diagnoza potrzeb w ramach oceny iloś ciowej kośzto wi

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
DIAGNOZA POTRZEB W RAMACH
OCENY ILOŚCIOWEJ KOŚZTOW I
KORZYŚCI PROWADZONEJ POLITYKI
ŚPOŁECZNO-GOŚPODARCZEJ,
PODEJMOWANYCH
PROCEŚOW
INWEŚTYCYJNYCH
ORAZ
OCENY
ŚKUTKOW REGULACJI
Rejtana 15 lok 28
00-516 Warszawa
tel. 22 629.33.82
fax 22 395.50.21
1. W Polsce istnieje obowiązek sporządzania OSR, a podstawowe jego elementy (w tym AKK) są
wyznaczone przez Wytyczne do OSR, przyjęte przez Radę Ministrów. Istnieją także dokumenty
Komisji Europejskiej mające charakter rekomendacji w tym obszarze. W praktyce zawartość
informacyjna OSR jest dalece niewystarczająca: nie szacuje się wpływu na istotne, wymagane
obszary lub szacunki te mają wyłącznie charakter jakościowy. Brakuje narzędzi wspomagających
sporządzających oceny w przeprowadzaniu precyzyjnych ilościowych analiz.
2. Istniejące i dotychczas wykorzystywane rozwiązania polegają najczęściej na ocenach ad hoc, z
wykorzystaniem ograniczonej liczby danych, bez wykorzystywania narzędzi wspierających
oszacowania, co znacząco wydłuża czas potrzebny na dokonanie danej oceny
3. Obecnie przygotowujący OSR zmuszeni są do konstruowania własnych metod i formularzy
obliczeń lub stosują tzw. Metodę „wiedzy powszechnej”, co jest barierą wykonywania
szczegółowych, rzetelnych analiz ilościowych i skutkuje przewagą ocen jakościowych,
nieuwzględnianiem pełnych rezultatów projektowanych zmian w ilościowym ujęciu ich wpływu
na gospodarkę i jej różne obszary.
4. Działania mające to zmienić są podejmowane, np. Inicjatywa Ministerstwa Gospodarki –
„Reforma Regulacji”, skupia się ona jednak na innych elementach OSR niż ilościowa analiza
kosztów i korzyści – konsultacjach, a także ocenie ex post regulacji.
5. Konieczne jest sprowadzenie wszystkich korzyści i kosztów, niezależnie od ich natury i momentu
do porównywalnych wartości pieniężnych.
6. Częstym problemem decyzyjnym, przed którym stają władze publiczne w Polsce jest podjęcie
decyzji, czy regulacja jest korzystna netto, czy też nie. W tym zakresie zastosowanie znajduje
Analiza Kosztów i Korzyści. Należy przy tym zauważyć, że wymaga ona oceny wpływu badanego
projektu na różne sfery działalności otoczenia człowieka: aktywność gospodarczą, rynek pracy,
jakość życia, zdrowie i środowisko naturalne
7. Narzędzia powinny umożliwiać dokonanie oceny, czy dana regulacja jest (netto) korzystna dla
społeczeństwa i /lub gospodarki, czy też nie i tym samym wsparcie podjęcia decyzji o jej realizacji
lub nie.
8. Konieczne jest wprowadzenie projektowego podejścia w OSR
9. Potrzebne są narzędzia usprawniające obliczenia, zawierające zaimplementowane dane
statystyczne (bazy danych), oszacowania parametrów i wskazania źródeł danych, z których
dodatkowo można korzystać.
10. Same bazy danych mogą być także bezpośrednio pomocne w oszacowywaniu kosztów i korzyści.
Powinna istnieć możliwość aktualizacji/ modyfikacji baz danych i parametrów dla
zaawansowanych użytkowników
11. Konieczność szerokiej konsultacji prototypów narzędzi i kolejnych etapów ich tworzenia
12. Konieczność zapewnienia dobrej jakości szkoleń powstających narzędzi
13. Potrzeba dyskusji z KPRM o tym jak włączać potencjalnych beneficjentów
14. Potrzeba włączenia się i współpracy w ramach projektu MG "Better regulation"
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Programu Społecznego
2|Strona
15. Potrzeba stworzenia dobrej jakości, ciekawych i inspirujących podręczników do narzędzi
16. Towarzyszące narzędziom studia przypadków muszą dobrze odzwierciedlać rzeczywiste
problemy, z jakimi spotykają się potencjalni użytkownicy narzędzi
17. Narzędzia powinny zapewniać otwarty dostęp, możliwość ich aktualizacji przez użytkowników
oraz ewentualnej modyfikacji (na własną odpowiedzialność)
Potrzeby w stosunku do wybranych obszarów:
Infrastruktura







potrzeba szacowania kosztów inwestycji drogowych
konieczność uwzględniania oszczędności czasu podróży
konieczność stworzenia narzędzia funkcjonalnego na poziomie lokalnym
konieczność uwzględnienia kwestii związanych z bezpieczeństwem podróży i
oszczędnościami z tytułu wypadków drogowych
potrzeba zapewnienia możliwości aktualizacji kosztów i parametrów
potrzeba uwzględnienia "rzeczywistości" wynikającej z wydatkowania środków unijnych
na remonty lokalnych dróg i potrzeb analitycznych z nich wynikających
potrzeba konsultacji powstających narzędzi z zarządami dróg powiatowych i gminnych/
miejskich
Środowisko



Zagadnienie emisji gazów cieplarnianych jest coraz częściej podnoszone w debacie
publicznej, tymczasem brakuje narzędzi umożliwiających kompleksową ocenę wpływu polityk
na emisję gazów cieplarnianych w różnych wymiarach.
Ocena skutków wdrażania polityk prowadzących do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych
do atmosfery jest zadaniem stosunkowo trudnym ze względu na to, że efekty tego typu
działań są niemierzalne, a korzyści wynikające z redukcji emisji gazów cieplarnianych do
atmosfery stosunkowo trudne.
Polityki prowadzące do zmniejszenia zużycia energii wymagają nierzadko dużych nakładów
inwestycyjnych, w dłuższej perspektywie przynoszą jednak oszczędności – określenie tego,
czy te narzędzia (np. termomodernizacja) są opłacalne jest zadaniem wymagającym
szczegółowych analiz i niemożliwym do przeprowadzenia samodzielnie przez urzędników.
Z kolei ocena tego typu instrumentów przez firmy konsultingowe jest stosunkowo
kosztowna, a więc nieopłacalna dla inwestycji o małej skali, które dominują na szczeblu
gminnym.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Programu Społecznego
3|Strona







Szczególnie utrudniona jest analiza polityk kompleksowych, które oddziałują zarówno na
zużycie energii jak też na zmianę miksu paliwowego w sektorze energetycznym – redukcja
emisji wynikająca ze zmian zużycia energii jest inna niż ta będąca efektem stosowania innych
paliw.
Nie ma możliwości oceny efektów zewnętrznych wynikających z redukcji emisji gazów
cieplarnianych osiąganej niejako „przy okazji”. Przykładowo, spalając metan, który w innym
przypadku ulotniłby się do atmosfery (czy to pochodzący z biogazu, czy ze składowisk
odpadów), ocenia się wyłącznie ile dodatkowej energii można dzięki temu uzyskać, nie ma
natomiast narzędzi pozwalających na pokazanie i wycenę korzyści wynikających z redukcji
efektu cieplarnianego (metan powoduje efekt cieplarniany odpowiadający 21 tonom
dwutlenku węgla, tymczasem spalenie tony metanu wywołuje emisję tylko ok. 4 ton
dwutlenku węgla).
Analiza wpływu zmian źródeł energii na emisje gazów cieplarnianych wymaga stosowania
skomplikowanych przeliczeń, a także założeń dotyczących konsumpcji i produkcji energii w
przyszłości. Założenia te, a także emisyjność poszczególnych źródeł energii są rozproszone w
różnych źródłach literaturowych, a zbieranie tego typu informacji jest czasochłonne.
Ponadto, nie zawsze jest jasne, jakie asumpcje należy przyjąć.
Brakuje narzędzi do wyceny ekonomicznej skutków redukcji emisji, co przekłada się na
trudności z precyzyjną oceną przydatności polityk mitygacyjnych. Nie wiadomo np. czy
instalacja filtrów w kominach zakładów przemysłowych przyniesie straty czy oszczędności.
Wycena bioróżnorodności jest zadaniem niezwykle trudnym. Dotychczas wszelkie oceny
opłacalności działań na rzecz bioróżnorodności prowadzone były w sposób heurystyczny bez
wykorzystania specjalistycznych narzędzi. Powoduje to brak możliwości porównywania ze
sobą różnych polityk na rzecz bioróżnorodności.
Mnogość metod wyceny bioróżnorodności powoduje, że nie można porównać ze sobą
różnych technik wyceny, a także podać precyzyjnej oceny korzyści wynikających z wdrożenia
różnych narzędzi polityk.
Brakuje narzędzi technicznych umożliwiających pokazanie korzyści płynących z wdrożenia
kosztownych polityk na rzecz bioróżnorodności. W konsekwencji, przekonanie społeczeństwa
do wysokich inwestycji zmierzających do zachowania różnorodności gatunkowej staje się
trudne i często jest skazane na niepowodzenie.
Zdrowie




potrzeba uwzględnienia porównywalnych miar, stosowanych wg wytycznych WHO
potrzeba dyskusji nad miarami uwzględniającymi życie w zdrowiu (np. DALY) a problem
braku danych do tej miary
potrzeba dyskusji nad optymalnym wiekiem uwzględnionym w mierze YLL
potrzeba rozważenia dodania kwestii wyceny kosztu życia i dodania kosztu inwestycji
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Programu Społecznego
4|Strona
Emerytury





W Polsce tradycyjnie analizę świadczeń emerytalnych w tzw. nowym systemie przeprowadza
się dla hipotetycznej osoby, wchodzącej na rynek pracy w pewnym wieku (np. 25 lat, lub w
wieku przeciętnego rozpoczynania kariery zawodowej w Polsce) i pracującej nieprzerwanie
do momentu osiągnięcia minimalnego (ustawowego) wieku emerytalnego. Do tego z reguły
przyjmuje się, że hipotetyczna osoba zarabia średnią krajową płacę przez cały okres
aktywności zawodowej, lub ustaloną kwotę (np. 2000 pln). O ile tego typu podejście było
przydatne w trakcie reformy aby wyjaśnić społeczeństwu zasadę działania systemu o
zdefiniowanej składce, to obecnie jest dalece niewystarczające.
Taki stylizowany profil jest bowiem nierealistyczny – wynagrodzenia (również w relacji do
średniej krajowej) rosną wraz z wiekiem i stażem pracy (choć do pewnego momentu),
zmienia się również prawdopodobieństwo posiadania pracy w różnych momentach życia.
Obie te zmienne (prawdopodobieństwo posiadania pracy oraz oczekiwana wysokość
zarobków) są zależne również od płci oraz poziomu wykształcenia – mężczyźni przeciętnie
zarabiają więcej niż kobiety, cechują się też wyższym prawdopodobieństwem posiadania
pracy (co jest odzwierciedlone we wskaźniku zatrudnienia dla obu płci), podobnie wyższy
poziom wykształcenia wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem pracy i oczekiwanymi
wynagrodzeniami.
Dlatego dla realistycznej oceny przyszłych emerytur potrzebne jest stworzenie modeli
uwzględniających realistyczny przebieg kariery zawodowej.
Ponadto, modele dotychczas budowane, prezentujące wyniki dla hipotetycznej osoby
opisanej powyżej, nie pozwalają na jednoczesną analizę wyników na poziomie mikro
(wysokość emerytur i stóp zastąpienia) oraz makro (poziom wpływów ze składek i wydatków
na emerytury, saldo systemu emerytalnego itd.). Wyniki mikro i makro tworzone są odrębnie
i niekoniecznie muszą być spójne. Dotyczy to także analiz zmian w samym systemie
emerytalnym (wysokość składki i opłat, reguła waloryzacji, wiek emerytalny itd.)
Ostatecznie, na przyszłość systemu emerytalnego wpływa tempo rozwoju gospodarczego w
przyszłości oraz kształtowanie się czynników demograficznych. Pożądane jest więc
stworzenie modelu, który będzie pozwalał na ocenę wpływu czynników
makroekonomicznych oraz demograficznych na emerytury na poziomie indywidualnym oraz
na sytuację systemu emerytalnego w ujęciu zagregowanym.
Załączniki:


system OSR w Polsce
prezentacje dotyczące potrzeb w zakresie narzędzia środowiskowego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Programu Społecznego
5|Strona