynarodowy Kongres Architektury Nowoczesnej i Karta Ateńska
(ogólne załoŜenia), Bauhaus, Le Corbusier i W. Gropius,
⋅ Strefowanie miast i jego społeczne skutki (ogólne wnioski).
Pojęcie urbanizacji (typologia J. Ziółkowskiego – z zajęć).
3. Koncepcje teoretyczne i orientacje metodologiczne w socjologii miasta.
Jałowiecki B., Socjologia miasta, w: Malikowski M., Solecki S. (red.), Socjologia miasta. Wybór
tekstów, wyd. WyŜszej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001, s. 11-26;
• Jałowiecki B., Szczepański M. S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, wyd. Scholar,
Warszawa 2002, s. 13-40
•
⋅
⋅
⋅
Przedmiot zainteresowania i podstawowe problemy socjologii miasta (pierwszy tekst),
NajwaŜniejsze orientacje i kierunki badań w polskiej socjologii miasta,
Główne orientacje teoretyczne i metodologiczne w światowej socjologii miasta. Podstawowe
załoŜenia oraz przedstawiciele.
4. Przestrzeń i ikonosfera miejska.
• Wallis A., Przestrzeń jako wartość. w: Socjologia przestrzeni. NiezaleŜna Oficyna Wydawnicza,
Warszawa 1990 s. 19-32
• Wallis A., Definicje miasta. Symbole oraz Pojęcie obszaru kulturowego. Pojęcie centrum.
Krajobraz i szata informacyjna w: Malikowski M., Solecki S. (red.), Socjologia miasta. Wybór
tekstów, wyd. WyŜszej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001, s. 67-100
Tekst dodatkowy: Hall E. T., Ukryty wymiar., wyd. MUZA, Warszawa 2009, s. 148-159 – nie jest
wymagany na kolokwium
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
Definicja przestrzeni społecznej, sposoby posługiwania się przestrzenią (5 procesów),
Definicja miasta A. Wallisa (czym jego ujęcie róŜni się od innych),
Społeczne wartościowanie przestrzeni, związek przestrzeni społecznej z fizyczną (jak moŜemy
postrzegać przestrzeń, jak przestrzeń wpływa na zachowania ludzi?),
Symbole miasta, miasta jako symbole,
Pojęcie obszaru kulturowego i jego cechy (omawialiśmy przykłady), znaczenie obszarów
kulturowych,
Pojęcie centrum miasta i jego funkcje (czy centrum do tylko „środek” miasta”?), pojęcie
śródmieścia, relacje centrum-śródmieście,
Szata informacyjna miasta – cechy i funkcje (czyli od zieleni miejskiej do reklamy).
5. Polityka symboliczna a toŜsamość i pamięć zbiorowa mieszkańców miasta.
Baranowski A., Dymnicka A., Społeczna pamięć i toŜsamość na przykładzie Gdańska,
w: Jałowiecki B., Majer A., Szczepański M. S. (red.), Przemiany miasta. Wokół socjologii A.
Wallisa, wyd. Scholar, Warszawa 2005, s. 125-133
• Hałas E., Polityka symboliczna i pamięć zbiorowa. Zmiany nazw ulic po komunizmie w: Marody M.
(red.), Zmiana czy stagnacja?, wyd. Scholar, Warszawa 2004, s. 128-150
•
1
•
Nosowicz J. F., Z badań nad nazewnictwem ulic Białegostoku, w: Kuklo C. (red.), Białystok w 80leciu. W rocznicę odzyskania niepodległości 19 II 1919 – 19 II 1999, Instytut Historii UwB,
Białystok 2000, s. 195-210
⋅
⋅
⋅
⋅
Pojęcie polityki symbolicznej i jej funkcje (tekst + zajęcia),
Badania nad zmianami nazw ulic w Polsce po transformacji ustrojowej (najwaŜniejsze tendencje
zaobserwowane w nazewnictwie miejsc),
Ogólne wnioski z badań nad nazewnictwem ulic Białegostoku,
ToŜsamość miasta na przykładzie Gdańska (ogólnie).
6. „Gettoizacja” przestrzeni miejskiej
• Dymnicka M., Osiedla za bramą a ciągłość kulturowa i społeczna w kształtowaniu przestrzeni
miejskiej w: Jałowiecki B., Łukowski W. (red.) Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, wyd.
Scholar, Warszawa 2007, s. 53-71
• Zaborska K., Przestrzeń miejska – dobro wspólne czy ziemia niczyja, Jałowiecki B.,
Łukowski W. (red.) Gettoizacja polskiej przestrzeni miejskiej, wyd. Scholar, Warszawa 2007,
s. 113-119
• Jałowiecki B., Grodzenie „wspólnego pastwiska”, O osiedlach zamkniętych w metropoliach,
w: ResPublica Nowa nr 3/2008, s. 53 - 61
⋅
⋅
⋅
⋅
Pojęcie gettoizacji,
Polski fenomen osiedli „za bramą”, przyczyny i uwarunkowania powstawania takich osiedli w
naszym kraju,
Osiedla zamknięte a ład przestrzenny w mieście (czym jest ład przestrzenny?),
„Secure by design” – sposób na poprawę bezpieczeństwa bez konieczności odgradzania się?
7. Białystok, miasto zróŜnicowane etnicznie, miasto zruralizowane.
• Sadowski A., Procesy ruralizacji. Ludność wiejska w mieście, wyd. Ekonomia i Środowisko,
Kraków 1994, s. 13-41
• Sadowski A., Białystok – procesy ruralizacji miasta, w: Malikowski M., Solecki S. (red.),
Socjologia miasta. Wybór tekstów, wyd. WyŜszej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001, s. 361-371
• Sadowski A., Białystok jako typ miasta zróŜnicowanego etnicznie, w: Kuklo C. (red.), Białystok w
80-leciu. W rocznicę odzyskania niepodległości 19 II 1919 – 19 II 1999, Instytut Historii UwB,
Białystok 2000, s. 167-193
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
Pojęcie ruralizacji,
Przyczyny ruralizacji miast (przykład Białegostoku i nie tylko),
Wymiary ruralizacji,
Badania nad ruralizacją,
Białystok jako typ miasta zróŜnicowanego etnicznie – uwarunkowania historyczne i
współczesność.
8. Rewitalizacja miast i jej społeczne uwarunkowania.
• Majer A., Polityka odnowy miast i jej obecne kierunki, w: Malikowski M., Solecki S. (red.),
Socjologia miasta. Wybór tekstów, wyd. WyŜszej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001, s. 194-217
• Prior A., Rewitalizacja centrum Glasgow, w: Malikowski M., Solecki S. (red.), Socjologia miasta.
Wybór tekstów, wyd. WyŜszej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001, s. 225-237
⋅
⋅
⋅
Majer + zajęcia: Polityka odnowy miast – rozumienie pojęcia rewitalizacji (oraz przykłady
takich działań – omówiliśmy kilka polskich),
Pojęcie gentryfikacji,
Ogólny ogląd najwaŜniejszych tendencji w polityce odnowy miast (Majer i Prior)
2
9. Przemiany miast wobec procesów globalizacyjnych. Analiza metropolii.
• Jałowiecki B., Szczepański M. S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, wyd. Scholar,
Warszawa 2009, s. 201-272
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
Globalizacja a metropolizacja, centra i peryferie współczesnego świata,
Cechy charakterystyczne miast metropolitalnych, co decyduje o tym, Ŝe dane miasto jest
metropolią, a inne nie jest?
Funkcje metropolii (podziały funkcjonalne miast metropolitalnych – podrozdziały w tekście),
Klasa metropolitalna – cechy charakterystyczne jej stylu Ŝycia,
ZróŜnicowania społeczno – przestrzenne w metropoliach (omówione podrozdziałami),
10. Przemiany i problemy miast polskich w trakcie i po transformacji.
• Jałowiecki B., Przemiany miast i zbiorowości miejskich, w: Wasilewski J. (red.), Współczesne
społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Wyd. Scholar, Warszawa 2006, s. 175-196
• Misiak W., Nowe procesy i zjawiska po przełomie 1989 roku w miastach polskich, w: Jałowiecki B.,
Majer A., Szczepański M. S. (red.), Przemiany miasta. Wokół socjologii A. Wallisa, wyd. Scholar,
Warszawa 2005 s. 267-283
• Borowik I., Kierunki przemian współczesnego miasta – suburbanizacja oraz humanizacja
blokowisk, w: Borowik I. Sztalt A. (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów
i kierunków badawczych dyscypliny, wyd. UWr, Wrocław 2007, s. 97-104
⋅
⋅
NajwaŜniejsze procesy zachodzące w polskich miastach po transformacji wg B. Jałowieckiego i
W. Misiaka,
Koncepcja humanizacji blokowisk I. Borowik.
11. Podstawowe paradygmaty socjologii wsi. Powstanie i rozwój kierunku.
• Gorlach, K. Socjologia obszarów wiejskich, problemy i perspektywy, wyd. Scholar, Warszawa 2004,
s. 14-49
• Bukraba - Rylska I., Socjologia wsi polskiej, wyd. PWN, Warszawa 2008, s. 17-45
• Bukraba - Rylska I., Polska socjologia wsi, czyli o słuŜebnej, usłuŜnej i słuŜalczej roli nauki,
w: „Wieś i Rolnictwo”, nr 2/2009, s. 9-30
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
⋅
Gorlach - Pojęcie wsi i obszaru wiejskiego – po co wprowadzono ten podział?
Początki socjologii wsi jako subdyscypliny - wieś w pracach klasyków socjologii,
Kontinuum wiejskie – miejskie (m in. R. Redfield) i konsekwencje jego stosowania (ogólnie),
Ogólna znajomość dorobku socjologii wsi na świecie,
Dorobek polskiej socjologii wsi (przedstawiciele), metody stosowane przez polską socjologię
wsi,
Rola socjologii wsi jako nauki w stosunku do państwa i jego polityki (ostatni tekst I. BukrabyRylskiej),
12. Procesy modernizacji obszarów wiejskich. Modele i ich konsekwencje.
• Gorlach K., Socjologia obszarów wiejskich, problemy i perspektywy, wyd. Scholar, Warszawa 2004,
s. 121-140
• Woś A., Zegar J., Rolnictwo zrównowaŜone: poszukiwaniu nowego modelu dla Polski,
w: „Wieś i Rolnictwo”, nr 3/2004, s. 9-23
⋅
⋅
⋅
⋅
Rozwój rolnictwa, a rozwój obszarów wiejskich – czy te pojęcia są toŜsame?
Kontrowersje wokół pojęcia rozwoju i postępu społecznego,
NajwaŜniejsze koncepcje rozwoju społecznego (i rozwoju obszarów wiejskich),
Koncepcja rolnictwa społecznie zrównowaŜonego i szanse jej realizacji w Polsce.
3
13. ZróŜnicowanie społeczne mieszkańców wsi a transformacja systemowa w Polsce.
• Wilkin J., Polska wieś i rolnictwo w obliczu wielkiej zmiany, w: Marody M. (red.), Wymiary Ŝycia
społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, Wyd. Scholar, Warszawa 2007, s. 161-172
• Wieruszewska M., Dylematy transformacji w świetle kapitału społeczno-kulturowego wsi.
Przeoczone konsekwencje, nieoczekiwane napięcia, w: Śliz A., Szczepański M. S., Czy koniec
socjalizmu? Polska transformacja w teoriach socjologicznych. Wyd. Scholar, Warszawa 2008,
s. 129-145
• Popławski T., Kapitał społeczno-kulturowy wsi podlaskiej, w: Kurczewska J. (red.), Oblicza
lokalności. Ku nowym formom Ŝycia społecznego, wyd. IFiS PAN, Warszawa 2008, s. 319-331
J. Wilkin:
⋅ Ludność wiejska w Polsce (grupy ludności),
⋅ Struktura gospodarstw rolnych w Polsce (zjawiska polaryzacji),
⋅ Podstawowe wskaźniki dotyczące rolnictwa i jego pozycji w gospodarce narodowej (z tabeli i
wykresu),
⋅ Rynek ziemi i stosunek rolników do ziemi,
⋅ Rozwój zrównowaŜony wsi i rolnictwa,
⋅ Uwarunkowania postaw proetatystycznych wśród rolników (dlaczego rolnicy opowiadają się za
interwencją państwa na rynku rolnym?).
M. Wieruszewska – o jakich dylematach transformacji pisze? Czego nie dostrzegały obowiązujące w
Polsce modele modernizacji obszarów wiejskich?
T. Popławski – cechy charakterystyczne kapitału społeczno-kulturowego wsi podlaskiej (najwaŜniejsze
wnioski), czym jest „renta zacofania” i jakie ma znaczenie dla rozwoju obszarów wiejskich?
14. Wieś polska w aspekcie integracji z Unią Europejską.
• Halamska M., Pięć lat w UE: stare i nowe procesy zmian na polskiej wsi, w: „Wieś i Rolnictwo”,
nr 2/2009, s. 55-71
NajwaŜniejsze długookresowe procesy zmian zachodzących na polskiej wsi:
⋅ Dezagraryzacja,
⋅ Deruralizacja,
⋅ Dualizacja rolnictwa,
⋅ Restratyfikacja.
Nowe tendencje
15. Kolokwium
DyŜury:
Poniedziałek – 10 i 17 stycznia (16:20 – 17:50), Piątek – 14 i 21 stycznia (14:40 – 16:10), pok. 33
4